Przypisy

gutaperka — substancja zbliżona do kauczuku, otrzymywana z soku drzewa gutaperkowego. [przypis edytorski]

gutaperkowy — gumowy; wykonany z gutaperki: substancji pochodzenia naturalnego, pozyskiwanej z soku mlecznego niektórych roślin, m.in. gutaperkowca (Palaquium gutta), drzewa występującego na Płw. Malajskim i w Indonezji. [przypis edytorski]

gute Hausfrau (niem. ) — porządna gospodyni domowa. [przypis edytorski]

Gute Nacht, Frau (niem.) — Dobranoc, pani. [przypis edytorski]

gute Nacht (niem.) — dobrej nocy, dobranoc. [przypis edytorski]

Gutenberg i Wagram — nazwy dwóch głównych central telefonicznych w Paryżu, otwartych w 1892–1893; nazwane na cześć Jana Gutenberga (1398–1468), wynalazcy druku, oraz Alexandre'a Louisa Philippe'a Marie Berthier, ostatniego księcia Wagram (1883–1918). [przypis edytorski]

Gutenberg, Jan właśc. Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (1398–1468) — niem. drukarz, wynalazca druku. Popularna polska biografia została napisana przez Antoniego Potockiego (1867–1939): O Janie Gutenbergu i o tym, jak ludzie nauczyli się pisać i drukować, 1893. [przypis edytorski]

Guten Morgen (niem.) — Dzień dobry! [przypis edytorski]

Guten Tag (niem.) — dzień dobry. [przypis edytorski]

guten Tag (niem.) — dzień dobry. [przypis edytorski]

Guter Dieb, die Russen sind gute Diebe (niem.) — Dobry złodziej, Rosjanie są dobrymi złodziejami. [przypis edytorski]

gut, extra prima — dobra, super pierwszorzędna (niektórzy więźniowie z południa Europy posługują się specyficzną mieszanką języków romańskich, niekiedy z drobnymi naleciałościami niemieckimi; uwaga ta odnosi się do niemal wszystkich dialogów „greckich”). [przypis edytorski]

gut gemacht (niem.) — dobrze zrobione. [przypis edytorski]

Gut, gut, kannst weiter schlafen (niem.) — Dobrze, dobrze, możesz dalej spać. [przypis edytorski]

gut, gut (niem.) — dobrze, dobrze. [przypis edytorski]

Guthe, Hermann (1824–1874) — niemiecki geograf, autor cenionego, obszernego podręcznika do geografii powszechnej (wyd. I 1868, wyd. polskie 1875), nowatorskiego pod względem struktury i prezentacji materiału. [przypis edytorski]

Gut, Herr Leitnant (niem.) — właśc.: Leutnant; Dobrze, panie poruczniku. [przypis edytorski]

gut (jid.) — dobrze. [przypis edytorski]

Gutkind, Erich (1877–1965) — niemiecki filozof żydowskiego pochodzenia; w 1910 opublikował pod pseudonimem Volker książkę Siderische Geburt: Seraphische Wanderung vom Tode der Welt zur Taufe der Tat (Gwiezdne narodziny: podróż seraficzna od śmierci świata do chrztu czynu). [przypis edytorski]

Gut Mariampol (…) nach Osten (niem.) — majątek ziemski Mariampol; posiadaczka wielmożna pani Tekla Ostrowska; leży około dwóch mil na wschód. [przypis edytorski]

Gut Morgen (niem.) — popr. guten Morgen. [przypis edytorski]

Gutt, Ferdynand (1790–1871) — syn wileńskiego aptekarza, szwagier Andrzeja Towiańskiego, aktywny działacz Koła Sprawy Bożej. [przypis edytorski]

gut (z niem.) — dobrze. [przypis edytorski]

guvus — gudrus, apsukrus. [przypis edytorski]

guwernantka (daw.) — prywatna nauczycielka. [przypis edytorski]

guwernantka — nauczycielka i wychowawczyni domowa. [przypis edytorski]

guwernantka — prywatna, domowa nauczycielka i wychowawczyni. [przypis edytorski]

guwernantka — prywatna, domowa nauczycielka. [przypis edytorski]

guwernantka — prywatna nauczycielka domowa. [przypis edytorski]

guwerner — domowy nauczyciel i wychowawca; tu: παιδαγωγός (pajdagogos), niewolnik domowy w starożytnych Atenach, który odprowadzał i przyprowadzał chłopca do szkoły, pilnował go i opiekował się nim. [przypis edytorski]

guwerner — nauczyciel i wychowawca domowy. [przypis edytorski]

guwerner — prywatny nauczyciel i wychowawca domowy. [przypis edytorski]

guwerner — prywatny nauczyciel. [przypis edytorski]

guwerner (z fr. gouverner: zarządzać, kierować) — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

guwerner (z fr. gouverner: zarządzać, kierować) — prywatny nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

guwerner (z fr. gouverneur) — nauczyciel. [przypis edytorski]

