Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156765 przypisów.
daszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy dasz. [przypis edytorski]
data — dar. [przypis redakcyjny]
data (łac.) — dane. [przypis edytorski]
Datan i Abiron (bibl.) — synowie Eliaba, buntujący się przeciw Mojżeszowi, za co pochłonęła ich ziemia. [przypis edytorski]
dataria (z łac. datare: datować) — władza w kurii rzymskiej zajmująca się sprawami łask, rozdzielaniem pomniejszych beneficjów i potwierdzaniem aktów prawnych wydawanych przez stolicę apostolską. [przypis edytorski]
Data ta odpowiada ściśle dacie rozstania się Goethego z Charlottą Buff. [przypis redakcyjny]
Datę pierwszej publikacji poglądów Lamarcka znalazłem w znakomitej historii tych poglądów autorstwa Izydora Geoffroya St. Hilaire (Histoire Naturelle Generale t. II, str. 403, 1859); w dziele tym znajduje się również dokładne streszczenie opinii Buffona w tej kwestii. Rzecz to ciekawa, na ile dziad mój, Erazm Darwin, w swej Zoonomia (t. I, str. 500-510), wydanej w roku 1794, wyprzedził zarówno poglądy, jak i błędy Lamarcka. Według Izydora Geoffroya Goethe był stanowczym zwolennikiem podobnych poglądów, jak to widać z wstępu do dzieła pisanego w latach 1794 i 1795, ale wydanego znacznie później. Goethe wyraźnie wypowiada (por. Goethe als Naturforscher przez dra Karola Medinga, str. 34), że na przyszłość naturalistów obchodzić będzie pytanie np. w jaki sposób bydło nabyło rogi, ale nie w jakim celu je posiada. Mamy tutaj zadziwiający przykład równoczesnego prawie powstawania podobnych poglądów, gdyż Goethe w Niemczech, dr Darwin w Anglii i Geoffroy St. Hilaire (jak zobaczymy to poniżej) we Francji doszli w latach 1794–95 do tych samych wniosków w kwestii pochodzenia gatunków. [przypis autorski]
Date mi un soldo! (wł.) — Dajcie solda (drobną monetę). [przypis edytorski]
datis (łac.) — datków. [przypis edytorski]
Dativ (niem.) — celownik. [przypis edytorski]
dativo (łac.) — w celowniku. [przypis edytorski]
Da (…) toczno barinia (ros.) — tak (…) dokładnie, proszę pani. [przypis edytorski]
Dato e Iradier, Eduardo (1856–1921) — hiszpański polityk i prawnik, trzykrotny premier Hiszpanii (1913–1915, 1917 i 1920–1921). [przypis edytorski]
dat pretium servata salus potiorque metallo est (łac.) — wartość nadaje dobro powszechne, nad kruszec droższe. [przypis redakcyjny]
Da treść dwudziestej z mojej pierwszej pieśni — Boska komedia składa się z trzech pieśni: pierwszą jest Piekło, drugą Czyściec, a trzecią Raj. [przypis redakcyjny]
Dat. (skrót od łac. datum) — dano (domyślnie: list posłańcowi). [przypis redakcyjny]
D. Attas, Lockean Justification of intellectual property, [w:] A. Gosseries, A. Morciano, A. Strowel [red.], Intellectual and property theories of justice, 2010, s. 30. [przypis autorski]
D. Attas, Lockean Justification…, s. 30. [przypis autorski]
datuk besar (mal.) — wielki naczelnik. [przypis edytorski]
Datum Camberiaci — „Dan w Chamberi”; parodia terminu edyktów królewskich. [przypis tłumacza]
datum est animae liberum arbitrium, quod qui nugatoriis ratiocinationibus labefactare conantur, usque adeo coeci sunt, ut caet — daną jest duszy wolna wola, a ci, którzy się starają ją obalić za pomocą napuszystych wniosków, są do tego stopnia ślepi, że (…). [przypis tłumacza]
datum (łac.) — dany (w znaczeniu: napisany). [przypis edytorski]
datum z Myślimic — dane z Myślenic; tzn. pisane z Myślenic. [przypis edytorski]
datura — bieluń, rodzaj roślin z Ameryki, używanych przez Indian do wywoływania halucynacji. [przypis edytorski]
datury — krzewy bardzo wysokie, rosnące w rowach, w Ameryce. [przypis autorski]
Daudet, Alphonse (1840–1897) — czołowy francuski pisarz i publicysta. [przypis edytorski]
Daudet, Alphonse (1840–1897) — czołowy fr. pisarz i publicysta; wchodził w skład Akademii Goncourtów od jej założenia. [przypis edytorski]
