Przypisy

Eulogiusz z Kordoby (zm. 859) — duchowny chrześcijański, męczennik i święty Kościoła katolickiego; zachęcił kilkudziesięciu chrześcijan do dobrowolnego męczeństwa: udania się do miejscowych władz muzułmańskich w celu znieważania islamu oraz proroka Mahometa, co prawo karało śmiercią; uwięziony przez władze wraz z biskupem Kordoby Saulem; po zwolnieniu wybrany na arcybiskupa Toledo, powtórnie uwięziony i ścięty przed święceniami biskupimi; ówczesne miejscowe władze kościelne odmówiły przyznania statusu męczenników Eulogiuszowi i osobom zachęconym przez niego, ponieważ nie były ofiarami prześladowań. [przypis edytorski]

Eumenes II — król Pergamu (państwo w Azji Mniejszej) w l. 197–159 p.n.e., sojusznik Rzymu w wojnach z królem Syrii Antiochem III Wielkim oraz z Macedonią; na mocy układu z państwem rzymskim sprawował władzę a. patronat nad wieloma miastami greckimi; miłośnik kultury helleńskiej, opiekun sztuk, mecenas, fundator licznych budowli, również poza Pergamonem, np. wzniósł u podnóża Akropolu w Atenach wielki portyk łączący wzgórze z teatrem Dionizosa. [przypis edytorski]

Eumenida — inaczej: Erynia, w mit. gr. Erynie były wysłanniczkami Fatum, mścicielkami tropiącymi zbrodniarzy; przedstawiane były z wężami we włosach i skrzydłami; z imienia znane są trzy: Alekto (Niestrudzona), Tysyfone (Mścicielka) i Megera (Wroga). [przypis edytorski]

Eumenida (mit. gr.; dosł. życzliwa) — Erynia; jedna z bogiń zemsty, wykonawczyń kary za przestępstwa (szczególnie wobec własnej rodziny), będących uosobieniem wyrzutów sumienia; przedstawiano je jako postacie kobiece, pędzące, z kłębowiskiem węży zamiast włosów a. z pękiem (jak rózg) węży w dłoni. [przypis edytorski]

Eumenidy a. Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, strzegące porządku moralnego; w mit. rzym.: Furie. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — dosł. „łaskawe”; przydomek Erynii, bogiń zemsty, mający zabezpieczyć mówiącego przed ich gniewem. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — Erynie, boginie zemsty. Eumenidy to eufemizm, oznaczający dosł. „Łaskawe”, używany, by nie ściągnąć na siebie uwagi tych groźnych bóstw. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — Erynie, boginie zemsty. Eumenidy to eufemizm, oznaczający dosł. „Łaskawe”, używany, by nie ściągnąć na siebie uwagi tych groźnych bóstw. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — Erynie, boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu (tu duch poety ma pełnić tę rolę, mianowicie sumienia dręczącego winowajcę). Eumenidy to eufemizm, oznaczający dosł. „Łaskawe”, używany, by nie ściągnąć na siebie uwagi tych groźnych bóstw. Przedstawiano je z wężami we włosach (stąd: „wężowe rózgi”) i skrzydłami. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — Erynie, uosobienie wyrzutów sumienia i pragnienia zemsty, przedstawiane jako stare kobiety z wężami zamiast włosów. [przypis edytorski]

Eumenidy (mit. gr.) — Erynie (zwane dla przebłagania srogich bóstw Eumenidami, tj. „Dobroczynnymi”) były wysłanniczkami Fatum, mścicielkami tropiącymi zbrodniarzy; przedstawiane były z wężami we włosach i skrzydłami. [przypis edytorski]

Eumenidy — tytuł tłumaczenia stanowiącego podstawę niniejszej publikacji brzmi: Święto pojednania, przyjęto jednak tytuł tradycyjny, odpowiadający greckiemu. [przypis edytorski]

Eunucha królowej Kandaki ochrzczono w strumieniu — por. Dz 8, 27–38. [przypis edytorski]

eunuch (gr. dosł.: strażnik łoża) — wykastrowany mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. Eunuchowie występowali na dworach chińskich, egipskich, perskich, bizantyńskich czy osmańskich. [przypis edytorski]

eunuch (gr. dosł.: strażnik łoża) — wykastrowany mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]

eunuch (gr. dosł.: strażnik łoża) — wykastrowany, pozbawiony jąder mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]

eunuch — kastrat. [przypis edytorski]

eunuch — kastrat; w staroż. wykastrowanych mężczyzn i chłopców wykorzystywano jako strażników haremu. [przypis edytorski]

eunuch — strażnik haremu, wykastrowany mężczyzna lub chłopiec. [przypis edytorski]

eunuch — wykastrowany mężczyzna a. chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]

eunuch — wykastrowany mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]

eunuch — wykastrowany, pozbawiony jąder mężczyzna lub chłopiec. [przypis edytorski]

eunuch (z gr.) — strażnik haremu. [przypis edytorski]

eunuch (z gr.) — wykastrowany mężczyzna lub chłopiec pełniący rolę strażnika haremu. [przypis edytorski]

eupatryda (z gr.: z dobrego ojca) — członek staroż. ateńskiej arystokracji rodowej, sprawującej władzę do reform Solona w VI w. p.n.e.; tu: patrycjusz, członek rzymskiej rządzącej warstwy wyższej, pochodzącej z arystokracji. [przypis edytorski]

