Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8852 przypisów.
Majesz szto iści? (białorus.) — masz co jeść? (tzn.: czy masz coś do jedzenia?). [przypis edytorski]
Majmonides a. Rambam (1138–1204) — skrót imienia rabi Mosze Ben Majmona, średniowiecznego filozofa racjonalisty oraz wybitnego lekarza, autora More Newuchim (a. Mojre Nebuchim, tj. Przewodnik błądzących), religijno-filozoficznego dzieła napisanego w języku arabskim; Majmonides urodził się w Kordobie, a zmarł w Kairze, pozostawał pod wpływem ówczesnej kultury i filozofii arabskiej, a więc neoplatonizmu i przede wszystkim arystotelizmu, który zaszczepił ponownie w myśli europejskiej filozoficznej, zainspirowawszy m.in. Tomasza z Akwinu. [przypis edytorski]
Majmonides, Mojżesz (1135–1204) — żyd. filozof, którego dociekania teologiczne w duchu arystotelizmu miały wpływ na filozofię scholastyczną (mianowicie na myśl św. Tomasza z Akwinu), lekarz; urodzony w Kordobie, ok. 1150 r. opuścił Hiszpanię, uchodząc przed prześladowaniami, studiował w Fezie, osiadł w Egipcie, był osobistym medykiem sułtana Salazara, pogromcy krzyżowców, oraz przywódcą gminy żydowskiej w Kairze; gł. dzieła Majmonidesa to: Przewodnik błądzących (More Newuchim), Powtórzenie Tory (Miszne Tora, obejmująca Księgę przykazań, czyli Sefer ha-Micwot) stanowiące szczegółową kodyfikację i omówienie zwyczajowego prawa żydowskiego oraz Komentarz do Miszny (Perush ha-Mishnah). [przypis edytorski]
Majmonides Mojżesz, Moszech ben Maimun — ur. 1135 w Kordowie; zmuszony ze względów religijnych do opuszczenia kraju rodzinnego, udał się do Fezu, a następnie do Egiptu, gdzie żył w miejscowości Fostat; um. 1204 r. Główne dzieło filozoficzne: Przewodnik błądzących. [przypis autorski]
Majmonides — rabi Mosze Ben Majmon (w Polsce znany jako Majmonides), średniowieczny filozof racjonalista oraz wybitny lekarz. [przypis edytorski]
Majmonides, właśc. Mosze Ben Majmon (1138–1204) — żydowski teolog, filozof racjonalista i lekarz; zaszczepił ponownie arystotelizm w europejskiej myśli filozoficznej; autor m.in. dzieła Powtórzenie Tory, stanowiącego szczegółową kodyfikację i omówienie zwyczajowego prawa żydowskiego. [przypis edytorski]
Majnardyn — Mainardo, sławny lekarz w Ferrarze. [przypis redakcyjny]
majna (z fonet. ang. mine) — kopalnia. [przypis edytorski]
majner (fonet. ang. miner) — górnik. [przypis edytorski]
majner (z ang.) — górnik; pracownik kopalni. [przypis edytorski]
majnhery (z niem.) — moi panowie. [przypis edytorski]
Majnoci mieszkańcy dawnej Lakonii, czyli rzeczywiście pochodzą od Spartanów? wiele o tym pisali uczeni. [przypis autorski]
Majnoci — mieszkańcy dawnej Lakonii, uchodzący za potomków Spartan. [przypis edytorski]
majolika — ceramika (głównie naczynia) pokryta kolorowym szkliwem (barwionym i utwardzanym dzięki dodatkom metali: ołów, cyna), produkowana we Włoszech od XIV w. do XVII w. [przypis edytorski]
majolika — ceramika pokryta kolorową polewą ołowiowo-cynową. [przypis edytorski]
majolika — odmiana ceramiki z kolorową polewą ołowiowo-cynową. [przypis edytorski]
majolika — rodzaj malowanego i dwukrotnie wypalanego fajansu. [przypis edytorski]
majoliki — wyroby z palonej gliny, pokryte emalią o metalicznym połysku. [przypis redakcyjny]
majolikowy — wykonany z ceramiki pokrytej cynowo-ołowiową polewą. [przypis edytorski]
majolikowy — zrobiony z majoliki, czyli fajansu powlekanego cyną, malowanego i powtórnie wypalanego. [przypis edytorski]
