Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2332 przypisów.
ułomione ielca (starop.) — [tu: r.n.; dziś r.m.:] ułamany jelec. [przypis edytorski]
ułomy w okienkach — prawdopodobnie chodzi o lufciki, małe okienka dające się osobno otwierać. [przypis edytorski]
ułowić (daw.) — złowić, chwycić. [przypis edytorski]
ułowi rybę, jak młody syn Tobiasza i umierającej ojczyźnie natrze oczy — syn tytułowego bohatera biblijnej Księgi Tobiasza, również o imieniu Tobiasz (znaczenie: „Jahwe jest moim bogactwem”), który, idąc za radą archanioła Rafała, przyłożył ojcu na dotknięte bielmem oczy żółć ryby wyłowionej w czasie przeprawy przez rzekę Tygrys, co przywróciło Tobiaszowi seniorowi wzrok. [przypis edytorski]
ułożenie (daw.) — maniery, sposób zachowania. [przypis edytorski]
ułożenie (daw.) — wychowanie, dobre maniery. [przypis edytorski]
ułożyć (daw.) — tu: zaplanować. [przypis edytorski]
ułożyć się (daw.) — ustalić coś. [przypis edytorski]
ułożyć się — tu: uzgodnić. [przypis edytorski]
ułożyłem prawa, z nich wyrzuciwszy zbyteczne i próżne — Tak w tekście: D'entro alle leggi trassi il troppo e l'vano. Justynian pierwszy z Cezarów księgę praw ułożył, która pod nazwą kodeks Justyniana była pierwszym wzorem i prawidłem prawodawstwa średniowiecznego państw europejskich. [przypis redakcyjny]
Ułożył go [akrostych] pono nawet Wergiliusz w „Eneidzie”, jeśli to nie zwykły przypadek — pierwsze litery wersów 601–604 w księdze VII Eneidy tworzą słowo „MARS” (imię rzymskiego boga wojny), co zdaniem niektórych miało sygnalizować wybuch wojny w Italii; wskazówkę i potwierdzenie dla czytelnika miałyby stanowić słowa w przedostatnim wersie tego fragmentu, o Rzymie, który pierwszy wzbudza Marsa. [przypis edytorski]
Ułuda—fikcja, wymysł. [przypis edytorski]
ułudę — σκια, umbra, Schatten (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
ułudy — dziś popr. forma N. lm: ułudami. [przypis edytorski]
ułupić — złapać. [przypis edytorski]
ułus — ogół poddanych jednego z chanów. [przypis edytorski]
ułus — osiedle tatarskie; tatarska jednostka administracyjna, ogół ludności podporządkowanej jednemu z chanów. [przypis edytorski]
ułus — osiedle tatarskie; tatarska jednostka administracyjna, ogół ludności podporządkowanej jednemu z chanów. [przypis redakcyjny]
ułycia — letnie, nocne spotkania młodzieży wiejskiej na Ukrainie. [przypis edytorski]
Ulania — posełkini od królowej islandzkiej z złotą tarczą do Karola Wielkiego. [przypis redakcyjny]
Ulanowski, Bolesław (1860–1919) — historyk prawa, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1886 r. [przypis edytorski]
ularwić się — od larwa: maska; przybrać pozór. [przypis redakcyjny]
ulatować (gw.) — unosić się, latać. [przypis edytorski]
ulcus duodeni (łac.)— choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. [przypis edytorski]
ulęgałka — dzikie gruszki, drobne i zielone, nadają się do jedzenia dopiero, kiedy zaczynają ulęgać się, czyli gnić. [przypis edytorski]
ulęgałka — owoc dzikiej gruszy nadający się do spożycia po uleżeniu się. [przypis edytorski]
ulęże — wylęgnie, urodzi. [przypis edytorski]
uleczon (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; forma podst.: uleczony. [przypis edytorski]
uledz w trupiech (daw.) — paść trupem; uledz: daw. ortografia, dziś: ulec. [przypis edytorski]
ulegał metamorfozie — przemianie. [przypis autorski]
uległ wywołaniu — publicznie wywołano (ogłoszono) jego nazwisko. [przypis tłumacza]
