Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5405 przypisów.
definicja — tu dosł. z łac. definitio: określenie. [przypis edytorski]
definitivum (łac.) — tu: cel, miejsce przeznaczenia. [przypis edytorski]
definitor — doradca przełożonego zakonu (prowincjała) w kościele rzymskokatolickim, także: przełożony pomniejszego zakonu, podległego prowincjałowi; organizator procesu beatyfikacyjnego (tj. wyniesienia na ołtarze). [przypis edytorski]
definitor — doradca przełożonego zakonu. [przypis edytorski]
definitorium (łac.) — kolegium doradzające przełożonemu klasztoru; tu: miejsce zebrań rady klasztornej. [przypis edytorski]
definitor — urzędowy doradca przełożonego zakonu. [przypis edytorski]
definitor — wysoka funkcja w niektórych zakonach. [przypis edytorski]
deflegmator (chem.) — rodzaj chłodnicy, w której następuje skroplenie części pary destylowanej mieszaniny, co pozwala na zwiększenie efektywności procesu destylacji. [przypis edytorski]
defloracja — rozdziewiczenie, pozbawienie kobiety dziewictwa. [przypis edytorski]
deflorować (z łac. de- redukcja; flos, floris: kwiat) — dosł. zrywać kwiat; pozbawiać dziewictwa. [przypis edytorski]
Defoe, Daniel, właśc. Daniel Foe (1660–1731) — pisarz ang., autor słynnej powieści przygodowej Przypadki Robinsona Cruzoe (1719), opowiadającej dzieje rozbitka, który spędził wiele lat na bezludnej, tropikalnej wyspie; skazany z inicjatywy rządu za broszurę Najkrótszy sposób postępowania z dysydentami, Defoe oddał się dobrowolnie w ręce wymiaru sprawiedliwości (chcąc ratować drukarza) i odbył trzykrotnie karę pręgierza, co następnie upamiętnił w Hymnie do pręgierza (Hymn to the Pillory). [przypis edytorski]
Defoe, Daniel, właśc. Daniel Foe (1660–1731) — pisarz ang., autor słynnej powieści przygodowej Przypadki Robinsona Cruzoe (1719), opowiadającej dzieje rozbitka, który spędził wiele lat na bezludnej, tropikalnej wyspie. [przypis edytorski]
Defoe, Daniel właśc. Daniel Foe (1660–1731) — pisarz angielski, prekursor powieści przygodowej, autor m.in. słynnej powieści Przypadki Robinsona Cruzoe (1719), a także powieści Dola i niedola sławnej Moll Flanders (1722), opisującej w pierwszej osobie upadek moralny i odkupienie win samotnej kobiety z nizin społecznych. [przypis edytorski]
defolga (daw.) — ulga, ulżenie. [przypis edytorski]
de front (fr.) — równocześnie. [przypis edytorski]
defterdar — odpowiednik ministra finansów w państwach muzułmańskich. [przypis edytorski]
Degas, Edgar, właśc. Hilaire-Germain-Edgar de Gas (1834–1917) — wybitny francuski malarz i rzeźbiarz impresjonistyczny; jednym z często podejmowanych przez niego tematów była postać baletnicy w ruchu, w garderobie itp. [przypis edytorski]
Degas, Edgar, właśc. Hilaire-Germain-Edgar de Gas (1834–1917) — wybitny francuski malarz i rzeźbiarz impresjonistyczny. [przypis edytorski]
de Genlis, Félicité de (1746–1830) — pisarka i harfistka francuska. [przypis edytorski]
degobijować (z fr.: degaubiller) — wymiotować. [przypis edytorski]
de Gourmont, Rémy (1858–1915) — francuski poeta, pisarz i krytyk, przedstawiciel symbolizmu. Pisownia „Rémy de Gourmont” jest błędna; spopularyzował i stosował ją tłumacz de Gourmonta, Ezra Pound (winno być: „Remy”). [przypis edytorski]
de Gourmont, Rémy (1858–1915) — francuski poeta z kręgu symbolistów i wpływowy krytyk literacki. W swojej twórczości nawiązywał do średniowiecznej poezji łacińskiej. Jego wiersze oscylowały wokół tematyki religijnej, od naiwnej pobożności do bluźnierstwa. Wywarł znaczny wpływ na kolejne pokolenia twórców. [przypis edytorski]
de Goya y Lucientes, Francisco José (1746–1828) — hiszpański malarz, grafik i rysownik. [przypis edytorski]
