Przypisy

sforny (przestarz.) — zgodny, posłuszny. [przypis edytorski]

sforny — tu: walczący w szyku. [przypis edytorski]

Sforza, Ludwik, właśc. Ludovico Sforza, zw. il Moro (1452–1508) — syn i następca wspomnianego wyżej Franciszka Sforzy, książę Mediolanu 1494–1499; zwrócił się do władców Francji i Hiszpanii o obronę przeciw zagrożeniu ze strony Wenecji i Neapolu, powodując rozpoczęcie tzw. wojen włoskich, po czym niespodziewanie stanął po przeciwnej stronie konfliktu; po powtórnym zajęciu jego księstwa przez Francuzów (1500) spędził resztę życia w więzieniu. [przypis edytorski]

Sforza, Muzio Attendolo (1369–1424) — wł. kondotier (dowódca wojsk najemnych), ojciec Francesca, założyciel dynastii Sforzów. [przypis edytorski]

Sforza Visconti, Ascanio Maria (1455–1505) — wł. kardynał, syn księcia Mediolanu Francesco I Sforzy oraz Bianki Maria Visconti, córki ostatniego księcia Mediolanu z rodu Viscontich; utalentowany dyplomata, odegrał kluczową rolę w wyborze Rodrigo Borgii na papieża. [przypis edytorski]

sfrasowanie (daw.) — zmartwienie. [przypis edytorski]

sfrasowany (daw., gw.) — zmartwiony. [przypis edytorski]

sfukać (daw.) — skrzyczeć, strofować. [przypis edytorski]

sfygmograf (z gr. sphygmós: puls, gráphō: piszę, rysuję) — mechaniczne urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi opracowane w 1854 niemieckiego fizjologa Karla von Vierordta; pierwsze zewnętrzne, nieinwazyjne urządzenie używane do szacowania ciśnienia krwi. [przypis edytorski]

Sganarel — Sganarela grał Molier. [przypis edytorski]

Sganarel — sługa Don Juana w sztuce Moliére'a Don Juan, czyli Kamienny gość, na podstawie której powstało libretto do słynnej opery Mozarta Don Juan (sługa tytułowego bohatera nosi tu imię Leporello). [przypis edytorski]

Sgola hiako tiabel ślego, fobadfa stron rogatego — parodia niemieckiej wymowy jęz. polskiego, którą należy czytać: „Zgoła jako diabeł śle go, z obydwu stron rogatego”. [przypis edytorski]

Shadwell — być może Lancelot Cayley Shadwell (1882–1963), angielski poeta i pisarz; ewentualnie specyficzny sposób przywołania Patera, który urodził się w Shadwell. [przypis edytorski]

Shaftesbury Avenue — jedna z głównych ulic w centralnym Londynie. [przypis edytorski]

Shaftesbury właśc. Anthony Ashley Cooper, 3rd Earl of Shaftesbury (1671–1713) — polityk, filozof i pisarz ang., autor zbioru esejów Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times (1711). [przypis edytorski]

Shaftesbury, właśc. Anthony Ashley Cooper, trzeci hrabia Shaftesbury (1671–1713) — brytyjski polityk, filozof i pisarz, autor zbioru esejów Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times (1711), do końca XIX w. będącego jednym z fundamentalnych tekstów poświęconych etyce w filozofii brytyjskiej. [przypis edytorski]

Shah-Abbas a. Abbas I Wielki (1571–1629) — szach perski, reformator państwa, zręczny dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

shake-hand (ang.) — uścisk dłoni. [przypis edytorski]

shakehand (ang.) — uścisk dłoni. [przypis edytorski]

Shakespeare, William (1564–1616) — angielski dramaturg, aktor, reformator teatru, aktor i poeta. Autor około 200 utworów, przetłumaczonych na najważniejsze języki nowożytne i inscenizowanych na całym świecie. W latach 1590–1610 przebywał w Londynie; od 1594 był członkiem kompanii Sług Lorda Szambelana (potem: Sług Królewskich), dysponującej własnym teatrem The Globe. Najważniejsze dzieła: Ryszard III, Sen nocy letniej, Romeo i Julia, Hamlet, Otello, Makbet. [przypis edytorski]

