Przypisy

za pomocą kipu, równie swobodnie, jak się to robi przy użyciu pisma — kipu (w jęz. keczua: węzeł) to sposób trójwymiarowego zapisu stosowany przez Indian prekolumbijskiej Ameryki Płd., wykorzystujący kolorowe sznurki wełniane lub bawełniane, na których wiązano węzełki (stąd nazwa „pismo węzełkowe”); z całą pewnością zapisywano w ten sposób dane liczbowe, prawdopodobnie również informacje nienumeryczne (nazwy miejsc, imiona ludzi). [przypis edytorski]

zapona (daw.) — zasłona, kotara. [przypis edytorski]

zapona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]

zapona — zapinka. [przypis edytorski]

zapona — zasłona, kotara. [przypis edytorski]

zapora Peloru — cieśnina sycylijska z przylądkiem przylądkiem Pelorus. [przypis edytorski]

Zaporowców — właśc. Zaporożców. [przypis edytorski]

Zaporożcy — Kozacy z Zaporoża. [przypis edytorski]

Zaporożec — Kozak z Zaporoża. [przypis edytorski]

Zaporożec — wolny Kozak z Zaporoża. [przypis edytorski]

Zaporoże — daw. nazwa terytorium nad dolnym Dnieprem, tzw. Dzikie Pola, gdzie żyli kozacy zaporoscy, społeczność wielonarodowa zorganizowana na modłę wojskową, trudniąca się wyprawami łupieskimi; począwszy od XVI w. oddziały Zaporożców były włączane w razie potrzeby w szeregi armii Rzeczpospolitej jako płatne wojsko, częste też były również bunty kozackie przeciwko magnatom i urzędnikom państwowym; w 1648 r. wybuchło powstanie Kozaczyzny pod wodzą Bohdana Chmielnickiego (krwawe szczególnie dla osiadłej na tych terenach szlachty), które doprowadziło do zaangażowania się w konflikt Rzeczpospolitej Polskiej i Rosji; doszło wówczas do podziału kozaków zaporoskich po dwóch stronach Dniepru na promoskiewskich i propolskich; do tego właśnie konfliktu nawiązuje w tym miejscu wiersz Słowackiego. [przypis edytorski]

Zaporoże — historyczna nazwa krainy nad dolnym Dnieprem, siedziby Kozaków Zaporoskich [przypis edytorski]

Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]

Zaporoże — kraina w dolnym biegu Dniepru, poniżej porohów, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]

Zaporoże — kraina w płd.-wsch. części Ukrainy, poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich; Dzikie Pola. Dziś: miasto przemysłowe nad Dnieprem, stolica obwodu zaporoskiego. [przypis edytorski]

Zaporoże — tu: Kozacy z Zaporoża. [przypis edytorski]

Zaporoże (ukr. Запоріжжя) — kraina w płd.-wsch. części Ukrainy, poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich; Dzikie Pola. Dziś: miasto przemysłowe nad Dnieprem, stolica obwodu zaporoskiego. [przypis edytorski]

Zaporożów — dziś popr.: Zaporoża. Chodzi o krainę położoną na Ukrainie nad Dnieprem. [przypis edytorski]

zaposoczyć się — zakrwawić się. [przypis edytorski]

zapowiedź — tu: wyzwanie na pojedynek. [przypis edytorski]

zapowiedź — tu: zapowiedzi, uroczyste ogłoszenie w kościele mającego się odbyć ślubu. [przypis edytorski]

zapowiedział był — daw. czas zaprzeszły, stosowany dla wyrażenia czynności wcześniejszych od tych, które wyrażono czasem przeszłym prostym; znaczenie: zapowiedział wcześniej. [przypis edytorski]

zapowiedzieć (daw.) — zabronić. [przypis edytorski]

zapowiedzie (daw., gw.) — zapowiedzi (B.lm). [przypis edytorski]

zapowiedzie (gw.) — zapowiedzi (M.lm); uroczyste ogłoszenie w kościele parafialnym mającego się odbyć ślubu. [przypis edytorski]

zapowiedzie (gw.) — zapowiedzi; uroczyste ogłoszenie w kościele mającego się odbyć ślubu. [przypis edytorski]

zapowiedzi — publiczne ogłoszenie zamiaru zawarcia związku małżeńskiego wobec miejscowej wspólnoty parafialnej. [przypis edytorski]

zapowiedzi — uroczyste ogłoszenie w kościele mającego się odbyć ślubu. [przypis edytorski]

zapowietrzony (daw.) — zadżumiony, chory na dżumę; gw. używane jako wyzwisko. [przypis edytorski]

zapowietrzony (żart.) — przesadnie uperfumowany. [przypis edytorski]

za powrotem (daw.) — dziś: po powrocie. [przypis edytorski]

za powrotem (daw.) — po powrocie; kiedy wrócę. [przypis edytorski]

za powrotem (daw.) — po powrocie. [przypis edytorski]

za powrotem (daw.) — wracając; kiedy powróci. [przypis edytorski]

za powrotem — dziś popr.: po powrocie. [przypis edytorski]

za powrotem (przestarz.) — podczas powrotu. [przypis edytorski]

zapoznać kogoś (daw.) — zapomnieć o kimś. [przypis edytorski]

zapoznać — zapomnieć, tu: nie zauważyć. [przypis edytorski]

