Przypisy

Monaldeschi — ród możnowładców z Orvieto w środkowej części Włoch, wpływowi przeciwnicy polityczni papiestwa w XIII–XV w. [przypis edytorski]

mon ami (fr.) — mój przyjaciel. [przypis edytorski]

mon ami (fr.) — mój przyjacielu. [przypis edytorski]

Mon ami, vous la retrouverez dans un demi-monde meilleur (fr.) — Drogi panie, odnajdzie ją pan na lepszym półświatku. [przypis edytorski]

mon amour (fr.) — moja miłości, moje kochanie. [przypis edytorski]

mon ange! (fr.) — mój aniele! [przypis edytorski]

Mon ange! (fr.) — Mój aniele! [przypis edytorski]

mon ange, j'ètais contraire (fr.) — aniołku, byłam przeciwna. [przypis edytorski]

Monarcha — tu: Mikołaj I Romanow (1796–1855), cesarz Imperium Rosyjskiego od 1825 r., wielki książę Finlandii, w l. 1825–1831 (1855) król Polski, zdetronizowany w 1831 przez Sejm Królestwa Polskiego podczas powstania listopadowego, nie przestał używać tytułu; brat cara Aleksandra I (1777–1825) i Wielkiego Księcia Konstantego (1779–1831), trzeci syn Pawła I (1754–1801). [przypis edytorski]

monarcha — władca panujący - cesarz, król. [przypis edytorski]

monarchia lipcowa (1830–1848) — monarchia konstytucyjna we Francji za panowania króla Ludwika Filipa I, okres od obalenia Karola X przez rewolucję lipcową i ogłoszenia Ludwika Filipa królem Francuzów do rewolucji lutowej, która wprowadziła ustrój republikański. [przypis edytorski]

monarchiej (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: monarchii. [przypis edytorski]

Monarcho (zm. 1580) — Włoch przebywający na dworze Elżbiety I, przezwany tak z powodu swojej manii wielkości i uważany za obłąkanego. [przypis edytorski]

monarchy, który równie w pokoju, jak na wojnie, zawsze umiał być wielkim — Fryderyk II Wielki (1712–1786), z domu Hohenzollernów, król Prus w l. 1740–1786. [przypis edytorski]

monarda dwoista a. pysznogłówka szkarłatna, Monarda didyma (biol.) — roślina z rodziny jasnotowatych, z której liści sporządza się napój o cierpkim cytrynowym aromacie. [przypis edytorski]

monas — šmėkla, vaiduoklis. [przypis edytorski]

monaster — klasztor. [przypis edytorski]

monastyr — prawosławny klasztor. [przypis edytorski]

monaszka (ros.) — mniszka, zakonnica. [przypis edytorski]

mon cher enfant (fr.) — moje drogie dziecko. [przypis edytorski]

mon cher (fr.) — mój drogi. [przypis edytorski]

Mon cher (fr.) — mój drogi. [przypis edytorski]

mon cher monsieur (fr.) — (mój) drogi panie; łaskawy panie. [przypis edytorski]

mon coeur (fr.) — moje serce. [przypis edytorski]

mon commandant (fr.) — mój dowódco. [przypis edytorski]

mondaine (fr.) — kobieta światowa. [przypis edytorski]

Mon Dieu (fr.) — mój Boże. [przypis edytorski]

mon Dieu (fr.) — mój Boże. [przypis edytorski]

Mon Dieu (fr.) — mój Boże! [przypis edytorski]

mon Dieu! (fr.) — mój Boże! [przypis edytorski]

Mon Dieu! qu'est-ce que ça veut dire? (fr.) — Mój Boże! Co to ma znaczyć? [przypis edytorski]

Mondini — właśc. Mondino de Luzzi (ok. 1270–1326): wł. lekarz, profesor chirurgii w Bolonii; „odnowiciel anatomii”: przywrócił praktykę sekcji zwłok ludzkich w celach badawczych, napisał Anathomia corporis humani (1316), popularny podręcznik wykonywania sekcji z opisem anatomii ludzkiej. [przypis edytorski]

Mondonville, Jean-Joseph Cassanéa de (1711–1772) — francuski skrzypek i kompozytor, autor oper i motetów. [przypis edytorski]

mond (z fr.) — światek, towarzystwo. [przypis edytorski]

mon enfant (fr.) — moje dziecko. [przypis edytorski]

moneo, monere (łac.) — przypominać, napominać (II koniugacja). [przypis edytorski]

Moneta (mit. rzym.) — łac.: ostrzegająca, napominająca, przydomek bogini Junony, żony władcy bogów, Jowisza; w pobliżu świątyni Junony Monety na wzgórzu kapitolińskim znajdowała się pierwsza rzymska mennica, stąd nazwa metalowych pieniędzy. [przypis edytorski]

Monet, Claude (1840–1926) — malarz francuski, jeden z twórców impresjonizmu. [przypis edytorski]

monetę — w innym oprac.: dwadzieścia realów. [przypis edytorski]

monety ozdobione popiersiami — w oryginale niem. użyty został rzeczownik Bildnis: wizerunek, portret. [przypis edytorski]

