Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160406 przypisów.
dobrudzcy ordyńcy — dobrudzcy Tatarzy, orda tatarska z zachodu, z terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis edytorski]
dobrudzcy Tatarzy — orda tatarska z zachodu, terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis edytorski]
dobrudzcy Tatarzy — orda tatarska z zachodu, terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis redakcyjny]
dobrych uczynków, na złe obróconych — tzn. dobrych uczynków, które przyniosły zły skutek; w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie, zmieniając ten wers na: „Dobrych uczynków źle adresowanych”. [przypis edytorski]
dobry deń (z ukr. добрий день) — dzień dobry. [przypis edytorski]
dobry pan de Pibrac (…) — Faur, pan de Pibrac, autor głośnych współcześnie Kwartyn, z których niespełna w 100 lat potem podrwiwa sobie Molier, umarł w r. 1584, licząc 55 lat. [przypis tłumacza]
Dobry rozum po szkodzie, lepszy rozum przed szkodą — wiersz ten wszedł do repertuaru przysłowiowego. [przypis redakcyjny]
Dobryś! znowu cię zapał ponosi zbyteczny — Molier korzysta z zacietrzewienia Orgona (obecnie w przeciwnym kierunku), aby w usta Kleanta wsunąć budującą tyradę. [przypis tłumacza]
Dobry ton (…) zbożność — le bon ton, la bonne piete. [przypis tłumacza]
Dobrze, bierz swoją cząstkę i zostaw mi moją — Cynna, akt V, sc. 2. [przypis redakcyjny]
dobrze być panem, być władzcą — Kleiner przypuszcza, że na wypowiedź tę mogła wpłynąć scena z dramatu Fryderyka Schillera Sprzysiężenie Fieska, w której Fiesko wygłasza monolog o rozkoszach władzy książęcej. Wiadomo, że Krasiński interesował się dramatem Schillera. [przypis redakcyjny]
dobrzećby (daw.) — dziś pisownia: dobrzeć by; znaczenie: dobrze by to było. [przypis edytorski]
dobrzeć poradzę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; inaczej: dobrze ci poradzę; znaczenie: doprawdy dobrze poradzę. [przypis edytorski]
dobrze (daw.) — omal. [przypis redakcyjny]
Dobrze. Granic tu nie ma. Perspektywa jest niezmierzona. Czy istotnie? (…) Jest niezależnym ten dumny bojownik? — Nie, jest on zależny od istnienia świata gotowej pracy — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 483. [przypis autorski]
Dobrze; ja się zaślepiam; łudzę się; to jasne — Akast, sprytniejszy od Klitandra, który jest już zupełnym dudkiem, obiera drogę ironicznej skromności, aby tym wymowniej a nieobowiązująco przedstawić się jako zdobywca Celimeny. [przypis tłumacza]
Dobrze (…) już o to nie stoję — Wytrawna kokietka wie dobrze, iż skoro mu tak powie, Alcest zostanie na pewno. [przypis tłumacza]
dobrzeli, niedobrzeli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: dobrze to czy niedobrze. [przypis edytorski]
dobrzem na ten czas ziemie nie przepadła (starop. konstrukcja) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: o mało się w ziemię nie zapadłam. [przypis redakcyjny]
dobrzem uczynił, żem temu zapobiegł — dziś: dobrze uczyniłem, że temu zapobiegłem. [przypis edytorski]
dobrze namalowana rzepa więcej warta niż źle namalowana tęsknota za nieskończonością — aforyzm przypisywany Stanisławowi Witkiewiczowi (1851–1915), malarzowi i teoretykowi sztuki. [przypis edytorski]
dobrze nie idą za włosy — dobrze, że nie szarpią się za włosy. [przypis edytorski]
Dobrze, nie przysięga… — Szekspir, Romeo i Julia, akt II, scena 2. [przypis edytorski]
dobrze nie wylazą (starop.) — omal nie wylezą. [przypis edytorski]
dobrzeście uczynili (daw. składnia) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: dobrze uczyniliście. [przypis edytorski]
dobrzeście zrobili — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: dobrze zrobiliście. [przypis edytorski]
