Przypisy

bydlęty — dziś popr. forma N. lm: bydlętami. [przypis edytorski]

bydlić (daw.) — mieszkać, przebywać. [przypis edytorski]

bydom (gw.) — będą. [przypis edytorski]

bydź — dziś popr.: być; autor stosuje obie formy zamiennie. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): być. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma ort.) — być. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma ort.) — dziś: być. [przypis edytorski]

bydzie (gw.) — będzie. [przypis edytorski]

bydziema (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

Bygmester Solness — Budowniczy Solness, sztuka Henryka Ibsena, opublikowana w grudniu 1892 r. w Kopenhadze, wystawiona w 1893 r. w Berlinie. [przypis edytorski]

by God! by God! (ang.) — Na Boga! Na Boga! [przypis edytorski]

(…) by go wyleczyć z przywar dziwnych — po tym zdaniu opuszczone: Ich mußte ihn anbeten, so tief er auch alle meine Empfindungen kränkte. [przypis edytorski]

By go zachować od nieczystości, nie palono umarłych. Dziób ptaków unosił ich do nieba — wyznawcy zoroastryzmu, by uniknąć skażenia ziemi i ognia, pozostawiają zwłoki zmarłych na żer ptakom w specjalnych budowlach, tzw. wieżach milczenia. [przypis edytorski]

By ich męczeństwem (…) bramy — w wersji ze Śpiewów nabożnych polskich: „Cierniem męczeństwa uwieńczyli skronie,/ A nam wolności otworzyli bramy”. [przypis edytorski]

by i (daw.) — choćby i; choćby nawet. [przypis edytorski]

by — jakby, niby. [przypis edytorski]

By — jakby, niby. [przypis edytorski]

by — jak, jakby. [przypis edytorski]

by — jak. [przypis edytorski]

by jeden — choćby jeden. [przypis edytorski]

By Jove (ang.) — na Jowisza. [przypis edytorski]

byka — porcja mięsa więziennego, twardego jak drzewo. [przypis edytorski]

by każdy z niewolników taką pracę, do której przywykł, pełnił — mowa o ludziach niedawno wziętych do niewoli. [przypis edytorski]

byk Falarysa — narzędzie kaźni; wykonany w VI w. p.n.e. na rozkaz tyrana sycylijskiego miasta Akragas Falarisa wydrążony byk z brązu, do którego wnętrza wrzucano skazańców, a następnie podpalano ogień pod figurą; jako pierwszy miał zginąć w ten sposób wykonawca byka, Perilaos; pierwotnie byk miał być rodzajem wymyślnego instrumentu. [przypis edytorski]

byki czarne — zwierzęta o czarnej maści Grecy ofiarowywali bóstwom podziemnym, a także Posejdonowi, bogu morskich głębin. [przypis edytorski]

bykowiec (daw.) — bicz wykonany z rzemienia. [przypis edytorski]

bykowiec — skórzany bicz. [przypis edytorski]

byłabym chciała — daw. konstrukcja w czasie zaprzeszłym, wyrażająca pragnienie „chciałabym” odczuwane dawniej. [przypis edytorski]

byłabym się połapała — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: połapałabym się wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byłaby pośpieszyła — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: pospieszyłaby. [przypis edytorski]

byłaby przybrała — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

byłaby się (…) rozeszła — przykład użycia daw. czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność (zjawisko, zdarzenie itp.) wcześniejszą od opisywanych w czasie przeszłym; znaczenie: rozeszłaby się wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

byłaby wystąpiła — przykład użycia konstrukcji tzw. czasu zaprzeszłego, w tym przypadku wyrażającego niezrealizowaną możliwość; dziś: wystąpiłaby. [przypis edytorski]

byłaby (…) zaczęła — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

byłać — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „ci”, skróconą do „-ć”. [przypis edytorski]

Była córką arcykapłana Jochanana — zgodnie z Księgą Judyty, Judyta była córką Merariego (Jdt 8,1). Postać arcykapłana Jochanana nie występuje w Biblii. [przypis edytorski]

Była już na grabinię z dawna przeznaczona — chodzi tu o żartobliwą grę słów: grabibi, czyli hrabina, zbliża się dźwiękowo do określenia grabiny, czyli drewna z grabu. [przypis edytorski]

była kochała — konstrukcja czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: kochała wcześniej (uprzednio). [przypis edytorski]

była lękana — raczej: lękano się jej. [przypis edytorski]

byłali — czasownik z partykułą -li; znaczenie: czy była, czyżby była. [przypis edytorski]

była nie weszła — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: nie weszła (wówczas, wcześniej). [przypis edytorski]

była nie wyrosła (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyrosła wcześniej, uprzednio (kiedyś) itp. [przypis edytorski]

była oblaną — dziś popr.: była oblana. [przypis edytorski]

była (…) padła (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: padła wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

była (…) pobrała (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: pobrała wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

była prysła — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: prysnęła wcześniej (w stosunku do innego przeszłego zdarzenia). [przypis edytorski]

była przysłała — forma daw. czasu zaprzeszłego, dziś: posłała (dawniej, wcześniej, uprzednio). [przypis edytorski]

była przyszła — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, tj. wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej zwykłym czasem przeszłym. [przypis edytorski]

była rozlaną (daw.) — dziś z M.: była rozlana. [przypis edytorski]

była ruszyła — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym. [przypis edytorski]

byłaś w Egipcie i Troi — wg niektórych poetów greckich, np. w tragedii Eurypidesa Helena, Hermes uniósł rzeczywistą Helenę do Egiptu, Parys zaś porwał tylko jej cień. [przypis edytorski]

była się zgromadziła (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zgromadziła się wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

