Przypisy

huczny lot olbrzymich ptaków — cytat z poematu dygresyjnego Beniowski Juliusza Słowackiego (Pieśń V, w. 471):

[przypis edytorski]

hucznym brawem — dziś: hucznymi brawami. [przypis edytorski]

hudeln — quälen. [przypis edytorski]

Hudibras — długi satyryczny poemat heroikomiczny napisany przez ang. poetę i satyryka Samuela Butlera, wyd. 1663–1678. [przypis edytorski]

hübsches Wasser (niem.) — piękna woda. [przypis edytorski]

huerta (hiszp.) — tereny rolnicze składające się głównie z sadów i ogrodów warzywnych. [przypis edytorski]

hufce — hebr. מַחֲנוֹת (machanot): ‘obozy’. [przypis edytorski]

huf (daw.) — hufiec, oddział wojska. [przypis edytorski]

huf (daw.) — oddział. [przypis edytorski]

huf (daw.) — zastęp, hufiec. [przypis edytorski]

huf — hufiec, oddział. [przypis edytorski]

huf — hufiec; oddział; tu: grupa. [przypis edytorski]

huf — hufiec, oddział; tu: orszak, korowód. [przypis edytorski]

huf — hufiec; oddział wojsk. [przypis edytorski]

huf — hufiec. [przypis edytorski]

huf — hufiec; zastęp, oddział. [przypis edytorski]

hufiec czelny — w średniowiecznej strategii zgrupowanie uderzające jako pierwsze, aby wprowadzić zamęt w szeregi wroga. [przypis edytorski]

hufiec Fianna — chodzi o grupę wojowników, bohaterów legend z tzw. cyklu feniańskiego. [przypis edytorski]

hufiec — jednostka w organizacjach młodzieżowych, a dawniej w wojsku. [przypis edytorski]

hufiec — oddział wojska. [przypis edytorski]

hufiec — oddział wojsk lub jednostek paramilitarnych. [przypis edytorski]

hufiec walny — zasadnicze siły używane w bitwie. [przypis edytorski]

hufiec — zwarty oddział średniowiecznych wojsk; dziś: jednostka w organizacjach młodzieżowych. [przypis edytorski]

hufnal — duży gwóźdź do przybijania podków. [przypis edytorski]

hufnal — duży gwóźdź o kwadratowym przekroju. [przypis edytorski]

hufnal — gwóźdź. [przypis edytorski]

hufnal — gwóźdź wykorzystywany do przybijania podków koniom. [przypis edytorski]

huf — oddział wojskowy, zastęp. [przypis edytorski]

huf (z niem.) — hufiec; zastęp, oddział. [przypis edytorski]

Hugenberg, Alfred (1865–1951) — wpływowy niemiecki przemysłowiec i polityk. Był ministrem gospodarki w pierwszym rządzie Hitlera; wkrótce jednak został odsunięty. [przypis edytorski]

hugenoci a. hugonoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. Po okresie domowych wojen religijnych na mocy edyktu nantejskiego (1598) mieli zapewnioną swobodę wyznania. Za panowania Ludwika XIV, od 1681, zaczęto ich brutalnie prześladować w celu zmuszenia do przejścia na katolicyzm (dragonady), co spowodowało emigrację wielu hugenotów jeszcze przed oficjalnym odwołaniem w 1685 edyktu nantejskiego. Swobodę wyznania i prawa cywilne odzyskali dopiero w 1787, zaś rewolucja roku 1789 przyniosła im pełne równouprawnienie z katolikami. [przypis edytorski]

hugenoci — ewangelicy reformowani we Francji w XVI i XVII w. [przypis edytorski]

Hugenoci — opera, której autorem jest Giacomo Meyerbeer (1791–1864). [przypis edytorski]

hugenoci — protestanci francuscy w XVI i XVII w., wyznawcy kalwinizmu. [przypis edytorski]

hugenoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. [przypis edytorski]