dobrześ mówił — inaczej: dobrze mówiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
dobrześmy to rozważyli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: dobrze to rozważyliśmy. [przypis edytorski]
dobrześ wiadomy (starop. konstrukcja) — inaczej: dobrze jesteś wiadomy; dobrze wiesz. [przypis edytorski]
dobrześ (…) zrobiła — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika; inaczej: dobrze zrobiłaś. [przypis edytorski]
dobrze się nie wściekła (starop.) — o mało się nie wściekła. [przypis edytorski]
dobrze się nie wściekł (starop. konstrukcja)— o mało się nie wściekł. [przypis edytorski]
dobrze (starop.) — [tu:] ledwie. [przypis redakcyjny]
dobrze (starop.) — tu: znacznie. [przypis edytorski]
dobrze tak na cię (starop.) — dobrze ci tak. [przypis redakcyjny]
dobrze — tu: zupełnie, całkiem. [przypis edytorski]
Dobrze wiadomo, że trzeba cierpieć zły rząd, kiedy go się ma: chodziłoby właśnie o znalezienie dobrego — z całego rozdziału wynika, że dla Russa monarchiczna forma rządu była wysoce antypatyczna, zwłaszcza zaś monarchia dziedziczna. Nie ufał królom i mniemał, że z koniecznością muszą dążyć do pogwałcenia praw i do uzurpacji. Z drugiej strony jednak sądził, że ta forma rządu jest jedynie właściwa dla państw wielkich. Pomysł elekcji (a także, jak mówi w następnym rozdziale, podział władzy rządowej między różne organa) wysuwa jako gwarancje, mające zabezpieczyć prawność monarchii. [przypis tłumacza]
Dobrze więc (…) sam siebie. — Klasyczny manewr kobiecy. Od Moliera do Becque'a niewiele zdołano przyczynić rysów do tej uroczej Paryżanki. [przypis tłumacza]
dobrze żyć i z naszym pożytkiem jako powiada Pismo święte — Biblia, Koh 3:12. [przypis tłumacza]
dobrze żyw (starop.) — ledwie żywy. [przypis edytorski]
Dobrze zatem (…) losy — W tej tak ciężkiej dla duszy jego próbie, Alcest znajduje w sercu swoim ton szlachetny i godny. [przypis tłumacza]
dobrze znajomy wieży — dobrze obeznany z wieżą; dobrze znający wieżę. [przypis edytorski]
Dobrzy bowiem pomarli, żywi nic nie warci — cytat z Eurypidesa Oineus. [przypis tłumacza]
dobrzy filozofowie wiedzą, jak trudno byłoby, aby Mars, który jest tak daleko od Słońca, obszedł się mniejszą ilością księżyców niż co najmniej dwoma — Wenus nie ma księżyców, Ziemia ma jeden. Po odkryciu przez Galileusza czterech księżyców Jowisza, spekulowano, że zapewne Mars, zajmujący pozycję pomiędzy Ziemią a Jowiszem, ma dwa naturalne satelity, co pasowałoby do harmonijnej, matematycznej konstrukcji kosmosu. Późniejsze odkrycie pięciu księżyców kolejnej po Jowiszu planety, Saturna, wydawało się potwierdzać teorię, że coraz dalsze od Słońca planety mają coraz więcej księżyców, więc Mars powinien mieć co najmniej dwa. [przypis edytorski]
dobyć (daw.) — wyjąć coś, wyciągnąć. [przypis edytorski]
dobyć się — dostać się, wtargnąć. [przypis edytorski]
dobyć (starop.) — zdobyć. [przypis edytorski]
dobyć (…) zamczyska — zdobyć zamczysko. [przypis edytorski]
dobycie — zdobycie. [przypis edytorski]
dobyła ogona (…) aż powaliła cały las — Wedle dawnych komentatorów aluzja do wyrąbania lasów w Bauce przez panią d'Estampes: faktycznie jednak ten sam szczegół znajduje się już w dawnych Kronikach Gargantuińskich (patrz: dodatek do tomu V), co dowodzi, jak śliskie są podobne kombinacje. [przypis tłumacza]
dobytek marniał bez paszy — brakowało pożywienia dla bydła; dobytek: bydło a. inne zwierzęta domowe. [przypis edytorski]
dobytek — tu: zwierzęta gospodarskie: krowy, konie itp. [przypis edytorski]
dobytku — κτημάτων. [przypis tłumacza]
dobyty (starop.) — zdobyty. [przypis edytorski]
dobywać (daw.) — wyjmować. [przypis edytorski]
dobywać (starop.) — zdobywać. [przypis edytorski]
