Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | przymiotnik | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3085 przypisów.
Esperya — w starożytności insulae Hesperides — Wyspy Kapwerdyjskie [Wyspy Zielonego Przylądka]. [przypis redakcyjny]
espingarda — fuzja. [przypis autorski]
Espiritu Santo — popr.: Espírito Santo, jeden ze stanów Brazylii; położony nad Oceanem Atlantyckim, od północy graniczy ze stanem Bahia. [przypis edytorski]
esplanada — pas niezabudowanej przestrzeni; dawniej wolna przestrzeń między miastem a twierdzą, z czasem esplanady zamieniano w tereny zielone, służące spacerom. [przypis edytorski]
esplanada — promenada; służąca spacerom aleja, pierwotnie najczęściej niezabudowany pas przestrzeni przed fortyfikacjami, pomiędzy fortecą a miastem. [przypis edytorski]
esplanada — promenada; szeroka ulica z aleją spacerową; pierwotnie: pas przestrzeni ciągnący się wzdłuż fortyfikacji, najczęściej pomiędzy miastem a twierdzą. [przypis edytorski]
esponjado (hiszp.) — grzanka, suchar. [przypis edytorski]
Espoz y Mina, Francisco (1781–1836) — przywódca hiszp. działań partyzanckich przeciwko armii Napoleona prowadzonych w latach 1808–1814 w górach na pograniczu francusko-hiszpańskim, generał. [przypis edytorski]
esprit d’à propos (fr.) — umiejętność wypowiedzenia właściwych słów w odpowiednim momencie. [przypis edytorski]
esprit d'apropos — zmysł trafności; talent do formułowania trafnych odpowiedzi. [przypis edytorski]
esprit de l'escalier (fr.) — spóźniony koncept, spóźniony refleks. [przypis edytorski]
esprit d'escalier a. l'esprit de l'escalier (fr.) — trafna riposta, która przychodzi na myśl, kiedy jest już za późno. [przypis edytorski]
esprit d'escalier (fr.) — odpowiedź przychodząca poniewczasie (dosł. „na schodach”); spóźniony dowcip. [przypis redakcyjny]
esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel; tu w lm. [przypis edytorski]
esprit (fr.) — duch, dowcip. [przypis edytorski]
esprit (fr.) — myśl, dowcip, zdolność, duch. [przypis edytorski]
esprit frondeur (fr.) — duch buntowniczy (awanturniczy). [przypis edytorski]
esprits forts (fr.) — człowiek wolnomyślny. [przypis edytorski]
Esquire (ang.) — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]
Esquire — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]
Essais (1580) — po polsku wydane jako Próby w tłum. Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Edmunda Cięglewicza. [przypis edytorski]
Essai sur les données immédiates de la conscience, Matiére et mémoire, Evolution créatrice — pol. wyd.: O bezpośrednich danych świadomości, Materia i pamięć, Ewolucja twórcza. [przypis edytorski]
essay — dziś popr. pisownia to: „esej”. [przypis edytorski]
Essay on the Principle of Population — w Polsce książka wyszła pt. Prawo ludności w przekładzie K. Steina w 1925 roku. [przypis edytorski]
Esse est percipi et percipere (łac.) — być (istnieć) to być postrzeganym i postrzegać. [przypis edytorski]
