Spis treści
Pył
1
Pył drogi wzbija się i przykleja, wiruje i spada na świat
razem z pyłkami roślin prerii i zapachem zwierząt.
Czasem jest samym westchnieniem, rzewną pozostałością
wielkiego kamienia, z którego powstał, nim obrócił się w proch.
5Zupełnie jak ktoś, kto odszedł w nieznane i nie pamięta już
drogi ani ramienia, które wspierał, a które dawało mu
poczucie istnienia wobec drugiego, identycznego człowieka.
Z nim i innymi zwykł wędrować i trudzić się do wieczora.
Teraz żyje w rozproszeniu. Pył klei się od łez porannej rosy,
10szemrzą trawy. Samotny bizon żywi się przy drodze,
aż nadjeżdżają samochody i stają przed nim na baczność.
Bizon łypie krwawym okiem i majestatycznie
przekracza szosę, nie zważając na wzruszonych ludzi,
którzy gapią się w jego kark i zad, aż znika za linią lasu.
15Wtedy samochody ruszają po nowe wrażenia. Jednak beznamiętnie
przemierzają Wielkie Równiny — ziemię Indian Lakota.
Grunt oddycha tu równo, spokojnym tonem, aż do Badlandów[1],
gdzie nie ma już wytchnienia, tylko susza, kaniony i skalne fortece.
I sen o najgorszym oblężeniu. Samochody zatrzymują się
20przy szklanych gablotach, które kryją szczątki hienodona[2]
i innych równie śmiertelnych dinozaurów w miejscach
ekshumacji, czyli ich miejscach na ziemi, która
stała się dla nich kryptą aż po nasze muzealne czasy. Ale
tysiącletnie wykopaliska bywały potem witane ze łzami,
25każda czaszka z zębami, kośćcem kręgosłupa i pęcinami.
Za złymi ziemiami pył nabiera koloru — różu ziem rzadkich,
samochody zatrzymują się pod motelami, żeby ochłonąć.
Pasażerów, którzy przywieźli ze sobą bażanty, spotyka
nieprzyjemna niespodzianka — wyraźny zakaz mycia
30bażantów w wannie. Niektórzy są więc niezadowoleni.
Ich bażanty będą musiały poczekać na bardziej liberalną
łazienkę. Samochody pędzą dalej w stadach, z których jedno
szuka patriotycznych wrażeń. Na Mount Rushmore[3] flaga
jest spuszczona do połowy masztu. W tym dniu
35składają do grobu żołnierza zamordowanego w Iraku,
który mieszkał w stanie Południowa Dakota, a może stamtąd
także pochodził. I czuje się jakiś ból w powietrzu, jakby kłucie.
Aleja flag stanowych prowadzi do punktu widokowego,
z którego można podziwiać kamienne spojrzenia wielkich
40prezydentów. Na kolumnach, pod każdą flagą, widnieje
rok i numer kolejności przystąpienia stanu do Unii. Pierwszy
Delaware, co dziwi niedokształconych, którzy nigdy nie lubili
historii, nie doceniali jej nauki ani mądrości tylko co najwyżej
jej skutki, ale te najbardziej aktualne i obowiązkowe.
45Jednak w Rushmore można doznać wewnętrznej,
obywatelskiej przemiany, tak głoszą dumne transparenty.
Chyba, że kogoś interesuje głównie shopping[4] to może zapaść
na dłużej w sklepie z pamiątkami z Rushmore, wśród których
najmocniej zachwyca szklana choinka. Geometryczny design[5],
50artystyczne przeniesienie obrazu igieł w cięte kwadraty szklane,
zielonomorskiego koloru, poprzetykane wzdłuż pnia małymi kostkami,
największe na dole, zmniejszające się ku górze, aż do gwiazdy
kryształu czubka, ale co najważniejsze skręcone względem siebie,
o niewielki kąt, tak że boki sąsiednich płytek, będące
55kolejnymi piętrami gałęzi nie są nigdy równoległymi.