Shakespeare, William (1564–1616) — angielski poeta, dramaturg, aktor. [przypis edytorski]

Shakespeare, William (1564–1616) — angielski poeta, dramaturg i aktor. [przypis edytorski]

Shakespeare, William (1564–1616) — angielski poeta, dramaturg i aktor. [przypis edytorski]

Shakespeare, William (1564–1616) — angielski poeta, dramaturg z epoki elżbietańskiej, współzałożyciel teatru The Globe; napisał trzydzieści siedem sztuk: komedii, tragedii oraz kronik historycznych. [przypis edytorski]

Shakespeare, William a. William Szekspir (1564–1616) — angielski poeta, dramaturg, aktor i reformator teatru. [przypis edytorski]

Shandy — bohater humorystycznej powieści Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy ang. pisarza Laurence'a Sterne'a (1713–1768); na starość Tristram Shandy regularnie co miesiąc nakręcał zegar i spełniał obowiązek małżeński, dzięki czemu miał z głowy oba obowiązki naraz. [przypis edytorski]

Shaw, Bernard (1856–1950) — dramaturg i prozaik, przedstawiciel dramatu realistycznego. [przypis edytorski]

Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramatopisarz i filozof; autor ironiczno-humorystycznych, pozostających w nurcie realizmu sztuk obnażających konwencjonalność epoki: Profesja Pani Waren (1898) czy Pigmalion (1912). [przypis edytorski]

Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramatopisarz i filozof; autor ironiczno–humorystycznych, pozostających w nurcie realizmu sztuk obnażających konwencjonalność epoki: Profesja Pani Waren (1898) czy Pigmalion (1912). [przypis edytorski]

Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramatopisarz i krytyk, laureat literackiej Nagrody Nobla (1925); autor ironiczno-humorystycznych, pozostających w nurcie realizmu sztuk obnażających konwencjonalność epoki. [przypis edytorski]

Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramaturg i krytyk, laureat literackiej Nagrody Nobla (1925); napisał m.in. dramat Cezar i Kleopatra (1898) oraz popularną komedię Pigmalion (1912). [przypis edytorski]

Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramaturg i prozaik. [przypis edytorski]

she (ang.) — ona; w języku angielskim statki i łodzie są rodzaju żeńskiego. [przypis edytorski]

sheepish (fr.) — nieśmiałe, pełne zakłopotania. [przypis edytorski]

Sheffield — miasto w północnej Anglii. [przypis edytorski]

She is lost! She is lost! The anchor left! — Zgubiona! Zgubiona! Kotwica uciekła! [przypis edytorski]

Shelley, Charles Bysshe (1814–1826) — syn Shelleya z pierwszego małżeństwa. [przypis edytorski]

Shelley, Eliza Jante (1813–1876) — córka Shelleya z pierwszego małżeństwa. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta, dramatopisarz, romantyk; mąż Mary Shelley. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta, dramatopisarz, romantyk. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta i dramatopisarz okresu romantyzmu, mąż Mary Shelley. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta i dramaturg, jeden z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu, mąż Mary Shelley; pierwszym z jego głównych utworów był poemat Alastor, or the Spirit of Solitude (Alastor, czyli Duch samotności; 1815). [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta i dramaturg, jeden z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — angielski poeta i dramaturg, przedstawiciel romantyzmu. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — ang. poeta i dramaturg, jeden z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) — poeta i dramaturg, jeden z najważniejszych twórców angielskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

Sheppard, Jack (1702–1724) — słynny angielski złodziej z Londynu. [przypis edytorski]

Sheridan, Richard Brinsley (1751–1816) — irlandzki poeta, dramatopisarz i polityk. [przypis edytorski]

Sheridan, Richard Brinsley (1751–1816) — irlandzki poeta, dramatopisarz, polityk. [przypis edytorski]

