Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6257 przypisów.
obmówić* (starop.) — usprawiedliwić. [przypis redakcyjny]
obmówiska (przestarz.) — dziś: obmowy. [przypis edytorski]
obmówisko (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
obmówisko — zła sława. [przypis redakcyjny]
obmotywać — owijać. [przypis edytorski]
obmowa (starop.) — tu: wytłumaczenie, wyjaśnienie. [przypis redakcyjny]
obmycie — ceremonia mająca na celu zmycie z siebie win. [przypis edytorski]
obmyślił (…) wieczerzą — dziś B.lp r.ż.: wieczerzę. [przypis edytorski]
obnażony w rozum (daw.) — pozbawiony rozumu. [przypis redakcyjny]
obnażył się ze wszystkiego — tj. oddał wszystko, co miał. [przypis edytorski]
obnosiły go baby — obgadywały go (…). [przypis edytorski]
obódwu — dziś popr.: obydwu. [przypis edytorski]
obój — instrument dęty drewniany. [przypis edytorski]
O bólu: jeżeli nie do zniesienia… — według Epikura. [przypis tłumacza]
obórek a szop (daw.) — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: obórek i szop. [przypis edytorski]
obówie — dziś popr. pisownia: obuwie. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń I. Witolorauda
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń I. Witolorauda
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
obóz na Majdanku — KL Lublin, nazywany także Majdankiem lub obozem na Majdanku, działający w l. 1941–1944 nazistowski obóz pracy dla jeńców wojennych, następnie obóz koncentracyjny, a od 1942 także obóz śmierci. Na Majdanku więziono łącznie ok. 130 tysięcy osób.
W początkowym okresie, poza więźniami radzieckimi, kierowani tu byli Żydzi i Polacy z Lublina i okolic oraz więźniowie z innych obozów, skazani np. za sabotaż, udział w ruchu oporu czy pomoc partyzantom, z czasem także z łapanek.
Od wiosny 1942 r. na Majdanek zaczęły przyjeżdżać liczne transporty Żydów, głównie ze Słowacji, a także Protektoratu Czech i Moraw, Niemiec oraz z Lubelszczyzny, zaś od wiosny 1943 r. z likwidowanych gett: warszawskiego i białostockiego.
Osoby żydowskie były początkowo kierowane do pracy ponad siły, której ostatecznym celem było uśmiercenie więźniów. Stosowano także różne formy mordowania: topienie, wieszanie, bicie i zastrzyki fenolu w serce. Najwięcej osób straciło jednak życie w wyniku rozstrzeliwań oraz w komorach gazowych, które uruchomiono jesienią 1942 r. Ostatnim elementem „Akcji Reinhardt”, czyli planu ostatecznej likwidacji ludności żydowskiej z terenu Generalnej Guberni i Okręgu Białostockiego, była masowa egzekucja, która odbyła się 3 i 4 listopada 1943 r. W ciągu jednego dnia wymordowano wówczas ok. 18 tys. Żydów z Majdanka oraz innych obozów na terenie Lublina (a także 25 tys. w innych miejscowościach). Akcja ta o kryptonimie „Erntefest” (niem. Dożynki) była największą jednostkową egzekucją przeprowadzoną w czasie drugiej wojny światowej w obozach koncentracyjnych.
Od 1943. na Majdanek był obozem przejściowym dla ludności wiejskiej z Białorusi i z Zamojszczyzny, z którego wysyłano ich do innych obozów, kierowano na przymusowe roboty do Rzeszy lub zwalniano.
Pozostali przy życiu więźniowie obozu na Majdanku (szacuje się, że było to kilkanaście tysięcy osób) od wiosny 1944 r., gdy od Wschodu nadciągał już front, byli wywożeni pociągami do innych obozów koncentracyjnych.
KL Lublin został wyzwolony 23 lipca 1944 roku przez Armię Czerwoną, w obozie przebywało wówczas ok. tysiąca więźniów.