Guyau, Jean-Marie (1854–1888) — filozof i poeta fr.; inspirował się myślą Epikura, Epikteta, Platona, Kanta, a także Spencera, zaś w zakresie literatury twórczością Pierre'a Corneille, Victora Hugo i Alfreda de Musset. [przypis edytorski]

Guyau, Jean-Marie (1854–1888) — francuski filozof, etyk i pisarz. [przypis edytorski]

Guy Barozai (pseud.), właśc. Bernard de La Monnoye (1641–1728) — francuski prawnik, filolog i poeta, znany ze zbioru popularnych kolęd Noei Borguignon (Burgundzkie Boże Narodzenie, 1700). [przypis edytorski]

Guy de Maupassant (1850–1893) — fr. pisarz, naturalista. [przypis edytorski]

Guyon, Claude-Marie (1699–1771) — francuski zakonnik, autor pamfletów przeciw Encyklopedystom. [przypis edytorski]

Guyot — znieksz. nazwisko fr. filozofa Jeana Marie Guyau (1854–1888). [przypis edytorski]

guzami — guz w dawnym użyciu może to być ozdobny guzik ze złota lub srebra. [przypis edytorski]

guz (daw.) — guzik. [przypis edytorski]

guzdrać się — robić coś powoli, niezgrabnie. [przypis edytorski]

guzikas (lenk.) — saga. [przypis edytorski]

guzikas — saga. [przypis edytorski]

Guzmàn, Dominik (1170–1221) — święty Kościoła katolickiego, założyciel zakonu dominikanów, który odegrał znaczną rolę w walkach z heretykami i w działalności Inkwizycji. [przypis edytorski]

guz — tu: guzik, ozdoba czepca. [przypis edytorski]

guzy — być może: gruzły, czyli nieforemne zgrubienia. [przypis edytorski]

guzy — tu: guziki. [przypis edytorski]

gwajak — drewno pochodzącego z Ameryki Środkowej gwajakowca, ciężkie i bardzo twarde. [przypis edytorski]

gwajakol — organiczny związek chemiczny z grupy fenoli. [przypis edytorski]

gwałcicielów — dziś popr. forma D. lm: gwałcicieli. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — gwałtownie. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — gwałtownie, siłą; nagle. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — nagle, gwałtownie, na siłę. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — nagle, gwałtownie. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — tu: na siłę, siłą. [przypis edytorski]

gwałtem (starop.) — tu: wbrew woli. [przypis edytorski]

gwałtować (daw., gw.) — robić gwałt o coś, krzyczeć, awanturować się; podnosić alarm. [przypis edytorski]

gwałtować (daw.) — robić gwałt, podnosić alarm. [przypis edytorski]

gwałtownie (starop.) — gwałtem, przemocą. [przypis edytorski]

gwałtowno — dziś popr.: gwałtownie. [przypis edytorski]

gwałtowny — tu: oparty na przemocy. [przypis edytorski]

gwałtowny zapęd Niedźwiedzicy na niebie zachodzącej — starożytni tłumaczyli zmiany pogody wpływem gwiazd. [przypis edytorski]

gwałt — przemoc, bezprawne użycie siły. [przypis edytorski]

gwałt — tu: mnóstwo. [przypis edytorski]

gwałt — tu: pośpiech, zamieszanie. [przypis edytorski]

gwałt —tu: przemoc. [przypis edytorski]

gwałty — dziś popr. forma N. lm: gwałtami. [przypis edytorski]

Gwalpor — być może bł. druku i chodzi o Gwalior (ang.), czyli miasto Gwalijar w środkowych Indiach, w stanie Madhja Pradeś; daw. stolica niezależnego księstwa, od poł. XIX pod brytyjską dominacją, w 1948 włączonego w skład niepodległych Indii. [przypis edytorski]

gwara dago — obraźliwe określenie na język osób pochodzenia hiszpańskiego, portugalskiego a. włoskiego. [przypis edytorski]

gwardią konną koronną — daw. forma B.lp r.ż.; dziś: gwardię (…). [przypis edytorski]

