Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7340 przypisów.
broniąc głodu — tu: broniąc przed głodem. [przypis edytorski]
bronić cię będą, kraino — mowa o Peloponezie. [przypis edytorski]
bronić czego — tu: zabraniać czego, sprzeciwiać się czemu. [przypis redakcyjny]
bronić je — dziś popr.: bronić ich. [przypis edytorski]
bronić się satrapie perskiemu — dziś popr.: bronić się przed satrapą perskim. [przypis edytorski]
bronić — tu: nie pozwalać. [przypis edytorski]
bronić — tu: odmawiać, zabraniać. [przypis edytorski]
bronić — tu: zabraniać. [przypis edytorski]
Bronicka, Salomea — córka Andrzeja, wojskiego krakowskiego. [przypis redakcyjny]
bronie — bramie. [przypis autorski]
bronie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: broni. [przypis edytorski]
Broniewski, Władysław (1897–1962) — poeta, żołnierz Legionów, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, przedstawiciel lewicy. [przypis edytorski]
Bronikowski, Ksawery (1796–1852) — publicysta i działacz polityczny. [przypis edytorski]
Bronisław Chrzanowski pisał, że subiektywizm Dąbrowskiego „świadczy o narodzeniu się (…) młodej inteligencji (…) tworzącej zarazem zastęp schyłkowców okresu współczesnej cywilizacji, owiany prądami dekadentyzmu (…) minorowych lub kwilących, przesiąkłych egotyzmem — B. Chrzanowski, Ignacy Dąbrowski. „Śmierć”. Studium, „Prawda” 1893, nr 2. [przypis autorski]
bronny (daw.) — tu: broniony, wzmocniony. [przypis edytorski]
Bronowice — ulubiona przez malarzy wieś pod Krakowem, gdzie mieszkał stale Włodzimierz Tetmajer — ożeniony z bronowiczanką — i gdzie odbyło się wesele Rydla z siostrą Tetmajerowej. [przypis redakcyjny]
bronowiczanie — mieszkańcy Bronowic, dawnej podkrakowskiej wsi, w której rozgrywała się akcja Wesela Wyspiańskiego. [przypis edytorski]
bronowłoka — włóczący bronę; przen.: pracujący przy uprawie roli (jak wół a. koń roboczy). [przypis edytorski]
Brontë, Anne (1820–1849) — angielska pisarka, siostra Charlotte. [przypis edytorski]
Brontë, Branwell (1817–1848) — angielski malarz, pisarz i poeta, brat Charlotte. [przypis edytorski]
Brontë, Emily (1818–1848) — angielska powieściopisarka i poetka, siostra Charlotte. [przypis edytorski]
Brontes i Styropes z dużym Piragmotem — imiona Cyklopów przejęte z Eneidy. [przypis redakcyjny]
Brontes — jeden z Cyklopów, kujących dla Zeusa (Jowisza) gromy. [przypis redakcyjny]
brontozaur (paleont.) — duży roślinożerny dinozaur, o długiej szyi, niewielkiej głowie, masywnym tułowiu i długim ogonie, żyjący ok. 150 mln lat temu na terenach Ameryki Północnej; jego skamieniałości odkryto po raz pierwszy w 1879. [przypis edytorski]
Bronzino, właśc. Agnolo di Cosimo (1503–1572) — włoski malarz, rysownik i poeta okresu manieryzmu; autor m.in. obrazu Portret młodego mężczyzny (1540). [przypis edytorski]
bronzowy — dziś popr.: brązowy, z brązu. [przypis redakcyjny]
Brooklyn — dzielnica Nowego Jorku, położona na zachodnim cyplu wyspy Long Island. [przypis redakcyjny]
Brooklyn — jeden z pięciu okręgów Nowego Jorku, do 1898 oddzielne miasto. [przypis edytorski]
broście (z ros.) — porzućcie [przypis autorski]
Broscius, Ioannes a. Jan Brożek (1585–1652) — tu: spolszczona wersja łacińskiej formy nazwiska: Broscjusz; matematyk, astronom, kartograf, lekarz, teolog, rektor Akademii Krakowskiej; autor antyjezuickiego pamfletu pt. Gratis (1625, publ. anonimowa) mającego formę dialogu Ziemianina z Plebanem. [przypis edytorski]
bro — skrócenie od browar, pot.: piwo. [przypis edytorski]
broszura (…) rozpatrująca postać de la Mettriego w świetle krytyki niemieckiej — [por. François Picavet,] La Mettrie et la critique allemande, Paris 1887. [przypis tłumacza]
broszurka Szmula Rokoszewskiego (…) iż od pewnego czasu w czasopismach warszawskich zaczęły się ukazywać poezje noszące wyraźne cechy dekadentyzmu — Sz. Rokoszewski, Dekadentyzm warszawski, Warszawa 1894; data cenzury: 26 X 1893. [przypis autorski]
Brottier — tłumacz Tacyta. [przypis tłumacza]