dočėsnas — esantis dabar, laikinas. [przypis edytorski]
do całości tego smutnego poematu (…) przeczuwał ich losy — przytoczenie opinii Stanisława Tarnowskiego z Historii literatury polskiej. [przypis redakcyjny]
Do Camelotu gęgałbyś przede mną! — wedle jednych aluzja do miasta Camelot, słynnego w romansach o królu Arturze; wedle innych Camelot jest miasteczko w hrabstwie Somerset, otoczone bagnami, na których chowają wielkie stada gęsi. [przypis redakcyjny]
do Caracas, gdzie wyszedł na niedostępny szczyt — Cerro El Ávila, wysoki na 2740 m.n.p.m. szczyt w łańcuchu Cordillera de la Costa, oddzielający Caracas od Morza Karaibskiego; dziś na terenie Parku Narodowego Waraira Repano. [przypis edytorski]
docebit (łac.) — pouczy. [przypis redakcyjny]
docent (docens, docentis, łac.) — uczony, uczący. [przypis edytorski]
docentka wykładająca — docent wykładający w Poznaniu różni się od docenta prywatnego tym, iż pierwszy jest na stałym stanowisku w uniwersytecie, a drugi jest poza ciałem profesorskim. [przypis autorski]
docent prywatny, niem. Privatdozent — w kulturze niemieckiej doktor habilitowany nie opłacany przez uczelnię. [przypis edytorski]
docerać (gw.) — docucić. [przypis edytorski]
docet (łac.) — poucza. [przypis redakcyjny]
do chałodnawo pierepoja (ros.) — do zimnego przepicia. [przypis edytorski]
dochcip — właśc. dowcip, tj. rozum. [przypis edytorski]
Doch, guter Freund, die Zeit kommt auch heran… (niem.) — Lecz zanim, przyjacielu, służba ma się zacznie, / chodźmy cośkolwiek wypić i najeść się smacznie (słowa Mefistofelesa z dramatu Goethego Faust, część pierwsza, tłum. E. Zegadłowicz). [przypis edytorski]
Do Chloe — parafrazą tego utworu jest Pieśń IX (Księgi Pierwsze) Jana Kochanowskiego. [przypis edytorski]
dochodny — dziś popr.: dochodowy. [przypis edytorski]
dochody królów opierały się wówczas na ich dobrach — ściągali jeszcze jakieś opłaty z rzek, kiedy był most albo bród. [przypis redakcyjny]
dochodzą poeci do tego, czego widzowie sobie życzą (…) bo jest to o tyle zgodne z zadaniem tragedii, o ile z naturalnym uczuciem ludzkim… — Arystoteles chce powiedzieć: „Jeżeli jednak niektórzy poeci umieją uniknąć błędu wymienionego i tragedii epicznie nie układają, to wymyślili za to inny układ dramatu, który również niezgodny jest z zadaniem tragedii, bo zamiast uczuć trwogi i litości obudzą tylko uczucie im pokrewne, tj. naturalne uczucie ludzkie (uczucie słuszności). O ile uczucie takie z tamtymi spowinowacone jest mniej albo więcej, o tyle także dramatom tego rodzaju przyznać możemy tragiczność mniejszą lub większą”. Z przykładów o „mądrym a złym”, „mężnym a niesprawiedliwym”, pokazuje się, że to nie są charaktery uznane przez Arystotelesa za tragiczne (rozdz. XIII). Autorowie jednak lubią trzymać się takiego układu, bo widzowie bardziej z niego są zadowoleni przez swoją „miękkość” niż z układu wywołującego uczucia silniejsze, tragedii właściwe. [przypis tłumacza]
dochodzić kogo (starop.) — doganiać kogo. [przypis edytorski]
dochodzić — tu: dojrzewać. [przypis edytorski]
dochodzić — tu: podchodzić. [przypis edytorski]
dochodziło do nieporozumień innego rodzaju — Por. ciekawy dokument ze zbiorów Povondry:
Płazy ratują 36 tonących
W tutejszym porcie parowiec „Indian Star” zderzył się z łodzią przewożącą około czterdziestu tubylców, która natychmiast zatonęła. Zanim można było wysłać łódź policyjną, na pomoc pospieszyły Płazy pracujące przy usuwaniu szlamu z portu i wyniosły na brzeg trzydziestu sześciu tonących. Jedna Salamandra sama wyciągnęła z wody trzy kobiety i dwoje dzieci. W nagrodę za ten bohaterski czyn Płazy dostały pisemne podziękowanie od miejscowych władz w nieprzemakalnym pudełku.