De grâce, ne me faites pas perdre mon sérieux (fr.) — na litość boską, proszę mi nie odbierać powagi. [przypis edytorski]
de Graphaeis, właśc. Giacomo Graffi (1548–1620) — włoski benedyktyn z opactwa Monte Cassino. [przypis edytorski]
Degrelle, Léon (1906–1994) — belgijski polityk i wojskowy o poglądach nacjonalistyczno-faszystowskich, w czasie II wojny światowej kolaborant Niemiec nazistowskich, oficer Wehrmachtu i SS, dowodził Ochotniczą Dywizją Grenadierów Pancernych SS „Wallonien”, walczącą u boku armii niemieckiej na froncie wschodnim; w 1944 przez rząd belgijski zaocznie skazany na karę śmierci, w 1945 po kapitulacji Niemiec uciekł do Hiszpanii, gdzie przebywał do końca życia. [przypis edytorski]
degrengolada — upadek moralny lub materialny, stoczenie się. [przypis edytorski]
Honoré de Balzac, Stracone złudzenia, Wielki człowiek z prowincji w Paryżu
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
degrengolować — upadać, tracić wartości moralne. [przypis edytorski]
de grubis (niby po łacinie) — tu: gruba, poważna, na całego. [przypis edytorski]
de gustibus non est disputandum (łac.) — o gustach się nie dyskutuje. [przypis edytorski]
de hacer cuestion (hiszp.) — stawiania pytań, wypytywania. [przypis edytorski]
de Heredia, José-María (1842–1905) — poeta francuski urodzony na Kubie. [przypis edytorski]
Dehmel, Dehmel, nehmen Sie sich in Acht: ich habe Sie in dieser Nacht mit dem verfluchten Polen tanzen gesehen (niem.) — Dehmel, niech pan uważa: tej nocy widziałem pana tańczącego z tym przeklętym Polakiem. [przypis edytorski]
Dehmel, Paula — pierwsza żona Richarda Dehmla (1863–1920) od 1889 r., ur. w 1861 r., z domu Oppenneimer, córka rabina, siostra socjologa i politologa Franza Oppenheimer (1864–1943); rozwiodła się z Dehmlem w 1900 . [przypis edytorski]
Dehmel, Richard (1863–1920) — poeta niemiecki, z którym łączyły Przybyszewskiego długotrwałe stosunki przyjaźni; przeciwnik naturalizmu pojętego jako naśladownictwo; metafizyka, symbolika i refleksyjność filozoficzna cechują jego dramaty i liryki: Erlösungen („Wyzwolenie”, 1891); Aber die Liebe (1893); Die Verwandlungen der Venus („Przemiany Wenus”, 1907). [przypis edytorski]
Dehmel, Ryszard Fedor Leopold (1863–1920) — poeta i prozaik niem., autor m.in. tomu Weib und Welt (Kobieta i świat, 1896), z powodu którego został oskarżony o obsceniczność i bluźnierstwo; miłość i erotyzm należały do wiodących tematów poruszanych przez Dehmla; pochodził z Prus, ukończył szkołę w Gdańsku, a następnie studiował nauki przyrodnicze, ekonomię, literaturę i filozofię na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie oraz na Uniwersytecie w Lipsku, gdzie uzyskał tytuł doktorski z ekonomii; był zaangażowany zarówno w walkę o prawa robotników, jak w sprawę wspierania Niemiec w czasie I wojny światowej (brał udział w wojnie jako ochotnik, choć miał już wówczas ponad 50 lat). [przypis edytorski]
Deh perfida! Ah barbaro! Come? Tiranna! O dio! Strappami il cuor dal seno… (wł.) — O nikczemna! Ach barbarzyńco! Jak to? Okrutnica! O Boże! Wyrwij mi serce z piersi… [przypis edytorski]
Dei adiutores sumus (łac.) — pomocnikami Boga jesteśmy. [przypis edytorski]
deifikacja — ubóstwienie. [przypis edytorski]
Deifobe — Sybilla Kumejska była córką znanego bożka morskiego, Glauka. [przypis edytorski]
Deifobos — brat Hektora, dzielny obrońca Troi. [przypis edytorski]
Deifobos — syn Priama, króla Troi, i Hekabe; brat Hektora, po śmierci Parysa poślubił Helenę, zabity Menelaosa. [przypis edytorski]
Deifob — syn Priama, jeden z najdzielniejszych Trojan, poślubił po śmierci Parysa Helenę. [przypis edytorski]
De imitatione Christi (łac.) — O naśladowaniu Chrystusa. [przypis edytorski]
de individuo nulla scientia (łac.) — o osobniku nie ma nauki. [przypis edytorski]