esseńczycy — Ἐσσηνοὶ, „sie gin gen ohne Zweifel aus den Assidäern (Chasidäer, Riehm) hervor” (Graetz, Geschichte der Juden III, 91). Natomiast „Von diesem täglichen Baden nannte man sie Morgentäufer (Toblê Szacharit, ήμεροβαπτισται). Auch den Namen Essäer scheinen sie von diesem Umstande erhalten zu haben, da er in chaldäischer Sprache Badende, Täufer bedeutet (As’chai, ausgesprochen Assaï)”, Graetz, III, 94. — Hebr. Chasidim, pobożni. „Ausserdem lebten sie ais Nasiräer, deren Ideal es war, die höchste Weihe priesterlich er Heiligkeit zu erstreben” (Graetz, III, 91). Saduceusze wedle Graetza nie pozostawili po sobie żadnego pomnika piśmienniczego, natomiast po esseńczykach miał zostać „rodał essejski” (Megillat Chassidim), z którego zachował się jeden morał: „jeżeli zaniedbasz ją (naukę) przez jeden dzień, ona zaniedba ciebie przez dni dwa” (Graetz, jw. str. 99). Patrz dalej II, IX, 1, uwaga druga. — Jak się zdaje, καὶ δοκεῖ, [pominięto tłum. na rosyjski], czego Clementz nie tłumaczy, quod sane vitam severiorem exercere videtur. Na to καὶ δοκεῖ nie zwrócił uwagi M. Bałaban, zarzucając Flawiuszowi, że to „niewinne studium” sekt (Autobiografia Flawiusza, 2) było przerzucaniem się z partii do partii (Jos. Flaw., str. 10, patrz wyżej I, V, 2, uwaga). Aczkolwiek Flawiusz „nach Essäerweise täglich in kaltem Wasser badete” (Graetz, Geschichte der Juden III, 482), poznał raczej myślową stronę tej sekty, a nie był dopuszczony do bliższego współżycia, jeżeli o życiu esseńczyków pisze καὶ δοκεῖ. [W czasach tłumacza informacje o esseńczykach pochodziły od trzech autorów antycznych: Józefa Flawiusza, Filona Aleksandryjskiego i Pliniusza Starszego; odkryte w 1947 manuskrypty znad Morza Martwego, w okolicach ruin starożytnej osady Qumran, dostarczyły dodatkowych informacji na temat żyjącej tam wspólnoty, identyfikowanej z esseńczykami]. [przypis tłumacza]
esseńczycy — jedno z żydowskich stronnictw religijnych, obok faryzeuszy, saduceuszy i zelotów, działające od ok. 152 r. p.n.e. do 70 r. n.e.; jego założyciel, zw. Nauczycielem Sprawiedliwości, nie został bliżej zidentyfikowany, podobnie jak nie rozszyfrowano znaczenia nazwy grupy, być może wskazującej na pobożność, milczenie a. działalność uzdrowicielską członków grupy; żyli oni w odosobnieniu (może w grotach w Kumran), w grupach cechujących się wspólnotą dóbr materialnych, w celibacie, ściśle przestrzegając czystości rytualnej, szabasu i praktyk modlitewnych, ale w rytmie własnego kalendarza, podporządkowani ściśle własnym przełożonym, unikali kontaktów ze Świątynią (w przeciwieństwie do saduceuszy i faryzeuszy), choć przez pośredników składali ofiary; zajmowali się studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg. Według jednej z hipotez Jezus z Nazaretu miał być esseńczykiem. Początki ruchu esseńczyków łączą się z powstaniem Machabeuszy przeciw Antiochowi IV Epifanesowi, poparciem części pobożnych dla Żydów przywódców zrywu, a następnie rozczarowaniem, które spowodowało w łonie judaizmu; ślady działalności esseńczyków zanikły po powstaniu antyrzymskim w Judei w l. 68–70 r. n.e., stłumionym krwawo i zakończonym zburzeniem świątyni w Jerozolimie. [przypis edytorski]
Esseńczycy, wedle relacji Pliniusza (…) — por. Plinius, Naturalis historia V, 17. [przypis tłumacza]
Essen — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Westfalii, główny ośrodek przemysłowy zagłębia Ruhry. [przypis edytorski]
essentia, existentia — byt, istnienie; zob. Słownik. [przypis tłumacza]
essentia involvit existentiam (łac.) — istota obejmuje istnienie; w: Spinoza, Baruch Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, t. I. tw. VII (dowód), Warszawa 1954, s. 9. [przypis edytorski]
essentiam — istotną treść. [przypis redakcyjny]
essentiam (łac. forma B.lp) — istotną treść, rdzeń. [przypis redakcyjny]
essentiam (łac.) — treść. [przypis redakcyjny]
