Przypisy

awangarda krakowska — grupa literacka działająca w latach 1922–1927 przy czasopiśmie „Zwrotnica”, prowadzonym przez Tadeusza Peipera, pomysłodawcy hasła „Miasto. Masa. Maszyna” i autora manifestu pod tym tytułem. Obok niego grupę tworzyli Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś i Adam Ważyk. [przypis edytorski]

awangarda — straż przednia, oddział maszerujący przed siłami głównymi. [przypis edytorski]

awangarda — straż przednia. [przypis edytorski]

Awangarda właśc. Awangarda Krakowska — grupa literacka, aktywna w latach 1922–1927, działająca przy krakowskim czasopiśmie „Zwrotnica”. [przypis edytorski]

awangarda — z fr. dosł.: straż przednia, oddział maszerujący przed siłami głównymi. [przypis edytorski]

awania (daw.) — afront, zniewaga, wyrządzona przykrość. [przypis edytorski]

awania (z fr. avanie) — afront, zniewaga, wyrządzona przykrość. [przypis edytorski]

awanport — przedporcie, reda; wysunięta część portu właściwego, osłonięta falochronami, służąca jako chwilowe schronienie statków np. przed burzą. [przypis edytorski]

awanpost (daw.) — wysunięta ku nieprzyjacielowi placówka ubezpieczająca. [przypis edytorski]

awanse — grzeczności, szczególne względy. [przypis edytorski]

awansować się (z fr. avancer: posuwać się naprzód, robić postępy) — tu: posuwać się, dążyć do czegoś. [przypis edytorski]

awantaż (daw., z fr.) — korzyść. [przypis edytorski]

awanti (z wł. avanti) — naprzód. [przypis edytorski]

awantura arabska (książk.) — niecodzienne, nieprawdopodobne zamieszanie. [przypis edytorski]

awantura arabska — niecodzienne, niespodziewane i niepotrzebne zdarzenie, rozdmuchana sztucznie afera. [przypis edytorski]

awantura (daw.) — przygoda. [przypis edytorski]

awantura (daw.) — tu: przygoda. [przypis edytorski]

awantura — tu: (daw.) przygoda. [przypis edytorski]

awanturnik (daw.) — poszukiwacz przygód. [przypis edytorski]

awantury — tu: przygody. [przypis edytorski]

Awarowie — lud koczowniczy należący do grupy ałtajskiej, w VI w. znad granicy Chin przeszedł do Europy, docierając na tereny dzisiejszych Węgier, skąd prowadził wyprawy łupieskie głównie przeciw Bizancjum; w IX w. pokonani przez Franków Awarowie znikli z kart dziejów. [przypis edytorski]

awatar (sanskr. avatara) — w hinduizmie: wcielenie bóstwa, zjawiającego się na ziemi w postaci śmiertelnej. [przypis edytorski]

awenturyn — minerał: rzadka, czerwona lub zielona odmiana kwarcu. [przypis edytorski]

Awentyn — jedno ze wzgórz, na których położony jest Rzym. [przypis edytorski]

Awern — tu: piekło. [przypis edytorski]

Awerroes (1126–1198) — własc. Ibn Rushd; filozof, teolog, lekarz, prawnik, polityk i matematyk arabski z Kordoby, zwolennik filozofii Arystotelesa. [przypis edytorski]

Awerroes, właśc. Ibn Ruszd a. Abu al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ahmad ibn Ruszd (1126–1198) — arabski prawnik, lekarz i filozof z Kordoby, najważniejszy przedstawiciel filozofii arabskiej na Zachodzie; za jego pośrednictwem zachodni uczeni poznali większość dzieł Arystotelesa, których był wybitnym komentatorem. [przypis edytorski]

Awerroes, właśc. Ibn Ruszd; Abu al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ahmad ibn Ruszd (1126–1198) — arabski prawnik, lekarz i filozof z Kordoby, komentator Arystotelesa, najważniejszy przedstawiciel filozofii arabskiej na Zachodzie; za jego pośrednictwem zachodni uczeni poznali większość dzieł Arystotelesa. [przypis edytorski]

awersja — niechęć. [przypis edytorski]

awersja — odraza. [przypis edytorski]

awersja (z łac.) — tu: zniechęcenie, odwrócenie się ku czemu innemu wskutek rozczarowania. [przypis edytorski]