uległy się — ułożyły się. [przypis edytorski]
ulem (z arab.) — uczony, duchowny. [przypis edytorski]
ulem (z arab.) — uczony muzułmański. [przypis edytorski]
ulepek (z łac.: iulapium) — [także:] ulopek, ulipek; lek, syrop gęsty, słodki, zwykle pachnący. [przypis redakcyjny]
u lesa — w lesie. [przypis redakcyjny]
ulewem — dziś popr. forma N.lp: ulewą. [przypis edytorski]
Ulfilas a. Wulfila (310–383) — duchowny chrześcijański, biskup, wyznawca arianizmu, misjonarz wśród Gotów naddunajskich; tłumacz Biblii na język gocki (wymarły język wschodniogermański). [przypis edytorski]
ulgnąć (daw.) — ugrzęznąć. [przypis edytorski]
ulgnąć — dziś: ulec. [przypis edytorski]
uliberiowany — odziany w liberię; liberia: oficjalny uniform noszony przez służbę na dworach wielkich panów. [przypis edytorski]
ulica Allenby — główna ulica Tel Awiwu. [przypis edytorski]
ulica de Sèvres — ulica w Paryżu, prowadząca w stronę miasta Sèvres; dawniej znajdował się przy niej szpital im. René Laenneca. [przypis edytorski]
ulica Elektoralna — ulica w zachodniej części Warszawy, do II wojny światowej zamieszkiwana przeważnie przez ludność żydowską. [przypis redakcyjny]
ulica Graniczna — ulica w śródmieściu Warszawy, oddzielająca Wielopole i Grzybów. [przypis edytorski]
ulica Karowa, Dobra, Garbarska, Topiel, Radna, Browarna, Tamka — wymienione w tym rozdziale, są to ulice Powiśla, dzielnicy Warszawy między Krakowskim Przedmieściem a Wisłą, zamieszkiwanej przez biedotę. Położona w bezpośrednim sąsiedztwie śródmieścia, jaskrawo z nim kontrastowała. Przed 1939 r. część Powiśla bardzo się unowocześniła, jednak dopiero w ostatnich latach nowe budownictwo wyparło resztki starych ruder, pamiętających czasy Prusa. [przypis redakcyjny]
ulica „księżycowa” — wspomniana ulica de la Lune (fr. la lune: księżyc). [przypis edytorski]
ulica Miła — znajdowała się w północno-zachodniej części Warszawy, w dzielnicy żydowskiej, obok Nalewek. [przypis redakcyjny]
ulica nosząca (…) miano znakomitej mauretańskiej rodziny — hiszp. Calle de los Gomeles: ulica Gomelów. [przypis edytorski]
ulica Oboźna — ulica w śródmieściu Warszawy, w czasie wojny zupełnie zniszczona, obecnie odbudowana. [przypis redakcyjny]
ulica Piwna — ulica na Starówce w Warszawie, dzielnicy w XIX w. zamieszkałej przez rzemieślników i biedotę, korzystających z kwater w kamienicach czynszowych. [przypis edytorski]
Ulica Św. Antoniego łączy ulicę Rivoli z placem Bastylii, w dzielnicy przemysłowej. [przypis redakcyjny]
Ulica szeroka, wysadzona drzewami — bulwar Kapucyński. [przypis redakcyjny]
ulica — tu: aleja parkowa. [przypis edytorski]
ulica w Warszawie (Aleja Szucha 25), przy której w czasie drugiej wojny światowej znajdowała się m.in. siedziba Gestapo, czyli niemieckiej tajnej policji państwowej. Prace Gestapo podzielone były pomiędzy pięć referatów, zajmujących się następującymi kwestiami: zwalczanie polskiego ruchu oporu; kościoły, wolnomularstwo, sprawy żydowskie; wywiad, zakładnicy, więzienie śledcze, emigranci i cudzoziemcy; kontrwywiad, szpiegostwo gospodarcze, sprawy graniczne i paszportowe, dezerterzy z armii niemieckiej; zbieranie i analiza informacji, donosy i meldunki konfidentów. Przy Szucha przetrzymywano, przesłuchiwano i torturowano więźniów politycznych, w tym członków ruchu oporu, a także osoby podejrzane o sprzeciw wobec niemieckiego okupanta. Cele znajdowały się w suterenie, śledztwo prowadzono także na wyższych piętrach.