esse (…) operari (łac.) — być, działać. [przypis edytorski]
esse (…) varietatem — Cicero Commentariolum Petitionis, 14. [przypis tłumacza]
Estaca de Varres — dziś popr.: Estaca de Bares, najdalej na północ wysunięty przylądek Płw. Iberyjskiego, tradycyjnie uznawany za wyznaczający zachodni kraniec Zatoki Biskajskiej. [przypis edytorski]
estaminet de Varsovie (fr.) — zajazd warszawski; gospoda warszawska. [przypis edytorski]
estamp — miedzioryt. [przypis edytorski]
estancia (hiszp.) — majątek ziemski. [przypis edytorski]
estanszja (z fonet. hiszp. estancia) — gospodarstwo, ferma hodowlana. [przypis edytorski]
Estarosta [sic] de Bidgosc — jako starosta bydgoski występuje w źródłach współczesnych Jan Zeleński, łowczy kor. (Klucz. Sobiesc. I, str. 229, 267 itd. Helc. Sob. I, nr. 7). [przypis autorski]
estate (hiszp.) — majątek, posiadłość. [przypis edytorski]
est (…) benevolentiae — Cicero, Amicitia 17. [przypis tłumacza]
Est-ce monsieur Boy (fr.) — czy to pan Boy? [przypis edytorski]
Est-ce que c'est la dame qui s'appelle Christine qui t'a perverti de cette façon? (fr.) — Czy to ta dama imieniem Krystyna zdeprawowała cię w ten sposób? [przypis edytorski]
Est-ce que je ne puis pas prendre une seule de ces fleurs magnifiques, mademoisselle? Seulement pour compléter ma toilette? (fr.) — Czy mogę wziąć jeden z tych pięknych kwiatów, panienko? Tylko po to, żeby dopełnić moją toaletę? [przypis edytorski]
Est-ce que je sais? (fr.) — Czy ja wiem? [przypis edytorski]
Est-ce que ma robe va bien? (…) Et mes souliers? Et mes bas? Tenez, je crois'que je vais danser! (fr.) — I jak wyglądam w tej sukience? A moje buty? A pończochy? Patrzcie, chyba zatańczę! [przypis edytorski]
Est-ce vous (…) dieux! (fr.) — Czy to Pani, moje bóstwo? Jak ja lubię ten taniec; niespodzianka? O, bogowie! [przypis edytorski]
Esteci i satyrycy pokolenia (…) dekadenta widzieli w filistrze. Satyry Lemańskiego (…) są tu najlepszym świadectwem — J. Lemański, Colloquia albo rozmowy, Warszawa 1905. Por. zwłaszcza Dekadencjomachię i Tendencję w sztuce. [przypis autorski]
Esteja a. Kisielnicka, Józefa (1859–1941) — polska pisarka i działaczka społeczna. [przypis edytorski]
Esteja, właśc. Józefa Kisielnicka (1859–1941) — wywodząca się z ziemiaństwa pisarka i tradycjonalistyczna działaczka społeczna z przełomu XIX i XX w.; publikowała w „Kurierze Warszawskim” i „Bluszczu”, autorka powieści Kartki z życia kobiety (1890), Fuga Bacha (1891) czy Nina (1903); działając w środowisku wiejskim ziemi łomżyńskiej, zajmowała się szerzeniem oświaty (zakładanie szkół dla ludu) oraz podstaw higieny i medycyny (utworzenie izby porodowej) wśród chłopstwa, jednak w swojej twórczości oceniała negatywnie angażowanie się kobiet w sprawy polityczne czy w ruch emancypacyjny, wyznaczając kobietom jako właściwy krąg aktywności gospodarstwo domowe. [przypis edytorski]
Este — miasto w płn. Włoszech, które dało nazwę rodzinie panującej w Ferrarze. [przypis redakcyjny]
Esteńscy Herkulowie dwaj — Herkules I d'Este, książę Ferrary, i wnuk jego, Herkules II. [przypis redakcyjny]
Esteńskie (…) pany — członkowie rodu książąt d'Este, panującego w Ferrarze i Modenie, spokrewnionego z Welfami. [przypis edytorski]
Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza (Aswera); narażając życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając rozkazy najwyższego urzędnika Hamana, który polecił Żydów zgładzić; król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony. [przypis edytorski]
