Przypisy

gemejn (z niem.) — szeregowiec. [przypis redakcyjny]

Gemonje — schody gemońskie, zrobione w skale kapitolińskiej, skąd zbrodniarzy zabitych strącano do Tybru. [przypis redakcyjny]

genealogia — rodowód. [przypis redakcyjny]

genealogii — rodowodu, pochodzenia. [przypis redakcyjny]

genera (łac.) — rodzaje. [przypis redakcyjny]

generałowi — tu: generalnemu staroście. [przypis redakcyjny]

generaliter (łac.) — ogólnie. [przypis redakcyjny]

generatio (łac.) — wyląg. [przypis redakcyjny]

generosae aquilae pulli (łac.) — szlachetnego orła pisklęta. [przypis redakcyjny]

generositas (łac.) — dobre urodzenie, godność szlachcica. [przypis redakcyjny]

generositas (łac.) — dostojność. [przypis redakcyjny]

generoso pectori (łac.) — wspaniałemu sercu. [przypis redakcyjny]

geneza (z gr.) — pochodzenie, powstanie, rozwój. [przypis redakcyjny]

genialny felieton — Bez obłudy, „Głos” 1891 nr 18. [przypis redakcyjny]

genialny geometra — mowa o Karolu Marksie. [przypis redakcyjny]

geniusz narodu — duch narodu. [przypis redakcyjny]

Genseryk (ok. 400–477) — król Wandalów, plądrował przez 14 dni Rzym, stąd imię Wandal zmieniło się w imię pospolite, oznaczające niszczycielskie barbarzyństwo. [przypis redakcyjny]

gentilitium stemma (łac.) — godło narodowe. [przypis redakcyjny]

geomanta (…) gościniec nieb szary — Geomancja, tak zwana sztuka wróżenia z punktów na piasku lub na papierze. Tu, według słów poety, geomanta oznacza punkt na niebie, który jeśli się zetknie w godzinie zmroku po zachodzie słońca z gwiazdą stojącą najbliżej od Wodnika, staje się dla niego wróżbą wielkiego szczęścia, to jest, fortuna major. [przypis redakcyjny]

geometra (…) nie znajduje szukanej zasady — To jest: kwadratury koła, nad wyszukiwaniem której daremnie łamią głowy matematycy. [przypis redakcyjny]

Gerard — Gerard z Rusylonu, syn Bernarda z Clermont, a brat Amona, Bowa itd. [przypis redakcyjny]

Geri del Bello — po matce krewny Dantego; zabił go Sachetti; śmierci jego trzydzieści lat po popełnionym morderstwie pomści jego synowiec. [przypis redakcyjny]

Gerion (mit. gr.) — potwór o trzech zrośniętych ra­zem ciałach, zabity przez Heraklesa. [przypis redakcyjny]

Gerion — mityczny potwór, z trzech ciał ludzkich złożony. [przypis redakcyjny]

Gerion — O Gerionie, patrz pieśń XVII Piekła. [przypis redakcyjny]

gesta — sposób poruszania się. [przypis redakcyjny]

gest — ruch. [przypis redakcyjny]

gestykulować — rękami wymachiwać, potrząsać. [przypis redakcyjny]

gest (z łac.) — ruch, znak. [przypis redakcyjny]

geszefciarz — pogardliwie: człowiek ustawicznie goniący za zyskownymi, a nie zawsze uczciwymi interesami. [przypis redakcyjny]

geszeft — pogardliwie: interes. [przypis redakcyjny]

Geta — częsta nazwa niewolnika. [przypis redakcyjny]

Geta — Getowie, naród tracki, mieszkający nad dolnym Dunajem; tu trzeba rozumieć Tatarów. [przypis redakcyjny]

Gettatore — Władysław Zamoyski. [przypis redakcyjny]

Getulia — południowa część Maroka w Afryce. [przypis redakcyjny]

ghi — masło z mleka bawolic. [przypis redakcyjny]

giaur gidy — obrzydły, ohydny giaur (niewierny). [przypis redakcyjny]

giaur — niewierny, nie muzułmanin. [przypis redakcyjny]

giaur — niewierny; tak nazywali Turcy chrześcijan; Potocki stale pisze: gaur. [przypis redakcyjny]

giaurskie baby — konie niewiernych, jak u Samuela Twardowskiego. [przypis redakcyjny]

giaur — (tur.) niewierny, nie muzułmanin. [przypis redakcyjny]

giaur (z tur., pogard.) — niewierny, chrześcijanin. [przypis redakcyjny]

