Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160406 przypisów.
gdybyś (…) żądał od nas pieniędzy lub rycerzy — w oryg. łac. auxilium et consilium: pomocy i rady, co należało do podstawowych obowiązków wasala w systemie feudalnym. [przypis edytorski]
Gdybyś za słońce wschodzić tylko chciała — tzn. gdybyś zechciała wschodzić zamiast słońca, zastępować je. [przypis edytorski]
gdybyś zechciał mi powiedzieć, czy mój list był jedynym w Strasburgu — aluzja do stosunku pana de Guibert z panią de Montsauge. [przypis tłumacza]
gdyby się go czytało u Prévosta — autora Manon Lescaut. [przypis tłumacza]
gdyby się (…) nie był rozwiązał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]
gdyby się nie poprawiła — tj. gdyby nie poprawił się stan jej zdrowia. [przypis edytorski]
Gdyby się w socjologicznej skromności zadowolili tym (…) forpocztę nieistniejącej wielkiej armii — S. Lubliński, Der Ausgang der Moderne, Dresden 1909, s. 56. Pośród badaczy polskich w tym charakterze modernizmu jako symptomu socjologicznego przekwitającej cywilizacji urbanistycznej typu mieszczańskiego orientował się tylko jeden, ale za to najbardziej bystry przeciwnik tego prądu — L. Krzywicki (por. K. R. Żywicki, O sztuce i nie-sztuce, „Prawda” 1899, nr 14). Jego rozważania wybiegają jednak poza ramy naszego ujęcia i stąd zużytkowane być mogą dopiero przy socjologicznej analizie fin-de-siecle'u, która niezależnie od niniejszej książki zostanie przeprowadzona przez piszącego. [Zamiar ten nie został przez autora w latach przedwojennych wykonany; przyp. z r. 1958]. [przypis autorski]
Gdyby się znało siebie — Inni zamiast se. czytają le: „czyżby się znało jego” etc. [przypis tłumacza]
Gdyby Słowacki był spróbował — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]
Gdyby sprzedał wcześniej, to wracałby do domu za dnia i wówczas trudniej byłoby złodziejom dokonać kradzieży. [przypis edytorski]
gdyby ster rządu nie dostał się wreszcie w jedną rękę — księcia de Choiseul. [przypis tłumacza]
gdyby tak odlać kroplę na ofiarę komu? — zwyczaj religijny nakazywał przed napiciem się wina z kielicha odlać pierwsze krople jako ofiarę dla bóstwa. [przypis edytorski]
gdyby ta zdolność wyobrażania była wolna — Zob. Przyp. do Tw. 35. [przypis redakcyjny]
gdyby to samo był uczynił — mowa tu o ofiarach w imię przekonań. [przypis tłumacza]
gdyby to samo był uczynił w służbie idealizmu lub religii, nazwano by go męczennikiem, nie zaś, jak dotąd, lekkomyślnym i nierozsądnym człowiekiem — [Max Brahn,] Der Mensch eine Maschine übersetzt v. Max Brahn, Lipsk, 1909, przedmowa przekładcy. [przypis tłumacza]
gdyby — tu: jakby, jak gdyby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jakby, niby, jak. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jakby, niby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jakby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby, jak. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak gdyby; niby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak gdyby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: jak, niby. [przypis edytorski]
gdyby — tu: niby, jakby, jak. [przypis edytorski]
gdyby — tu: niby, jak. [przypis edytorski]