Niemcy stosowali w celu wydobycia informacji najróżniejsze tortury fizyczne i psychiczne w tym: bicie, przypalanie, przyduszanie, szczucie psami, miażdżenie palców i genitaliów, wieszanie na skutych z tyłu rękach, łamanie kości, wybijanie zębów, uszkadzanie gałek ocznych, rażenie prądem elektrycznym, podtapianie, wyrywanie paznokci oraz wbijanie pod nie stalowych igieł.
Gmach przetrwał wojnę, w 1946 pomieszczenia piwnic więzienia Gestapo przy al. Szucha 25 w Warszawie uznane zostały za miejsce martyrologii, świadectwo męki i bohaterstwa Polaków, a sam areszt stał się zaczątkiem muzeum. W 1952 powstało w tym miejscu Mauzoleum Walki i Męczeństwa w Warszawie (obecnie filia Muzeum na Pawiaku).
[przypis edytorski]
ulica Żelazna — w zachodniej części Warszawy (w czasie wojny poważnie zniszczona). [przypis redakcyjny]
ulica Złota — ulica prowadząca z Rynku do kościoła oo. dominikanów w Lublinie; w kamienicy przy ul. Złotej 2 mieszkała poetka żydowskiego pochodzenia Franciszka Arnsztajnowa, która była bliską znajomą Czechowicza: razem wydali tomik Stare kamienie oraz w 1932 r. założyli Lubelski Związek Literatów. [przypis edytorski]
ulicech (daw.) — dziś popr. Ms. lm: ulicach. [przypis edytorski]
ulice zmieniły się nagle w pełną niebezpieczeństw i przygód dżunglę, a w dżungli polowały na siebie dwa plemiona czerwonoskórych: Polacy i Żydzi — mowa tu o rozruchach antyżydowskich, które wybuchły we Lwowie w listopadzie 1933 roku. [przypis redakcyjny]
Ulikses, Ulisses, Odyseusz — bohater Odysei Homera. [przypis edytorski]
Ulikses, właśc. Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis edytorski]
Uli (…) nobiles (łac.) — Prawdziwym szlachcicem jest, kogo nie tylko samo urodzenie, lecz i cnota uszlachetnia. [przypis redakcyjny]
Ulis itacki (mit. gr.) — Ulisses a. Odyseusz, król Itaki; bohater Odysei Homera. [przypis edytorski]
Ulisses a. Odyseusz — bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis edytorski]
Ulisses a. Odyseusz — w mitologii starożytnej król Itaki, bohater wojny trojańskiej, który wsławił się wieloletnią podrożą morską, pełną niezwykłych przygód. [przypis edytorski]
Ulisses — a. Odys, Odyseusz; bohater Odysei Homera. Legendarny król Itaki. Według mitu był najprzebieglejszym z królów biorących udział w wojnie trojańskiej, autorem podstępu, dzięki któremu Grecy wygrali wojnę (tj. pomysłu użycia sławnego konia trojańskiego). [przypis edytorski]
Ulisses — bohater Iliady i Odysei Homera, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis edytorski]
Ulisses — inaczej: Odyseusz, król Itaki; bohater Odysei Homera. [przypis edytorski]
Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki. [przypis edytorski]
Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki; towarzysze Ulissa ukochali swe zezwierzęcenie: na jednej z wysp czarodziejka Kirke zmieniła jego towarzyszy w świnie. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — inaczej: Odyseusz; bohater Iliady i Odysei Homera, przebiegły król Itaki, autor pomysłu na konia trojańskiego. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — inaczej: Odyseusz, król Itaki, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — inaczej: Odyseusz; przebiegły król Itaki, autor pomysłu na konia trojańskiego; po wojnie trojańskiej wracał do żony, Penelopy, przez 10 lat tułając się po świecie. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — inaczej: Odyseusz. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — Odyseusz, król Itaki, bohater Iliady i Odysei Homera; autor pomysłu na konia trojańskiego; po wojnie trojańskiej wracał do żony, Penelopy, przez 10 lat tułając się po świecie. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — Odyseusz, król Itaki, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis edytorski]
