Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
pterodaktyl (biol.) — pierwszy odkryty wymarły gad latający, żyjący w okresie późnej jury (150–145 mln lat temu); daw. przez „pterodaktyle” rozumiano ogólnie wymarłe latające gady. [przypis edytorski]
Pterofiks — neologizm, połączenie prehistorycznego pterodaktyla i mitologicznego feniksa. [przypis edytorski]
Ptha, dziś popr. Ptah (mit. egip.) — bóg stwórca czczony w Memfis, patron rzemieślników. [przypis edytorski]
ptifury (z fr.) — małe ciasteczka deserowe, serwowane do kawy a. herbaty. [przypis edytorski]
ptifury (z fr. petits fours: herbatniki, paszteciki) — małe ciasteczka deserowe, serwowane do kawy a. herbaty. [przypis edytorski]
Ptolemaida — Πτολεμαίς, Akka, Ἄκη, עַכּוֹ (Sdz 1, 31), dzisiejsze St. Jean d'Acre, arab. 'Akka. Nazwa Ptolemaida może pochodzi od Ptolemeusza Lagi (?); dziś 11 000 mieszkańców; w klinach: ak-ku-u. [przypis tłumacza]
Ptolemejowie — dziś popr.: Ptolemeusze, dynastia pochodzenia macedońskiego panująca w staroż. Egipcie w latach 304–30 p.n.e., założona przez jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, Ptolemeusza (gr. Ptolemajos) I Sotera. Nazwa dynastii pochodzi od imienia założyciela oraz kolejnych władców, którzy nosili to samo imię. Pod rządami Ptolemeuszy stolica ich państwa, Aleksandria, stała się największym miastem świata śródziemnomorskiego oraz głównym centrum nauki i kultury hellenistycznej. Po śmierci ostatniej władczyni, Kleopatry VII, Egipt został prowincją rzymską. [przypis edytorski]
Ptolemeusza wdowa — w oryg.: the queen of Ptolemy; Kleopatra pochodziła z dynastii Ptolemeuszów; po wstąpieniu na tron poślubiła swego młodszego brata Ptolemeusza XIII, który odsunął ją od władzy i zmusił do emigracji, lecz zginął, występując przeciw wspierającym Kleopatrę wojskom Juliusza Cezara; następnie poślubiła jako współwładcę drugiego brata, Ptolemeusza XIV, którego po śmierci Cezara rozkazała zamordować, po czym objęła rządy w imieniu małoletniego Cezariona, swojego syna ze związku z Cezarem. [przypis edytorski]
Ptolemeusz IX Laturos (140–80 p.n.e.) — regent Egiptu [od 116 pn.e. współrządził Egiptem ze swoją matką Kleopatrą III, która w 107 osadziła na tronie jego młodszego brata; uciekł z kraju, zachował władzę na Cyprze; powtórnie objął tron Egiptu]. [przypis tłumacza]
Ptolemeusz Klaudiusz (ok. 100–ok. 168) — grecki astronom i geograf pracujący w Aleksandrii; rozwinął geocentryczny model świata, spisał kompendium wiedzy astronomicznej (Almagest). [przypis edytorski]
Ptolemeusz (Ptolemeusz Klaudiusz) (ok. 100–ok. 168) — gr. astronom i geograf, pracujący w Aleksandrii; rozwinął geocentryczny model świata, spisał kompendium wiedzy astr. (Almagest); opisał zasady tworzenia map, stworzył atlas geogr. ze współrz. ok. 8000 miejsc. [przypis edytorski]
Ptolemeusz (Ptolemeusz Klaudiusz) (ok. 100–ok. 168) — gr. astronom i geograf; rozwinął geocentryczny model świata, spisał kompendium wiedzy astr.; opisał zasady tworzenia map, stworzył atlas geogr. ze współrz. ok. 8000 miejsc. [przypis edytorski]
