Footnotes

I am much tired (ang.) — jestem bardzo zmęczony. [przypis edytorski]

i ani się biedak nie domyśla — dziś popr.: i ani się biedak domyśla. [przypis edytorski]

I. Archibald Niemiły — w wersji angielskiej ten rozdział figuruje jako trzeci (więcej informacji w nocie redakcyjnej). [przypis edytorski]

…i błagał wszystkich Achajów, dwóch zaś Atrydów najbardziej… — Iliada I 15–16. [przypis edytorski]

I bolsz nie hreszy (białorus.) — i nie grzesz więcej. [przypis edytorski]

i by lampa (…) zagaśnie — tu: i niby lampa (…) zagaśnie. [przypis edytorski]

I can't get out (ang.) — nie mogę wyjść. [przypis edytorski]

i chłopskim oraz Przecież ten wolny lud (…) despotyczną władzą — te słowa w wyd. z 1816 r. usunięto. [przypis edytorski]

i cnotliwa, nie ma wątpliwości, nikt temu zaprzeczyć się nie odważy — w późn. wyd. tłumaczenie skorygowano: i cnotliwa, nie mogę temu zaprzeczyć. [przypis edytorski]

i co dzień uciążliwsze ogłaszają postanowienia ku uszczerbkowi i ograniczeniu biedaków — wg Plutarcha plebejuszom, masowo tracącym dobytek i wtrącanym do więzienia z powodu długów, przed wyprawą przeciwko Sabinom najzamożniejsi wierzyciele obiecali, że będą ich traktować łagodniej. W senacie przegłosowano, że gwarantem przyrzeczenia zostanie konsul Waleriusz. Jednak po wygranej wojnie sabińskiej senat udawał, że nic nie wie o takiej umowie, a wierzyciele wrócili do wcześniejszych praktyk. [przypis edytorski]

I crossed Mississippi (ang.) — przeszedłem Missisipi. [przypis edytorski]

I czy ssaki zostały stworzone z fałszywym śladem sposobu odżywiania się w łonie matki? — tj. z pępkiem, będącym pozostałością po pępowinie, łączącej naczynia krwionośne rozwijającego się embrionu z ciałem matki, co umożliwia pobieranie substancji odżywczych. Być może autor czyni zakamuflowaną aluzję do problemu pępka biblijnego Adama: w 1857, dwa lata przed dziełem Darwina, znany kreacjonistyczny przyrodnik Philip Gosse opublikował książkę Omphalos: An Attempt to Untie the Geological Knot (Pępek. Próba rozplątania węzła geologicznego), w której przekonywał, że świat został stworzony od razu w obecnej postaci, razem ze śladami rzekomej przeszłości, w tym także biblijny pierwszy człowiek, choć nie potrzebował pępka, został z nim stworzony, tak by wydawało się, że urodził się z matki. Dzieło Gosse'a miało niewielu nabywców i nie zyskało prawie żadnych zwolenników. [przypis edytorski]

I czyż (…) myliłem — w oryginalnej wersji językowej: and have I not stood up once, like an evoked ghost, to answer for his eternal constancy? Was I so very wrong after all?; tłum. red. W.L. [przypis edytorski]

I dalszą miłość prowadzą listownie. W listach dopiero… (a wszystkie umieszczę w przypiskach) — autor wyśmiewa tu sentymentalne powieści epistolarne.

I dlategoż o Aleksandrze macedońskim powiadają — Plutarch, Aleksander. [przypis edytorski]

I do cepów jestem, i do cięcia — nadaję się i do młócenia zboża, i do pracy przy żniwach. [przypis edytorski]

I do not understand. I'm sorry (ang.) — przepraszam, nie rozumiem. [przypis edytorski]

I don't know (ang.) — nie wiem. [przypis edytorski]

I dzieli się… jak ową siedmią ryb Chrystusa ucznie — nawiązanie do opisanego w Biblii cudu rozmnożenia pięciu bochenków chleba i dwóch ryb przez Jezusa tak, że najadły się wielkie tłumy i jeszcze zebrano dwanaście koszy ułomków (J 6,1–15; Mt 14,13-21); ucznie — dziś popr. forma M. lm: uczniowie.