hugenoci — protestanci fr., wyznawcy kalwinizmu. Po okresie domowych wojen religijnych na mocy edyktu nantejskiego (1598) mieli zapewnioną swobodę wyznania. Za panowania Ludwika XIV, od 1681, zaczęto ich brutalnie prześladować w celu zmuszenia do przejścia na katolicyzm (dragonady), co spowodowało emigrację wielu hugenotów jeszcze przed oficjalnym odwołaniem w 1685 edyktu nantejskiego; większość z nich uciekła do Anglii, Niderlandów, Szwajcarii i Prus. Swobodę wyznania i prawa cywilne odzyskali dopiero w 1787, zaś rewolucja roku 1789 przyniosła im pełne równouprawnienie z katolikami. [przypis edytorski]

hugh, dziś zwykle zapisywane: howgh — indiańskie słowo z języka lakota, używanego przez Dakotów (Siuksów), wymawiane „hau”, służące jako pozdrowienie; w popularnych powieściach Karola Maya używane przez mówiącego dla wskazania, że zakończył wypowiedź. [przypis edytorski]

Hugh Strap — towarzysz przygód Roderick „Rory'ego” Randoma, w powieści łotrzykowskiej Tobiasa Smolletta (1721–1771), The Adventures of Roderick Random, (publ. 1748; pol. tł. B. Zieliński Niezwykłe przygody Roderyka Randoma, 1955). [przypis edytorski]

Hugo Kapet (ok. 940–996) — książę Franków (od 965), w 987 wybrany na króla Franków, założyciel dynastii Kapetyngów, rządzącej Francją do 1328. [przypis edytorski]

hugonoci a. hugenoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. Po okresie domowych wojen religijnych na mocy edyktu nantejskiego (1598) mieli zapewnioną swobodę wyznania. Za panowania Ludwika XIV, od 1681, zaczęto ich brutalnie prześladować w celu zmuszenia do przejścia na katolicyzm (dragonady), co spowodowało emigrację wielu hugenotów jeszcze przed oficjalnym odwołaniem w 1685 edyktu nantejskiego; większość z nich uciekła do Anglii, Niderlandów, Szwajcarii i Prus. Swobodę wyznania i prawa cywilne odzyskali dopiero w 1787, zaś rewolucja roku 1789 przyniosła im pełne równouprawnienie z katolikami. [przypis edytorski]

hugonoci a. hugenoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. Po okresie domowych wojen religijnych na mocy edyktu nantejskiego (1598) mieli zapewnioną swobodę wyznania. Za panowania Ludwika XIV, od 1681, zaczęto ich brutalnie prześladować w celu zmuszenia do przejścia na katolicyzm (dragonady), co spowodowało emigrację wielu hugenotów jeszcze przed oficjalnym odwołaniem w 1685 edyktu nantejskiego; większość z nich uciekła do Anglii, Niderlandów, Szwajcarii i Prus. Swobodę wyznania i prawa cywilne odzyskali dopiero w 1787, zaś rewolucja roku 1789 przyniosła im pełne równouprawnienie z katolikami. [przypis edytorski]

hugonoci a. hugenoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. [przypis edytorski]

Hugonoci, właśc. Hugenoci (fr. Les Huguenots) — francuska opera niem. kompozytora Giacomo Meyerbeera (1791–1864) z 1836 r., nawiązująca do rzezi hugenotów (fr. kalwinistów) podczas tzw. nocy św. Bartłomieja. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg, czołowy przedstawiciel romantyzmu francuskiego; autor m.in. powieści Nędznicy (1862) oraz Rok dziewięćdziesiąty trzeci (1874), traktującej o rojalistycznym powstaniu w Wandei w tytułowym roku 1793, podczas rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg, czołowy przedstawiciel romantyzmu francuskiego. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu, autor m.in. Nędzników. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802-1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu, autor m.in. Nędzników. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu, autor m. in. Nędzników. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu, autor m. in. Nędzników. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg. Uznawany za najważniejszego przedstawiciela literatury francuskiego romantyzmu. Przedmowa do dramatu pt. Cromwell zawiera jego teorie dotyczące estetyki. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1885) — fr. poeta, dramaturg, powieściopisarz i publicysta; przedstawiciel postępowego nurtu w romantyzmie europejskim. Doniosłą rolę w rozwoju realistycznej powieści odegrały czołowe utwory Hugo m. in.: Człowiek śmiechu i Nędznicy; protestujące ostro przeciw krzywdzie społecznej. [przypis edytorski]

Hugo, Victor (1802–1895) — francuski pisarz, poeta, dramaturg, czołowy przedstawiciel romantyzmu francuskiego. [przypis edytorski]