Mon Général, quelle chanson (fr.) — Panie Generale, co za piosenka! [przypis edytorski]

mongołoidy — dziś popr.: mongoloidzi, ludzie należący do antropologicznego typu mongoloidalnego rasy żółtej, występującego w Azji. [przypis edytorski]

Mongołowie — jeden z ludów Wielkiego Stepu, dominujący w XIII-wiecznym imperium mongolskim, uważanym do dziś za drugie co do wielkości państwo świata, ustępujące tylko imperium brytyjskiemu. [przypis edytorski]

Mongoma-Etindeh — dziś: Etinde a. Mongo-ma-Etindeh, zwany też Małym Kamerunem (1713 m n.p.m.), mniejszy szczyt wulkanu Kamerun, położony na południe od głównego. [przypis edytorski]

Mongo-ma-Loba — Kamerun, masyw wulkaniczny nad Zat. Gwinejską; czynny wulkan z najwyższym szczytem subsaharyjskiej Afryki zachodniej i środkowej (Fako, 4095 m n.p.m.); stanowi najbardziej wysunięte na południowy zachód odgałęzienie łańcucha gór, wzgórz i płaskowyżów, zwanego Pasmem Kameruńskim. [przypis edytorski]

mon hôte de la Jarretière (fr.) — mój gospodarz karczmy „Pod Podwiązką”. [przypis edytorski]

monistyczny (filoz.) — wywodzący całość bytu z jednej zasady. [przypis edytorski]

monistyczny — jednorodny, wywodzący całość bytu z jednej zasady. [przypis edytorski]

Monitor — czasopismo urzędowe; tytuł ten nosiła pierwsza polska gazeta, „Monitor Polski” (1765–1785) oraz wydawany w Paryżu od 1789 r. Le Moniteur universel. [przypis edytorski]

monitor — gazeta. [przypis edytorski]

„Monitor” — najważniejsze czasopismo polskiego oświecenia, powstałe z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego, wyd. w Warszawie w latach 1765–1785. [przypis edytorski]

monitor — tu: okręt artyleryjski. [przypis edytorski]

monit (z łac.) — napomnienie, przestroga. [przypis edytorski]

Moniuszko, Stanisław (1819–1872) — polski kompozytor, dyrygent, organista i pedagog muzyczny; twórca polskiej opery narodowej; tworzył muzykę nacechowaną narodowo, wplatając w swoje kompozycje wyraziste elementy folkloru polskiego (melodie i tańce ludowe) oraz wykorzystując utwory polskich poetów. [przypis edytorski]

Moniuszko, Stanisław (1819–1872) — polski kompozytor, dyrygent, pedagog i organista. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — kierunek filozoficzny uznający (w przeciwieństwie do dualizmu), że natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden byt, który dopiero sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — pogląd, według którego natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden rodzaj tworzywa wszystkich rzeczy; w węższym znaczeniu: istnieje tylko jeden byt, który sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

monizm — kierunek filozoficzny uznający (w przeciwieństwie do dualizmu) jeden pierwiastek za osnowę wszystkich rzeczy. [przypis edytorski]

monizm — pogląd filozoficzny, uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną: materialną (materializm, monizm materialistyczny), duchową (spirytyzm, monizm spirytystyczny) lub materialno-duchową (np. panteizm). [przypis edytorski]

Mon lion (fr.) — Mój lew. [przypis edytorski]

mon mari (fr. ) — mój mąż. [przypis edytorski]

Monmartre — wzgórze i wioska obok Paryża, włączone w jego granice administracyjne w XIX w. [przypis edytorski]

monnaie (fr.) — moneta; tu: pieniądze. [przypis edytorski]

Monna Kerywel — w oryginale fr. tytuł tego wiersza brzmiał: La lepreuse (tj. trędowata), a nazwisko bohaterki pisze się: Monna Kérivel. [przypis edytorski]

Monnier, Henry-Bonaventure (1799–1877) — francuski dramaturg, aktor i przede wszystkim karykaturzysta. [przypis edytorski]

monografia Przybyszewskiego pióra Stanisława Helsztyńskiego — por. Stanisław Helsztyński, Przybyszewski: opowieść biograficzna, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1958. [przypis edytorski]

monogram — ozdobny znak graficzny z połączonych kilku liter używany jako podpis lub oznaczenie własności. [przypis edytorski]

monogram — ozdobny znak wykorzystujący kształty liter. [przypis edytorski]

monoideizm — opanowanie umysłu przez jedną nadrzędną ideę. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkiełko stosowane dawniej zamiast okularów. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne, okulary na jedno oko; przyrządu tego używano, osadzając go ciasno w oczodole, przytrzymując od góry łukiem brwiowym i przyciskając do góry policzka; monokl stanowił też rodzaj ozdoby, element mody męskiej, noszono go na łańcuszku przymocowanym do specjalnej, górnej kieszonki ubrania. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne, okulary na jedno oko; przyrządu używano, osadzając go ciasno w oczodole i przytrzymując od góry łukiem brwiowym i przyciskając do góry policzka; monokl stanowił też rodzaj ozdoby, element mody męskiej, noszono go na łańcuszku przymocowanym do specjalnej, górnej kieszonki ubrania. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne. [przypis edytorski]