I dziki byk do jarzma przyucza się z czasem — cytat z Tragedii hiszpańskiej (akt II, scena 1) Thomasa Kyda (1558–1594), jednej z najpopularniejszych sztuk epoki elżbietańskiej. [przypis edytorski]

I.G. a. IG Farben — Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie Aktiengesellschaft, koncern chemiczny, założony w 1904 r., w 1926 r. zatrudniający 150 tys. pracowników. [przypis edytorski]

I gdyby krzemień był spadł i uderzył /W dekę… co skrami pryskając odskoczy — opis działania XVIII-wiecznej broni palnej.

i groch o ścianę rzucać, i bez mydła golić (daw.) — przysłowia oznaczające bezsensowną a. nieskuteczną pracę. [przypis edytorski]

I groźne coraz zbliżają obłoki — w zdaniu brakuje „się”. [przypis edytorski]

i (gw.) — tj. je (3 os. lp cz. ter. czasownika jeść). [przypis edytorski]

I have spoken (ang.) — przemówiłem. [przypis edytorski]

i inne t.p. — i inne temu podobne. [przypis edytorski]

i innymi pisarzami Skarbu — mowa tu o pisarzach znajdujących się pod królewskim mecenatem. [przypis edytorski]

I. K. C. — skrót od: „Ilustrowany Kurier Codzienny” czasopismo 1910–1939. [przypis edytorski]

I Kalpe i Abila rosłe wznoszą grzbiety itd. — ahistoryczne zestawienie mitycznych i rzeczywistych nazw geograficznych i ludów wschodnich. [przypis edytorski]

I kiedy od stolika malarskiego w jego cukierni padło, rzucone przez J. A. Kisielewskiego, hasło kabaretu — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Jan August Kisielewski (rys. S. Wyspiański). [przypis edytorski]

i kożuchy, i karmazyny — i chłopi, i magnaci; i biedni, i bogaci.

I które mieli z sobą dary, Dzieciątku dają za ofiary — inwersja: i dają Dzieciątku dary, które mieli ze sobą. [przypis edytorski]

i ludzie, i bogi — dziś popr. froma B. l. mn: i ludzi, i bogów. [przypis edytorski]

I'm osom, cool (właśc. z ang. I”m awsome, cool) — Jestem obłędny, fajny. [przypis edytorski]

i ma to być statutem obwarowane — Czego tu autor żąda, obwarowały konstytucje anni 1676 tit: Trybunał koronny. Corrumpens judicem actor [strona korumpująca sędziego — Red.WL] sprawę traci, a corruptus [skorumpowany — Red.WL] od sądu relegowany, incapax [niezdolny — Red.WL] na potem wszelkich funkcyj deklarowany być ma; i konstytucje anni 1699 tit: De corrupto Konstytucja także anni 1726 tit: Ażeby; w której się wyraża: Corruptus judex [skorumpowany sędzia — Red.WL] w. ks. lit. przy wróceniu wziętej korrupcji, cum poena triplicis pensionis delatori adjudicanda, ab activitate in perpetuum et privatione officii, [z karą potrójnej pensji przysądzoną oskarżycielowi […] i z pozbawieniem urzędu — Red.WL] jakiegożkolwiek ministerii, czyli urzędu, a podaniem onego królowi, czyli województwu pro vacanti [jako wakującego — Red.WL] za upomnieniem się stron in subsequenti judicio [następnym wyrokiem — Red.WL] karany być ma. K. 1726. tit: De corrupto. Przyp. drug. wyd. [przypis edytorski]

i mienić, i muszą się psować — muszą się zmieniać i psuć. [przypis edytorski]

i mnie skoro — i ja się spieszę. [przypis edytorski]

I my, co ziemię małą, małe morze mamy (…) z nami w cień drugi znowu obrócony — — fragm. wiersza Daniela Naborowskiego Cień przypisany ks. JM Januszowi Radziwiłłowi, podczaszemu naonczas W[ielkiego] Ks[ięstwa] L[itewskiego]. A[nno] 1607. [przypis edytorski]

i na niej zasadzona subordynacja — w wyd. z 1790 r.: i rozumna subordynacja. [przypis edytorski]

i najkosztowniejszego — dodane w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