Aweryla — ang. Averil, rzadkie imię żeńskie, noszone m.in. (w postaci Everilda) przez anglo-saksońską świętą z VII w. [przypis edytorski]

Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia. [przypis edytorski]

awfull (ang.) — okropny, straszny. [przypis edytorski]

Aw (hebr.) — piąty miesiąc kalendarza żydowskiego, przypadający w lipcu i sierpniu. W dziewiątym dniu miesiąca Aw obchodzone jest święto Tisza b'Aw, rocznica zburzenia Świątyni jerozolimskiej. [przypis edytorski]

A więc ci umrą; każdy ma swój znaczek — mowa o przygotowaniu tzw. list proskrypcyjnych, zawierających nazwiska osób skazanych na wyjęcie spod prawa, w konsekwencji czego każdy mógł taką osobę bezkarnie zabić; zginął w ten sposób m. in. Cyceron. [przypis edytorski]

A więc, sługo Boży, w którego imię wznoszą się te modły, ziść śluby sług twoich błagalne! Za pacholę wyjednaj pacholę; za udane wyjednaj prawdziwe; niech otrzymają cieleśne w zamian za przynoszone w darze kruszcowe — w oryg. kronice łacińskiej jest to czterowiersz. [przypis edytorski]

A wiecież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: A czy wiecie. [przypis edytorski]

a wielu się wstydzą — dziś popr. składnia: a wielu się wstydzi. [przypis edytorski]

a wiesz to (gw.) — a czy wiesz. [przypis edytorski]

awinioński — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem „wielkiej schizmy zachodniej”. W czasie przedstawianym w powieści papieżem awiniońskim był Benedykt XIII, a rzymskim - Bonifacy IX. [przypis edytorski]

Awinion — miasto we Francji, lokalizacja stolicy papieskiej w latach 1309 do 1370 (tzw. awiniońska niewola papieży). [przypis edytorski]

Awinion — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem ”wielkiej schizmy zachodniej”. [przypis edytorski]

awizacja — awizo, pisemne powiadomienie o przesyłce pocztowej do odebrania. [przypis edytorski]

awiza (z fr.) — nowina, doniesienie. [przypis edytorski]

awizo — powiadomienie. [przypis edytorski]

awizować — powiadamiać. [przypis edytorski]

awizować — zapowiadać, zatwierdzać pojawienie się czegoś. [przypis edytorski]

awizy — listy z informacją. [przypis edytorski]

awizy (z fr. avis: zdanie, ostrzeżenie, doniesienie) — pisemne zawiadomienia. [przypis edytorski]

A w liście będą te słowa — na końcu tego wersu umieszczono znak [-], dodany przez Bożenę Keff, redaktorkę wydania źródłowego: Tango łez śpiewajcie Muzy (Warszawa 2012). [przypis edytorski]

a w niej były napisane narzekania i wzdychania, i bieda — Ez 2, 10. [przypis edytorski]

awom ja jest (daw.) — otom jest; oto jestem. [przypis edytorski]

A wot i nyma wże nimciw w Żytomire (z ukr.) — No i już nie ma Niemców w Żytomierzu. [przypis edytorski]

Aw — piąty miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i jedenasty miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na lipiec–sierpień. Nazwa przyjęta w okresie niewoli babilońskiej. [przypis edytorski]

A w Raduni krwawo woda — nawiązanie do tzw. rzezi Gdańska w r. 1308, dokonanej przez Krzyżaków. Rzekoma pieśń kaszubska to w rzeczywistości utwór literacki z 1880 r. Por. https://m.trojmiasto.pl/wiadomosci/Rzez-Gdanska-Krwawa-woda-ale-nie-w-Raduni-n52988.html. [przypis edytorski]

A wsio taki ja najszoł (ukr.) — a jednak znalazłem. [przypis edytorski]

A wszakoż już są znaki, iż już, jako prorok pisze, pociąga na nas łuku swego i strzałę nałożył, a pewnie ugodzić umie, gdzie jedno będzie raczył — por. Iz. 5,28. [przypis edytorski]