monokl — soczewka korekcyjna na jedno oko. [przypis edytorski]

monokl — soczewka korekcyjna noszona na jednym oku. [przypis edytorski]

monokl — szkło korekcyjne noszone w jednym oku, zazwyczaj przymocowywane łańcuszkiem do kieszeni fraka. [przypis edytorski]

monolog — w utworze literackim dłuższa wypowiedź jednej osoby. [przypis edytorski]

monomania — natręctwo; skupianie się tylko na jednej myśli, sprawie. [przypis edytorski]

monomania — obłęd polegający na opanowaniu umysłu przez jedną natarczywą myśl. [przypis edytorski]

monomania — patologiczna koncentracja na jednym temacie. [przypis edytorski]

monoman — osoba, której umysł jest chorobliwie opanowany przez jedną ideę czy myśl. [przypis edytorski]

Monopol Tytoniowy — Fabryka Wyrobów Tytoniowych Państwowego Monopolu Tytoniowego, utworzona w 1924 roku, w chwili wybuchu wojny mieściła się u zbiegu ulicy Kaliskiej i Grójeckiej. Z tego powodu ową powstańczą enklawę na Ochocie często określa się mianem „Reduty Kaliska”. [przypis edytorski]

monoteletyzm (z gr. monos: jedyny, thelo: chcę, mam wolę) — pogląd w teologii chrześcijańskiej z VII w., według którego Chrystus, zarówno w swojej naturze boskiej, jak i ludzkiej, kierował się jedną wolą; wysunięty przez patriarchę Konstantynopola Sergiusza I (zm. 638) jako formuła pojednawcza między diofizytami (przyjmującymi, że jedna osoba Chrystusa posiada dwie oddzielne natury: boską i ludzką) a monofizytami (przyjmującymi, że natura boska Chrystusa wchłonęła jego naturę ludzką i posiada on jedną naturę); z początkiem siódmego wieku mąciła Kościół herezja monoteletów: faktycznie w obrębie chrześcijaństwa na Wschodzie od V do VIII w. toczyła się walka pomiędzy poglądami teologicznymi monofizytyzmu i diofizytyzmu, zaś monoteletyzm w czasach papieża Honoriusza stanowił nową, kompromisową propozycję, łączącą w sobie elementy obu tych nauk, przedstawioną biskupom najważniejszych ośrodków chrześcijańskich. [przypis edytorski]

mon petit cochon (fr.) — moje małe prosiątko. [przypis edytorski]

mon petit Saxe psychologique (fr.) — moja mała psychologiczna figurka z saskiej porcelany; Laure Heyman była kolekcjonerką porcelanowych figurek; „psychologique” odnosi się do delikatnej wrażliwości Prousta. [przypis edytorski]

mon prince (fr.) — mój książę. [przypis edytorski]

Monsalvat — góra, na której miał się znajdować zamek świętego Graala (kielicha, z którego Chrystus pił podczas ostatniej wieczerzy) występujący się w w legendach arturiańskich oraz w dramacie muzycznym Richarda Wagnera Pierścień Nibelunga (1876). [przypis edytorski]

Monsalvat — góra, na której miał się znajdować zamek świętego Graala (kielicha, z którego Chrystus pił podczas ostatniej wieczerzy) występujący się w w legendach arturiańskich oraz w dramacie muzycznym Richarda Wagnera Pierścień Nibelunga; utożsamiana z górą Montserrat w Katalonii (1237 m n.p.m.), ok. 35 km na płn-zach. od Barcelony. [przypis edytorski]

Monsalvat — zamek świętego Graala pojawiający się w legendach o Parsifalu i Lohengrinie. [przypis edytorski]

Monsalwat — zamek świętego Graala z legend o Parsifalu i Lohengrinie. [przypis edytorski]

Monseigneur (fr.) — Jaśnie Oświecony (tytuł używany wobec członków rodziny królewskiej); tu: o wielkim księciu Konstantym. [przypis edytorski]

monseigneur (fr.) — mój panie. [przypis edytorski]

Monseigneur (fr.) — Panie. [przypis edytorski]

Monsieur, donnez moi quelque chose! (fr.) — Proszę pana, niech pan coś da! [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — pan. [przypis edytorski]

Monsieur (fr.) — pan; tu jako tytuł używany na określenie Filipa I Orleańskiego (1640–1701), brata francuskiego króla Ludwika XIV. [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — pan; tu: wychowawca. [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — tu: panie. [przypis edytorski]

Monsieur, je suis enchantée (fr.) — Panie, jestem zachwycona. [przypis edytorski]

Monsieur, je vous remercie mille fois de votre bonté. (fr.) — Panie, tysiąckrotnie dziękuję za pańską dobroć. [przypis edytorski]