Brougham, Henry Peter (1778–1868) — polityk, prawnik i dziennikarz brytyjski, kanclerz w latach 1830-1834. [przypis edytorski]
Broussais, François Joseph Victor (1772–1838) — fr. lekarz, prof. patologii ogólnej, znany z częstego zalecania upuszczania znacznych ilości krwi, zwykle za pomocą pijawek. [przypis edytorski]
Browary — miasto w północnej Ukrainie, ob. na wschodnich przedmieściach Kijowa; przez Browary prowadził trakt do Moskwy. [przypis edytorski]
broweryje (gw.) — brewerie. [przypis edytorski]
Browne, Thomas (1605–1682) — angielski lekarz, pisarz i uczony. [przypis edytorski]
browning (daw. pot.) — pistolet; od nazwy jednego z wczesnych modeli tego rodzaju broni, skonstruowanego przez Johna Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]
browning — krótka broń palna, której nazwa pochodzi od nazwiska Johna Browninga, amerykańskiego konstruktora broni. [przypis edytorski]
browning — nazwa jednego z wczesnych modeli pistoletów, daw. także ogólne określenie pistoletu, czyli krótkiej, ręcznej samopowtarzalnej broni palnej; od nazwiska wynalazcy, Johna Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]
browning — niewielki, poręczny pistolet szybkostrzelny, popularny w okresie międzywojennym jako broń kieszonkowa; nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego konstruktora Johna Browninga. [przypis edytorski]
browning (pot., przest.) — pistolet, od nazwy pierwszych pistoletów samopowtarzalnych opartych o odrzut zamka swobodnego. [przypis edytorski]
Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramatopisarz. [przypis edytorski]
Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramaturg epoki wiktoriańskiej; autor obszernego poematu The Ring and the Book (Pierścień i księga, 1868–1869). [przypis edytorski]
Browning, Robert (1812–1889) — angielski poeta i dramaturg epoki wiktoriańskiej; jego twórczość ma charakter intelektualno-refleksyjny; autor poematu The Ring and the Book. [przypis edytorski]
browning — rodzaj pistoletu. [przypis edytorski]
browning — rodzaj ręcznej broni automatycznej. [przypis edytorski]
broźna (gw.) — bruzda. [przypis edytorski]
brożkiem — na bakier. [przypis edytorski]
brożkiem — na bok, bokiem. [przypis redakcyjny]
Bruant, Aristide (1851–1925) — francuski piosenkarz, twórca kabaretowy, komediant i właściciel klubu nocnego. [przypis edytorski]
Bruant, Aristide (1851–1925) — pisarz i piosenkarz fr., poeta piszący m.in. w gwarze paryskiej, właściciel i dyrektor jednego z kabaretów Montmartre'u. Sportretował go na plakacie Henri de Toulouze-Lautrec. [przypis edytorski]
bruccio — rodzaj sera z warzonej śmietanki, narodowa potrawa na Korsyce. [przypis autorski]
brucellosa (łac., med.) — bruceloza, przewlekła, zakaźna choroba bakteryjna zwierząt, dla człowieka odzwierzęca. [przypis edytorski]
bruch — złom; prawdopodobnie z niem. in die Brüche gehen: rozpadać się, rozsypać się. [przypis edytorski]
Brucker, Jan Jakob (1696–1770) — zwolennik filozofii Leibniza i ścisłej prawowierności protestanckiej, był pierwszym wśród Niemców historykiem filozofii, a jeżeli zważymy obszerność jego pracy, to pierwszym w ogóle. Główne jego dzieło ma napis: Historia critica philosophiae a mundi incunabulis ad nostram usque aetatem deducta (Lipsk, 1742–44, pięć tomów; drugie wyd. w 6 tomach 1766–67). [przypis redakcyjny]
Brucyowie — mieszkańcy krainy Bruttium w płd. Włoszech (nazwa starożytna). [przypis redakcyjny]
Bruder (niem.) — brat. [przypis edytorski]
bruder (niem.) — brat. [przypis edytorski]
bruderszaft — ceremonialny toast towarzyszący przejściu na „ty”. [przypis edytorski]
bruderszaft (z niem.) — ceremonialny toast, towarzyszący przejściu na „ty”. [przypis edytorski]
brudne — koronek brabanckich, bardzo delikatnych, nie prano z obawy przed zniszczeniem. [przypis redakcyjny]