Tymczasem tamtejsi mieszkańcy są skrajnie oburzeni tym, że Płazy pozwoliły sobie dotknąć tonących osób z wyższych kast. Uważają oni bowiem Płazy za stworzenia nieczyste i nietykalne. W porcie zgromadziło się kilka tysięcy tubylców domagających się usunięcia Płazów z portu. Policja utrzymuje jednak porządek; zaledwie trzy osoby zginęły, a sto dwadzieścia zostało zatrzymanych. O dziesiątej wieczorem przywrócono spokój. Salamandry pracują dalej.
[przypis autorski]
do chrustu (starop.) — w krzaki. [przypis edytorski]
dochtór (gw.) — doktor. [przypis edytorski]
Do chutoriw, pane, do seła (ukr.) — Do chutorów, panie, do wsi. [przypis edytorski]
do ciężkiej choroby — dziś raczej: od choroby, tj. bardzo wiele. [przypis edytorski]
do ciebie krótkie rymy — Fraszki były bardzo poczytne wśród dworzan. Kochanowski sam je partiami rozsyłał w podarunku znajomym i przyjaciołom. [przypis redakcyjny]
Do ciebie, nowy Hierozolimie (to jest kościele Chrystusów), przywiodę syny twoje zdaleka, śrebro ich i złoto z nimi imieniu Pana Boga twego, i zbudują synowie postronni mury twoje, i królowie ich służyć ci będą — por. Iz 60, 9–10. [przypis edytorski]
do ciebie o, Hekato! Luno i Diano — ta sama bogini miała władać jako Luna niebem, jako Diana ziemią i jako Hekate światem podziemnym. [przypis edytorski]
Do Ciebie wznoszą oczy swoje. [przypis redakcyjny]
dociec — dobiec. [przypis redakcyjny]
dociekać — tu: dochodzić (od: ciec). [przypis edytorski]
do ciekawych rezultatów mogłoby doprowadzić zestawienie wrażeń Konrada w Wyzwoleniu Wyspiańskiego z refleksjami, jakie budzi Próchno — I. Matuszewski, Twórczość i twórcy, Warszawa 1904, s. 255. [przypis autorski]
docieki — neol. skrót od: dociekania; domysły. [przypis edytorski]
do cieniu — dziś: do cienia. [przypis edytorski]
do ciepłych źródeł — Cieplice te mają 62 °C. Nędzne łaźnie. Są to palestyńskie Karolowe Wary, niestety niewyzyskane, jak wszystko w tym kraju. [przypis tłumacza]
docierać na coś (daw.) — godzić w coś, atakować coś, nacierać na coś. [przypis edytorski]
do cna (daw., gw.) — całkiem; do końca. [przypis edytorski]
do cna — do końca, zupełnie. [przypis edytorski]
do cna (gw.) — całkiem, do końca. [przypis edytorski]
do cna (gw.) — do końca, zupełnie. [przypis edytorski]
Do cnam osłabł — inaczej: do cna osłabłem, całkiem osłabłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
doctor bullatus, asinus coronatus (łac.) — doktor według bulli, osioł koronny. [przypis redakcyjny]
Doctoris Doctorum (łac.) — doktora doktorów (sens: nauczyciela nauczycieli). [przypis edytorski]
Doctoris maximi (łac.) — doktora największego. [przypis edytorski]