Gib treulich mir die Hände (…) mir und dir — w dosłownym przekładzie z niemieckiego brzmi ten wiersz: „Podaj mi z ufnością ręce, bądź mi bratem i przed swym końcem nie odwracaj się znowu ode mnie! Jedna jest świątynia, w której klęczymy, jedno miejsce, do którego dążymy, jedno szczęście, dla którego płoniemy, i jedno niebo dla mnie i dla ciebie. [przypis redakcyjny]

giczały — nogi niezgrabne. [przypis redakcyjny]

gid (daw.) — robactwo, wszy. [przypis redakcyjny]

gidia — osoba wysoka i chuda, o niezgrabnym wyglądzie. [przypis redakcyjny]

gięte — naginane, wdrożone przymusowo. [przypis redakcyjny]

Giętką kibić nie ciśnie… — zdarzający się u Malczewskiego nie ten raz tylko błąd: przeczenie z biernikiem [wpływ jęz. ukr. a. ros.; Red WL]. [przypis redakcyjny]

giełda — monumentalny gmach, wzniesiony w XIX w. [przypis redakcyjny]

gierlandami — girlandami. [przypis redakcyjny]

giermak szary — zwykły strój szlachecki. [przypis redakcyjny]

giezłeczko (starop., zdr. od: giezło) — koszula z białego płótna; giezłeczkoć (…) dała: giezłeczko ci dała (skrócone). [przypis redakcyjny]

gifes a. giefes — jelca szpady (gdzie się zaczyna rękojeść szpady). [przypis redakcyjny]

gifrejter (z niem.) — starszy żołnierz. [przypis redakcyjny]

gilet (z fr.) — kamizelka. [przypis redakcyjny]

gimnazjum realne — gimnazjum przygotowujące do zawodów praktycznych. Program uwzględniał przede wszystkim matematykę, nauki przyrodnicze, języki nowożytne i rysunki. [przypis redakcyjny]

gin (ang.) — wódka angielska o smaku i zapachu jałowca. [przypis redakcyjny]

gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]

ginecej (z gr. gineceum) — komnaty przeznaczone dla kobiet; tu przenośnie: kobiety, mieszkanki gineceum. [przypis redakcyjny]

gineceum — część domu zamieszkana przez niewiasty. [przypis redakcyjny]

Ginepra — Ginepra z domu Corregio, może córka wspomnianej w następnym wierszu Weronki. [przypis redakcyjny]

Ginepra, światłość krwie Malateścinej — prawdopodobnie siostra księcia Herkulesa I d'Este, żona Zygmunta Malatesty, pana Ryminu. [przypis redakcyjny]

Ginie z oczu Argenta, Giron w zad zostaje — w oryg. (145, 6) „Viene e fuggesi Argenta e 'l suo girone”, „Argenta i jej obwód” tj. murowany okół; tłumacz uważał widocznie il girone za imię własne. [przypis redakcyjny]

Ginnistan — Wyobraźnia. [przypis redakcyjny]

Giovanni Baptista Pergolesi (1710–1736) — kompozytor włoski. [przypis redakcyjny]

Giovine Italia — właściwie: giovane Italia: młodzież włoska; tu nazwa dziennika. [przypis redakcyjny]

giovinotto (wł.) — młodzieniaszek. [przypis redakcyjny]

Gipsem wymarmurzony — ozdobiony gipsowymi sztukateriami. [przypis redakcyjny]

Girajów dziedzina — dynastia chanów tatarskich, panująca w Krymie od r. 1479, kiedy sułtan turecki Mahomet II osadził na tronie Mengli–Gireja. [przypis redakcyjny]

Girona — miasto Gerona w Katalonii (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]

girydon — stolik okrągły o jednej nodze. [przypis redakcyjny]

Gismunda — matka Akwilanta i Gryfona. [przypis redakcyjny]

Gismund — kardynał Zygmunt Gonzaga, brat margrabiego Franciszka. [przypis redakcyjny]

git (żyd.) — dobrze. [przypis redakcyjny]

Giudizio, figlio mio! (wł.) — Rozsądku, mój synu! [przypis redakcyjny]

giura a. congiura (wł.) — sprzysiężenie, spisek. [przypis redakcyjny]