była spadła — daw. czas zaprzeszły; znaczenie: spadła uprzednio, wcześniej. [przypis edytorski]

była Troja — przysłowiowe. [przypis edytorski]

była ubraną (daw.) — dziś z M.: była ubrana. [przypis edytorski]

była uciekła — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: uciekła (wcześniej). [przypis edytorski]

była (…) wetknęła — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wetknęła wcześniej (przed inną czynnością a. zdarzeniem wyrażonym w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

była widziała — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, tj. wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej zwykłym czasem przeszłym. [przypis edytorski]

była wymowa — dziś: była mowa. [przypis edytorski]

była wystroiła — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wystroiła się wcześniej (przed inną czynnością a. zdarzeniem wyrażonym w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

byłażby — daw. konstrukcja z partykułą -że-, skróconą do -ż-; znaczenie: czy byłaby, czyżby była. [przypis edytorski]

byłażby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy byłaby, czyżby była. [przypis edytorski]

byłażeś — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy byłaś. [przypis edytorski]

byłaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

byłaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, pełniącą funkcję wzmacniającą; znaczenie: czyż była, czy była. [przypis edytorski]

była żyła — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, tj. wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej zwykłym czasem przeszłym. [przypis edytorski]

była zajęła (daw.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zajęła wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

była zapomniała (daw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego, dziś: „zapomniała”. [przypis edytorski]

była zaprowadziła — daw. czas zaprzeszły. [przypis edytorski]

była zbielała (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zbielała (wcześniej w stosunku do innych zdarzeń i działań wyrażonych w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

była znużoną (daw.) — dziś: była znużona. [przypis edytorski]

była zostawiła — dawna forma czasu zaprzeszłego, odnoszącego się do czynności wcześniejszej od czynności wyrażonej czasem przeszłym prostym; znaczenie: zostawiła uprzednio, wcześniej. [przypis edytorski]

byłby był musiał (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego z czasownikiem posiłkowym być, wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej w czasie przeszłym prostym; znaczenie: musiałby wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

byłbym był — daw. forma czasu zaprzeszłego trybu przypuszczającego; dziś: byłbym (wówczas, wcześniej). [przypis edytorski]

byłby od niej uznanym — dziś popr.: byłby przez nią uznany. [przypis edytorski]

byłby praw (daw.) — miałby rację. [przypis edytorski]

byłbyś był (…) osłupiał (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego, wyrażająca czynności i zdarzenia wcześniejsze od tych wyrażonych czasem przeszłym prostym; znaczenie: osłupiałbyś. [przypis edytorski]

byłbyście powiedział — daw. forma grzecznościowa z użyciem form lm w odniesieniu do pojedynczej osoby, dziś: bylibyście powiedzieli a. powiedzielibyście. [przypis edytorski]

byłby się z nimi zapoznał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

byłby tańszy (daw.) — nie drożyłby się; nie upierałby się. [przypis edytorski]

byłby (…) zajął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

byłby […] zginął niewątpliwie, gdyby któryś nie ze szlachty rodowej, lecz z nieosiadłego na roli rycerstwa w porę z pomocą nie nadbiegł — w łac. oryg.: Quidam non de nobilium genere, sed de gregariis militibus nobiliter opem tulit morituro. [przypis edytorski]

był chciał — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: chciał wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

był cię widział (daw.) — forma czasu zaprzeszłego oznaczającego czynność wcześniejszą w stosunku do innej przeszłej. [przypis edytorski]

był czuł (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: czuł wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

był dla niej mógł być — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: mógł (wtedy, wcześniej, uprzednio) dla niej być. [przypis edytorski]

był domyślił, czy dowiedział — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: domyślił czy dowiedział (wcześniej). [przypis edytorski]

był doznał — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: doznał wcześniej. [przypis edytorski]

byłem (…) dał — forma daw. czasu zaprzeszłego: dałem (przedtem, dawniej). [przypis edytorski]

Byłem na lekcji Tory — anachronizm, w czasach Jakuba i Ezawa Bóg jeszcze nie przekazał Tory Izraelitom. [przypis edytorski]

byłem nieco „wstawiwszy” (pot.) — wstawiony, podpity. [przypis edytorski]

byłem osiadł — daw. forma czasu zaprzeszłego. [przypis edytorski]

byłem tą muchą na wozie furmana — nawiązanie do bajki Jeana de la Fontaine'a Dyliżans i mucha, która opowiada o dokuczliwej musze poganiającej we właściwy sobie sposób konie i furmana dyliżansu, gdy ten utknął w błocie, a następnie żąda za swe domniemane zasługi zapłaty. [przypis edytorski]

Byłem w jej sklepie, gdy odebrała jakieś pismo przez komisjonera. Spojrzała i rzuciła go na kantor (…) — popr.: Byłem w jej sklepie, gdy odebrała jakieś pismo przez komisjonera. Spojrzała i rzuciła je na kantor (…) [przypis edytorski]

byłem (…) wsadził — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym. [przypis edytorski]

Byłeś jeszcze młody, nosiłeś splecione włosy — w starożytnym Egipcie dzieciom golono głowy, pozostawiając jeden długi, zapleciony pukiel z boku głowy. Po uzyskaniu dojrzałości taki pukiel młodości obcinano. [przypis edytorski]

Byłeś mi kiedyś bożyszczem o tłumie — początkowy wers VIII wiersza z cyklu poetyckiego W ciemności schodzi moja dusza z tomu Krzak dzikiej róży (1898). [przypis edytorski]

byłeś tak głupim — dziś z M. zam. N.: byłeś tak głupi. [przypis edytorski]

byłeśże — czy byłeś. [przypis edytorski]

był go (…) odstręczył — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: odstręczył go wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi zwykłym czasem przeszłym). [przypis edytorski]