Dein sind wir, Vater, im Leben und im Tode… (niem.) — Jesteśmy twoi, ojcze, w życiu i po śmierci… [przypis edytorski]
Deirdra, właśc. Deirdre — piękna, lecz nieszczęśliwa bohaterka irlandzkiej legendy z tzw. cyklu ulsterskiego. [przypis edytorski]
Deis manibus, Attili Verris bis consulis (łac.) — (dedykacja nagrobna:) „bogom manom Attyli Werresowi, dwukrotnemu konsulowi”. [przypis edytorski]
deista — zwolennik deizmu, poglądu, zgodnie z którym Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
de iure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie; deizm upowszechnił się w Europie i w Ameryce Północnej w epoce oświecenia. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, wedle którego Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — ukochana Heraklesa, porwana przez centaura Nessosa. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa, nieświadomie podarowała swojemu mężowi, Heraklesowi, zatrutą jadem (umoczoną we krwi centaura Nessosa) koszulę, przez którą heros zginął. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa; zazdrosna o męża podarowała mu szatę nasyconą krwią centaura Nessosa, zabitego niegdyś przez Heraklesa; krew centaura, rzekomo mająca zapewniać wierność, była palącą trucizną; szata wżarła się w ciało herosa, który aby skrócić swoje męczarnie, zbudował stos pogrzebowy i rzucił się w płomienie. „Paląca koszula Dejaniry” jest synonimem nieznośnego, zabójczego cierpienia, które więzi ofiarę w swej mocy, od którego nie ma ucieczki. Tu koszulą tą ma być „czerep rubaszny”, który należy kojarzyć z spuścizną sarmatyzmu: przez nią Polacy nie są zdolni do odpowiedzialnego i honorowego czynu patriotycznego, a jedynie do zabawy w wojaczkę. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa; zazdrosna o męża podarowała mu szatę nasyconą krwią centaura Nessosa, zabitego niegdyś przez Heraklesa; krew centaura, rzekomo mająca zapewniać wierność, była palącą trucizną; szata wżarła się w ciało herosa, który aby skrócić swoje męczarnie, zbudował stos pogrzebowy i rzucił się w płomienie. [przypis edytorski]
de Jaucourt, Louis, zwany kawalerem (chevalier) de Jaucourt (1704–1779) — francuski erudyta, najpłodniejszy ze współautorów Encyklopedii: napisał do niej ok. 18.000 artykułów, tj. 25% wszystkich haseł. [przypis edytorski]
Dejbel — nawet w jednym tekście jednego autora zdarza się, że nazwisko to bywa różnie pisane: Deybel, Dejbel, Dajbel itp. [przypis edytorski]
dejciez (gw.) — dajecież. [przypis edytorski]
Dejfob — syn Priama, po śmierci Parysa poślubił Helenę. [przypis edytorski]
dej (gw.) — daj. [przypis edytorski]
dej — namiestnik wojskowy prowincji w imperium osmańskim. [przypis edytorski]
Dejteros — dziś popr. forma W.: Dejterosie. [przypis edytorski]
dej — tytuł oficerów w daw. tureckim wojsku janczarskim oraz tytuł tureckich namiestników w Algierii i Tunisie, wybieranych przez rady oficerów janczarskich i piastujących ten urząd dożywotnio. [przypis edytorski]
de jure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
Dejwice — miejscowość w 1922 r. włączona w obręb Pragi. [przypis edytorski]
dej (z arab.) — daw. oficer w tur. wojsku janczarów lub tytuł namiestników w Algierii i Tunisie; dej fezki to namiestnik Fezu, dużego miasta w Maroku. [przypis edytorski]
dejze (gw.) — dajże. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa ros. rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 r. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 roku. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
dekabryści (od ros. diekabr': grudzień) — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy dążyli do obalenia jedynowładztwa i zmiany ustroju wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