[przypis edytorski]
Obóz Wielkiej Polski — faszyzująca, masowa organizacja polityczna, założona przez Romana Dmowskiego w r. 1926. Rozwiązana za działalność antypaństwową w r. 1933. [przypis edytorski]
Obóz Żydowski — Ἰουδαίων στρατόπεδον. [przypis tłumacza]
O! boćwino! — boćwina a. botwina, tj. zupa z młodych liści buraczanych, była potrawą tak charakterystyczną dla Litwy, że w innych częściach kraju przezywano Litwinów (Polaków litewskich) boćwinkami; Słowacki nawiązuje tu ironicznie do opisów kulinarnych z „Pana Tadeusza”. [przypis edytorski]
Obock — miasto portowe w ob. Dżibuti, położone nad zatoką Tadżura w pobliżu miejsca, gdzie otwiera się ona na Zatokę Adeńską; po otwarciu Kanału Sueskiego stanowiło w XIX w. najważniejszy ośrodek posiadłości francuskich na drodze morskiej wiodącej z Europy do Indii. [przypis edytorski]
obocześnie (daw.) — jednocześnie. [przypis edytorski]
oboczesny (daw.) — jednoczesny. [przypis edytorski]
oboczyć (gw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
O bodajby ziemia w posadach swych drżała, ilekroć się święty z gęsią parzy — F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O dziecku i o małżeństwie, tłum. W. Berent. [przypis edytorski]
Obodryci a. Obodrzyce — plemię zachodniosłowiańskie stojące na czele Związku Obodrzyckiego, w skład którego wchodzili również Połabianie, Warnowie, Wagrowie, Drzewianie, Smolicy i Linianie. [przypis edytorski]
Obodryci — grupa plemion słowiańskich należąca do Słowian połabskich. [przypis edytorski]
o Bodze (daw.) — dziś forma Msc.lp: o bogu. [przypis edytorski]
o Bodze (daw.) — dziś Msc.lp: o bogu. [przypis edytorski]
oboedientia (łac.) — posłuszeństwo. [przypis redakcyjny]
oboedientiam (łac.) — posłuszeństwo. [przypis redakcyjny]
oboich — dziś popr. forma: obu. [przypis edytorski]
oboieśwa iuż beła a. obojeśwa już beła (starop. forma) — liczba podwójna; [dziś: oboje już byliśmy; red. WL]. [przypis redakcyjny]
oboistów — grających na oboju (fr. hautbois) czyli dętym instrumencie w rodzaju klarnetu. [przypis redakcyjny]
oboja ręka i noga (starop. forma) — rodzaj żeński od nieużywanego męskiego przymiotnika: obój. „Sejmy i rady ten obój naród polski i litewski ma zawżdy mieć wspólne”, Herburt, Statut 688 [z aktu Unii Lubelskiej, zamieszczonego w zbiorze statutów opracowanym przez Jana Herburta, w 1570 przełożonym na jęz. polski pt.Statuta i przywileje koronne; red. WL]. [przypis redakcyjny]
oboja strona (daw) — obie strony. [przypis edytorski]
obojczyk (daw.) — ozdobny kołnierz. [przypis edytorski]
obojczyk — tu: część ubioru księży katolickich noszona na piersiach, służąca do przypinania kołnierzyka; niekiedy także: ta część razem z kołnierzykiem. [przypis edytorski]
obojętna bierka (daw.) — los (kostka) dwuznaczny, niepewny. [przypis redakcyjny]
obojętna staranność — brak starań, spowodowany obojętnością. [przypis redakcyjny]
obojętne — tu: nie sprzyjające żadnej z walczących stron, więc niepewne. [przypis redakcyjny]
obojętny — domyślnie: na wynik walki, więc bezstronny i niepewny. [przypis redakcyjny]
obojętny — jak wielokrotnie wcześniej: wątpliwy, niepewny wyniku. [przypis redakcyjny]
obojętny — na obie strony ważony, niepewny. [przypis redakcyjny]
obojętny — tu: niepewny (na obie strony się ważący). [przypis redakcyjny]
oboje — chodzi o oboje gospodarzy, tj. Śladkowskich. [przypis redakcyjny]
obojej niebeśpieczności (starop.) — daw. liczba podwójna; dziś: obu niebezpieczeństwom. [przypis edytorski]
obojej płci (daw.) — dziś: obojga płci. [przypis edytorski]
obojej płci — dziś: obojga płci. [przypis edytorski]
obojej strony (daw.) — dziś: obu stron. [przypis edytorski]
oboje księstwo — Janusz I Mazowiecki i Anna Danuta. [przypis edytorski]
oboje księstwo — Ziemowit IV i Aleksandra Olgierdówna. [przypis edytorski]