Hugo, Victor Marie (1802–1885) — francuski pisarz i polityk, czołowy przedstawiciel romantyzmu, członek Akademii Francuskiej; tworzył powieści (Katedra Marii Panny, Nędznicy), poezję, dramaty (Cromwell, Hernani) oraz pisma polityczne. [przypis edytorski]

Hugo, Victor Marie (1802–1885) — pisarz i polityk, czołowy przedstawiciel romantyzmu fr., członek Akademii Francuskiej; tworzył powieści (m.in. Katedra Marii Panny, Nędznicy), poezję, dramaty (Cromwell, Hernani) oraz pisma polityczne. [przypis edytorski]

Hugo, Wiktor (1802–1885) — francuski pisarz, poeta, dramaturg i polityk, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu, autor m.in. Nędzników. [przypis edytorski]

hukać — mocno uderzać. [przypis edytorski]

hukło — dziś popr.: huknęło. [przypis edytorski]

hukliwy (daw.) — huczliwy. [przypis edytorski]

hukliwy — hałaśliwy. [przypis edytorski]

huknienie (daw.) — huknięcie. [przypis edytorski]

huk — tu: mnóstwo. [przypis edytorski]

huk — tu: wołanie, pohukiwanie. [przypis edytorski]

hułan — ułan. [przypis edytorski]

Hulajpole — miasto w płd.-wsch. części Ukrainy; w czasach kozackich stały w nim wieże obserwacyjne, dzięki którym można było przewidzieć nadchodzące ataki Tatarów z Krymu. [przypis edytorski]

hulatyka (daw.) — głośna zabawa połączona z pijaństwem; hulanka. [przypis edytorski]

huldigtest — wozu du mich mit der Huldigung verpflichtest. [przypis edytorski]

Hulewicz, Jerzy (1886–1941) — dramatopisarz, autor powieści, redaktor poznańskiego „Zdroju”, nast. kierownik literacki warszawskiego „Kuriera Porannego”. [przypis edytorski]

hulk — okręt, na stałe zakotwiczony w porcie, wykorzystywany jako mieszkanie bądź magazyn. [przypis edytorski]

hulk — statek na stałe przycumowany w porcie, wykorzystywany np. jako mieszkanie. [przypis edytorski]

hulk — statek, wycofany z eksploatacji. [przypis edytorski]

hul, Robak, na wodę! — skrócony i niedokładny cytat słów z Pamiętników Jana Paska, w oryginale: „Robak! trzeba mi ryb dla gości, hul w wodę!” (Robak było imieniem oswojonej wydry). [przypis edytorski]

hultai — dziś forma D.lm raczej: hultajów. [przypis edytorski]

hultaj — łobuz, nicpoń. [przypis edytorski]

Humań — miasto w środkowej części Ukrainy, w XVIII w. rezydencja Potockich, miejsce tzw. rzezi humańskiej, kulminacyjnego wydarzenia koliszczyzny (21 czerwca 1768 r.). [przypis edytorski]

Humań — miasto w środkowej części Ukrainy, zlokalizowane w pobliżu Czarnego Szlaku; w XVII w. twierdza polska. [przypis edytorski]

Humanai, Jerzy — właśc. Jerzy Drugeth de Hommona, magnat zabiegający w Polsce o wsparcie wojskowe dla Habsburgów w pierwszej fazie wojny trzydziestoletniej; oficjalnej pomocy Polska nie udzieliła, wysłała natomiast ok. 8–10 tys. najemnej jazdy lekkiej, zwanej lisowczykami. [przypis edytorski]

Humanai, Jerzy — właśc. Jerzy Drugeth de Hommona, magnat zabiegający w Polsce o wsparcie wojskowe dla Habsburgów w pierwszej fazie wojny trzydziestoletniej; oficjalnej pomocy Polska nie udzieliła, wysłała natomiast ok. 8–10 tys. najemnej jazdy lekkiej, zwanej lisowyczykami. [przypis edytorski]

humanista — osoba wyznająca światopogląd humanistyczny lub zajmująca się humanistyką. [przypis edytorski]

humanitas (łac.) — człowieczeństwo. [przypis edytorski]

humanum est (łac.) — jest rzeczą ludzką. [przypis edytorski]