gdyby — tu raczej: oby. [przypis edytorski]
gdyby tylko nie w tej mierze — gdyby tylko chodziło o inną sprawę. [przypis edytorski]
gdyby w miejsce karczem stały były szkoły — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby w miejsce karczem stały (dawniej) szkoły. [przypis edytorski]
gdyby w miejsce karczem stały były szkoły… — w samym Sobowie istniały wówczas dwie główne karczmy, prócz których jeszcze w trzech prywatnych domach żydowskich były szynkownie, czyli że w jednej średniej wsi były aż trzy żydowskie szynkownie. [przypis autorski]
Gdyby w republice rzymskiej prawodawcy wprowadzili cesję dóbr — Wprowadziła je dopiero lex Julia de cessione bonorum. Unikało się w ten sposób więzienia i hańbiącego zajęcia dóbr. [przypis autorski]
Gdyby, wśród różnych religii, znalazła się jedna, którą starano by się wprowadzić drogą przemocy, znienawidzono by ją — Katolicyzm. [przypis tłumacza]
Gdyby w tej chwili gotowano raki, dość trudno byłoby rozróżnić purpurowego raka od Adama Cisowskiego — nawiązanie do wyrażenia „spiec raka”, oznaczającego: nagle się zaczerwienić, zawstydzić się (gdyż gotowane raki zmieniają kolor na czerwony). [przypis edytorski]
gdyby (…) wyruszył do Egiptu, pomogliby mu w podbiciu tego kraju — Egipt podbił Kambyzes w roku 525, utracił skutkiem buntu Dariusz II, ojciec Artakserksesa II, w roku 414. [przypis tłumacza]
gdyby wyrzekłszy się Apollina, weszły za protekcją Kiprydy w służbę Hermesa — w mit. greckiej bóg Apollo to opiekun sztuk, Kipryda to przydomek Afrodyty, bogini miłości (od Cypru, przy brzegu którego wyłoniła się z piany morskiej), zaś Hermes był bogiem kupców i handlu. [przypis edytorski]
Gdyby zaś się obawiał, iż dusze, włożone jedynie do lęku przed okrutną karą, nie dadzą się powściągnąć za pomocą łagodniejszej, starałby się działać w sposób ukryty i nieznaczny: zrazu w poszczególnych wypadkach najbardziej nadających się do ułaskawienia łagodziłby kary za zbrodnie, aż w końcu zdołałby je zmniejszyć we wszystkich okolicznościach. — Zważcie to dobrze jako praktyczną zasadę we wszystkich wypadkach, w których dusze uległy skażeniu wskutek nazbyt srogich praw. [przypis autorski]
gdyby zaś Żydzi chcieli stawić opór — εἰ μὴ δέχοιντο Ἰουδαῖοι (Niese), δέξαιντο (Dindorf). [przypis tłumacza]
Gdyby z biegiem czasu znowu powstał naród trzymający sobie boga rozdającego kraje sąsiednie jako „Ziemię Obiecaną”, radzę zawczasu sąsiadom tego narodu przedsięwziąć środki ostrożności i nie czekać, aż po stuleciach znów zjawi się szlachetny król Nabuchodonozor [król babiloński, zburzył Jerozolimę i uprowadził większość Żydów do Babilonii jako niewolników; red. WL], aby wymierzyć spóźnioną sprawiedliwość, lecz zawczasu „obietnice” wypędzić z głowy, a świątynie boga tak wspaniałomyślnie darowującego sąsiednie kraje zburzyć do szczętu — a to w imię sprawiedliwości wszechludzkiej. Kto nie zna hebrajszczyzny, a chce wiedzieć, co to jest Stary Testament, niechaj czyta go w tłumaczeniu Siedemdziesięciu (Septuaginta) [staroż. przekład Biblii Hebrajskiej na grekę; red. WL], które jest najdokładniejszym i najpiękniejszym z wszystkich tłumaczeń. Styl Septuaginty jest równocześnie szlachetny i prosty, nie ma w sobie nic kościelnego i nic