I nie miłować ciężko, i miłować/ Nędzna pociecha… — Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet V (O nietrwałej miłości rzeczy świata tego), z pominiętym wersem: „i stworzone [Piękne oblicze, by tym nasycone] I mógł mieć serce…”. [przypis edytorski]

I nie miłować ciężko, i miłować — porównaj http://www.wolnelektury.pl/katalog/lektura/fraszki-ksiegi-pierwsze-z-anakreonta-ciezko-kto-nie-miluje-c.html [przypis edytorski]

i nie panowie go wcale znaleźli, a sam — dziś popr.: i nie panowie go wcale znaleźli, ale sam. [przypis edytorski]

I nie pszczółkom to bywa — zdarza się to nie tylko pszczółkom. [przypis edytorski]

I nie znaleźli fałszu w uściech jego — cytat z Biblii, z Księgi Izajasza (Iz 53,9), powtórzony też w Pierwszym Liście św. Piotra (1P 2,22), gdzie odnosi się do Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

i… niemiecki (…) bizantyjskie tomy — chodzi o język rosyjski i rosyjskie książki; autor opisuje rzeczywistość zaboru rosyjskiego, jednak pragnąc uniknąć konfliktu z cenzurą carską, której podlegał, daje pozorne znaki, że chodzi o zabór pruski, np. w tytule pojawia się „poznański nauczyciel”, w samym tekście zaś utyskiwania na trudności z językiem niemieckim itp.; tej ostrożnej autorskiej redakcji umknął jednak przymiotnik „bizantyjski”, wskazujący zarówno na tradycję prawosławia jako religii panującej w Rosji, jak również na tradycję Cesarstwa Bizantyńskiego, do której carowie Rosji wprost się odwoływali. [przypis edytorski]

i nikomu zeń kłosu na głowie wzwyż tryumfu nie pną aniołowie — inwersja: i nikomu z niego aniołowie nie pną rosnącego wzwyż kłosa triumfu. [przypis edytorski]

I'orecchie mi crepano (z wł.) — uszy mi pękną. [przypis edytorski]

I ostrogą — w innej wersji: „ostrogami”. [przypis edytorski]

i owszem, gdy ma wszystek senat albo pany radne zebrać, aby się z tymi pierwej w każdej rzeczy, rozważając ją na tę i na owę stronę, namówił, niźliby ją przed wszystkim senatorskim kołem przełożył — późniejszych czasów, to jest r. 1573 prawo ustanowione, ażeby prócz ministrów jeden arcybiskup albo biskup, jeden wojewoda i dwóch kasztelanów rezydowało przy boku królewskim. R. 1641 odmieniona liczba: na lat dwie dwudziestu ośmiu naznaczają, to jest: czterech biskupów, ośmiu wojewodów, szesnastu kasztelanów tak, ażeby przez półroka jeden biskup, co trzy miesiące jeden wojewoda i dwóch kasztelanów rezydowało przy królu. Co do tego czasu trwa. Przyp. drug. wyd. [przypis edytorski]

I przepijają szaty Jezusowe — wg ewangelii św. Łukasza i św. Jana po ukrzyżowaniu Jezusa żołnierze podzielili między siebie jego szaty, rzucając losy. [przypis edytorski]

I przychodzili, i kładli moje grzechy na szalę… — zniekształcony cytat z I sceny V aktu Zbójców. [przypis edytorski]

i przynaglonym będzie — te słowa usunięto w wyd. z 1816 r. [przypis edytorski]

I przyprowadzili doktorzy (…) Idź, a nie grzesz więcej — scena z Biblii, z Ewangelii wg św. Jana (J 8,3-11). [przypis edytorski]

I, semper melius eris (łac.) — idź, zawsze będziesz lepszy. [przypis edytorski]

I siadają na krzesłach, wszedłszy do namiotu… — w oryginale Nestor opowiada tu o walkach, jakie wbrew zakazom ojca toczył jako młodzieniec; zapewne ma to wpływ na późniejszą decyzję Patroklesa, by ubrać zbroję Achillesa i ruszyć do walki. [przypis edytorski]