A wtem i Czesi, jakby zwycięstwa pewni zupełnie (…) — tymi słowami rozpoczyna się opis bitwy nad Trutiną w październiku 1110 r. [przypis edytorski]

a wyzywy — wyzywająco. [przypis edytorski]

a wżdy już lat przeszło wiele (starop.) — a przecież już minęło wiele lat. [przypis edytorski]

ayah (z port. aia) — służąca, opiekunka pracująca dla Europejczyków żyjących w południowej Azji. [przypis edytorski]

Ayez soin de votre bouche, car c'est la chose du monde qui nous fait le plus tôt haїr (fr.) — dbaj o swoje usta, ponieważ to one ze wszystkiego najszybciej mogą uczynić nas wstrętnymi. [przypis edytorski]

ažantis — čia: užantis; vieta už drabužių priešakinėjė kūno pusėje lig juostos. [przypis edytorski]

ažgynė — uždraudė. [przypis edytorski]

Ažlaist — užleisti. [przypis edytorski]

ažu — dabar: už. [przypis edytorski]

ažuverst — užversti. [przypis edytorski]

ażaby (daw.) — czy by. [przypis edytorski]

ażali a. azali — czy, czy też, czy aby; (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li). [przypis edytorski]

ażali a. azali (daw.) — czy, czy też, czy aby. [przypis edytorski]

ażali a. azali (daw.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

ażali a. azali (daw.) — czy, czyż, czy też. [przypis edytorski]

ażali a. azali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

ażali a. azali (daw.) — czy. [przypis edytorski]

ażali, azali a. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]

ażalibym się nie mógł widzieć (daw.) — czybym się nie mógł widzieć; czy nie mógłbym się widzieć. [przypis edytorski]

ażali (starop.) — czyż. [przypis edytorski]

aż do następującego porównania — tj. do następującego potem (po przesileniu zimowym 21/20 grudnia) zrównania dnia z nocą (20/21 marca). [przypis edytorski]

ażeby ich wściurności a. wciurności! (daw.) — a niech ich szlag trafi! [przypis edytorski]

Ażeby moją wypróbować stałość, Tu dobrowolną dałam sobie ranę — według legendy Porcja w ten sposób pokazała Brutusowi, że nie wyda jego tajemnic nawet na torturach. [przypis edytorski]

A żeby rzeczy wielkie z małymi porównać — dosł. cytat z Raju utraconego (II, 921–922) Miltona, wyrażenie zapożyczone od Wirgiliusza (Eklogi, I, 23). [przypis edytorski]

Ażeby żyć tu dalej (…) na całe życie! — fragment uzupełniony przez tłumacza. [przypis edytorski]

aże (daw.) — aż. [przypis edytorski]

aże (daw.) — aż. [przypis edytorski]

aże (daw., gw.) — aż. [przypis edytorski]

aże — dziś popr.: aż. [przypis edytorski]

aże (gw.) — aż [przypis edytorski]

aże (gw.) — aż. [przypis edytorski]

ażem doliczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż doliczyłem. [przypis edytorski]

aże mi czasem cudnie — aż się czasem dziwię. [przypis edytorski]

ażem ogłuchł — aż ogłuchłem. [przypis edytorski]

ażem (…) przyłożył — aż przyłożyłem. [przypis edytorski]

ażem się przeżegnała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się przeżegnałam. [przypis edytorski]

ażem się skręcał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się skręcałem. [przypis edytorski]

ażem się zląkł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: aż się zląkłem. [przypis edytorski]

ażem tu stanął — przykład ruchomej końcówki czasownika; inaczej: aż tu stanąłem. [przypis edytorski]

A że przybytkiem królewskim — zdanie eliptyczne, domyślnie: A że jest przybytkiem królewskim; A ponieważ jest przybytkiem (…). [przypis edytorski]

ażiotaż — spekulacja na giełdzie opierająca się na sztucznym podwyższeniu lub zaniżeniu cen papierów wartościowych. [przypis edytorski]

ażio (z wł.) — nadwyżka kursu papierów wartościowych powyżej ich wartości nominalnej. [przypis edytorski]