major Aleksander Mazur ps. „Zawisza” (1904–1944) — oficer zawodowy WP, w kampanii 1939 roku walczył w składzie 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, od 1940 w ZWZ, od 1942 dowódca II batalionu 7 Pułku Piechoty Legionów AK „Garłuch”. Poległ 1 sierpnia w czasie walki w rejonie Okęcia. [przypis edytorski]
major Alfons Kotowski ps. „Okoń” (1899–1944) — oficer służby stałej WP, uczestnik kampanii 1939 roku, później w ZWZ/AK, od 16 sierpnia 1944 roku dowodził Grupą „Kampinos” w stopniu majora. Partyzanci nie zdołali jednak w znaczący sposób odciążyć walczącej stolicy. W czasie odwrotu z Puszczy Kampinoskiej zgrupowanie zostało otoczone na skutek błędów mjr Kotowskiego, który poległ 29 września w niewyjaśnionych okolicznościach, niewykluczone, że z ręki swoich podwładnych. [przypis edytorski]
major Andrzej Stańczyk (1902–1973) — oficer służby stałej WP, w kampanii 1939 r. pełnił funkcję adiutanta 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, uczestnik kampanii norweskiej w szeregach Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, w latach 1943–1944 w stopniu majora dowódca 16 Lwowskiego Batalionu Strzelców wchodzącego w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Ranny w bitwie pod Monte Cassino. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, w 1972 r. wrócił do Polski. [przypis edytorski]
major (ang.) — burmistrz. [przypis edytorski]
majoran (starop.) — majeranek (rodzaj zioła używanego jako przyprawa). [przypis edytorski]
majorat — dawna zasada dziedziczenia, zgodnie z którą cały majątek otrzymywał najstarszy syn lub najbliższy krewny. [przypis edytorski]
Majorat — Erbfolgeordnung, die festlegt, dass allein der nächste männliche Verwandte und bei gleichem Verwandtschaftsgrad der Älteste zur Erbschaft berufen ist. [przypis edytorski]
majorat — majątek dziedziczony w ten sposób, że całość przechodzi na najstarszego syna. [przypis edytorski]
majorat — majątek dziedziczony w ten sposób, że całość przechodzi na najstarszego syna; także: zasada takiego dziedziczenia. [przypis edytorski]
majorat — majętność, wyłączona z działania prawa cywilnego ogólnego (zakaz odstąpienia, zastawu, obdłużenia, zapisu testamentalnego), przechodząca na mocy szczególnego statutu niepodzielnie z ojca na najstarszego syna, zwana także ordynacją; istnieje ich w Polsce kilkadziesiąt dotychczas [tj. istniało w 1926 r. Red. WL]. [przypis redakcyjny]
majorat — sposób dziedziczenia własności ziemskiej polegający na przejmowaniu majątku zmarłego przez najstarszego syna lub najbliższego krewnego bądź majątek tak odziedziczony. [przypis edytorski]
majorat — zasada, wedle której majątek dziedziczy najstarszy syn. [przypis edytorski]
major „Barry”, Włodzimierz Kozakiewicz — Włodzimierz Kozakiewicz ps. „Barry” (1911–1954) — losy przedwojenne nieustalone, w konspiracji warszawskiej służył w Państwowym Korpusie Bezpieczeństwa, w powstaniu w stopniu kapitana/majora szef żandarmerii Grupy „Północ”. Jego głównym zadaniem było kontrolowanie dostępu do kanałów, w czym, według niektórych przekazów, wykazywał się wraz z podwładnymi nadmierną brutalnością wobec ludności cywilnej i żołnierzy AK. Należy jednak pamiętać, że w warunkach rozprzęgania dyscypliny i narastającej paniki wśród ludności Starego Miasta pobłażliwość mogła mieć katastrofalne skutki. Po wojnie mjr Kozakiewicz wrócił do Polski i był więziony przez komunistyczne władze. [przypis edytorski]