I sprawia (…) wiek przeminie — te dwa wersy nie występują w pierwszej opublikowanej wersji wiersza. [przypis edytorski]

I stałem długo przed tą klepsydrą, w pustej ulicy krakowskiej, w błoto i w deszcz, niczym Hamlet nad czaszką Yoricka. — tu w tekście umieszczono dwie ilustracje z podpisami: Sztuka a życie: p. Sulima w roli Racheli z Wesela; Sztuka a życie: Rachela autentyczna w kawiarni. [przypis edytorski]

I stanąwszy z tyłu u nóg Jego (…) namaszczała olejkiem — cytat z Biblii (Łk 7,38). [przypis edytorski]

…i tak przesie- — następnego wiersza tekstu brak we wszystkich wydaniach. [przypis edytorski]

I tak wiatrem nadziane puknęły nadzieje — z Kochanowskiego. [przypis edytorski]

I teraz jeszcze o nie stoję! — sens: i jeszcze teraz zależy mi na nim. [przypis edytorski]

I tę wśród bohaterów dał Kronid wspaniałość — w oryginale dalej następował tzw. katalog sił greckich, wyliczający okręty z różnych krain. [przypis edytorski]

i to imo się puszczając — i na to nie zwracając uwagi. [przypis edytorski]

I. Towarzystwo historyczne — w wersji angielskiej rozdział piąty. W polskim tłumaczeniu w tym i następnym rozdziale rodzeństwu Bastablów towarzyszy jedynie Albert-z-Przeciwka. W oryginale poza nim występowali także Daisy i Denny (Denis, zwany też przez dzieci Dentystą), dzieci znanego z Poszukiwaczy skarbu pana Foulkes'a, tam nie wymienieni z imienia, a jedynie jako „białe myszki”, jak nazywał ich H. O. Tłumaczka dokonała tej zmiany najprawdopodobniej dlatego, że wraz z rodzeństwem Bastablów występowali w niewydanej wówczas w Polsce drugiej części cyklu, The Wouldbegoods, i byli stamtąd dobrze znani czytelnikowi angielskiemu, ale nie polskiemu, w przeciwieństwie do obecnego w pierwszej części cyklu Alberta-z-Przeciwka. To Denny, nie Dick, był towarzyszem nieustraszonego badacza Oswalda w następnym rozdziale. [przypis edytorski]

I tu godzi się zanotować rzecz znamienną. Osoba gospodarza miasta była poniekąd projekcją duchowego Krakowa. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Nowy pomnik. [przypis edytorski]

I tu nie obyło się bez zabawnego konfliktu. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: St. Rzecki. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie, przeciw mnie? — słowa przypisywane Juliuszowi Cezarowi, ugodzonemu sztyletem przez przyjaciela, Brutusa. [przypis edytorski]

i tych, co się bronili i tych, co się wdarli — por. Adam Mickiewicz, Reduta Ordona. [przypis edytorski]

i tym podobnie — itp.; właściwie powinno być: i tym podobnymi. [przypis edytorski]

i w tym działania wina jest wiernym obrazem — i w tym jest wiernym obrazem działania wina. [przypis edytorski]

I wyruszył wtedy Hadrian, i zburzył Świątynię Pańską — Świątynia Jerozolimska oraz większa część Jerozolimy, została zburzona pod koniec pierwszej wojny żydowskiej (66–70) przez Tytusa Flawiusza, syna cesarza Wespezjana, w roku 70. Hadrian urodził się w roku 76, zatem za jego życia Świątynia Jerozolimska leżała w gruzach, niemniej zajmował się on tłumieniem późniejszego powstania żydowskiego Bar-Kochby (132–135). Po zakończeniu walk, Żydów spotkały surowe represje. [przypis edytorski]

i wyszedł nie do panów, a na szosę — dziś popr.: i wyszedł nie do panów, ale na szosę. [przypis edytorski]

I z nim godując, zarznął jak wołu przy żłobie — w wersji mitu przekazanej przez tragików greckich Agamemnon zostaje zabity w łaźni. [przypis edytorski]

I Zbawiciel nasz przykładem samego siebie chce to po nas mieć — Mt 9, 12. [przypis edytorski]