katolickiego. Tłumaczenie Lutra w porównaniu z Septuagintą jest pobożne i prostackie, często niedokładne, miejscami pewnie umyślnie, i trzymane w tonie kościelnym, silącym się na namaszczenie. Miejscami Luter pozwala sobie na eufemizmy, które w istocie są fałszerstwami, np. verbannem, „posłać na wygnanie” zamiast oryginalnego έφόνευσαν, „zabić” i wiele innych. Zresztą wrażenie, jakie studium Septuaginty mi pozostawiło, streszcza się w wielkiej sympatii i szacunku, jaki czuję dla wielkiego króla Nabuchodonozora (μεγας βασιλευς Ναβουχοδονόσορ), chociaż trochę za łagodnie postąpił sobie z ludem trzymającym sobie boga, który obdzielał swój lud krajami sąsiednimi, które należało potem tylko mieczem zdobyć i wybudować tam świątynię wspaniałomyślnemu bogu. Oby każdy naród, którego bóg rozdaje „ziemie obiecane”, znalazł swego Nabuchodonozora i swego Antiocha Epifanesa [hellenistyczny władca Syrii z II w. p.n.e., prowadził politykę siłowej hellenizacji Żydów; red. WL], i to jak najprędzej! [przypis autorski]
Gdyby zwierzę czyniło z rozumu to, co czyni z instynktu — Odnosi się do poglądów Kartezjusza na zwierzęta. [przypis tłumacza]
gdyby z wysiłkiem (…) przez pysk by (…) było (…) przelazło! — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]
gdyć (…) pytały — gdy cię pytały. [przypis edytorski]
gdyć — skrócenie od: gdy ci. [przypis edytorski]
gdyć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
Gdy cesarz Kaligula żeglował wielką flotą (…) — Pliniusz, Historia naturalna, XXXII, 32. [przypis tłumacza]
Gdy Cezarowi go pokażę, razem z tą wieścią dobre zjedna mi przyjęcie — charakterystyczny jest ten pośpiech Dercetasa, który boi się, aby go kto nie ubiegł u Cezara. [przypis tłumacza]
Gdy chcę — zdanie urwane, oznacza: gdy chcę pomóc. [przypis edytorski]
Gdy chcesz wyjść poza człowieka, wpadasz zaraz w to, czym człowiek był, a chcesz określać, czym będzie, czym się uczyni — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 22. [przypis autorski]
gdy chodzi o leczenie, Egipcjanie (…) — Herodot, II, 84. [przypis tłumacza]
Gdy ciał naszych budowa niszczejąca z wolna / Niebieskiego brać ognia już nie będzie zdolna — Podług mniemania wielu starożytnych filozofów dusza była istotą ognistą, iskierką niebieskiego płomienia. „Heraclitus physicus dixit animam scintillam stellaris essentiae”, Macrobius, in Som. Scip., lib. I. Zenoni stoico animus ignis videlur, Cicer. Tusc. quaest. lib. I. [przypis redakcyjny]
gdy czas do czego przypadnie (starop.) — gdy nastanie odpowiedni czas na coś. [przypis edytorski]
gdy części składowe pozostają we wzajemnej od siebie zależności, jak w rządzie angielskim — zapewne ma Russo na myśli króla i ministrów. [przypis tłumacza]
gdy czemu przypadnie pogoda (starop.) — gdy na co przypadnie pora. [przypis redakcyjny]
gdy czujna byłam — na jawie. [przypis edytorski]
gdy diabła w katedrze w Płocku na ziem zrzucono, kazał mu ogarek postawić — anegdota dotyczy udziału Jagiełły w misterium wielkanocnym, w trakcie którego zrzucano na ziemię postać pokonanego diabła. Wzięło się stąd przysłowie „Stawiać Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek”. [przypis edytorski]