obojeńca — obojętca, na obie strony mówiący. [przypis redakcyjny]
obojeście nader młodzi — forma skrócona; inaczej: oboje jesteście nader młodzi. [przypis edytorski]
obojeśmy czuli — inaczej: oboje czuliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
obojeśmy niedoświadczeni — forma skrócona; inaczej: oboje jesteśmy niedoświadczeni. [przypis edytorski]
obojeśmy widzieli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: oboje widzieliśmy. [przypis edytorski]
oboje — tu popr. forma B. l.mos.: obydwu, obu (popycha obydwu; jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]
oboje — tu popr. forma M. l.mos.: obaj (jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]
oboje / Twój urząd niesie — obie (te sprawy) należą do twojego urzędu. [przypis redakcyjny]
Obojga Kyter, Pafu, Kypru, Włosto… — przyjmuję tu znakomitą koniekturę T. Zielińskiego Marginalien I, „Philologus” LX, 1901, str. 1–16, który ten wiersz odnosi do Kinesjasa, a nie jak wszyscy inni uczeni do Afrodyty. Gromiwoja wypowiada tu formułkę zaklęcia, aby „złe” poszło precz. [przypis tłumacza]
obojga praw — prawa kościelnego (kanonicznego) i świeckiego. [przypis edytorski]
obojgu — dziś: obu (o dwóch mężczyznach). [przypis edytorski]
obojgu — tu popr. forma C. l.mos.: obu a. obydwu a. obydwom a. obydwóm (jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]
oboj proch (starop. forma) — proch obojga. [przypis redakcyjny]
Obok, a nawet w łonie ustalonych instytucji przebiegają wolne i ożywiające je serie (…) wraz z komplikowaniem się społeczeństw — F. Mentré, Les générations sociales, 1920, s. 237. [przypis autorski]
obok ideału człowieka postawionego przez Jana Rousseau — uczuciowa etyka Schopenhauera miała za swojego poprzednika J.J. Rousseau. [przypis redakcyjny]
obok kłótliwości, próżniactwa, bezprawia (…) ludzkość dla włościan, religijność i surowość obyczajów — patrz: Biegeleisen, Pan Tadeusz, 1884. [przypis autorski]
obok lekarskich znajdują się po hebrajsku inne notaty tak historyczne, jako i osobiste (…) — jedną taką notatkę Jezzy, pomimo poplątania dat i imion własnych, podajemy w dosłowném tłumaczeniu z hebrajskiego, aby ją ktoś z dziejowych badaczów rozgmatwał, czém się sami w téj chwili zająć nie mamy ani czasu, ani źródeł. „Wypędzenie z ziemi litewskiéj wszystkich Żydów, którzy byli w litewskiém Królestwie w roku 5255 (od stw[orzenia] św[iata]). Imię tego książęcia, który wypędził ich, jest Aleksander. Przyjął ich jego brat Olbrach polski Król i byli tam w mieście Ratmie do roku 5263, i tego roku powrócił ich Olbracht po śmierci swojego brata”. Z téj notatki pokazuje się, że teolog, filozof i medyk nie znał wcale historii krajowéj i nie wiedział następstwa panujących; ale sam fakt przezeń zanotowany musi mieć jakąś zasadę. Podług redukcji p. Firkowicza rok wypędzenia Żydów 5255 odpowiada 1491 naszéj ery, rok zaś ich przywrócenia 5263 przypada na 1503 po narodzeniu Chrystusa. O prześladowaniu Żydów za Aleksandra, Czacki cytuje panegiryk temu królowi p. Jakuba Zaborowskiego kan[onika] sandomiérskiego (1502). Panegirtysta wychwala monarchę, iż dla nawrócenia Żydów wydobył z pochwy miecz prześladowania. [przypis autorski]
obok piękne lice — widocznie w wycieczce na Czatyrdah brała udział i p. Sobańska; ją tylko bowiem rozumieć można przez to określenie. [przypis redakcyjny]
obok posągu synów Kypselosa (…) w Olimpii — w oryginale: „obok wotum Kypselidów…”. Kypselosowi z Koryntu (zm. 627 p.n.e.) wg legendy przy narodzinach wyrocznia zapowiedziała obalenie rządów dynastii Bakchiadów, toteż postanowili zgładzić dziecko. Matka ukryła go w skrzyni, dzięki czemu ocalał, obalił Bakchiadów i sam objął władzę jako tyran Koryntu (w 657). Jego synowie, Kypselidzi, jako dar dziękczynny ofiarowali świątyni Hery w Olimpii skrzynię Kypselosa, bogato zdobioną kością słoniową i złotem (Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie V 17), być może razem z własnymi darami. [przypis edytorski]