brudzio (pot. żart.) — bruderszaft (niem.: braterstwo); zwykle w zwrotach: wypić, pić brudzia, tzn. dokonać ceremonii poprzedzającej przejście z kimś z form oficjalnych na mówienie sobie po imieniu, „na ty”, polegającej na wypiciu po kieliszku alkoholu, wymianie pocałunków i przedstawieniu się sobie imionami. [przypis edytorski]
Brückner, Aleksander (1856–1939) — filolog, historyk kultury i literatury polskiej, członek Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]
Brückner, Aleksander (1856–1939) — wybitny historyk kultury i slawista; pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackiej. [przypis edytorski]
Brückner, Język polski i jego historja, cz. I, str. 80–81. [przypis autorski]
Brückner mówi o poemacie Reja… — Warwas z Dykasem. [przypis tłumacza]
Brühl, Henryk (1700–1763) — hrabia, minister saski, bardzo wpływowy za panowania Augusta III. Uzyskawszy, na podstawie sfałszowanej genealogii, szlachectwo polskie, doszedł i w Polsce do wysokiego znaczenia, frymarcząc bez skrupułów starostwami i urzędami. Jedną z córek wydał za Jerzego Augusta Mniszcha (1715–1778), marszałka nadw. koronnego. [przypis redakcyjny]
Brühl, Henryk (1700–1763) — pierwszy minister i faworyt króla Augusta III. [przypis edytorski]
Brüning, Heinrich (1885–1970) — przywódca katolickiej partii Centrum, który w latach 1930–1932 był kanclerzem Niemiec. [przypis edytorski]
Brünn (niem.) — niemiecka nazwa miasta Brno, największego miasta na Morawach, wchodzących w skład Republiki Czeskiej (dawniej w skład Czechosłowacji). [przypis edytorski]
Bruges la morte — Martwe Bruges, aluzja do powieści symbolistycznej belgijskiego pisarza Georgesa Rodenbacha, wyd. 1892. [przypis edytorski]
Brugge — Brugia, miasto położone dziś na terenie Belgii, w średniowieczu ważny hanzeatycki port handlowy. [przypis edytorski]
bruić — wylewać pod siebie. [przypis autorski]
brukatelowych a. brokatelowych — naśladujących brokat. [przypis redakcyjny]
bruk — nawierzchnia drogi zrobiona z kamieni. [przypis edytorski]
brukotłuk (daw.) — osoba włócząca się bez celu po ulicach. [przypis edytorski]
Bruksela [ma] Wirtza — zapewne chodzi o Antoine-Josepha Wiertza (1806–1865), belgijskiego malarza romantycznego, którego kontrowersyjne prace o tematyce mitologicznej, religijnej i historycznej miały tak ogromne rozmiary, że król Belgii sfinansował zbudowanie dla niego olbrzymiej pracowni, w której mógł realizować swoje projekty. [przypis edytorski]
Bruksela — stolica Belgii, miasto położone w środkowej części kraju. [przypis edytorski]
Brulionowe rzuty (…) testament Jaśniacha — rzuty są trzy, znaczone tu (A), (B) i (C). Pierwsze dwa wiążą się z sobą dość ściśle, wydawca ich przyjmuje, że fragment (A) jest niewątpliwie pierwopisem, upstrzonym licznymi poprawkami i dopiskami. Drugi zaś fragment (B) jest „niejako czystopisem, znacznie krótszym i niedokończonym. Cechuje go większa prostota stylu, osiągnięta przez uproszczenie baroku opisowego”. Wydaje się wszelako, że równie uprawnione mogłoby być mniemanie wręcz odwrotne. Cytaty włączone we fragment (A), oznaczone: 1–7, pochodzą z Przedświtu Krasińskiego, z Mickiewicza Ksiąg pielgrzymstwa, z Prelekcji paryskich i ze Składu zasad 1848 r. Zachodzące drobne różnice tekstu dowodzą, że Żeromski cytował z pamięci. [przypis redakcyjny]
brulion — tekst napisany na brudno. [przypis edytorski]
brulot — łódź napełniona materiałami palnymi. [przypis redakcyjny]
„Brumbar” — Właśc. SdKfz 166 Sturmpanzer, w literaturze znany także jako „Brummbär”. Niemcy wyprodukowali w latach 1943–1945 około 300 egzemplarzy tego działa pancernego. Miało ono służyć do wspierania piechoty w walkach miejskich. W Warszawie w 1944 roku walczyła 218. kompania dział szturmowych wyposażona w Sturmpanzery, w styczniu 1945 r. rozbita przez Armię Czerwoną. [przypis edytorski]
Brummell, George Bryan (1778–1840) — znany jako Beau Brummell (Piękny Brummel), autorytet w zakresie męskiej elegancji w Wielkiej Brytanii oraz bliski przyjaciel księcia-regenta Jerzego IV. Przypisuje się mu wprowadzenie do mody współczesnego garnituru, noszonego z wiązanym krawatem. [przypis edytorski]