Ptolemeusz (Ptolemeusz Klaudiusz) (ok. 100–ok. 168) — grecki astronom i geograf pracujący w Aleksandrii; rozwinął geocentryczny model świata, w którym nieruchoma Ziemia znajduje się w centrum wszechświata i stanowi środek dla otaczających ją koncentrycznych, obracających się, kryształowych sfer z umieszczonymi na nich planetami, Słońcem, Księżycem i gwiazdami. [przypis edytorski]
Ptolemeusz (Ptolemeusz Klaudiusz) (ok. 100–ok. 168) — grecki astronom i geograf pracujący w Aleksandrii; rozwinął geocentryczny model świata, spisał kompendium wiedzy astronomicznej (Almagest). [przypis edytorski]
Ptolemeusz, syn Mennajosa — tetrarcha Chalkidy. [przypis tłumacza]
Ptolemeusz VI Filometor (186–145 p.n.e.) — [władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszów]; jego wmieszanie się do sporów syryjskich jest opisane w I Księdze Machabeuszy w rozdz. X i XI. [przypis tłumacza]
Ptolomaida — (w oryg. Barka) miasto w Trypolis. [przypis redakcyjny]
Ptolomeje — dziś popr.: Ptolemeusze, dynastia pochodzenia macedońskiego panująca w staroż. Egipcie w latach 304–30 p.n.e., założona przez jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, Ptolemeusza (gr. Ptolemajos) I Sotera. Nazwa dynastii pochodzi od imienia założyciela oraz kolejnych władców, którzy nosili to samo imię. Pod rządami Ptolemeuszy stolica ich państwa, Aleksandria, stała się największym miastem świata śródziemnomorskiego oraz głównym centrum nauki i kultury hellenistycznej. Po śmierci ostatniej władczyni, Kleopatry VII, Egipt został prowincją rzymską. [przypis edytorski]
Ptolomeów córa — Kleopatra Wielka (69–30 p.n.e.), córka Ptolemeusza XII Auletesa; po śmierci ojca w 51 r. p.n.e. objęła rządy w Egipcie, poślubiwszy, zgodnie z tradycją egipską, swego (dziesięcioletniego wówczas) brata Ptolemeusza XIII; była związana z Juliuszem Cezarem, któremu urodziła syna, Ptolemeusza XV Cezariona, a następnie z Markiem Antoniuszem i miała z nim troje dzieci: bliźnięta Aleksandra Heliosa i Kleopatrę Selene oraz syna Ptolemeusza Filadelfosa. Kiedy po bitwie pod Akcjum w 31 roku p.n.e. armia Oktawiana, pokonawszy połączone wojska Antoniusza i Kleopatry, wkroczyła do Egiptu, a starania o zapewnienie sukcesji tronu potomstwu Kleopatry nie powiodły się, Kleopatra popełniła samobójstwo 12 sierpnia 30 roku p.n.e. [przypis edytorski]
Ptolomeusz (daw.) a. Ptolemeusz — imię męskie pochodzenia greckiego (gr. Ptolemaios: wojowniczy, od ptolemos: wojna); w starożytności nosili je m.in. greccy królowie i dowódcy wojskowi, władcy z macedońskiej dynastii rządzącej Egiptem w 304–30 p.n.e., a także paru męczenników i świętych chrześcijańskich; najbardziej znana osoba o tym imieniu to Ptolemeusz Klaudiusz (II w.), grecki astronom, geograf i matematyk, który rozwinął geocentryczny model świata i spisał kompendium wiedzy astronomicznej. [przypis edytorski]
Ptolomeusze — dziś popr.: Ptolemeusze, dynastia pochodzenia macedońskiego panująca w staroż. Egipcie w latach 304–30 p.n.e., założona przez jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, Ptolemeusza (gr. Ptolemajos) I Sotera. Nazwa dynastii pochodzi od imienia założyciela oraz kolejnych władców, którzy nosili to samo imię. Pod rządami Ptolemeuszy stolica ich państwa, Aleksandria, stała się największym miastem świata śródziemnomorskiego oraz głównym centrum nauki i kultury hellenistycznej. [przypis edytorski]