Daudet, Alphonse (1840–1897) — francuski pisarz; autor książek poświęconych m.in. Prowansji, z której pochodził: np. Tartarin z Taraskonu (1872). [przypis edytorski]
Daudet, Léon (1867–1942) — francuski literat, publicysta; monarchista i antysemita, razem z Charles'em Maurras utworzył nacjonalistyczną „Action Française”, popierał faszyzm Mussoliniego i Franco. [przypis edytorski]
Daudet, Leon (1867–1942) — literat, publicysta; monarchista i antysemita, razem z Charles'em Maurras utworzył nacjonalistyczną „Action Française”. [przypis edytorski]
Daudet, Leon (1867–1942) — pisarz francuski. [przypis edytorski]
Daug, właśc. Daugi a. Dougi, litew. Daugai — miasto położone ok. 80 km na płd. zachód od Wilna. [przypis edytorski]
Daulis — miasto greckie w Fokidzie, ob. Daulia. [przypis edytorski]
Daumier, Honoré (1808–1879) — grafik i malarz francuski, przedstawiciel realizmu. [przypis edytorski]
Daunia — region w Apulii, w płn. Włoszech. [przypis edytorski]
Daunowie — przedhistoryczny naród, mieszkający w późniejszej Apulii, w płd. Italii. [przypis redakcyjny]
Daunus (mit. rzym.) — jeden z królów Apulii. [przypis edytorski]
Daunus — wg Eneidy Wergiliusza król Apulii, ojciec Turnusa. [przypis edytorski]
Daura — córka Armina. [przypis redakcyjny]
Dauthendey, Max (1867–1917) — niemiecki nowelista, dramaturg i poeta. [przypis edytorski]
Dautmergen — miejscowość i gmina w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia. W 1944 r. założono tutaj obóz koncentracyjny, którego więźniem był m.in. Tadeusz Borowski. [przypis edytorski]
dau — tradycyjny arabski statek żaglowy, z jednym lub kilkoma żaglami, używany u wybrzeży Półwyspu Arabskiego, Indii i wschodniej Afryki. [przypis edytorski]
D'autres l'ont possédé, je le sais… (fr.) — Wiem, że inni ją posiedli… Tak, pierwszy zaznał tej winorośli o owocach złoconych promieniami słońca Orientu! Drugi kąpał się w jej spokojnym nurcie! Trzeci upił się kroplą nocy pełnej smutnych gwiazd!… Cóż mnie oni obchodzą! Ja jeden naprawdę wiem, co mi dała… (tłum. Szymon Kowalski) [przypis edytorski]
d'autres morceaux, encore plus beaux (fr.) — inne utwory, jeszcze piękniejsze. [przypis edytorski]
D'Avenel, Georges (1855–1939) — francuski historyk i ekonomista. [przypis edytorski]
Davenport, Fanny (1850–1898) — aktorka teatralna, pochodzenia angielsko-amerykańskiego; największą sławę przyniosły jej występy z własnym zespołem. [przypis edytorski]
Da vicino, da vicino! Sto per la notte eon alcune amiche mia (wł.) — Z bliska, z bliska! Zostaję na noc z kilkoma przyjaciółmi. [przypis edytorski]
David d'Angers, Jean Pierre (1788–1856) — rzeźbiarz fr., znakomity portrecista; wykonał m.in. znany z licznych reprodukcji medalion z podobizną Mickiewicza. [przypis redakcyjny]
David, Jaques-Louis (1748–1825) — francuski malarz, główny reprezentant klasycyzmu. [przypis edytorski]
David Strauss (1808–1874) — pisarz i filozof niem., prof. teologii, uczeń Hegla i Schleiermachera, wykładowca filozofii; autor Das Leben Jesu. Kritisch bearbeitet („Życie Jezusa. Opracowanie krytyczne”; 1835), książki uzasadniającej traktowanie chrześcijańskich opowieści ewangelicznych jako mitologii powstałej w I i II w. n.e., przy jednoczesnej afirmacji wartości chrześcijaństwa w zakresie moralności. [przypis edytorski]
David Teniers — to imię i nazwisko nosiło czterech malarzy flamandzkich, z których najbardziej znany jest David Teniers II (1610–1690), zięć Jana Breughla starszego. [przypis edytorski]
Davies, Charles Maurice (1828–1910) — duchowny anglikański, pisarz i spirytysta. [przypis edytorski]
Da Vinci, Leonardo (1452–1519) — wł. malarz, a także architekt, filozof, poeta i wynalazca; najwybitniejszy przedstawiciel renesansu. [przypis edytorski]
Davioud, Gabriel (1823–1881) — francuski architekt, projektant wielu paryskich budynków użyteczności publicznej. [przypis edytorski]
Davos — miasto i gmina uzdrowiskowa w płd.-wsch. Szwajcarii. [przypis edytorski]