Sheridan, Richard Brinsley Butler (1751–1816) — irlandzki poeta, satyryk, autor cieszących się popularnością sztuk teatralnych, a także wydanych drukiem mów parlamentarnych; minister finansów w rządzie premiera Charlesa Foksa, szczególnie znana jest jego sztuka School for Scandal (Szkoła obmowy) oraz filipika oskarżająca gubernatora Warrena Hastingsa o nadużycia wobec rdzennych mieszkańców Indii Wsch.; jego syn Thomas Sheridan zasłynął jako odkrywca Przylądka Dobrej Nadziei, a wnuk-imiennik Richard Brinsley Sheridan, był politykiem z partii wigów za czasów Dickensa: członkiem parlamentu z okręgu Shaftesbury w latach 1838–1852 i Dorchester 1852–1868, zwolennikiem liberalizacji prawa wyborczego (rozszerzenia grupy uprawnionych do głosowania). [przypis edytorski]

Sherlock Holmes — fikcyjna postać, bohater powieści i opowiadań kryminalnych autorstwa Arthura Conana Doyle'a (1859–1930). [przypis edytorski]

sherry — białe, mocne hiszpańskie wino. [przypis edytorski]

sherry — mocne wino hiszp. pochodzące z rejonu miasta Jerez de la Frontera, położonego w płd.-zach. części kraju, w prowincji Kadyks w Andaluzji; fenicka nazwa osady Xera oraz arab. Sherish stanowią źródłosłów dla nazwy alkoholu (sherry, jeres a. xeres), z którego słynie region; czerwone wino wzmacniane przez dolanie brandy (przez co uzyskuje 16–20% alkoholu) stało się niezwykle popularne w Anglii od czasu, gdy w r. 1587 Francis Drake, korsarz jej królewskiej mości Elżbiety I, ograbił Kadyks i wśród innych łupów przywiózł do kraju 2900 beczek tego trunku. [przypis edytorski]

sherry (wym.: szery) — mocne wino hiszpańskie pochodzące z rejonu miasta Jerez de la Frontera, uzyskiwane przez wzmocnienie wina dolaniem wysokoprocentowego destylatu. [przypis edytorski]

She Stoops to Conquer (ang.) — [Ona] zniża się, by zwyciężyć. [przypis edytorski]

shimmy — ruch taneczny znany w różnych tańcach (korpus pozostaje w bezruchu, ręce lekko zgięte w łokciach, dłonie nieruchome, natomiast ramiona poruszają się w nieco hieratyczny, ale płynny, naprzemienny sposób do przodu i do tyłu, co daje efekt erotyczny z powodu poruszających się i falujących piersi); także: taniec związany z jazzem, narodził się w Stanach Zjednoczonych po I wojnie światowej; inaczej: shimmy-sha-wabble, hootchy-kootchy. [przypis edytorski]

Shirley — powieść Charlotte Brontë, opublikowana po raz pierwszy w 1849 r. [przypis edytorski]

shocking (ang.) — szokujące. [przypis edytorski]

shocking (ang.) — szokujący, rażący, niestosowny. [przypis edytorski]

shoking (ang.) — szokujące. [przypis edytorski]

Shopping and Fucking — sztuka angielskiego dramaturga Marka Ravenhilla z roku 1996. [przypis edytorski]

shopping (ang.) — zakupy, robienie zakupów. [przypis edytorski]

Shoreditch — właśc. St Leonard's, Shoreditch, kościół parafialny w Shoreditch, w londyńskiej dzielnicy Hackney. [przypis edytorski]

Shoulder the arms — polskie tłumaczenie tytułu: Charlie żołnierzem, film z Charliem Chaplinem z 1918 r. [przypis edytorski]

Should we again (…) destroy'd… (ang.) — Gdybyśmy znów wyzwali wroga silniejszego od nas, jego gniew mógłby znaleźć jakiś gorszy sposób zniszczenia nas, jeśli w piekle można obawiać się gorszego zniszczenia (Raj utracony, Pieśń II). [przypis edytorski]

show (ang.) — pokaz, przedstawienie. [przypis edytorski]