Choinka nie ma związku z prezydentami, ale z ziemią
Rushmore wysadzaną sosnami. Za to uczy i bawi kieliszek
do prawdziwej wódki ze złoconymi brzegami, różową
metalicznokrzemową zewnętrzną powierzchnią
60lustrzaną i wnętrzem takim samym, tylko niebieskim,
na którym widnieją złotą farbą namalowane głowy
amerykańskich prezydentów: Waszyngtona, Jeffersona,
Lincolna i T. Roosvelta, który powiedział, że sekret
życia polega na tym, by robić to, co się da, za pomocą
65tego, co się ma, i tam, gdzie się jest. Więc jest ten
kieliszek z sekretem dla zuchwałych miłośników
pamiątek i niespodzianek. Jednak to nie koniec wyprawy
do ciekawych sklepów. W Wyoming czekają jeszcze
ozdobne miniatury gipsowe kapeluszy kowbojskich
70i plastikowe bizony. Samochody pędzą dalej
na dzikszy jeszcze zachód, przez szybkie Rapid City[6],
Big Horny i kanion Tensleep. Gdzieś po drodze kelnereczka
z fioletowymi, obdrapanymi paznokciami podaje wino
w czerwonych plastikowych kubkach do wody. I jest
75nielegalne spożycie przy legalnym stoliku, stojącym
na chodniku. Stróże prawa mogą się przyczepić i ukarać
grzywną szefa kuchni, który wygląda jak Big Mario[7],
za zewnętrzną sprzedaż za murami i za zepsucie wizytówki
miasta, jaką jest skrzyżowanie. W tym samym mieście,
80czy to może być przypadek (?), dwa śmiałe jelenie
patrzą kontrolnie turystom w oczy, czy na nie doniosą,
czy może jednak nie. Oszacowawszy zdolność do donosicielstwa
jako niewielką, beztrosko włażą do prywatnego ogródka, żeby
pożywić się warzywami i kwieciem rosnącym solidnie
85w równych grządkach. Jest doza nieuczciwości w przyrodzie,
z którą turysta się godzi, kolaboruje, a nawet z niej korzysta,
choć lepiej by było, gdyby np. posłuchał wykładu
o „Historii wspinaczki na Devil's Tower[8] w opowiadaniach i piosence”
ale on nie, on woli podziwiać spacerkiem żebrowania szatańskiej skały,
90wiekową nieścieralność magmy, karmić zdemoralizowane
pieski preriowe[9] i jechać dalej. Zabiera tylko swój samochód.
Nie brak po drodze wygód i atrakcji: przyjaznych moteli
z pokojami dla niepalących i dostępem do sieci, a także
niezliczonych baz śniadaniowych z wyśmienitym stekiem,
95zasmażanymi ziemniaczkami i jajkami w optymistycznej formule:
sunny side up[10] i oczywiście kelnerkami — tymi hożymi, przemiłymi
dziewczętami, które mają dla Ciebie mnóstwo serdeczności
i zainteresowania przebiegiem Twojego posiłku i czasem nawet
któraś nazwie Cię: sweetie[11]. Aż chce się żyć i nie odjeżdżać.
100Ale trzeba dać się wyjeździć samochodom. Niech brną przez parne
leśne tunele, przez matową prerię przetykaną zielonoszarą szałwią,
wśród prekambryjskich gnejsów[12], omijając nierozpoznawalną padlinę,
drogami poprowadzonymi w szpalerach sosen, obok ciekawskich,
obojętnych saren, poprzez rezerwaty Indian i góry Shoshoni,
105doliną Wind River i przez tereny pustyni. Samochód musi jechać,
aż dotrze do płaskich pól i ściany Grand Teton i Mount Moran[13]
z czarną inkrustacją i śnieżną kotliną. Tam turysta traci oddech
i kłania się z wrażenia wielkim górom, które podchodzą
pod same domy jak wielkie zwierzęta do zadbanych ogródków.
110A propos: w okolicach Jackson pan Henderson miał fatalny wypadek.
Został tej wiosny poturbowany przez niedźwiedzia grizzly,
na własnym terenie. Po prostu wyszedł na spacer ze swoim psem.
Grizzly normalny i dobrze w okolicy znany, pożywiał się padliną łosia,
który musiał zdechnąć na terenie pana Hendersona. Zachował się jak
115prawdziwy niedźwiedź, bronił jedynie swojego pożywienia.
A Pan Henderson trafił od razu do szpitala i teraz wraca
po ciężkich ranach do zdrowia. Grizzly jednak został odstrzelony.
Takie są zasady. Wszyscy współczują Panu Hendersonowi
i jego rodzinie, ale nie wiadomo dokładnie, ile leżała na jego
120prywatnym terenie padlina, którą Pan Henderson powinien był
natychmiast zgłosić lub własnoręcznie usunąć. Historia
ta przestrzega turystów przed padliną, która może być pożywieniem
zwierząt i ceną ich życia. Jeśli ktoś jest bojaźliwy,
powinien raczej jechać do Yellowstone przez łąki rozświetlone
125zielem ognistym, astrami, koronką królowej Anny[14], lnem
i dziką pelargonią aż do wulkanicznej ziemi bulgoczącej błotem,
dymiącej siarką i parą wodną, z wzdychającymi gejzerami.
Jakby ktoś zakopał pod ziemią piece i czajniki, jakby życie miało
wulkaniczną wersję podskórną i mocarną, a na wierzchu
130kwitnącą w gorącej wodzie kolorowymi algami albo trawą
wyrastającą z wapiennego mleka. Pożar, który trawił Yellowstone
przed laty, wydaje się mieć magiczny związek z podziemnym
ogniem. Pozostawił kilometry spalonych pni sterczących jak pale
wbite w dno coraz głębszego, zielonego jeziora, złożonego z młodych,
135ambitnych drzew. Podobno jest jakaś przedsiębiorcza sosna, która w ogniu
zamyka szyszki i po pożarze pierwsza się wysiewa i szybko rośnie.