I ze słowikiem, co płacze swe dzieci — aluzja do mitu o królewnie ateńskiej Prokne, żonie króla trackiego Tereusa. Tereus zgwałcił jej siostrę Filomelę i, aby ukryć swoją zbrodnię, uciął jej język. Dowiedziawszy się o tym, Prokne w szale rozpaczy zabiła Itysa, syna którego urodziła Tereusowi. Wszystkie trzy osoby tej tragedii zamienili bogowie w ptaki; Prokne w postaci słowika opłakuje swój popełniony w obłędzie czyn. [przypis edytorski]

i zimie i lecie (daw.) — i zimą, i latem. [przypis edytorski]

i zła, i dobra szafarzem — połówka wersu nieznanego pochodzenia. [przypis edytorski]

I żyć się kwapi, i czuć się spieszy — cytat z wiersza Piotra Wiaziemskiego Pierwszy śnieg. [przypis edytorski]

Iako Egipską rozgrzeszył Maryię — św. Maria Egipcjanka (ok. 344–ok. 421), prostytutka, która pod wpływem pielgrzymki do grobu Chrystusa przemieniła się w mieszkającą na pustyni pokutnicę. [przypis edytorski]

iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

Ianiculum — wzgórze w Rzymie, na prawym brzegu Tybru. [przypis edytorski]

ianitor (łac.) — odźwierny. [przypis edytorski]

Iasius — brat Dardana, miał z nim ciągnąć do wyspy Samotraki. [przypis edytorski]

ibbur — w pewnych odłamach mistyki żydowskiej słowo to oznacza w uproszczeniu wzmocnienie duszy żyjącego człowieka przez tymczasowo łączącą się z nią inną sprawiedliwą duszę przebywającą poza ciałem. Zwykle wynika to z potrzeby spełnienia przez duszę bezcielesną jakiejś misji. [przypis edytorski]

ibercjerek (z niem. Überzieher) — lekkie palto. [przypis edytorski]

Iberyjczycy — mieszkańcy prowincji rzymskiej położonej na terenach dzisiejszej Hiszpanii. [przypis edytorski]

Ibid. — skrót od łac. ibidem: tamże. [przypis edytorski]

Ibikos (VI w. p.n.e.) — grecki poeta liryczny, autor pieśni chóralnych i liryków erotycznych. [przypis edytorski]

Ibilis — nazwa diabła u muzułmanów. [przypis edytorski]

Ibir-Sybir — Syberia. [przypis edytorski]

ibis — ptak brodzący, czczony w starożytnym Egipcie.

ibis — ptak brodzący o długim, wygiętym dziobie, czczony w starożytnym Egipcie. [przypis edytorski]

ibis — ptak o długich nogach i dziobie, z rodziny pelikanowatych; jego nazwa może być pochodzenia egipskiego. [przypis edytorski]

Iblis — przywódca zbuntowanych dżinnów, odpowiednik szatana. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramatopisarz, reżyser, dyrektor teatru, autor m.in. dramatów Dzika kaczka, Nora czyli dom lalki, Peer Gynt. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramaturg, czołowy przedstawiciel nurtu krycznorealistycznego w Skandynawii; jego Komedia miłości z 1862 wywołała skandal ze strony mieszczaństwa. [przypis edytorski]

Ibsen, Henrik (1828–1906) — wybitny dramaturg norweski, krytyk społeczeństwa mieszczańskiego. [przypis edytorski]

Ibsen, Henryk (1828–1906) — dramaturg norweski, początkowo tworzący utwory oparte na motywach historycznych, legendach i sagach skandynawskich (Grób Hunów 1850, Peer Gynt 1867); następnie podjął tematykę społeczno-obyczajową w duchu realizmu i naturalizmu, w późnej twórczości wprowadzał do swych sztuk elementy symbolizmu; od 1857 r. kierował Norweskim Teatrem Kristiania, później przebywał na emigracji we Włoszech i w Niemczech, zmarł w Christianii, będącej dziś dzielnicą Oslo; oprócz wymienionych, do najbardziej znanych jego dzieł należą dramaty Nora czyli dom lalki (1879) i Dzika kaczka (1884). [przypis edytorski]