Davout, Louis Nicolas (1770–1823) — wybitny generał napoleoński. [przypis edytorski]
davvero (wł.) — naprawdę. [przypis edytorski]
Davy, Georges (1883–1976) — socjolog francuski, uczeń Émile'a Durkheima, opracował i wydał jego pisma (Émile Durkheim: choix de textes avec étude du système sociologique, 1911); wraz z Marcelem Maussem i Paulem Huvelin był pionierem studiów antropologicznych nad źródłami idei kontraktu. [przypis edytorski]
dawać baczenie (daw.) — uważać. [przypis edytorski]
dawać baczenie (gw.) — uważać, pilnować. [przypis edytorski]
dawać carte blanche — dawać wolną rękę. [przypis edytorski]
dawać karm (daw.) — tu: karmić, upewniać. [przypis edytorski]
dawać łapy — tu: bić po rękach. [przypis edytorski]
dawać linią łapy — bić linijką w dłonie, kara stosowana dawniej w szkole. [przypis edytorski]
dawać nurka — wyrażenie myśliwskie: ustępować, cofać się przed niebezpieczeństwem; tu: spuszczać z tonu. [przypis redakcyjny]
dawać pozór (daw.) — dziś: uważać, być ostrożnym, pilnować. [przypis edytorski]
dawać pozór (daw.) — uważać na coś, pilnować czegoś. [przypis edytorski]
dawać pozór — uważać, pilnować. [przypis edytorski]
dawać pozór — zwracać uwagę, pilnować. [przypis edytorski]
dawać sprawę (starop.) — zdawać sprawę; relacjonować. [przypis edytorski]
dawać wdzięk — dodawać uroku. [przypis redakcyjny]
dawa (daw.) — daw. forma 3 os. lp cz.ter.; dziś: daje. [przypis edytorski]
dawa — daw. forma 3.os.lp; dziś: daje. [przypis edytorski]
dawa — dziś forma 3. os.lp raczej: daje. [przypis edytorski]
dawa — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: daje. [przypis edytorski]
dawając żartowi (starop.) — [mówiąc tak] na żart, żartem. [przypis redakcyjny]
dawają (starop. forma) — dziś popr. 3.os.lm: dają. [przypis edytorski]
dawaj pana (erum exhibeas) — w znaczeniu „zawołaj go tu zaraz”. [przypis tłumacza]
dawał mu serce — serce dzwonu; ciężar zawieszony w środku dzwonu; wprawiony w ruch uderza o ściany dzwonu, wydobywając zeń dźwięk. [przypis edytorski]
dawam — dziś: daję. [przypis edytorski]
dawam — dziś popr.: daję. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — daje; się znać dawa: daje się poznać. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — dziś 3.os.lp: daje. [przypis edytorski]
dawa (starop. forma) — dziś popr. 3.os.lp cz.teraźn.: daje. [przypis edytorski]
dawasz — dziś popr. forma: dajesz. [przypis edytorski]
Dawca — (dóbr) tu: Bóg. [przypis edytorski]
Dawes, Charles Gates (1865–1951) — amerykański polityk i finansista; laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1925), przyznanej za pracę nad planem Dawesa, regulującym problem spłaty niemieckich reparacji po I wojnie światowej; wiceprezydent USA u boku prezydenta Calvina Coolidge'a (1925–1929). [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dławić, dusić. [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dławić. [przypis edytorski]
dawić (daw.) — dusić. [przypis redakcyjny]
dawić (starop.) — tu: dławić, dusić. [przypis edytorski]
dawić (starop.) — tu: dławić. [przypis edytorski]
dawić — [tu:] dławić. [przypis redakcyjny]
Dawida cud — mowa o walce Dawida, późniejszego króla Izraela, z olbrzymim wojownikiem filistyńskim pochodzącym z Gat (1Sm 17,4), mierzącym sześć łokci i jedną piędź (tj. ok. 3 m) i siejącym postrach wśród wojsk izraelskich. Goliat zginął rażony przez Dawida kamieniem z procy (1Sm 17,49–50). [przypis edytorski]
Dawid (bibl.) — najmłodszy syn Jessego z Betlejem, który został namaszczony, przez arcykapłana Samuela, na króla Izraela, mającego zastąpić Saula (1Sm 16,1; 1Sm 16,12–13). Uwolnił naród izraelski od najeżdżających go Filistynów, zwyciężając walkę z Goliatem (1Sm 17,1–54). Dawid był również poetą. Miał wielu synów, jednym z nich był król Salomon, jego następca (1Krl 4,1). [przypis edytorski]
Dawid — być może mowa o Giliginie, księciu wileńskim z XIII w., który ochrzcił się i przyjął imię Dawid. [przypis edytorski]