Ester a. Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza, wybraną spośród wielu piękności kraju. [przypis edytorski]
Estera (…) Mardocheusz (…) Haman (…) król Aswerus — postaci historii zawartej w biblijnej Księdze Estery, stanowiącej kanwę dla zwyczajów i tradycji związanych z obchodami święta Purim. [przypis edytorski]
Estera — żydówka wychowywana w czasie niewoli babilońskiej przez swojego kuzyna Mordechaja a. Mardocheusza (est 2,5–7). Wg Biblii została żoną króla perskiego Kserksesa I a. Achaszwerosza (Est 2,17). Narażając swoje życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając tym samym zalecenia najwyższego urzędnika Hamana, który polecił żydów zgładzić (Est 3,6–11). Król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony (Est 7,10). [przypis edytorski]
Esterházy — nazwisko rodowe starej, znaczącej węgierskiej rodziny magnackiej. [przypis edytorski]
Esterhazy, Ferdinand Walsin (1847–1923) — major armii francuskiej, szpiegujący na rzecz Niemiec. W 1894 jego działania zostały wykryte, ale oskarżony o nie został zupełnie niewinny oficer, Alfred Dreyfus. Kiedy w 1896 odkryto dowody świadczące, że za szpiegostwo odpowiadał Etherhazy, władze wojskowe usiłowały nie dopuścić do ich ujawnienia, następnie rozdzielono sprawy obu oficerów i w styczniu 1898 postawiono Etherhazego przed tajnym sądem wojskowym, który po kilku minutach narady go uniewinnił. Doprowadziło to do nagłośnienia afery w prasie, w liście otwartym Émile'a Zoli podpisanym przez setki intelektualistów. W sierpniu 1898 Esterhazy wyjechał do Londynu, gdzie aż do śmierci był korespondentem antysemickiej gazety „La Libre Parole”. [przypis edytorski]
est! est! est! — włoskie białe wino z Montefiascone, ok. 100 km na płn. od Rzymu; wg legendy średniowieczny duchowny podróżujący do Rzymu nakazał służącemu, żeby wyprawił się przed nim i na drzwiach karczm, gdzie znajdzie dobre wino, pisał „est” (łac.: jest), a wówczas sługa, napotkawszy w Montefiascone wyśmienity trunek, na drzwiach napisał to słowo trzykrotnie. [przypis edytorski]
Est et non est (łac.) — „Jest i nie jest”. [przypis tłumacza]
estetyczny dekadentyzm Oskara Wilde'a miał rodzimych poprzedników w Ruskinie i Paterze, poczynając od uprawianego przez Keatsa kultu piękna — A. J. Farmer, Le mouvement esthetique et „décadent” en Angleterre, Paris 1931. [przypis autorski]
Estetyka Brzozowskiego jest personalistyczna i całościowa. Stąd znowu ataki na ludzi wyobrażających sobie, że styl czy formę można do dzieła przypinać — ataki głównie na historyków literatury: S. Brzozowski,Kultura i życie, s. 170–172; Współczesna krytyka literacka, [w:] Dzieła wszystkie, t. VI, s. 91, 148. [przypis autorski]
estetyki, którą się Schopenhauer zajmuje w trzeciej księdze — Die Vorstellung, unabhängig vom Satze des Grundes: D. Platonische Idee: D. Objekt der Kunst I, 231. [przypis redakcyjny]
est finitus (łac.) — jest skończony. [przypis edytorski]
Estienne, Henri (młodszy), łac. Stephanus (1531–1598) — francuski wydawca, wybitny hellenista i filolog z francuskiej rodziny drukarzy i wydawców; w 1566 opublikował łacińskie wydanie greckiego historyka Herodota z satyryczną apologią po francusku, pt. Apologie pour Hérodote, pokazującą, że niewiarygodne historie Herodota są porównywalne ze sprawdzalnymi, a równie osobliwymi faktami związanymi z chrześcijaństwem w czasach mu współczesnych; publikacja ta ściągnęła na niego prześladowania. [przypis edytorski]