Ale jakże niezłomne są te martwe pnie, setki stoją jak z kamienia,
a przewrócone tworzą rozległe, zapałczane złoża, jakby niesforne
olbrzymie dziecko rozsypało bierki albo patyczki do liczenia.
140Za to gejzery nie są tak stałe jak drzewa, tylko ten jedyny
Old Faithfull, dający pokaz co półtorej godziny.
Można jeść i patrzeć. O czasie wybuchnie całkiem wysoko.
Ale w Norris głupi turyści zepsuli naprawdę fajny, punktualny gejzer
wrzucając do niego kamienie. I był koniec, już się nie podniósł.
145Albo inny Vixen działał i przestał działać. Tak mówią strażnicy.
Niech mówią, gejzer MOŻE zaniechać wybuchania, ale
najgorsze jest to, że oni nie wiedzą dlaczego. To denerwuje.
Niewiedza.
Ale naprawdę możesz się wkurzyć dopiero wtedy, gdy na drodze
150trzy razy w ciągu kwadransa przekroczysz granicę zlewisk
Atlantyku i Pacyfiku. Wtedy naprawdę nie wiesz, gdzie jesteś,
dokąd płyną rzeki i chociaż naczynia oceanów są połączone,
to Ty jesteś tak daleko, że chciałoby się wiedzieć, którędy
płyną krople deszczu od Ciebie. I jakie mogłoby być
Przypisy
[1]
badlandy (z ang. badlands, dosł.: złe ziemie) — suche obszary o ubogiej roślinności, silnie zniszczone przez wiatr i wodę, pokryte siecią wąwozów, występujące np. w amerykańskim stanie Dakota Południowa, gdzie znaczną ich część objęto ochroną jako park narodowy. [przypis edytorski]
[2]
hienodon — wymarły ssak mięsożerny, który zamieszkiwał Eurazję, Amerykę Płn. i Afrykę. [przypis edytorski]
[3]
Mount Rushmore (Góra Rushmore) — góra w zach. części stanu Dakota Południowa, w której w latach 1927–1941 wykuto pomnik o nazwie Mount Rushmore National Memorial, przedstawiający głowy czterech prezydentów USA szczególnie znaczących dla historii tego kraju. [przypis edytorski]
[6]
szybkie Rapid City — ang. Rapid City oznacza: szybkie miasto. Nazwa tego miasta w Dakocie Płd. pochodzi od szybko płynącego potoku, nad którym powstało. [przypis edytorski]
[7]
Big Mario (ang.: Wielki Mario) — postać z niektórych gier komputerowych z serii „Super Mario”, w którą może zmieniać się główny bohater, zyskując nadzwyczajne zdolności. [przypis edytorski]
[8]
Devil's Tower (ang.: Wieża Diabła) — wysoka, samotna skała o stromych ścianach i płaskim wierzchołku, mierząca 386 m licząc od podstawy, położona we wsch. części stanu Wyoming; jeden z pierwszych amerykańskich pomników narodowych. [przypis edytorski]
[9]
pieski preriowe — niewielkie gryzonie podobne do świstaków, żyjące na preriach Ameryki Płn., w chwili zagrożenia wydające odgłosy przypominające szczekanie psa. [przypis edytorski]
[12]
prekambryjskie gnejsy — gnejs: skała metamorficzna o krystalicznej strukturze, zwykle pstra; prekambr: odcinek historii Ziemi od jej powstania aż do okresu kambryjskiego (542 mln lat temu). [przypis edytorski]
[13]
Grand Teton, Mount Moran — Grand Teton: najwyższa góra (4199 m n.p.m.) w paśmie Teton Gór Skalistych, w stanie Wyoming, położona na terenie parku narodowego noszącego jej nazwę; Mount Moran: góra dominująca (3840 m n.p.m.) nad zach. częścią pasma Teton, w tym samym parku. [przypis edytorski]
[14]
koronka królowej Anny (ang. Queen Anne's Lace) — pot. nazwa dzikiej marchwi, o drobnych, białych kwiatach, zebranych w baldach przypominający koronę. [przypis edytorski]
Bezpieczne płatności zapewniają:
Dane do przelewu tradycyjnego:
nazwa odbiorcy
Fundacja Wolne Lektury
adres odbiorcy
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
numer konta
75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
tytuł przelewu
Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail
wpłaty w EUR
PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374
Wpłaty w USD
PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
SWIFT
WBKPPLPP
Proszę czekać...
Słuchaj od tego miejsca