Shropshire — hrabstwo angielskie graniczące z Walią. [przypis edytorski]

shuffle board a. shuffle board — klasyczna gra na statkach wycieczkowych, posiada wersję podłogową oraz rozgrywaną na specjalnym stole i polega na przesunięciu krążka z jednego końca wydłużonego prostokątnego pola na drugi, tak by wyeliminować krążki przeciwnika i zyskać większą liczbę punktów poprzez ustawienie własnych krążków na punktowanych polach. [przypis edytorski]

Shut up, sir (ang.) — Zamknij się pan; milcz pan. [przypis edytorski]

Shylock — bohater Kupca weneckiego Williama Shakespeare'a, stereotypowo przedstawiony Żyd-lichwiarz. [przypis edytorski]

Shylock — bohater Kupca Weneckiego Williama Shakespeare'a, stereotypowo przedstawiony Żyd. [przypis edytorski]

Shylock — chciwy lichwiarz z komedii Szekspira Kupiec wenecki. [przypis edytorski]

Shylock — lichwiarz, postać z Kupca weneckiego Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]

Siądę na pociąg — dziś popr.: wsiądę do pociągu, pojadę pociągiem. [przypis edytorski]

siądzenie (daw.) — siedzenie; miejsce do siedzenia. [przypis edytorski]

siądzenie (daw.) — siedzenie, siodło. [przypis edytorski]

siąg a. sążeń — daw. jednostka długości, niecałe 2 m (szerokość wyciągniętych ramion dorosłego mężczyzny). [przypis edytorski]

siã (gw.) — się. Wymowa nosowego a jest charakterystyczna dla gwar mazowieckich. [przypis edytorski]

siąść na koszu a. dostać kosza — oświadczyć się i nie zostać przyjętym. [przypis edytorski]

siąść na pociąg — dziś popr.: wsiąść do pociągu. [przypis edytorski]

siać się — tu: migotać. [przypis edytorski]

siacie (gw.) — zarobek. [przypis edytorski]

siadać na okręt — dziś popr.: wsiadać na okręt. [przypis edytorski]

siadajże — siadaj koniecznie. [przypis edytorski]

siadaliśmy razem na marmurowym turbanie — muzułmańskie nagrobki mają postać słupa zwieńczonego stylizowanym turbanem. [przypis edytorski]

siadło (daw.) — siedlisko. [przypis edytorski]

siadło — tu: legowisko. [przypis edytorski]

siadywa (daw. forma) — dziś: siaduje; zwykle siada. [przypis edytorski]

si, amico (wł.) — tak, przyjacielu. [przypis edytorski]

siampańskie (gw.) — szampan, wino szampańskie. [przypis edytorski]

sianokos — okres koszenia traw. [przypis edytorski]

sianożęć — łąka przeznaczona do zbioru traw na siano. [przypis edytorski]

sianożęć — sianokosy; czas, kiedy kosi się trawę i robi zapas siana na zimę. [przypis edytorski]

sianożęcie a. sianożęć — sianokosy; skoszenie i zebranie siana z łąki. [przypis edytorski]

sianożęcie (gw.) — sianokosy a. skoszona łąka. [przypis edytorski]

sianu przyrównany — porównany (pod względem wartości) do siana. [przypis edytorski]

Siapeo, siapeo, a ki (fonet. z port.: chapéu, chapéu, aqui) — kapelusz, kapelusz, tutaj. [przypis edytorski]

Sia premi! Sia stali! Sia di lungo! (gw. weneckich gondolierów) — Na lewo! Na prawo! Prosto przed siebie! [przypis edytorski]

siara (gw.) — żółtawy, gęsty płyn, wydzielany przez gruczoły mleczne kobiet lub samic ssaków tuż przed porodem. [przypis edytorski]

Siara, Tadeusz Michał (ur. 1941) — grafik. [przypis edytorski]