Give me thy hand, my friend (…) Till the full streamlet of thy heart grew dry (ang.) — Daj mi swą rękę, przyjacielu (…) Aż strumyk twego serca wysechł, a twoje czoło (dosł.: brew) poczęło drżeć. [przypis redakcyjny]

głąbia (daw.) — głowa kapusty. [przypis redakcyjny]

głąb (starop.) — [tu:] ogrodowina [tj. to, co się w ogrodzie da wyhodować]. [przypis redakcyjny]

głąby (starop.) — [tu:] jarzyny. [przypis redakcyjny]

gładki (starop.) — piękny, urodziwy. [przypis redakcyjny]

gładkość (daw.) — piękno, uroda. [przypis redakcyjny]

gładkość (starop.) — piękno, uroda. [przypis redakcyjny]

Gładkość wprawdzie (…) ale dzierżą obyczaje — sens fragmentu: uroda sprawia, że człowiek się zakochuje (staje się sługą miłości), ale miłość utrzymuje się dzięki zasadom. [przypis redakcyjny]

głaz wskazując sterczący z jej boku — Czytelnik chcący mieć dokładne wyobrażenie o podróży poety na górę czyśćcową, niech sobie wyobrazi, że góra czyśćcowa ma kształt koniczny [kształt koniczny — stożkowaty; red. WL] i kręgi też same jak otchłań piekielna, tylko w kształcie odwrotnym: to jest, gdy kręgi piekła coraz węższe w dół schodzą, te przeciwnie zwężają się stopniowo idąc coraz wyżej pod górę. [przypis redakcyjny]

głębinia (forma białorus.) — głębina. [przypis redakcyjny]

głęboko te korzenie [wyrastające z woli] sięgają, to jest pytaniem transcendentnym, na które Schopenhauer nie obowiązuje się odpowiedzieć — zob. I. 337 i n.; II. 711, 756; V. 233 i n., 243 oraz Schemanna Schopenhauer — Briefe, s. 406 i n., 502 i n. [przypis redakcyjny]

głód mrą — umierają z głodu. [przypis redakcyjny]

główny — walny, o zasadniczym znaczeniu. [przypis redakcyjny]

głodać (daw.) — gryźć. [przypis redakcyjny]

głodna kuchnia” — w języku uliczników kuchnia dla bezrobotnych, jadłodajnia miejska. [przypis redakcyjny]

głodze (starop.) — gryzie. [przypis redakcyjny]

głodzić (tu: 3 os. lm: głodzą) — tu: gryźć. [przypis redakcyjny]

głos (daw.) — pogłoska, wieść. [przypis redakcyjny]

Głosem, co w rozpacz biedne wpędził sroki — Córki Pireusa, króla macedońskiego, dumne z biegłości gry swojej na lutni, wyzwały Muzy grać z sobą o lepsze; zwyciężone w tej nierównej walce, za karę uległy przeobrażeniu w skrzeczące sroki. [przypis redakcyjny]

głos jęknął przed nami (…) — Tu następują przykłady sławnego i z pokorą chrześcijańską znoszonego ubóstwa, jakie jeden z duchów pokutujących tu wychwala. [przypis redakcyjny]

Głos skromny wyszedł z najmniejszego koła — Tym głosem skromnym według niektórych komentatorów jest duch Salomona. [przypis redakcyjny]

głos (starop.) — [tu:] wieść. [przypis redakcyjny]

Głos synogarlicy — tytuł najpopularniejszego w XVIII w. modlitewnika, wyd. w 1735 r. pt. Głos synogarlicy na pustyni świata tego jęczącej, to jest nabożne duszy chrześcijańskiej rozmyślania, do Pana Boga, oblubieńca wiecznego, wzdychania i chrześcijańskiej doskonałości ćwiczenia. [przypis redakcyjny]

głos w te słowa zaszumiał (…) — Tu poeta pod figurą drzewa przedstawia przykłady cnót przeciwnych grzechowi obżarstwa. Pierwszym przykładem jest Maryja, Matka Boska, która Chrystusa na godach w Kanie nie dla siebie o wino prosiła, ale powiedziała: „Oni wina nie mają” (Św. Jan, rozdz. 2 w. 3). [przypis redakcyjny]