Est-il mal-appris, celui là! (fr.) — Czy źle wychowany, ten tam. [przypis edytorski]
Est-il possible? (fr.) — Czy to możliwe? [przypis edytorski]
estime sur parole — szacunek, który się przyjmuje na słowo. [przypis tłumacza]
Est in Carpathio Neptuni gurgite vates coeruleus Proteus — jest na Morzu Karpackim wieszcz Neptuna, modrooki Proteusz. [przypis redakcyjny]
Est itaque quod gratias agamus Machiavello… (łac.) — Mamy zatem za co dziękować Machiavellemu i tego rodzaju pisarzom, którzy otwarcie i bez osłonek przedstawiają, co ludzie zazwyczaj czynią, a nie co powinni. [przypis edytorski]
esti — yra. [przypis edytorski]
Est modus in rebus… (łac.) — Jest miara we wszystkim (Horacy, Satyry, I, 1, w. 106). [przypis edytorski]
Est modus in rebus (łac.) — na wszystko jest sposób. [przypis edytorski]
Estne (…) iuverint (łac.) — „Czyż panna młoda w rzeczy broni się miłości?/ Czy tylko lament stroi dla rodziców oczu,/ Zaparłszy się na progu małżeńskiej łożnice?/ Oj! Niech mnie bogi skarżą, jeśli źdźbło w tym prawdy” (Catullus, De coma Berenices, [w:] Tegoż, Carmina, LXVI, 15; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Estorauz — w oryginale ang.: Estorause. [przypis edytorski]
Estote parati quia nescitis diem nec horam (łac.) — Bądźcie gotowi, gdyż nie wiecie dnia ani godziny [Mt 25, 13]. [przypis redakcyjny]
estote perfecti (łac.) — bądźcie doskonali (Mt 5, 48). [przypis edytorski]
Estowie — używana w starożytności i wczesnym średniowieczu nazwa określająca ludy zamieszkujące wschodnie wybrzeża Morza Bałtyckiego, od ujścia Wisły do Zatoki Fińskiej. [przypis edytorski]
Est (…) proprietate — Quintilianus, Institutio oratoria, XI, 3. [przypis tłumacza]
Est-que tu l'as vu, petit? (fr.) — Widziałeś go, mały? [przypis edytorski]
estrada — podwyższenie, na którym odbywają się występy artystyczne. [przypis edytorski]
Estramadura — region w Hiszpanii, graniczący z Kastylią i Leonem; jego nazwa oznacza „tereny najdalsze”. [przypis edytorski]
Estreicher, Karol (1827–1908) — historyk i bibliograf; jego dziadek przybył do Krakowa z Austrii. [przypis edytorski]
Estreicher, Karol (1827–1908) — historyk literatury, biograf, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej. [przypis edytorski]
Estreicher — nazwisko krakowskiej rodziny, która wydała licznych naukowców, wśród nich m. in. Karola Estreichera (1827–1908), historyka literatury i dyrektora Biblioteki Narodowej. [przypis edytorski]
Estreicher, Stanisław (1869–1939) — historyk prawa, rektor UJ; aresztowany w niemieckiej akcji wymierzonej przeciw profesorom uniwersyteckim, Sonderaktion Krakau, zmarł w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. [przypis edytorski]
Estrup — ówczesny prezydent gabinetu, stojący przez długi czas na czele parlamentarnego rządu. [przypis tłumacza]
Est situm (…) meminerimus — Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 17. [przypis tłumacza]
Est (…) voluptas — Ovidius, Tristia IV, 3, 27. [przypis tłumacza]
estymacją — poważanie, wziętość. [przypis redakcyjny]
estyma (daw.) — poważanie, szacunek. [przypis edytorski]
estyma (daw.) — szacunek, poważanie. [przypis edytorski]
estyma — poważanie. [przypis edytorski]
estyma — poważanie. [przypis redakcyjny]
estyma — poważanie, szacunek. [przypis edytorski]