Ulisses (mit. gr.) — Odyseusz, władca Itaki, uczestnik wojny trojańskiej, awanturnik, mężny, a przede wszystkim sprytny wojownik. [przypis edytorski]
Ulisses na Frygi — Ulisses nadaje się na głupich Frygów (ale nie na nas!). [przypis redakcyjny]
Ulisses — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis edytorski]
Ulisses — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis redakcyjny]
Ulisses — Odyseusz, bohater poematu Homera. [przypis edytorski]
Uliss — Odyseusz, ulubieniec bogów, awanturnik, mężny, a przede wszystkim sprytny wojownik, król Itaki, mąż Penelopy. Bohater Odysei, która opisuje jego dziesięcioletnią podróż powrotną spod Troi, wspomagany przez Atenę. [przypis edytorski]
ulitowano się ich — dziś popr.: ulitowano się nad nimi. [przypis edytorski]
Ulixes (łac.) — Ulisses, Odyseusz. [przypis edytorski]
Ulizbona — Lizbona. [przypis redakcyjny]
ullatenus (łac.) — w żaden sposób. [przypis redakcyjny]
Ulmacae (biol.) — wiązowate, rodzina roślin drzewiastych występujących na półkuli północnej. [przypis edytorski]
ul na wyroju — ul podczas rozdzielenia roju na dwie części, z których jedna ma opuścić ul wraz z młodą królową i założyć ul nowy; rozdzielaniu się roju pszczół towarzyszy wzmożone brzęczenie pszczół i szum. [przypis edytorski]
ulów — dziś popr.: uli (od M. lp: ul.). [przypis edytorski]
ulów pszczelnych — dziś popr.: uli pszczelich. [przypis edytorski]
ulotne — przemijające. [przypis edytorski]
ulotnić się jak kamfora (zw. fraz.) — zniknąć nagle, bez śladu, niespodziewanie. [przypis edytorski]
u „Loursa” — kawiarnia i cukiernia na wzór francuski zał. w 1821 r. przez szwajc. cukiernika z St. Maurizio, Laurenta Lourse'a. Ze względu na wysoką jakość wyrobów i usług, elegancką oprawę oraz gustowne wnętrza firma Lourse'a szybko zyskała uznanie, prestiż i ogromną popularność, stając się na ponad 120 lat miejscem spotkań śmietanki towarzyskiej i inteligencji warszawskiej. Początkowo mieściła się przy ul. Miodowej, następnie w Teatrze Wielkim (od momentu jego wybudowania w 1833 r. funkcjonowała „Café des Théâtres”, zw. też „Pod Filarami”, pełniąc rolę salonu polityczno-kulturalnego). Powstały też liczne filie cukierni przez warszawiaków nazywane „Loursem”: w 1880 r. w Ogrodzie Saskim, w 1884 r. w gmachu Giełdy, w 1888 r. w Alejach Ujazdowskich i w 1894 r. na ulicy Marszałkowskiej 127. Główna cukiernia „Lourse'a” przeniosła się w 1873 r. do Hotelu Europejskiego i tam, pod adresem Krakowskie Przedmieście 13, funkcjonowała w okresie międzywojennym i w czasie wojny do 1944 r. [przypis edytorski]
Ulpian był mian za opiekuna Aleksandra Severa cesarza — Aelius Lampridius, Alexander Severus. [przypis edytorski]
ul (pot.) — więzienie, areszt. [przypis edytorski]
Ulrich von Jungingen (1360–1410) — wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem. W momencie przedstawianym w książce wielkim mistrzem zakonu był jego brat, Konrad. [przypis edytorski]
ulster — rodzaj męskiego wełnianego kaftana. [przypis edytorski]
ultima ratio (łac.) — ostateczny środek. [przypis edytorski]
ultima ratio (łac.) — ostatni argument, środek ostateczny. [przypis edytorski]