deka (daw.) — mostek, środkowa kość przedniej ściany klatki piersiowej. [przypis edytorski]
deka (daw.) — pokrywa prasy drukarskiej, dekiel. [przypis edytorski]
dekadent — człowiek pesymistyczny, o świadomości schyłkowej. [przypis edytorski]
deka (gw., z niem.) — przykrycie (koc, pled, narzuta na łóżko); tu: chodnik tkany z ciętych szmat. [przypis edytorski]
Dekameron — dzieło Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach: małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi opis obyczajów panujących we Włoszech okresu renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — sławne dzieło literackie Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach — małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi wspaniały opis obyczajów panujących we Włoszech okresu Renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
dekampować (neol., z ang.) — zwijać obóz, czmychać. [przypis edytorski]
Dekapol — związek dziesięciu miast hellenistycznych, w większości położonych w Transjordanii. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — francuski filozof i matematyk. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — fr. uczony i filozof, autor Rozprawy o metodzie. [przypis edytorski]
Dekeleja — staroż. wioska w pobliżu Aten; w 413 p.n.e., podczas wojny peloponeskiej, zajęta i ufortyfikowana przez Spartan, którzy pozostali tam na stałe, ciągłymi wypadami zagrażając okolicom, podczas gdy wcześniej na zimę powracali do domu. [przypis edytorski]
dek — kryty pomost a. pokład; tu: osłonięta brezentem skrzynia ciężarówki, na której przewożono aresztowanych ludzi. [przypis edytorski]
deklamacja — ekspresyjne wygłaszanie utworu literackiego. [przypis edytorski]
deklamacja — wygłaszanie utworu literackiego wyraziście i z ekspresją. [przypis edytorski]
deklamować — wygłaszać utwór literacki wyraziście i z ekspresją. [przypis edytorski]
deklaracja 1682 roku — sporządzona przez Jacquesa-Bénigne Bossueta, przyjęta na nadzwyczajnym zgromadzeniu duchowieństwa królestwa Francji, zwołanym przez Ludwika XIV podczas konfliktu z papieżem Innocentym XI; złożona z czterech artykułów deklaracja o „wolnościach Kościoła gallikańskiego” ustalała granice władzy papieskiej, stwierdzała m.in. że papież ma jedynie władzę duchową, książęta i królowie nie podlegają mu w sprawach świeckich, oraz, że władza papieska jest ograniczona władzą soborów. [przypis edytorski]
Deklaracja genewska, a. Genewska deklaracja praw dziecka — deklaracja praw dziecka sygnowana przez Ligę Narodów, organizację poprzedzającą ONZ. [przypis edytorski]
Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych — akt prawny z 1776 r. autorstwa m.in. Thomasa Jeffersona (1743–1826), uzasadniający prawo kolonii brytyjskich w Ameryce Płn. do wolności i niezależności od Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
Deklaracja o ochronie kobiet i dzieci w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych — przyjęta przez ONZ w 1974 r., wskazuje wyłącznie na ochronę praw kobiet i dzieci przynależnych do ludności cywilnej. [przypis edytorski]
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela — uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę jako wstęp do opracowywanej konstytucji. [przypis edytorski]
deklaracja — tu: oświadczyny [przypis edytorski]
deklinacja — odmiana przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
deklinacja — odmiana wyrazów przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
deklinacyj i koniugacyj — daw. forma D.lm., dziś raczej: koniugacji, deklinacji. [przypis edytorski]
deklinować się — odmieniać się przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
