Przypisy

secundum Joannem (łac.) — według Jana; zapewne fragment liturgicznej formuły: Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem (słowa Ewangelii według świętego Jana) albo też odniesienie do muzycznej Pasji wg św. Jana (łac. Passio secundum Joannem) autorstwa Johanna (Jana) Sebastiana Bacha, ulubionego kompozytora Gałczyńskiego. [przypis edytorski]

secundum ordinem (łac.) — w dalszej kolejności. [przypis edytorski]

Securae sunt nostrae vitae… (łac.) — Bezpieczne są nasze życia, jesteśmy bowiem sodomitami, tylko od ognia zginiemy, tralalali. [przypis edytorski]

Sed alia tempora (łac.) — Lecz czasy inne. [przypis edytorski]

Sedan — bitwa pod Sedanem, stoczona 1 września 1870, w wyniku której do pruskiej niewoli dostał się cesarz Napoleon III. [przypis edytorski]

Sedan — francuska miejscowość i gmina w regionie Grand Est, w departamencie Ardeny. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość i gmina we Francji, w regionie Grand Est, w departamencie Ardeny; znana z powodu bitwy, która miała tu miejsce 1 i 2 września 1870 roku podczas wojny francusko-pruskiej. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość w płn. Francji, przy granicy z Belgią; w 1870 pod Sedanem cesarz fr. Napoleon III poddał się wojskom niemieckim, pozostawiając im wolną drogę do Paryża, czego konsekwencją był wybuch Komuny Paryskiej. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość w płn. Francji, przy granicy z Belgią; w 1870 r. pod Sedanem cesarz fr. Napoleon III poddał się wojskom niemieckim, pozostawiając im wolną drogę do Paryża, czego konsekwencją był wybuch Komuny Paryskiej. [przypis edytorski]

Sedan — tj. bitwa pod Sedanem w 1870 r., w czasie wojny prusko-francuskiej, zakończona klęską armii fr. pod dowództwem Napoleona III. [przypis edytorski]

sedatyw — środek uspokajający. [przypis edytorski]

Sedecjasz (…) patrzeć musiał na zburzenie miasta wraz ze świątynią — wg 2 Krl 25, 1–10 Sedecjasz uciekł z oblężonej, głodującej Jerozolimy, został schwytany do niewoli, na rozkaz Nabuchodonozora oślepiony i uprowadzony do Babilonii, a zburzenie miasta i świątyni nastąpiło miesiąc później, nie mógł go więc oglądać. [przypis edytorski]

sedenteria — prawdop. pseudonaukowe określenie biegunki, z łac. sedere, tj. siedzieć. [przypis edytorski]

seder — (hebr. porządek; z jid. sejder) uroczysta wieczerza pierwszego dnia święta Pesach. [przypis edytorski]

seder — uroczysta wieczerza podczas święta Pesach (Paschy). [przypis edytorski]

sedes (z łac. sedeo, sedere: siedzieć) — tu w znaczeniu ogólnym, bliskim łacińskiemu źródłu słowa: miejsce, na którym się siedzi. [przypis edytorski]

Sed iam nox humida… Incipiam (łac.) — tymczasem już noc wilgotna zasnuwa niebo i spadające gwiazdy namawiają do snów, ale jeśli tak wielka chęć poznać nasze przygody, zaczynam (cytat z Eneidy Wergiliusza; tłum. W.L.). [przypis edytorski]

sedia (z wł.) — krzesło, siedzisko. [przypis edytorski]

Sed libera nos a malo (łac.) — Ale zbaw (dosł. uwolnij) nas ode złego. [przypis edytorski]

Sed nec vocibus excitata blandis (…) surgit — Martialis, Epigrammata, XII, XCVII, 7–8. [przypis edytorski]

sedukować (z łac.) — oszukiwać; kusić, uwodzić. [przypis edytorski]

seduktorski (z fr. seducteur) — uwodzicielski. [przypis edytorski]

sedycja (daw.) — bunt, rozruchy. [przypis edytorski]

sedycyje (daw.) — zwodzenia, urojenia, bałamuctwa. [przypis edytorski]

see (gw.) — sobie. Uproszczenie wymowy. [przypis edytorski]

Se fiato in corpo avete (wł.) — ile macie tchu w piersiach. [przypis edytorski]

Sefid-rud — dziś popr.: Sefid Rud, rzeka w płn. Iranie, wpadająca do M. Kaspijskiego, tworzona przez Szahrud oraz Ghezel Ouzan; w 1962 na Sefid Rud zbudowano zaporę wodną. [przypis edytorski]

sefira (hebr.) — lm: sefirot; termin z kabały: jedna z dziesięciu emanacji boskiego światła, kolejnych dziesięć sefirot ma odzwierciedlać stopnie poznania nieskończonego i niepoznanego Boga przez skończone i ograniczone stworzenie, a także symbolizować aspekty a. moce Boga, przejawiające się w jego dziele: stworzeniu, poprzez które dokonuje się jego objawienie. [przypis edytorski]