brunelka (gw.) — głowienka pospolita, roślina z rodziny jasnotowatych. [przypis edytorski]
Brunel — król Tyngitany, słynny złodziej. [przypis redakcyjny]
Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — francuski historyk literatury i krytyk, w badaniach nad rozwojem literatury korzystał ze zdobyczy nauk przyrodniczych. [przypis edytorski]
Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — francuski krytyk i historyk literatury; członek Akademii Francuskiej (od 1893). [przypis edytorski]
Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — francuski krytyk i historyk literatury. [przypis edytorski]
Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — fr. pisarz i krytyk. [przypis edytorski]
Brunetière, Ferdinand (1849–1906) — pisarz, krytyk i historyk literatury fr.; w 1887 r. odznaczony Legią Honorową, od 1893 r. członek Akademii. [przypis edytorski]
Brunetto Latini — nauczyciel i opiekun poety, obszernie o nim nadmieniliśmy w życiu Dantego. [przypis redakcyjny]
Brunhilda — tytułowa bohaterka opery Walkiria Richarda Wagnera, która w zakończeniu zostaje pozostawiona uśpiona na wzgórzu otoczonym magicznym ogniem, stworzonym przez boga ognia, Lokiego. [przypis edytorski]
Bruno, Giordano (1548–1600) — doktor teologii, włoski humanista zajmujący się okultyzmem i filozofią hermetyczną. Uważał, że religia jest uproszczoną wersją filozofii. Wg niego wszechświat jest nieskończony, jednorodny i żywy, Boga zaś utożsamiał z przyrodą. Uważał, że dzięki poznaniu rozumowemu (następującemu po poznaniu przez zmysły i poznaniu przez rozsądek) świat jawi się jako harmonijna całość, w której panuje wolność. [przypis edytorski]
Bruno, Giordano (1548–1600) — właśc. Philippo Bruno, włoski filozof hermetyczny oraz teolog, dominikanin, humanista, poeta. „(…) przy czytaniu G. Bruna teorii platonicznego zachwytu pięknem”. Giordano Bruno. Opere italiane. II. Dialoghi morali. Con note di Giovanni Gentile (Bari 1908. W wydawnictwie Classici della filosofia moderna. A cura di B. Croce e G. Gentile). Patrz str. 330, 340, 374–376, 383 tegoż dzieła. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Bruno, Giordano (1548–1600) — wł. filozof, humanista, duchowny katolicki, kilkakrotnie oskarżany o herezję i ostatecznie skazany przez inkwizycję i spalony na stosie. Panteista (utożsamiał Boga z naturą), twórca pojęcia monady jako elementarnej jednostki bytu spajającej przedmiot i podmiot. Uważał, że wszechświat jest nieskończony i podlega stałemu rozwojowi na zasadzie spirali: ciągłych powrotów przy jednoczesnym rozwoju. [przypis edytorski]
Bruno, Giordano (1548–1600) — wł. filozof przyrody, panteista, humanista; wspierał heliocentryczne poglądy Kopernika o ruchomości Ziemi, które poszerzył, uważając, że gwiazdy są odległymi słońcami, a Słońce, tak jak inne gwiazdy, porusza się w nieskończonym i wiecznym Wszechświecie; głosił pogląd o wielości zamieszkałych światów (systemów planetarnych wokół gwiazd); w 1592 uwięziony przez inkwizycję za poglądy dotyczące budowy świata i kwestionowanie dogmatów katolickich; 17 lutego 1600 spalony na stosie na Campo de' Fiori, głównym rynku Rzymu; prochy Bruna wrzucono do Tybru, a wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych (1603). [przypis edytorski]
Bruno, Giordano (1548–1600) — wł. filozof przyrody, panteista, humanista; wspierał heliocentryczne poglądy Kopernika o ruchomości Ziemi, które poszerzył, uważając, że gwiazdy są odległymi słońcami, a Słońce, tak jak inne gwiazdy, porusza się w nieskończonym i wiecznym Wszechświecie; głosił pogląd o wielości zamieszkałych światów (systemów planetarnych wokół gwiazd); w 1592 uwięziony przez inkwizycję za poglądy dotyczące budowy świata i kwestionowanie dogmatów katolickich; 17 lutego 1600 spalony na stosie na Campo de' Fiori, głównym rynku Rzymu; prochy Bruna wrzucono do Tybru, a wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych (1603). [przypis edytorski]