Dawid, Dawid, melech Israel (hebr.) — Dawid, Dawid, król Izraela. [przypis edytorski]
Dawid, Feldman, Kucharski — redaktor „Głosu” i „Przeglądu społecznego”. Wilhelm Feldman, znany redaktor „Krytyki”. Kucharski był redaktorem Biblioteki samokształcenia, w której Brzozowski współpracował. Ostry i obelżywy epitet, poprzedzający nazwisko Kucharskiego, uważaliśmy za odpowiednie pominąć. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Dawid Hume który spośród wszystkich filozofów najbardziej się przybliżył do tego zadania — Hume w ten sposób streszcza swój wykład dotyczący zasady przyczynowości czyli „koniecznego powiązania ze sobą” pewnych objawów: „Każde wyobrażenie jest odbiciem jakiegoś poprzedniego wrażenia lub czucia, a gdzie nie możemy odnaleźć wrażenia, możemy być pewni, że tam nie ma wcale wyobrażenia. We wszystkich poszczególnych wypadkach działania ciał lub umysłów nie ma nic, co by wywoływało jakieś wrażenie siły lub koniecznej łączności, a zatem nie może też poddawać wyobrażenia o nich. Atoli kiedy ukazuje się kilka jednostajnych wypadków, a zawsze za tym samym przedmiotem idzie ten sam skutek; wówczas zaczynamy urabiać sobie pojęcie przyczyny i łączności. Wtedy czujemy nowe czucie czy wrażenie, to jest nałogową łączność w myśli lub wyobraźni między pewnym przedmiotem a jego zwykłym towarzyszem; a czucie to jest źródłem tego wyobrażenia, którego poszukujemy [tj. pojęcia przyczynowości]. Albowiem gdy wyobrażenie to powstaje z pewnej liczby podobnych do siebie wypadków, a nie z jednego poszczególnego wypadku, musi zatem powstawać z tej cechy, jaką się pewna liczba wypadków różni od każdego wypadku poszczególnego. Ależ owa nałogowa łączność, czyli przejście przez wyobraźnię jest jedyną cechą, jaką się one różnią od siebie. W każdym innym szczególe są sobie równe. Pierwszy wypadek ruchu, udzielonego przez zderzenie się dwu kul bilardowych, jaki widzieliśmy, jest zupełnie podobny do każdego wypadku, jaki nam następnie widzieć się zdarzy, z tym tylko wyjątkiem, że za pierwszym razem nie mogliśmy wywnioskować jednego skutku z drugiego, a możemy zrobić to teraz po długim szeregu jednostajnego doświadczenia”. („Every idea is copied from some preceding impression or sentiment; and where we cannot find any impression, we may be certain there is no idea. In all single instances of the operation of bodies or minds, there is nothing that produces any impression, nor consequently can suggest any idea of power on necessary connection. But when many uniform instances appear, and the same object is allways followed by the same event, we then begin to entertain the notion of cause and connection. We then feel a new sentiment or impression, to wit, a customary connection in the thought or imagination between one object and its usual attendant; and this sentiment is the original of that idea which we seek for. For as this idea ariaes from a number of similar instances, and not from any single instance; it must arise from that circumstance, in which the number of instances differ from every individual instance. But this customary connection or transition of the imagination is the only circumstance in which they differ. In every other particular the are alike”); por. Hume: Enquiry concerning human understanding, oddział VII, sekcja 2 pod sam koniec. W wyd. Essays literary, moral and political, Londyn, Ward. Lock et Co. b. r. s. 355. [przypis redakcyjny]
Dawid i Betsabe (Batszeba) (bibl.) — postacie z Drugiej Księgi Samuela, występujące także w innych księgach biblijnych: Batszeba była żoną Uriasza, żołnierza króla Dawida; Dawid zobaczył ją kapiącą się nago, kazał ją sprowadzić, spędził z nią noc i zaszła z nim w ciążę; kiedy się o tym dowiedział, wysłał jej męża do walki, nakazując potajemnie dowódcy, żeby w zażartym boju wojownicy izraelscy odstąpili od niego; po śmierci Uriasza w bitwie Dawid pojął Batszebę za żonę (2 Sm 11, 2–27). [przypis edytorski]
