Przypisy

„pod samym miastem zatknął sztandary” — z ballady o Alpuharze w Konradzie Wallenrodzie Mickiewicza. [przypis edytorski]

pod Saturnem (…) zrodzony — wg wierzeń astrologicznych ludzie urodzeni pod wpływem Saturna mają posępne, melancholijne usposobienie. [przypis edytorski]

podsędek — łączył funkcję notariusza i urzędnika sądowego. [przypis edytorski]

pod sekretem — prosząc o zachowanie tajemnicy. [przypis edytorski]

Pod Setką — przedwojenny warszawski bar mieszczący się w nieistniejącej dziś kamienicy Pinkusa Lothego na rogu Alei Jerozolimskich oraz Marszałkowskiej. [przypis edytorski]

Podsiad, Antoni — autor Słownika terminów i pojęć filozoficznych oraz esejów o tematyce religijnej. [przypis edytorski]

podsień a. podcień — pomieszczenia w dolnej części budynku, otwarte na zewnątrz. [przypis edytorski]

podsienie — a. podcienie: przestrzeń w dolnej części budynku (wysokością obejmująca tylko parter lub dwie kondygnacje) powstała w wyniku cofnięcia ściany zewnętrznej, oddzielona od ulicy filarami, a niekiedy szeregiem arkad (jak w przypadku krakowskich Sukiennic). [przypis edytorski]

podsinione (oczy) — dziś: podsiniałe, takie, pod którymi skóra zrobiła się sina. [przypis edytorski]

podskakiwać z radości, jak Dawid przed arką — Dawid, postać biblijna, król Izraela, tańczył przed Arką Przymierza razem z całym ludem, sprowadzając ją w uroczystym pochodzie do Jerozolimy (2 Sm 6, 3–5 i 12–15). [przypis edytorski]

podskakiwa, podśpiewywa — dziś: podskakuje, podśpiewuje. [przypis edytorski]

pod sklepem niebiosów (daw. formy) — dziś: pod sklepieniem niebios. [przypis edytorski]

podskryptum — właść. postscriptum (łac.), dopisek do listu. [przypis edytorski]

pod skrzydły — dziś popr. forma N. lm: pod skrzydłami. [przypis edytorski]

pod skrzyńmi — dziś popr. forma N. lm: pod skrzyniami. [przypis edytorski]

podsłoneczna kraina — ziemia. [przypis edytorski]

podsłuchy — dziś popr. forma N.lm: podsłuchami. [przypis edytorski]

pod sosnową wiechę — przen.: do karczmy; wiecha: drzewko lub wieniec mocowany na dachu domu, którego budowę właśnie ukończono. [przypis edytorski]

podstarzał dziesiątym krzyżykiem — miał prawie sto lat. [przypis edytorski]

podstawę — tu: postawę. [przypis edytorski]

podstoli (…) szatny — funkcje przy dworze; podstoli miał za zadanie dopilnować królewskiego stołu, zaś szatny ubiorów. [przypis edytorski]

podstoli — urzędnik nadworny pilnujący stołu władcy. [przypis edytorski]

pod stopy — dziś popr. forma N.lm: pod stopami. [przypis edytorski]

pod strachem karykatury — dziś: ze strachu przed karykaturą. [przypis edytorski]

podstrzegać (daw.) — podglądać, mieć kogoś lub coś na oku, uważnie obserwować. [przypis edytorski]

podstrzesze — miejsce pod okapem dachu. [przypis edytorski]

podszarzany — zniszczony, zużyty. [przypis edytorski]

podszedszy (starop. forma) — dziś: podszedłszy. [przypis edytorski]

podszpocić (daw.) — przekręcić, uszkodzić. [przypis edytorski]

podszycie — warstwa roślinności w lesie dochodząca do kilku metrów, składająca się z krzewów oraz młodych i karłowatych drzew. [przypis edytorski]

podszyt — podszycie lasu, krzewy i niskie drzewa, do kilku metrów wysokości. [przypis edytorski]

podszywać — dokuczać. [przypis edytorski]

podtatusiały (pot.) — podstrzały. [przypis edytorski]

pod ten czas (daw.) — tymczasem, wówczas. [przypis edytorski]

podtenczas (daw.) — wówczas. [przypis edytorski]

pod ten czas — dziś popr.: w tym czasie; wówczas, tymczasem. [przypis edytorski]

podtenczas — tymczasem. [przypis edytorski]

podtenczas — wówczas. [przypis edytorski]

pod twoimi ciosy (daw. forma) — dziś: (…) ciosami. [przypis edytorski]

Pod Twoją obronę, Dziesięcioro, Wierzę, Aniele Boży — modlitwy katolickie. [przypis edytorski]

pod tymi filary (daw. forma) — dziś N.lm: pod tymi filarami. [przypis edytorski]

pod tysiąc (starop.) — około tysiąc. [przypis edytorski]

poducha — chodzi o obicie, stanowiące izolację cieplną. [przypis edytorski]

poduchowny — przejęty z majątku kościelnego. [przypis edytorski]

podufałe (gw.) — dumne z siebie. [przypis edytorski]

podufałość (daw.) — poufałość, zaufanie, przyjaźń. [przypis edytorski]

podufałość (daw.) — zaufanie, przyjaźń. [przypis edytorski]

podufalej (gw.) — poufalej. [przypis edytorski]

podulić — popalić. [przypis edytorski]

poduška — pagalvė. [przypis edytorski]

pod utwierdzeniem — tu w znaczeniu; (któż) może twierdzić, że (…). [przypis edytorski]

podwal a. podwala (neol.) — podwalina; fundament. [przypis edytorski]

podwalina — coś, co daje czemuś początek lub jest podstawą istnienia czegoś. [przypis edytorski]

podwiązka — część bielizny, opaska lub tasiemka zapinana na nodze, służąca do podtrzymywania pończochy. [przypis edytorski]