Ptolomeusz — przedstawiciel dynastii pochodzenia macedońskiego, panującej w starożytnym Egipcie w latach 304–30 p.n.e. [przypis edytorski]
ptomainy — aminy z grupy diaminoalkanów: putrescyna (1,4-diaminobutan) i kadaweryna (1,5-diaminopentan); wytwarzane w procesach gnilnych białek, charakteryzujące się nieprzyjemnym zapachem; pot. jady trupie. [przypis edytorski]
P. Tschmuck, Creativity without a copyright…, Cheltenham 2002, s. 215; S. Albinsson, Early Music Copyrights: Did They Matter for Beethoven and Schumann?, „International Review of the Aesthetics and Sociology of Music” Vol. 43, No. 2 (December 2012), s. 267. [przypis autorski]
P. Tschmuck, Creativity without a copyright: music production in Vienna in the late eighteenth century, [w:] R. Towse [red.], Copyright in the cultural industries, Cheltenham 2002, s. 213. [przypis autorski]
P. Tschmuck, Creativity without a copyright…, s. 214. [przypis autorski]
p. t. — skrót od pleno titulo, z łac.: z zachowaniem wszystkich należnych tytułów. [przypis edytorski]
ptymetr (daw.; z fr. petit-maître) — fircyk, dandys, elegant. [przypis edytorski]
ptymetr (z fr. petit maître) — zdrobnienie od: mistrz, nauczyciel; tu: sztukmistrz. [przypis edytorski]
pūdymas — besiilsintis dirbamas laukas. [przypis edytorski]
pūdymas — paliktas neapsėtas dirbamas laukas. [przypis edytorski]
pūstynė — dykuma. [przypis edytorski]
publica opera (łac.) — budynki użyteczności publicznej. [przypis edytorski]
publica persona (łac.) — osoba publiczna. [przypis redakcyjny]
publice (łac.) — publicznie. [przypis edytorski]
publice (łac.) — publicznie. [przypis redakcyjny]
publici iuris (łac.) — tu: publicznie dostępna. [przypis edytorski]
publiciter bonum (łac.) — publicznym dobrem. [przypis redakcyjny]
publicity (ang.) — reklama. [przypis edytorski]
publico decreto (łac.) — wyrokiem publicznym. [przypis redakcyjny]
publicum bonum (łac.) — dobro wspólne. [przypis redakcyjny]
publicum (łac.) — ogół, zgromadzeni. [przypis redakcyjny]
publicum (łac.) — publiczność. [przypis edytorski]
publicystą Konstantym Frantz, który namiętnie zwalczał politykę Bismarcka, wytykając kanclerzowi, że za pochodnię wziął sobie kleindeutsche Idee, którą urzeczywistnił, zadając cios Austrii pod Sadową… — por. M. Zdziechowski, Europa, Rosja, Azja, Wilno 1923, s. 116–135. [przypis autorski]
publiczka — obchód. [przypis redakcyjny]
publicznej rzeczy — rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
publicznem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: publicznym. [przypis edytorski]
publiczne potępienie filozofii w Atenach — Molier ma niewątpliwie na myśli skazanie Anaksagorasa, a zwłaszcza Sokratesa. [przypis tłumacza]
publicznie podjęli dysputę — Rozdział ten i następne stanowią satyrę ówczesnych jałowych dysput scholastycznych, jakie z wielką zaciekłością prowadzono w Sorbonie i innych kolegiach, nieraz od świtu do nocy. [przypis tłumacza]
publicznych placów, na których, jak powiedział poeta, obywatel się blaskiem okrywa — por. Homer, Iliada IX 441. [przypis edytorski]
publicznym placem — podobnie jak na forum rzymskim widniały łupy, zdobyte na wrogach. [przypis redakcyjny]