zapoznaliżeśmy się (daw.) — konstrukcja z partykułą -że- pomiędzy tematem a końcówką czasownika; znaczenie: czy zapoznaliśmy się. [przypis edytorski]

zapoznanie (daw.) — zapomnienie. [przypis edytorski]

zapoznanie — zapomnienie; pozostawanie poza wiedzą, poza poznaniem ogółu. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — niedoceniony. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — nieodkryty, nierozpoznany; taki, na którym się nie poznano. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — niepoznany a. zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — niepoznany, niedoceniony, zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — nieznany, niedoceniony, zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — zapomniany a. niepoznany; pozostający poza poznaniem (poza kręgiem rzeczy poznawanych). [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — zapomniany, niedoceniony. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — zapomniany, nieznany, niepoznany. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — zapomniany; pozostający poza sferą poznania, wiedzy. [przypis edytorski]

zapoznany (daw.) — zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany — dosł. pozostający poza poznaniem; zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany — nieznany, zapomniany. [przypis edytorski]

zapoznany — tu: niezrozumiany. [przypis edytorski]

zapoznawać kogoś (daw.) — nie doceniać kogoś; przeoczać, zapominać o kimś. [przypis edytorski]

zapoznawać kogoś (daw.) — nie doceniać kogoś; przeoczać; zapominać o kimś. [przypis edytorski]

zapoznawać — tu: ignorować, zapominać. [przypis edytorski]

zapoznawane — niedoceniane. [przypis edytorski]

zapracowywa — dziś popr.: zapracowuje. [przypis edytorski]

zapracowywa — dziś: zapracowuje. [przypis edytorski]

Zaprawdęć chce tego po nas Chrystus etc. — Łk 16, 9. [przypis edytorski]

„Zaprawdę lepiej być na ziemi nędznym najemnikiem (…)” rzekł Achilles do Odyseusza, któremu z woli bogów pozwolono zejść do podziemia — był to napotkany przez Odyseusza w podziemiach cień Achillesa, poległego pod Troją. [przypis edytorski]

za prawem (daw.) — za sprawą prawa. [przypis edytorski]

zaprawne — dziś: zaprawione. [przypis edytorski]

zaprawny — tu: zaprawiony (czymś). [przypis edytorski]

zaprawny — tu: zaprawiony czymś. [przypis edytorski]

zaprawując (daw. forma) — dziś: zaprawiając. [przypis edytorski]

zaprażka — zasmażka. [przypis edytorski]

zaprószyć sobie głowę kimś (daw.) — zawrócić sobie kimś głowę, zakochać się w kimś. [przypis edytorski]

zaprośże — konstrukcja z partykułą -że wzmacniającą wymowę czasownika; znaczenie: zaproś koniecznie itp. [przypis edytorski]

zaprowadzić (daw.) — tu: urządzić, założyć. [przypis edytorski]

zaproże — dawniej: miejsce za progiem lub koło progu. [przypis edytorski]

zaprządz — dziś popr. pisownia: zaprząc. [przypis edytorski]

zaprządz — dziś: zaprząc. [przypis edytorski]

zaprzągać (starop.) — zaprzęgać. [przypis edytorski]

zaprzątać — zajmować kogoś jakimiś sprawami. [przypis edytorski]

zaprzątywać — dziś popr.: zaprzątać. [przypis edytorski]

zaprzało się — wyparło się. [przypis edytorski]

zaprzały (starop.) — zjełczały. [przypis edytorski]

zaprzaństwo (daw.) — dopuszczenie się zdrady, zaparcie się prawdy, ideałów itp. [przypis edytorski]

zaprzaniec — odstępca (od wiary), heretyk, zdrajca. [przypis edytorski]

zaprzaniec — odstępca, zdrajca. [przypis edytorski]

zaprzaniec — ten, który zaparł się wiary, pochodzenia etc.; synonim zdrajcy. [przypis edytorski]

zaprzaniec — ten, kto się czegoś zaparł, odszczepieniec, odstępca. [przypis edytorski]

zaprzeć a. zawrzeć (daw.) — zamknąć. [przypis edytorski]

zaprzeć (daw.) — tu: zablokować. [przypis edytorski]

zaprzeć (daw.) — zamknąć. [przypis edytorski]

zaprzeć (daw.) — zamknąć; tu forma: zaparto: zamknięto. [przypis edytorski]

zaprzeć (daw.) — zamknąć, zablokować. [przypis edytorski]

zaprzeć drzwi (daw.) — zamknąć drzwi. [przypis edytorski]

zaprzeć (tu daw.) — zamknąć. [przypis edytorski]

zaprzeć — tu: zamknąć. [przypis edytorski]

zaprzeczaszli — daw. konstrukcja z partykułą pytajną -li; znaczenie: czy zaprzeczasz. [przypis edytorski]

zaprzeczyć — tu: nie pozwolić. [przypis edytorski]

zaprzepadać się — dziś: przepadać a. zaprzepaszczać się. [przypis edytorski]

zaprzeszła wiosna — wiosna, która była przed tą ostatnią. [przypis edytorski]

za przybyciem (daw.) — dziś: po przybyciu. [przypis edytorski]

za przybyciem — dziś: po przybyciu. [przypis edytorski]

za przyściem — za przyjściem, kiedy przyjdą. [przypis edytorski]

zaprzysiąc tornistrowi — wstąpić do wojska. [przypis edytorski]