Gdy dni sześćdziesiąt biegu zimowego słońca… — w odległej epoce Hezjoda, kiedy kalendarz roczny nie był ustalony, co do pór roku orientowano się wschodem i zachodem pewnych gwiazd lub konstelacji: tak też jest i tu. Po opisie zimy autor wskazuje kolej głównych zajęć rolnych w wiośnie, lecie i jesieni. [przypis tłumacza]
gdy duch niezmieszany i czysty odłączy się, wtedy naturalnie jest on także najrozumniejszy — jeżeli duch za życia człowieka, a więc zmieszany z cielesnymi, ziemskimi pierwiastkami, posiada rozum, to tym bardziej wówczas, kiedy ten ziemski, cielesny pierwiastek od niego się oddzieli. [przypis tłumacza]
gdy — dziś popr.: jeśli. [przypis edytorski]
Gdy Eusebia cesarzowa, hardością świecką wyniosła, posłała, aby do niej Leoncyus biskup przyszedł… — Księga Suda, leksykon bizantyjski z X w., cytowany za pośrednictwem Baroniusza Annales ecclesiastici (t. 3). [przypis edytorski]
Gdy Ezechias obce bogi, którzy prawego Boga bluźnili, prawy swymi świeckimi wyrzucił — 2 Krn 29, 5n; 2 Krn 31, 1; 2 Krl 18, 4 (Ezechiasz nakazał oczyszczenie świątyni oraz zniszczenie pogańskich obiektów i miejsc kultu). [przypis edytorski]
gdy Filip pisał do nich (…) jako odpowiedział Bojokalus Rzymianom — Tacyt, Roczniki, XIII, 56. [przypis tłumacza]
Gdy Filip wkroczył zbrojną ręką do Peloponezu (…) — ten i następne przykłady z Plutarcha, Powiedzenia spartańskie. [przypis tłumacza]
Gdy Gajusz został Cezarem, szczęście taką nadęło go pychą… — por. Starożytności XVIII, VIII, 2–9. [przypis tłumacza]
Gdy gdzie indziej prawa się ulepsza lub konserwuje, u nas się je dziś tworzy. — po odzyskaniu państwowości przez Polskę w 1918 r. [przypis edytorski]
Gdy go ktoś pytał, czemu więcej i chętniej przestaje z pięknymi ludźmi (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Arystotelesa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, V, 20. [przypis tłumacza]
Gdy go ktoś pytał (…) na ulicy jeść mi się chce — Diogenes Laertios, Diogenes z Synopy, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 58. [przypis tłumacza]
gdy go malcem przywieziono — daw.: gdy go przywieziono jako malca. [przypis edytorski]
gdy go wygnano na wyspę Lesbos (…) zażywa wczasów (…) go odwołać — Tacyt, Roczniki, VI, 3. [przypis edytorski]
gdy honor postawiono w sprzeczności z honorami i kiedy można być równocześnie okrytym hańbą i zaszczytami — Za panowania Tyberiusza wznoszono posągi i dawano triumfalne ozdoby donosicielom, co do tego stopnia spodliło te honory, iż ci, którzy zasłużyli na nie, wzgardzili nimi. Fragm. Diona, ks. LVIII, zaczerpnięta z Wyciągu cnót i przywar Konst. Porphyrog. Patrz w Tacycie, jak Neron z przyczyny odkrycia i ukarania rzekomego sprzysiężenia dał Petroniuszowi Turpilianowi, Nerwie, Tigelinowi ozdoby triumfalne. Annal. ks. XIV. Patrz również, jak wodzowie nie chcieli prowadzić wojny, ponieważ gardzili jej chwałą, pervulgatis triumphi insignibus. Tac. Annal. ks. XIII. [przypis autorski]
gdy ich boje wieńczył Kremlin, Tybr i Nil — nawiązanie do walk legionów polskich w armii napoleońskiej. [przypis edytorski]
gdy im przyjdzie gust — gdy im przyjdzie ochota. [przypis edytorski]
Gdy inszy milczą, muszę wymknąć się przed swaty — przysłowie: rwać się do działania przed tymi, co powinni. [przypis redakcyjny]
gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie — dziś zdanie to jest niepoprawne gramatycznie, ponieważ imiesłów przysłówkowy („jąwszy”) powinien odnosić się do tego samego podmiotu („zgoda”), do którego odnosi się w najbliższym zdaniu czasownik („będzie”); w czasach, w których powstał tekst pieśni reguły te nie były ani tak rygorystycznie określone, ani przestrzegane. [przypis edytorski]
Gdy ja ci tyle obiecuję dobra — Zapowiedziane orędownictwo trzech świętych niewiast, Matki Boskiej, św. Łucji i Beatrycze, rozprasza wszystkie wątpliwości w duszy poety, który na koniec z całą ufnością poddaje się przewodnictwu rozumu oświeconego wiarą. [przypis redakcyjny]
gdy jałmużny sypie — obyczaj rozdawania jałmużny w czasie uroczystości żałobnych był powszechny zarówno na pogrzebach królewskich, jak też szlachty, zwłaszcza bogatszej; jałmużna: darowizna dla ubogich, najczęściej datek pieniężny. [przypis redakcyjny]
gdy jętka wychodzi z wód — na wiosnę. [przypis edytorski]
gdy jeden z dwóch konsulów mianował dyktatora — mianowicie uskuteczniano to w nocy i tajemnie, jak gdyby wstydzono się stawiać człowieka ponad prawami. [przypis autorski]
Gdy jednak cały naród stanowi o całym narodzie, ma jedynie na uwadze samego siebie (…) Ten właśnie akt nazywam prawem… — w Listach pisanych z Góry podaje Russo następującą lapidarną definicję prawa: „Prawo jest publicznym i uroczystym oświadczeniem woli powszechnej, odnośnie do przedmiotu wspólnego interesu”. W tej definicji brak jednak momentu podmiotowej powszechności woli powszechnej. [przypis tłumacza]
Gdy jednak węzeł społeczny zaczyna się rozluźniać, a państwo zaczyna słabnąć (…) wola powszechna przestaje być wolą wszystkich — porównaj księgę II, rozdz. III. [przypis tłumacza]
Gdy jednak władza wykonawcza nie jest dostatecznie uzależniona od prawodawczej, to znaczy, gdy stosunek księcia do zwierzchnika jest większy niż stosunek narodu do księcia, trzeba zaradzić temu brakowi proporcji przez podzielenie rządu… — gdy książę ma za wiele siły, niehamowanej żadną inna siłą, jest tym skłonniejszy do łamania praw. Wówczas równowaga ustalona w rozdz. I, księgi III zostaje naruszona. Nie ma proporcji , lecz występuje stan rzeczy, który można przedstawić jako . Należy zatem zachwianą równowagę przywrócić przez osłabienie siły rządu w drodze podziału. [przypis tłumacza]
Gdy jeleń wszedł w moją puszczę… — zasada feudalna. [przypis redakcyjny]
gdy je matka pieści — w pierwodruku: co matkę pieści. [przypis redakcyjny]
gdy jemu już zadość — gdy mu (sercu) się stało już zadość. [przypis redakcyjny]
Gdy jestem w Europie, doznaję uczucia, jak gdybym przechadzał się po pięknych alejach cmentarza… — w. ks. Aleksander Michajłowicz, Kniga Wospominanij, Paryż 1933, s. 333. [przypis autorski]
gdy jeszcze cesarz był kapralem — Napoleon, którego nazywano małym kapralem. [przypis redakcyjny]
gdy jeszcze Narodu nie było — tj. przed rozpoczęciem obrad sejmu. [przypis edytorski]
Gdy Jezus trzech was w swym blasku przerażał — Trzej najulubieńsi uczniowie Chrystusa, Piotr, Jakub i Jan obecni byli przy przemienieniu Pańskim na górze Tabor. Pierwszy z nich uosabia wiarę, drugi nadzieję, a trzeci miłość. [przypis redakcyjny]