majordomo (z hiszp.) — prowadzący dom, przełożony służby domowej. [przypis edytorski]
majordomus — przełożony nad służbą. [przypis edytorski]
majordomus — zarządca domu, przełożony służby domowej. [przypis edytorski]
majordomus — zarządca dworu, przełożony służby domowej. [przypis edytorski]
majordomus (z łac.) — przełożony służby, kierujący domem arystokraty. [przypis edytorski]
majordomus — zwierzchnik nad służbą. [przypis edytorski]
major, minor, ogólnik, szczególnik — nie zawadzi może przypomnieć, że w logice wyróżniają się zdania (propositiones) zwane przesłanką większą i mniejszą, od tzw. wyrazów (όροι, termini), których w prawidłowym sylogizmie jest trzy: maior: będący orzeczeniem (P) w wyniku (konkluzji); minor: będący podmiotem (S) w wyniku, i medius: pośredniczący w połączeniu „minora” z „maiorem” (M), więc w wyniku zupełnie znikający. Ponieważ maior jest zawsze pojęciem ogólniejszym, a minor szczegółowszym, nazwałem pierwszy ogólnikiem, drugi szczególnikiem; medius może być nazwany pośrednikiem. Bardzo często jednak utożsamia się nazwy przesłanek z nazwami „wyrazów”. U Trentowskiego trzy te „wyrazy” mają nazwy oryginalne i, jak sam przyznaje, dzikie, zaczynające się od tych samych liter, jakie logika przyjęła: tj. Szysz (=S), Piej (=P), Mirz (=M). [przypis redakcyjny]
major (muz.) — skala majorowa, durowa. [przypis edytorski]
majorowy — radosny; od terminu muz. określającego tonację utworu: tonacja (skala) majorowa tj. durowa. [przypis edytorski]
major Stanisław Babiarz ps. „Wysocki” (1900–1947) — uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, w okresie międzywojennym podoficer zawodowy, a następnie oficer służby stałej WP. Od 1939 w ZWZ, od 1942 r. dowódca 7 Pułku Piechoty Legionów AK „Garłuch”, uczestnik powstania warszawskiego, w którym dowodził VIII samodzielnym rejonem AK Okęcie, zmarł w Buku k. Poznania na gruźlicę. [przypis edytorski]
major Stanisław Błaszczak ps. „Róg” (1901–1983) — oficer kawalerii służby stałej, uczestnik kampanii 1939 roku, w ZWZ/AK od 1940 roku, w powstaniu w stopniu majora/podpułkownika pełnił szereg funkcji dowódczych na Starym Mieście, w Śródmieściu i na Powiślu. Po wojnie na emigracji w Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]
major Stanisław Łatyszonek — szef sztabu 9 pułku piechoty 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta w stopniu majora, faktyczny dowódca oddziałów polskich desantowanych na Czerniakowie, dostał się do niewoli niemieckiej, po wojnie pozostał na emigracji. [przypis edytorski]
major Witold Sztompke ps. „Kmita” (1893–1961) — oficer służby stałej WP, w konspiracji działał w organizacji „Miecz i Pług”, w powstaniu walczył w Zgrupowaniu „Sienkiewicz”, batalionie „Gozdawa” i Zgrupowaniu „Radosław”, po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]
Majoryka — Majorka, jedna z Wysp Balearskich. [przypis redakcyjny]
Majra — towarzyszka Artemidy, zabita przez boginię za złamanie z Zeusem ślubu dziewictwa. [przypis edytorski]
majster (daw., z niem.) — mistrz. [przypis edytorski]
majstersztyk (z niem. Meisterstück: mistrzowskie dzieło) — hist.: przedmiot wykonany przez czeladnika stanowiący dowód jego umiejętności zawodowych, przedstawiany radzie starszych cechu w celu uzyskania tytułu mistrza; także: szczególnie udane, mistrzowskie dzieło rzemiosła lub sztuki. [przypis edytorski]
majster — tu: magister, mistrz w konwikcie zakonnym. [przypis redakcyjny]