Obok tego wyróżnia się również koncepcje realistyczne. [przypis autorski]
Obok węzłowisk erotycznych i rodzinnych najważniejszym jest opracowany przez Freuda, a także przez ucznia jego Adlera, kompleks niższości — głównej pracy Adlera nie znam. Znajomość natury ludzkiej w tłumaczeniu polskim wydała mi się dziełem tak prymitywnym, że dałem spokój jej czytaniu. Podobno Adler uważany jest za odstępcę od nauki mistrza. Według mnie nie wprowadził on zasadniczo nic nowego: teoria jego jest potencjalnie zawarta w dziele Freuda. [przypis autorski]
obok Zygmunta — obok kolumny Zygmunta, pomnika króla Zygmunta III Wazy na placu Zamkowym w Warszawie. [przypis edytorski]
obol — drobna moneta grecka. [przypis edytorski]
obol — drobna moneta w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
obol — drobna staroż. moneta grecka; 6 oboli tworzyło drachmę, 100 drachm minę. [przypis edytorski]
obol — drobna staroż. moneta grecka. [przypis edytorski]
obol — drobna staroż. moneta gr.; w Egipcie obole z brązu funkcjonowały w czasach hellenistycznych i w pierwszych stuleciach panowania rzymskiego. [przypis edytorski]
obol — drobna staroż. moneta gr. W Egipcie obole z brązu funkcjonowały w czasach hellenistycznych i w pierwszych stuleciach panowania rzymskiego. W r. 295 cesarz Dioklecjan zlikwidował odrębność monetarną tej prowincji; w czasach Hypatii obole miały już tylko znaczenie historyczne. [przypis edytorski]
obol — moneta miedziana używana w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
obol (staroż.) — drobna moneta grecka, wkładana w usta zmarłego jako opłata dla Charona, przewoźnika dusz. [przypis edytorski]
obońka — płaska beczułka do przewożenia płynów. [przypis edytorski]
oborać — zaorać dookoła. [przypis edytorski]
obora — dawniej także: dziedziniec. [przypis edytorski]
obora — obora, zwana także obejściem, znaczy tyle, co podwórze gospodarskie, czyli dziedziniec gospodarski. [przypis autorski]
Oborniki — miasto przy ujściu rzeki Wełny do Warty, 3½ mili na płn. od Poznania. [przypis redakcyjny]
Oborski, Aleksander — od stycznia 1813 pułkownik 3. pułku ułanów. [przypis edytorski]
obostrzony (daw.) — chciwy; wrogi. [przypis edytorski]
obowiązać się — dziś: zobowiązać się. [przypis edytorski]
Obowiązani prawem miejscowém (…) — wszystkie podane tu wiadomości zaczerpnięte są z autentycznych papierów, uprzejmie nam użyczonych przez p. Michałowskiego, jednego z miejscowych Tatarów. [przypis autorski]
Obowiązek — sztuka Henriego Lavedana w Polsce znana pod tytułem: Obowiązek, czyli szpieg Francji. [przypis edytorski]
obowiązek — tu: praca. [przypis edytorski]
obowiązkiem każdego dopomóc — tu: każdy ma obowiązek mu pomóc. [przypis edytorski]
Obowiązkiem obrońców prawdy (…) głosić tylko rzeczy prawdziwe — Hilary z Poitiers, Liber contra Constantium Augustum. [przypis tłumacza]
obowiązują się zakonnicy (…) co tydzień odprawiać w swoim kościele przed ołtarzem Poczęcia N. M. P., przy grobie fundatora mszę św., a w dniu zejścia aniwersarz cum officio pro defunctis — [por.] Scab. crac. 1165, p. 1127. [przypis redakcyjny]
obowie (starop.) — obuwie. [przypis edytorski]
obozowiska — στρατόπεδα (N), στρατόπεδον (D), stąd u tłumaczów „ein Lager” (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]; widzimy więc, że każda legia rozłożyła się w swoim obozie. [przypis tłumacza]
obozy (z ros.) — tabory. [przypis redakcyjny]
obrąbka (daw.) — dziś popr.: obrąbek a. obrębek; obrębienie, wykończenie brzegów tkaniny zabezpieczające przed strzępieniem. [przypis edytorski]