Gwardia Narodowa — francuska ochotnicza formacja militarna, rodzaj milicji obywatelskiej, utworzonej w okresie Rewolucji Francuskiej w 1789. [przypis edytorski]

gwardian — przełożony klasztoru franciszkanów. [przypis edytorski]

gwardian — przełożony klasztoru w niektórych zakonach. [przypis edytorski]

gwardian — przełożony klasztoru w zakonie franciszkanów. [przypis edytorski]

gwardia — wojskowe oddziały straży. [przypis edytorski]

gwardiejskij ekipaż (ros. гвардейский экипаж) — jednostka piechoty morskiej elitarnej Gwardii Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

gwardjan — dziś popr. pisownia: gwardian, przełożony klasztoru franciszkanów. [przypis edytorski]

gwarek (daw.) — górnik. [przypis edytorski]

gwarną — pełną gwaru, czyli odgłosów rozmów. [przypis edytorski]

gwary a szumy (daw.) — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: gwary i szumy. [przypis edytorski]

gwarzyć (daw.) — mówić, powiadać; prowadzić poufałą rozmowę, gawędzić. [przypis edytorski]

gwarzyć (daw.) — rozmawiać. [przypis edytorski]

gwarzyć (gw.) — mówić; por. gwara. [przypis edytorski]

gwarzyć — prowadzić poufałą rozmowę, gawędzić. [przypis edytorski]

gwarzyć — rozmawiać. [przypis edytorski]

gwasz — kryjąca farba wodna z domieszką kredy lub bieli używana do wykonywania szkiców dla obrazów olejnych. [przypis edytorski]

gwebr a. pars — wyznawca mazdaizmu, staroż. kultu Słońca. [przypis edytorski]

gwebr (daw.) — wyznawca zaratusztrianizmu; perscy zaratusztrianie w ucieczce przed muzułmańskimi prześladowaniami osiedlili się w Indiach. I jak Gwebr — w oryg.: grubiański i dziki człowiek z Indii. [przypis edytorski]

Gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny) — daw. nazwa wyznawców zaratusztrianizmu nadana im przez muzułmanów; religia (…) zachowała się, tak samo religia Zend u Gwebrów: zaratusztrianizm wywodzi się z pierwotnych wierzeń mieszkańców płn. Iranu i stanowił państwową religię w istniejącym na terenie współczesnego Iranu i Iraku perskim imperium Sasanidów. Po podboju arabskim większość Irańczyków zmieniła wiarę, ale część w VIII–X w. uciekła przed muzułmańskimi prześladowaniami i osiedliła się w Indiach. [przypis edytorski]

gwebrowie (z pers. ghebr': niewierny) — daw. nazwa wyznawców zaratusztrianizmu nadana im przez muzułmanów; także: parsowie, wyznawcy mazdaizmu, staroirańskiej religii plemion medyjsko-perskich, zogniskowanej wokół kultu boga światła i dobra (Ahura Mazdy), której początek sięga VIII w. p.n.e., a wpływy obejmują zaratusztrianizm, łącząc się z wierzeniami hinduskimi i (starszym od mazdaizmu) kultem Mitry, boga-Słońca. [przypis edytorski]

gwebr — pars, wyznawca mazdaizmu, staroirańskiej religii plemion medyjsko-perskich, zogniskowanej wokół kultu boga światła i dobra (Ahura Mazdy), której początek sięga VIII w. p.n.e., a wpływy obejmują zaratusztrianizm, łącząc się z wierzeniami hinduskimi i (starszym od mazdaizmu) kultem Mitry, boga-Słońca. [przypis edytorski]

gwebr (pers.) — członek sekty czcicieli ognia. [przypis edytorski]

gwebr — wyznawca zoroastryzmu (zaratusztrianizmu). [przypis edytorski]

gwelfowie, gibelini — nazwy przeciwnych stronnictw w sporze między cesarstwem a papiestwem o suwerenność władzy świeckiej, ale też o przyłączenie miast włoskich do Cesarstwa; gwelfowie zyskali nazwę od nazwiska popieranych przez nich książąt bawarskich Welfów, wspierających aspiracje papieża; gibelini byli stronnikami władzy cesarskiej we Włoszech, a ich nazwa pochodzi od wirtemberskiego miasta Waiblingen, a zarazem zawołania bojowego Hohenstaufów; gwelfowie byli związani gł. z mieszczaństwem, zaś gibelini reprezentowali interesy feudalnego rycerstwa i popierali niezależność Cesarstwa Rzymskiego od papiestwa. Niektóre włoskie miasta do dziś mają w herbie znak przynależności do jednego ze stronnictw: trzy złote lilie gwelfów w błękitnym polu (niekiedy pod czerwonym kołnierzem turniejowym) albo czarnego cesarskiego orła gibelinów w złotym polu. [przypis edytorski]

Gwelfowie, Gibelini — skłócone stronnictwa polityczne w XII-wiecznych Włoszech. [przypis edytorski]

gwelfowie i gibelini — stronnictwa polityczne rywalizujące we Włoszech między XII a XIII wiekiem: zwolennicy papiestwa (gwelfowie) i cesarstwa (gibelini). [przypis edytorski]