Przypisy

najgrawa — naigrywa, wyśmiewa się, szydzi. [przypis edytorski]

najgrawanie — dziś popr.: naigrawanie; tj. szydzenie, wyśmiewanie. [przypis edytorski]

Najjaśniejsza Monarchini — Katarzyna II Wielka (1729–1796), cesarzowa Rosji (od 1762). [przypis edytorski]

najkochańszy — dziś raczej: najukochańszy. [przypis edytorski]

najkrzepciej (daw.) — najsilniej, najmocniej; por. krzepki: silny, mocny. [przypis edytorski]

najkrzepciej — najmocniej. [przypis edytorski]

najkrzepciejszy (daw.) — najsilniejszy; por. krzepki. [przypis edytorski]

najkrzepszy — dziś popr.: najbardziej krzepki. [przypis edytorski]

najlekciejszy (gw.) — popr.: najlżejszy. [przypis edytorski]

najlepiej lubię — dziś popr.: najbardziej lubię. [przypis edytorski]

najlepszemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: najlepszymi. [przypis edytorski]

Najlepsze pojęcie nieskończoności daje ludzka głupota — Ernest Renan, Dialogi i fragmenty filozoficzne (parafraza). [przypis edytorski]

najliszszy — dziś popr. tylko forma złożona: najbardziej lichy. [przypis edytorski]

najlon (fonet. ang. nylon) — nylon, tkanina syntetyczna o dużej wytrzymałości, wynaleziona w 1935, zaprezentowana w 1938; nylony: damskie pończochy z takiej tkaniny, które w latach 40. i 50. XX w. z powodu swojej trwałości i przezroczystości stały się bardzo pożądane. [przypis edytorski]

najludzcejszy (daw.) — najbardziej ludzki. [przypis edytorski]

najlżejszy — tu: najbardziej beztroski, niepoważny, lekko podchodzący do życia; oryg. εὐχερεστάτῳ oznacza również: najmniej wrażliwy, niewybredny; w dialogu nie pojawia się uściślenie, z jakim konkretnie rodzajem zwierząt zbiega się rodzaj ludzki (w grupie dających się oswoić istot stadnych, żyjących w środowisku suchym, chodzących, bezrogich, niekrzyżujących się), współcześnie na ogół przyjmuje się, że chodzi o świnie. [przypis edytorski]

Najmanowie — lud żyjący dziś na terenie Kazachstanu i Afganistanu. W II poł. XII w. wyzwolili się z zależności od Kara Kitaju, a w 1204 r. zostali pokonani przez Czyngis-chana i wcieleni do imperium mongolskiego (ich terytoria stanowiły jego płd.-zach. część). Pochodzenia najmańskiego była najprawdopodobniej Töregene-katun (Turakina), żona Ugedeja (Ogotaja). Mongolski książę, który pokonał Najmanów, otrzymał dziedziczny tytuł Najman-bega, spadkobierca tego tytułu walczył po stronie Litwinów pod Grunwaldem, a potomkowie sprowadzonych przez niego wówczas Tatarów żyją do dziś na Białorusi i Podlasiu. [przypis edytorski]

najmiękciéj — dziś: najbardziej miękko. [przypis edytorski]

najmita — chłop pozbawiony wszelkiej własności, zmuszony zarobkować sprzedając swoją pracę, wynajmować się do pracy. [przypis edytorski]

najmita — pracownik rolny wynajmowany do robót polowych; chłop nieposiadający własnego gospodarstwa. [przypis edytorski]

najmitka — kobieta najmowana do prac polowych. [przypis edytorski]

Najmniejsza kula wśród gwiazd tych tysiąca w biegu swym śpiewa… — mowa o tzw. harmonii sfer, przepełniającej kosmos, niesłyszalnej dla ludzi muzyce; wg dawnej koncepcji pitagorejczyków, popularnej aż do XVII w., orbity (sfery) ciał niebieskich pozostają ze sobą w takich samych prostych stosunkach liczbowych jak dźwięki muzyki, zatem wszechświat rozbrzmiewa nieustającą harmonią, której ludzie nie słyszą, gdyż żyją wśród niej od urodzenia. [przypis edytorski]

najnieczulsze — dziś: najbardziej nieczułe. [przypis edytorski]

najniemożliwsze — dziś: najbardziej niemożliwe. [przypis edytorski]

najniemożliwszy — dziś popr.: najbardziej niemożliwy. [przypis edytorski]

najnieodpowiedniejszym — dziś popr. forma złożona: najbardziej nieodpowiedni. [przypis edytorski]

najniepospolitszy — dziś popr.: najbardziej niepospolity. [przypis edytorski]

najniepraktyczniejszy — dziś popr. forma złożona: najbardziej niepraktyczny. [przypis edytorski]

najniespodzianiej — dziś popr.: najbardziej niespodzianie. [przypis edytorski]

najniespodziewańszy — dziś popr.: najbardziej niespodziewany. [przypis edytorski]

najniespodziewaniej — daw. niespodziewanie. [przypis edytorski]

najniespodziewaniej — dziś popr.: najbardziej niespodziewanie. [przypis edytorski]

najnieustraszeńszym — dziś popr.: najbardziej nieustraszonym. [przypis edytorski]

najniezawodniej — dziś: najbardziej niezawodnie. [przypis edytorski]

najniższy — tu: sługa uniżony. [przypis edytorski]

najobmierzlejszy — dziś popr.: najbardziej obmierzły. [przypis edytorski]

najobskurniejszy — tu: najmniej znany. [przypis edytorski]