Podwiązka — pełen tytuł obrazu Feliciena Ropsa: Kobieta z podwiązką. [przypis edytorski]

podwiązki nie dostałem — aluzja do brytyjskiego Orderu Podwiązki. [przypis edytorski]

pod wiechą (daw.) — karczma, gospoda. [przypis edytorski]

pod wiechami — tj. w karczmach, których znak rozpoznawczy stanowiła wiecha, czyli wieniec albo przyozdobione drzewko, umieszczone nad wejściem. [przypis edytorski]

pod wiechę — do karczmy, której znakiem rozpoznawczym była wiecha, tj. wiązanka gałęzi lub małe drzewko, przybrane i przybite nad wejściem. [przypis edytorski]

pod wiechę — do karczmy. [przypis edytorski]

pod wiechę — tj. do karczmy, której znak rozpoznawczy zwyczajowo stanowiła wiecha, czyli wieniec albo przyozdobione drzewko, umieszczone nad wejściem. [przypis edytorski]

podwieczerz (daw.) — późne popołudnie. [przypis edytorski]

podwieczerz (daw.) — posiłek wieczorny, kolacja, wieczerza. [przypis edytorski]

pod wielu — dziś popr. forma N.: wieloma. [przypis edytorski]

podwika a. podwijka — kwef; element stroju noszony przez zamężne kobiety począwszy od wczesnego średniowiecza: biała chusta zasłaniająca włosy, szyję, boki twarzy i część czoła; tu przen.: kobieta. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — dziewczyna, kobieta. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — dziewczyna; kobieta. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — dziewczyna. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — kobieta; dziewczyna. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]

podwika (daw.) — młoda kobieta, dziewczyna. [przypis edytorski]

podwika (daw., starop.) — dziewczyna, kobieta, panna. [przypis edytorski]

podwika — element stroju noszony przez zamężne kobiety począwszy od wczesnego średniowiecza: biała chusta zasłaniająca włosy, szyję, boki twarzy i część czoła. [przypis edytorski]

podwika — element tradycyjnego stroju kobiety zamężnej: chusta zasłaniająca szyję. [przypis edytorski]

podwika — kobieta; od chusty, potem pasa pod brodą, noszonego przez kobiety. [przypis edytorski]

podwikarz — kobieciarz; od starop. podwika: noszona przez kobiety biała płócienna chusta osłaniająca głowę i szyję a. młoda dziewczyna. [przypis edytorski]

podwikarz — kobieciarz. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — dziewczyna; kobieta. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — kobieta; od chusty osłaniającej głowę i szyję, noszonej przez kobiety. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — kobieta. [przypis edytorski]

podwika — tu: kobieta. [przypis edytorski]

podwłośnik (daw.) — luźne okrycie sięgające pasa lub kolan używane podczas czesania i pudrowania a. strzyżenia włosów; czasem w gospodarstwie domowym noszone latem przez cały dzień. [przypis edytorski]

podwłośnik — kaftan chroniący odzież przy czesaniu lub pudrowaniu. [przypis edytorski]

pod włos — tu: niezgodnie z moimi oczekiwaniami. [przypis edytorski]

podwójną kredą — prawdop.: zawyżając ceny. [przypis edytorski]

podwójne Triony — gwiazdozbiory: Wielka i Mała Niedźwiedzica. [przypis edytorski]

podwójny nelson — chwyt zapaśniczy, w którym stojąc za przeciwnikiem wsuwa się ręce pod jego pachy i oburącz naciska na głowę. [przypis edytorski]

podwójny — tu: dwuuszny. [przypis edytorski]

podwórcowy (daw.) — przym. od rzecz. podwórzec (daw.): okazałe podwórze, dziedziniec. [przypis edytorski]

podwoda (daw.) — obowiązek dostarczenia przez ludność środka transportu do dyspozycji władzy. [przypis edytorski]

podwoda (daw.) — pojazd obowiazkowo dostarczany przez ludność organom administracji państwowej. [przypis edytorski]

podwoda — jedna z posług komunikacyjnych wobec władcy (księcia), ustanowiona prawnie w średniowieczu i polegająca na obowiązku zapewnienia władcy a. osobom podróżującym z jego polecenia koni wierzchowych lub wozu z zaprzęgiem i woźnicą. [przypis edytorski]

podwoda — jedna z posług komunikacyjnych wobec władcy (księcia), wywodząca się jeszcze z prawa średniowiecznego: obowiązek zapewnienia władcy a. osobom podróżującym z jego polecenia koni wierzchowych; również: konie wierzchowe (użyczane na tych prawach). [przypis edytorski]

podwoda — obowiązek dostarczenia przez ludność środka transportu (wozu z zaprzęgiem) na rzecz władz lub wojska (daw. także dworu); również: taki wóz wraz z woźnicą. [przypis edytorski]

podwoda — obowiązkowy transport zapewniany przez chłopów. [przypis edytorski]

podwoda — pojazd cywilny zarekwirowany przez wojsko. [przypis edytorski]

podwoda — tu: wóz do przewożenia towarów. [przypis edytorski]

podwoda — tu: wóz. [przypis edytorski]

podwoda — usługa komunikacyjna organizowana przez chłopów. [przypis edytorski]