humanum (łac.) — ludzkie. [przypis edytorski]

humanus (łac.)— dosł. ludzki, człowieczy. Tu jako odniesienie do humanizmu (z łac. humanus i gr. ismos wiedza, nauka), czyli nurtu w filozofii (lub szerzej: światopoglądu) opartego na racjonalnym myśleniu i trosce o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój każdego człowieka, a jednocześnie humanistyki, czyli grupy nauk, których przedmiotem badań jest człowiek jako istota społeczna i jego twórczość. Nauki humanistyczne odróżnia od nauk społecznych czy przyrodniczych metodologia. W Polsce do nauk humanistycznych zalicza się m.in. filologie, filozofię, językoznawstwo i literaturoznawstwo. [przypis edytorski]

Humbert I (1844–1900) — król Włoch od 1878. [przypis edytorski]

Humboldsacademie — Akademia Humboldtów, prywatna berlińska instytucja zajmująca się kształceniem dorosłych, założona w 1878; w 1915 połączyła się z Freie Hochschule Berlin, tworząc Berliński Uniwersytet Ludowy. Mimo podobieństwa nazwy Akademia Humboldta nie jest tożsama z uczelnią noszącą obecnie nazwę Uniwersytet Humboldtów, najstarszym uniwersytetem w Berlinie, założonym przez Fryderyka Wilhelma III w 1809, w okresie 1828–1945 funkcjonującym jako Uniwersytet Fryderyka Wilhelma. [przypis edytorski]

Humboldt, Alexander (1769–1859) — niemiecki przyrodnik i podróżnik. [przypis edytorski]

Humboldt, Alexander (1769–1859) — niemiecki przyrodnik i podróżnik, twórca nowożytnej geografii. [przypis edytorski]

Humboldt, Fryderyk Wilhelm Christian Karol Ferdynand, von (1767–1835) — filozof, językoznawca i polityk niem., przedstawiciel neohumanizmu (za gł. cel życia człowieka uznawał harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień, na wzór staroż. Grecji); brat Alexandra Humboldta, przyrodnika i podróżnika. Kierował pruskim Ministerstwem Wyznań i Oświecenia (1809), był jednym z założycieli Uniwersytetu Berlińskiego oraz należał do organizatorów muzeum berlińskiego; uczestniczył w kongresie wiedeńskim (1815) i kongresie akwizgrańskim (1818). Przeciwnik scjentyzmu (a więc poglądu, że realnej wiedzy o rzeczywistości dostarczają metody nauk przyrodniczych), przykładał dużą wagę do metodologicznej odrębności nauk humanistycznych jako badających wytwory ducha; uważał, że istnieje wewnętrzna forma języka, który stanowi element aktywny, w przekonaniu Humboldta każdy naród kształtuje swój język, tworząc tym samym ducha narodu. [przypis edytorski]

Humboldt (…) odkrył ptaka nocnego — prawdopodobnie tłuszczak (łac. Steatornis caripensis) z rodziny lelkowych, jeden z niewielu gatunków ptaków posługujący się echolokacją (choć nie tak precyzyjnie jak nietoperze), gniazduje w jaskiniach. [przypis edytorski]

humbug (ang.) — blaga, oszustwo. [przypis edytorski]

humbug (ang.) — oszustwo, kłamstwo. [przypis edytorski]

humbug (ang.) — oszustwo. [przypis edytorski]

humbug (ang.) — szeroko rozreklamowane oszustwo. [przypis edytorski]

humbug (daw.) — kłamstwo, nieprawda, bujda. [przypis edytorski]

humbug (daw.) — szeroko rozreklamowane oszustwo. [przypis edytorski]

humbug — oszustwo. [przypis edytorski]

humbug — rozreklamowane zjawisko a. wydarzenie, które okazuje się oszustwem. [przypis edytorski]

humbug — sprawa, która zyskała sobie rozgłos, stała się sensacją, a ostatecznie okazuje się oszustwem. [przypis edytorski]

humbug — sprawa lub produkt agresywnie reklamowane jako coś doskonałego, co po jakimś czasie okazuje się oszustwem. [przypis edytorski]

Hume, David (1711–1776) — szkocki filozof, historyk i eseista; pierwszy nowożytny empirysta, krytykował pojęcie przyczynowości. [przypis edytorski]