najobyczajniejszy — najbardziej obyczajny. [przypis edytorski]

najoczywiściej — dziś: w sposób najbardziej oczywisty. [przypis edytorski]

najoddańszej — dziś: najbardziej oddanej. [przypis edytorski]

najoddańszy — dziś popr.: najbardziej oddany. [przypis edytorski]

najodleglej — dziś popr.: najdalej. [przypis edytorski]

najolbrzymszy — dziś popr.: najbardziej olbrzymi. [przypis edytorski]

najopaczniejszy — dziś popr. forma stopnia najwyższego: najbardziej opaczny; opaczny: fałszywy, niewłaściwy, mylny. [przypis edytorski]

najorganiczniejszy — dziś stopień najwyższy: najbardziej organiczny. [przypis edytorski]

najoświeceńszy — dziś popr.: najbardziej oświecony. [przypis edytorski]

najostrszy (daw.) — dziś: najbardziej ostry. [przypis edytorski]

Najpiękniejsza, jak aniołek raju (…) Roztopioną dokoła nas falą — przekład wiersza Amalia Friedricha Schillera. [przypis edytorski]

Najpiękniejsza — przydomek Afrodyty, greckiej bogini miłości, kwiatów, pożądania i płodności. [przypis edytorski]

najpierw — tu: najpierwszy, pierwszy ze wszystkich. [przypis edytorski]

najpłomienniejszy — dziś popr. forma: najbardziej płomienny. [przypis edytorski]

najplenniejszy — najpłodniejszy; dający najobfitszy plon. [przypis edytorski]

najpośledniejszy — najgorszy, najmniej ceniony. [przypis edytorski]

najposuwistszy — dziś stopień najwyższy: najbardziej posuwisty. [przypis edytorski]

najpożądańsza — daw. najbardziej pożądana. [przypis edytorski]

najpożądańszego — dziś stopień najwyższy: najbardziej pożądanego. [przypis edytorski]

najpożądańszy — dziś forma stopnia najwyższego: najbardziej pożądany. [przypis edytorski]

najpręcej (starop. forma ort.) — dziś popr.: najprędzej. [przypis edytorski]

najprętszej (starop. forma ort.) — najprędszej. [przypis edytorski]

najprościejszy — dziś popr.: najprostszy. [przypis edytorski]

najprostsza — tu skrócone: najprostsza rzecz; najprościej. [przypis edytorski]

najprzedniejszy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości. [przypis edytorski]

najprzedniejszy (daw.) — najlepszy. [przypis edytorski]

najprzewrotniejszy — dziś: najbardziej przewrotny. [przypis edytorski]

najprzód (daw.) — najpierw, przede wszystkim. [przypis edytorski]

najprzód — daw. najpierw. [przypis edytorski]

najprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

najprzód (daw.) — najpierw, z początku. [przypis edytorski]

najprzód (daw.) — naprzód, z początku. [przypis edytorski]

Najprzód dla jeźdźców takie wyznacza nagrody itd. — igrzyska sportowe były częścią obrzędów pogrzebowych. [przypis edytorski]

najprzód — dziś: najpierw. [przypis edytorski]

najprzód — dziś popr.: naprzód; najpierw. [przypis edytorski]

najprzód (przestarz.) — dziś: najpierw. [przypis edytorski]

najprzyjaźniejszych sobie — łac. amicissimos. [przypis edytorski]

najprzykrszy (daw.) — dziś: najbardziej przykry. [przypis edytorski]

najradniej (daw.) — najchętniej. [przypis edytorski]

najrańszy — najwcześniejszy. [przypis edytorski]

najraniej (rzad.) — najwcześniej rano. [przypis edytorski]

najrasowszy — dziś popr.: najbardziej rasowy. [przypis edytorski]

najrychlej — najszybciej. [przypis edytorski]

najrychlejszy — najszybszy; tu: najwcześniejszy. [przypis edytorski]

najść (daw., gw.) — znaleźć. [przypis edytorski]

najść (daw.) — natknąć się na coś a. kogoś, znaleźć. [przypis edytorski]

najść (daw.) — znaleźć. [przypis edytorski]

najść (gw.) — znaleźć. [przypis edytorski]

najść się (daw.) — znaleźć się. [przypis edytorski]

najść się (daw.) — znaleźć się; tu: 3. os.lp cz. przysz.: najdzie się. [przypis edytorski]

najść (starop.) — znaleźć; 3.os.lp cz. przysz. najdę: znajdę. [przypis edytorski]

najść — znaleźć, spotkać; tu: 3.os.lm cz. przesz.: naszli. [przypis edytorski]

Najświętsa Panna Ludźmirska — Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się właśnie w Ludźmierzu. [przypis edytorski]

najsampered (ukr.) — najpierw. [przypis edytorski]

najsamprzód a. nasamprzód (daw.) — najpierw; przede wszystkim. [przypis edytorski]

najsamprzód a. nasamprzód (daw.) —najpierw. [przypis edytorski]

najsamprzód a. nasamprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

najsamprzód (daw.) — najpierw; przede wszystkim. [przypis edytorski]

najsamprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

najsamprzód (daw.) — wpierw, najpierw. [przypis edytorski]

najsamprzód — dziś popr.: nasamprzód. [przypis edytorski]

Naj sia poprobujut (z ukr.) — Niech się zmierzą. [przypis edytorski]

najsilniejszem (…) twórczem — daw. forma Msc. i N. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: najsilniejszym, twórczym. [przypis edytorski]