publikacją — ogłoszeniem. [przypis redakcyjny]
publika — daw.: dobro powszechne, sprawy publiczne; zgromadzenie publiczne, publiczność. [przypis edytorski]
publikami — sprawami świeckiemi. [przypis redakcyjny]
publikaninie (hist.) — w państwie rzymskim dzierżawcy dochodów państwowych w prowincjach, pobierający podatki i opłaty i przekazujący skarbowi państwa zakontraktowaną sumę; różnica pomiędzy zebranymi pieniędzmi a kwotą umówioną ze skarbem stanowiła dochód publikanów, toteż często narzekano na ich chciwość i wyzysk. [przypis edytorski]
publikan (łac. publicanus) — w starożytnym Rzymie: prywatny dzierżawca podatków, ceł i in. dochodów publicznych, dokonujący ich poboru na rzecz państwa; termin w tekstach biblijnych tłumaczony jako celnik; przen.: zdzierca; fałszywa mina publikana: być może odniesienie do Łk 18,10–14, sceny w której w świątyni modlą się faryzeusz i celnik (faryzeusze stanowili w starożytności stronnictwo religijno-polityczne, które następnie, po zburzeniu świątyni i zaniku innych ugrupowań religijno-politycznych, miało decydujący wpływ na ukształtowanie judaizmu rabinicznego). [przypis edytorski]
publikę — sprawę publiczną. [przypis redakcyjny]
Publikola — u Plutarcha (66): Poplikola. [przypis tłumacza]
Publikola, właśc. Publius Valerius Publicola (zm. 503 p.n.e.) — rzymski arystokrata, polityk i dowódca, uważany za jednego z ojców założycieli republiki; jeden z przywódców powstania przeciwko Tarkwiniuszom, pierwszy konsul republiki (w 509 p.n.e., razem z Lucjuszem Juniuszem Brutusem); urząd konsula pełnił łącznie czterokrotnie; swoim oddaniem sprawie ludu zyskał sobie przydomek Publicola (Przyjaciel ludu). [przypis edytorski]
publikować — rozpowszechniać; tu: powtarzając opowieści. [przypis edytorski]
publikum (z łac.) — publika, publiczność, słuchacze. [przypis edytorski]
Publius Syrus, popr.: Publilius Syrus (I w. p.n.e.) — rzymski pisarz, znany jako autor zbioru kilkuset sentencji (Sententiae). [przypis edytorski]
Publius Terentius Afer (ok. 195 p.n.e.– po 159 p.n.e.) — komediopisarz rzymski. [przypis edytorski]
Publius Volumnius — filozof z I w. p.n.e., przyjaciel Brutusa. [przypis edytorski]
Publiusz i Kwintus, którzy nam (…) wodociągami wodę sprowadzili — informacja o członkach rodu wzięta z Plutarcha, ale ci byli potomkami, a nie przodkami Koriolana. Kwintus Marcjusz Rex był pretorem w 144 p.n.e. i na polecenie senatu wyremontował dwa istniejące akwedukty oraz zbudował nowy, większy: Aqua Marcia. [przypis edytorski]
pučka — nuo: pūška, t.y. patranka. [przypis edytorski]
Puccini, Giacomo (1858–1924) — włoski kompozytor muzyki operowej, jeden z wielkich mistrzów tradycyjnej opery. [przypis edytorski]
puc (daw., pot.) — blaga, kłamstwo. [przypis edytorski]
pucer (z niem. putzen: szorować, czyścić) — ordynans na służbie u oficera (w tym wypadku w randze lejtnanta, czyli porucznika). [przypis edytorski]
puchacza przynieść, by ci ciągle „ty-ty” mówił? — w oryginale brzmi to lepiej: quae „tu-tu” usque dicat tibi. [przypis tłumacza]
puchacze — sów i puchaczy było i jest mnóstwo w Atenach tak, że, gdy coś kto niepotrzebnie zrobił, mówiono: „niesie sowę do Aten” (γλαῦκ’ Ἀθήναζε); ptak Atenie poświęcony. [przypis tłumacza]