majtadały (pot.) — obszerne majtki. [przypis edytorski]
majtek — marynarz niższej rangi, wykonujący najprostsze prace na statku. [przypis edytorski]
majtek — w oryg. ang. sailor: żeglarz. [przypis edytorski]
majtki (daw. forma) — dziś: majtkowie. [przypis edytorski]
majtki (daw.) — spodnie męskie; dziś: część bielizny lub krótkie spodenki chłopięce. [przypis edytorski]
majtki — dziś popr. forma M. lm: majtkowie. [przypis edytorski]
majtki — dziś w tym znaczeniu: majtkowie, członkowie załogi statku wykonujący proste prace. [przypis edytorski]
majtki — tu: spodnie. [przypis edytorski]
majufesowy — tj. szabatowy; mejufes: szabatowa pieśń. [przypis edytorski]
Majufes — żydowska pieśń śpiewana podczas niektórych obrzędów religijnych i zwyczajowych. [przypis edytorski]
Maju, pane (ukr.) — mam, panie. [przypis edytorski]
majuskuła — duża litera alfabetu, tj. większego formatu i innego kształtu w stosunku do małej. Kładł majuskule — dziś popr.: kładł majuskuły. [przypis edytorski]
Makabeusze, właśc. Machabeusze a. Machabejczycy — judejski ród kapłański, który w 167 p.n.e. zainicjował powstanie przeciw władzy Seleucydów i stanął na jego czele; po zwycięstwie niezależnym państwem żydowskim rządziła ich dynastia, zw. dynastią Machabeuszy. [przypis edytorski]
makadamizować — pokrywać uwałowaną drogę z grubego tłucznia warstwą drobniejszego tłucznia i wywalcowywać ją; od nazwiska szkockiego wynalazcy tego typu dwuwarstwowych dróg, Johna McAdama. [przypis edytorski]
makagiga — ciastko z karmelu, miodu i maku. [przypis edytorski]
makagiga — ciastko z masy karmelowej, miodu i maku, z dodatkiem orzechów i migdałów. [przypis edytorski]
makagiga — ciastko z miodu maku i migdałów. [przypis edytorski]
makagiga — ciasto z maku, miodu i orzechów. [przypis edytorski]
makagigi a. makagiga — ciasteczko z cukru, miodu, maku i orzechów; tu w znaczeniu przen.: deser; to, co najlepsze. [przypis edytorski]
makaira czarniawa — obecnie nazywana marlinem czarnym (Makaira indica); jedna z najszybciej pływających ryb (130 km/h), należąca do rodzaju żeglicowatych. [przypis edytorski]
makaki (biol.) — rodzaj niedużych małp o wydłużonym pysku i zredukowanym ogonie, występujących od Afryki Płn. po Japonię. [przypis edytorski]
makan (malaj.) — jeść. [przypis edytorski]
Makara — popr. Maat-Ka-Re, imię tronowe królowej Hatszepsut (1473–1458 p.n.e.) z XVIII dynastii. Po śmierci męża najpierw rządziła jako regentka w imieniu nieletniego pasierba, Totmesa III, następnie koronowała się na faraona. Wzniosła wiele monumentalnych świątyń i obelisków, zorganizowała wielką wyprawę handlową pięciu statków przez Morze Czerwone do kraju Punt. [przypis edytorski]
makaras — lazda mušti. [przypis edytorski]
makarela — rajfurka. [przypis tłumacza]
makaroniczny — łączący język polski i łacinę. [przypis edytorski]
makaronik — ciasteczko z kruchego ciasta z migdałami. [przypis edytorski]
makaronista — w XVIII-wiecznej Anglii: młody człowiek, który z podróży po Europie przywiózł zamiłowanie do kontynentalnych gustów i mody; poprzednik dandysa. [przypis edytorski]
makaronizm — wtręt obcojęczny w mowie polskiej lub piśmie. [przypis redakcyjny]
makaronizować — wplatać w ojczysty język obce słowa i zwroty. [przypis edytorski]
Makart, Hans (1840–1884) — austriacki malarz, przedstawiciel akademizmu, autor wielkich kompozycji historycznych. [przypis edytorski]