gdy już Francuzów z Sycylii wypędzono — chodzi o tzw. nieszpory sycylijskie; 31 marca 1282 r., w poniedziałek wielkanocny, wybuchło powstanie przeciw panowaniu Karola I Andegaweńskiego. [przypis edytorski]
Gdy kończył mówić… jako pada człowiek senny — zakończenie III pieśni z części „Piekło” Boskiej Komedii Dantego w tłumaczeniu Edwarda Porębowicza. [przypis edytorski]
Gdy ksiądz de Saint-Pierre projektował powiększenie liczby rad króla Francji oraz wybór ich członków w drodze głosowania… — ksiądz de Saint-Pierre (1658–1743), pisarz polityczny. Projekt, o którym Russo mówi, zawiera dzieło pt. Polysynodia. Russo zajmował się przez pewien czas wydaniem wyboru pism księdza w streszczeniach, z krytycznymi uwagami. [przypis tłumacza]
gdy kto do Sasa, ona zawsze do Lasa — parafraza powiedzenia „od Sasa do Lasa”, związanego z rywalizacja polityczną pomiędzy polskimi królami: Augustem II Mocnym (1670–1733) i Stanisławem Leszczyńskim (1677–1766) oraz przemieszczaniem się ich zwolenników z jednego do drugiego obozu; wyrażenie to oznacza całkowicie sprzeczne poglądy lub rzeczy niemające ze sobą nic wspólnego. [przypis edytorski]
Gdy łaknącemu wylejesz duszę swoję — Iz 58, 10. [przypis edytorski]
gdy Lessing nie złożył był jeszcze, ale już był bliski złożenia swoich ślubów masońskich (…) Pismo to zwracało się z nadzwyczajną gwałtownością przeciw dogmatom chrześcijańskim… — por. Erich Schmidt, op. cit., t. II, s. 201–202. [przypis autorski]
Gdy los pomieszał mu szyki, otruł się — zgodnie z oficjalną wersją chory na grypę Mikołaj I dodatkowo przeziębił się i zmarł na zapalenie płuc, choć od razu zaczęły krążyć pogłoski, że popełnił samobójstwo, zapewne z powodu fatalnego przebiegu wojny krymskiej. [przypis edytorski]
gdy lud szeroką falą płynął, by niewiernemu odebrać grób pokalany Chrystusa — chodzi o krucjaty, czyli zbrojne wyprawy krzyżowe podejmowane od XI–XIII w. w celu odbicia muzułmanom miejsc świętych dla chrześcijan. [przypis edytorski]
Gdym chciała ciebie stłumić — ciebie zam. myśl o tobie. [przypis redakcyjny]
gdym go zobaczył (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: gdy go zobaczyłem. [przypis edytorski]
Gdy miłość natchnie mego ducha (…) ona mówi, ja tylko to piszę — Dante ze zwykłą sobie treściwością stylu w tych kilku wierszach zamknął główne prawidła estetyki. Poeta mówi tu nie tylko o tej miłości egotycznej, jaka natchnęła poetów miłosnych, lecz i o miłości wyższej, powszechnej i duchowej, z której wynika potęga i urok wszystkich sztuk pięknych, bo w dziełach natchnionych tylko tą miłością duchową widzimy rzeczywisty odblask wiekuistego piękna i wiekuistej prawdy, że Dante nie szedł ubitym torem poetów spółczesnych, ale więcej zwracając się do natury, tworzył w poezji styl nowy, pełen mocy, wdzięku i prawdy, to miejsce najdowodniej nas poucza. [przypis redakcyjny]
gdy mi się spytała — dziś: gdy mnie spytała. [przypis edytorski]
gdy mi w Rzymie kazano w owym kapeluszu chodzić — Św. Piotr Damian prawie gwałtem zmuszony był przez Stolicę Apostolską do przyjęcia godności kardynalskiej. Dalej poeta rozwija obraz zbytków i zepsucia, jakie się wtedy objawiały wyjątkowo w wyższej hierarchii duchownej. [przypis redakcyjny]