Puchaczew, dziś popr.: Pugaczow, Jemieljan (1742–1775), doński Kozak, który podając się za cudownie uratowanego cara Piotra III, wszczął powstanie chłopskie (1773–75), które ogarnęło całą południowo-zachodnią część cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]
puchar bliźniak — właśc. czara dwuuszna. [przypis edytorski]
puchar letejski (mit.) — Leta była jedną z rzek krainy zmarłych, a jej woda miała przynosić zapomnienie. [przypis edytorski]
puchar zyskać żaden nie ma chęci — dziś popr.: żaden nie ma chęci zyskać pucharu. [przypis edytorski]
puchero — najpopularniejsza potrawa hiszpańska. [przypis autorski]
puchlina — gromadzenie się zbyt dużej ilości płynu w jamach ciała. [przypis edytorski]
puchlina — nadmierne gromadzenie się wody w jamach ciała. [przypis edytorski]
puchlina — właśc. puchlina wodna, daw. określenie schorzenia polegającego na gromadzeniu się płynów w otrzewnej i ogólnym obrzęku; uważano niegdyś (co znajduje wyraz w tej bajce Krasickiego), że przyczyną choroby jest nadmierne spożywanie wody. [przypis edytorski]
puchlina wodna (daw.) — schorzenie polegające na gromadzeniu nadmiernej ilości wody (płynu przesiękowego) w jamach ciała: otrzewnej (puchlina brzuszna), opłucnej, worku osierdziowym, układzie komorowym mózgu (wodogłowie); współcześnie obrzęki tego typu łączy się z innymi schorzeniami i nie wyróżnia się puchliny wodnej jako osobnej jednostki chorobowej. [przypis redakcyjny]
puchlina wodna (med.) — historyczne sformułowanie medyczne odnoszące się do gromadzenia nadmiernej ilości płynu w tkankach. [przypis edytorski]
Puchną nogi i ciało — jest to tzw.obrzęk głodowy, którego przyczyną jest niedożywienie. Spowodowany jest procesem rozkładania białek w organizmie przy braku tłuszczów i węglowodanów. [przypis edytorski]
puchniejącą — dziś: puchnącą. [przypis edytorski]
puchy — dziś popr. forma N. lm: puchami (pierzem). [przypis redakcyjny]
puchy — pierze. [przypis redakcyjny]
Pucis (mit. litew.) — wiatr łagodny. [przypis autorski]
pucówka (daw., pot.) — awantura. [przypis edytorski]
pucówka (daw., pot.) — ostre napomnienie, nagana. [przypis edytorski]
pucówka (daw., pot.) — ostre napomnienie, nagana; rzadziej: cięgi, chłosta. [przypis edytorski]
pucówka (daw., pot.) — ostre upomnienie; bura. [przypis edytorski]
pucołowaty — tu: gruby, wypchany. [przypis edytorski]
pucolana — drobny popiół lub pył wulkaniczny, składający się głównie z krzemionki; wykorzystywany w budownictwie z powodu zdolności do wiązania wapna. [przypis edytorski]
pucować się — obciążać kogoś winą w zeznaniach. [przypis edytorski]
puczka (z ros.) — pąka. [przypis autorski]
pucz (rus.) — droga. [przypis edytorski]
pud — dawna rosyjska jednostka wagi, równa ok. 16 kg. [przypis edytorski]
pud — dawna rosyjska jednostka wagowa. [przypis edytorski]
pud — daw. ros. miara wagi, równa ok. 16,4 kg. [przypis edytorski]
pud — daw. rosyjska jednostka masy. [przypis edytorski]
pud — daw. rosyjska jednostka masy. Użycie przez autorkę rosyjskich jednostek wskazuje na to, że akcja noweli rozgrywa się w zaborze rosyjskim. W tekście pojawiają się także inne znaki, które wskazują na to, że miejscem zdarzeń jest Warszawa. [przypis edytorski]