Makary Aleksandryjski (Młodszy) (ok. 300–395) — mnich nitryjski znany z rozlicznych praktyk ascetycznych, m.in. spędził pół roku nago na bagnach wystawiony na ukąszenia much i komarów, by pozbyć się resztek pożądania. [przypis edytorski]
Makasar a. Makassar — miasto w Indonezji, na płd.-zach. wybrzeżu wyspy Celebes. [przypis edytorski]
makata — niewielka tkanina dekoracyjna zawieszana na ścianach lub rozkładana na meblach. [przypis redakcyjny]
makata — tkanina dekoracyjna. [przypis edytorski]
makata — tkanina ozdobna. [przypis edytorski]
makaty — dziś popr. forma N.lm: makatami. [przypis edytorski]
Makbet a. Macbeth — tytułowy bohater dramatu Williama Shakespeare'a (1564–1616). [przypis edytorski]
Makbet — bohater tragedii Shakespeare'a pod tym samym tytułem. [przypis redakcyjny]
Makbet — główny bohater dramatu Williama Szekspira o tym samym tytule. [przypis edytorski]
Makbetowe amen — bohater tragedii Makbet Shakespeare'a po dokonaniu królobójstwa bezskutecznie usiłuje się pomodlić. [przypis edytorski]
„Makbet” — słynna tragedia Szekspira. Bohaterem jej jest mężny wódz, którego ambicja i żądza władzy wiodą na drogę zbrodni, powodując w końcu katastrofę. Rossi wystąpił w Makbecie 27 czerwca 1878 r. [przypis redakcyjny]
Makbet — tragedia Szekspira o walecznym wodzu szkockim, którego ambicja i żądza władzy wiodą na drogę zbrodni, powodując w końcu katastrofę. W jednej ze scen Makbetowi ukazuje się duch jego przyjaciela, Banka, zamordowanego z jego rozkazu. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira: waleczny wódz szkocki, który za sprawą ambicji, wzbudzonych w nim przez czarownice, tytułujące go przyszłym królem, i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron, a poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira, waleczny wódz szkocki, który za sprawą ambicji, wzbudzonych w nim przez czarownice, tytułujące go przyszłym królem, i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron. Poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni, aż do fatalnego końca w zamku oblężonym przez zbuntowanych rycerzy. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira, waleczny wódz szkocki, który za sprawą wzbudzonych w nim przez przepowiednię ambicji i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron. Poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni, aż do fatalnego końca w zamku oblężonym przez zbuntowanych rycerzy. [przypis edytorski]
Makbet — w oryginale ang. oraz w podstawie niniejszego wydania z 1895 r. pisownia: Macbeth. Postać stworzona przez Williama Shakespeare'a, inspirowana osobą Mac Bethada mac Findlaích, który był królem Szkocji w latach 1040–1057. Mac Bethad przejął tron Szkocji po Duncanie, którego zabił w bitwie, a potem odpierał ataki jego krewnych, wspomaganych przez ang. earla Siwarda. W 1050 r. Malcolm, syn Duncana, odebrał Mac Bethadowi południową część Szkocji, a w 1057, po powrocie rywala z pielgrzymki do Rzymu, pokonał go całkowicie. Mac Bethad został pochowany z królewskimi honorami; był uważany za dobrego władcę, potrafiącego zapewnić Szkocji ład i dostatek. [przypis edytorski]
Makedon (gr.) — Macedończyk; także imię mitycznego herosa, pierwszego króla Macedonii. [przypis edytorski]
makiaweliczny — wyrachowany, cyniczny, bezwzględny; od nazwiska włoskiego historyka, dyplomaty i pisarza, Niccolo Machiavellego (1469–1527), autora traktatu o sprawowaniu władzy i cechach skutecznego politycznie władcy (Książę, 1513). [przypis edytorski]