Sefira (jid. sfira) — odliczanie 49 dni omeru od Pesach do Szawuot, czyli liczenie omeru; omer: snopek a. ofiara ze zboża; ofiarę z jednego rodzaju zboża (omer zboża) składano w drugi dzień Pesach (i odtąd też liczono omer) oraz na koniec tych świąt, czyli na pięćdziesiątnicę (Szawuot) z innego rodzaju zboża (omer pszenicy); smutne dni Sefiry: okres od święta Pesach do święta Szawuot. [przypis edytorski]

Segał, Jakub (1880–1943) — polski psycholog, filozof, estetyk. [przypis edytorski]

Segantini, Giovanni (1858–1899) — malarz włoski, twórca obrazów rodzajowych z życia mieszkańców Alp, świetny malarz zwierząt. Początkowo impresjonista, później skłania się do symbolizmu. [przypis edytorski]

segmentowce, Articulata (biol.) — hipotetyczna grupa organizmów obejmująca stawonogi i pierścienice jako dwie grupy siostrzane, sugerowana przez Cuviera w 1817. [przypis edytorski]

segnaturka — własc. sygnaturka, najmniejszy dzwon kościelny. [przypis edytorski]

segowski — pochodzący z Segowii; wyprodukowany w Segowii. [przypis edytorski]

Seguin, Marc (1786–1875) — francuski inżynier, wynalazca mostu wiszącego oraz ulepszonego kotła parowego. [przypis edytorski]

se gwarzcie (gw.) — rozmawiajcie sobie. [przypis edytorski]

se (gw.) — sobie. [przypis edytorski]

sehen Sie (niem.) — widzi pan. [przypis edytorski]

Sehenswürdigkeit (niem.) — atrakcje turystyczne. [przypis edytorski]

Sehr grosser Mann (niem.) — bardzo wielki człowiek. [przypis edytorski]

Sehr gut (niem.) — bardzo dobrze. [przypis edytorski]

Sehr unangenehm! (niem.) — Bardzo nieprzyjemne! [przypis edytorski]

Sei catolico? (wł.) — Jesteś katolikiem? [przypis edytorski]

seicentysta — wł. secentista a. seicentista, przedstawiciel kultury Seicento (XVII wieku). [przypis edytorski]

Seidel, Ludwig Wilhelm (1802–1894) — austriacki księgarz i wydawca. [przypis edytorski]

Seid — postać z tragedii Woltera Fanatyzm, czyli Mahomet (1736), lojalny sługa i wyznawca, ślepo oddany przywódcy. [przypis edytorski]

seid — tu z fr. séide (znaczenie, które trafiło do jęz. francuskiego za sprawą powiastki Woltera): osoba, która wykazuje ślepe, fanatyczne oddanie panu, przywódcy lub sekcie; w jęz. polskim seid: w islamie tytuł potomków proroka Mahometa lub, w niektórych krajach muzułmańskich, grzecznościowy tytuł muzułmanina. [przypis edytorski]

Seillière, Ernest (1866–1955) — francuski pisarz, dziennikarz i krytyk literacki. [przypis edytorski]

Seillière, Ernest-Antoine (1866–1955) — francuski pisarz, dziennikarz i krytyk. [przypis edytorski]

Seine Durchlaucht (niem.) — Jego Wysokość. [przypis edytorski]

Seine et Oise — dawny departament we Francji (1790–1968), obejmujący północną, zachodnią i południową część obecnej metropolii Paryża. [przypis edytorski]

Sein und Zeit (niem.) — Bycie i czas. [przypis edytorski]

Seir — biblijna nazwa górzystego regionu na płd. od Morza Martwego, na płd.-wsch. od Królestwa Judy; niekiedy Seirem nazywano cały Edom, niegościnną krainę historyczną rozciągającą się po obu stronach Seiru, zamieszkiwaną przez Edomitów (wg Biblii potomków Ezawa-Edoma, brata Jakuba), z którymi od czasów Saula Izraelici często prowadzili wojny. [przypis edytorski]

Seiren (gr.; mit. gr.) — syrena: pół kobieta, pół ryba; syreny wabiły urzekającym śpiewem żeglarzy, których statki rozbijały się na skalistym wybrzeżu ich wyspy. [przypis edytorski]

Seismos — przydomek boga Posejdona; tu personifikacja trzęsienia ziemi. [przypis edytorski]

sejder (jid., hebr. seder: porządek) — uroczysta uczta w pierwszy wieczór święta Paschy, najważniejszego święta religijnego w judaizmie. [przypis edytorski]

Sejm Czteroletni — sejm walny zwołany 6 października 1788, obradujący do 29 maja 1792; uchwalił m.in. Konstytucję 3 maja, znacząco zmieniającą ustrój Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]

sejmiech — dziś popr. forma Msc.lm: sejmach. [przypis edytorski]

sejm konwokacyjny — zwoływany w okresie bezkrólewia sejm poprzedzający wolną elekcję; ustalano na nim termin i miejsce elekcji, a także kandydatów, spośród których miano wybierać nowego władcę i pacta conventa mające obowiązywać króla. Pierwszy sejm konwokacyjny odbył się w 1573 r. po śmierci Zygmunta Augusta. [przypis edytorski]