Euphorbia — wilczomlecz, rodzaj roślin obejmujący ok. 2000 gatunków, rosnących głównie w strefach cieplejszych, szczególnie licznie w Afryce; w Europie występuje dziko ok. 100 gatunków, w Polsce ponad 20. [przypis edytorski]

Euphratowych do wód przeźroczystych (starop. konstrukcja) — szyk przestawny; inaczej: do przeźroczystych wód eufratowych. [przypis edytorski]

Eupolis (ok. 445–ok. 410 p.n.e.) — komediopisarz ateński; jego dzieła zachowały się tylko we fragmentach; istnieje kilka tradycji staroż. co do jego śmierci. [przypis edytorski]

Eupolis (ok. 445–ok. 410 p.n.e.) — komediopisarz ateński; jego dzieła zachowały się tylko we fragmentach. [przypis edytorski]

Eupolis (ok. 445–ok. 410 p.n.e.) — komediopisarz ateński; jego dzieła zachowały się tylko we fragmentach; w sztuce Pochlebcy (Kolakes), wystawionej podczas Dionizjów w 421 p.n.e., wyśmiewał Kalliasa trwoniącego pieniądze na sofistów i pochlebców. [przypis edytorski]

Eur a. Euros — gwałtowny wiatr wschodni. [przypis edytorski]

Eure-et-Loire — departament położony w środkowej części Francji, w Regionie Centralnym–Dolina Loary (fr. Centre-Val de Loire), utworzony 4 marca 1790 r. [przypis edytorski]

eureka (gr.) — znalazłem; słowo to miał wykrzykiwać Archimedes, wyskakując z wanny po odkryciu zasady, zwanej potem prawem Archimedesa, według której ciało zanurzone w wodzie traci na wadze tyle, ile waży wyparta przez nie woda. [przypis edytorski]

eureka! (łac.) — znalazłem! [przypis edytorski]

Eur — Eurus, wiatr wschodni (a. płd.-wsch). [przypis edytorski]

Europa (mit. gr.) — królewna fenicka, porwana przez Zeusa pod postacią byka, matka Minosa, króla Krety. [przypis edytorski]

Europa (mit. gr.) — królewna fenicka, porwana przez Zeusa pod postacią byka. [przypis edytorski]

Europa (…) rusza się na głos lutni, na kształt skały — nawiązanie do mitów, według których muzyka Orfeusza poruszała nawet głazy. [przypis edytorski]

Europę, córkę Fojniksa — zwykle autorzy staroż. podają, że Europa była córką fenickiego króla Tyru Agenora, zaś Fojniks, heros związany z nazwą „Fenicja”, był jednym z jej braci, którzy wyruszyli na jej poszukiwanie, kiedy została porwana przez Zeusa; wg innych, m.in. Iliady (XIV 321), Fojniks był ojcem Europy i jej braci. [przypis edytorski]

„Europejski”, „Bristol”, „Polonia” — nazwy najlepszych hoteli przedwojennej Warszawy. [przypis edytorski]

Euros (mit. gr.) — bóg i personifikacja wiatru wschodniego. [przypis edytorski]

Eurotas — główna rzeka Sparty. [przypis edytorski]

Eurotas — rzeka w Grecji. [przypis edytorski]

Eurotas — rzeka w Lakonii, nad którą wzniesiono miasto Spartę. [przypis edytorski]

Eurotas — rzeka w Sparcie. [przypis edytorski]

eurotowe brody — statek Parysa przybywającego do Sparty przybił do brzegu u ujścia rzeki Ewrotas (daw. Eurotas) w Lakonii na Peloponezie. [przypis edytorski]

Eurus a. Wulturnus (mit. rzym.) — bóg wiatru wsch. (także: płd.-wsch. a. płn.-wsch.); uosobienie Wschodu jako strony świata. [przypis edytorski]

Eurus (mit. gr.) — wiatr południowo-wschodni i jego uosobienie. [przypis edytorski]

Eurus — wiatr płd.-wsch., obecnie nazywany „sirocco”. [przypis edytorski]

Eurybatos i Frynondas — przywoływani w komedii i retoryce greckiej jako typowe przykłady pozbawionych skrupułów łajdaków. [przypis edytorski]

Eurydyka (mit. gr.) — ukochana żona Orfeusza, wielkiego poety i śpiewaka, który po śmierci żony poszedł po nią do krainy umarłych. [przypis edytorski]

Eurydyka (mit. gr.) — ukochana żona Orfeusza, wielkiego poety i śpiewaka, który po śmierci żony poszedł po nią do krainy umarłych. [przypis edytorski]

Eurykles (V w. p.n.e.) — brzuchomówca i wróżbita wspomniany przez Arystofanesa (Osy, w. 1019). [przypis edytorski]

Euryloch — szwagier Odyseusza, mąż jego siostry Ktimeny. [przypis edytorski]

Eurymedon — woźnica Agamemnona. [przypis edytorski]

Eurynome (mit. gr.) — bogini z pokolenia tytanów, wg niektórych mitów panowała ze swym mężem Ofionem na Olimpie, zanim zostali pozbawieni tronów przez Kronosa i Reę. [przypis edytorski]

Eurynome (mit. gr.) — córka Oceanosa, boginka wodna. [przypis edytorski]

Eurypides — Lilla Weneda jak Elektra w sztuce Eurypidesa gotowa jest wiele poświęcić dla ojca. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku, chętnie wprowadzający na scenę postaci kobiece. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku; Eurypides gani tych, którzy grają na lirze, gdy są podochoceni winem: Eurypides, Medea. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480-406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku; twórca m.in. trylogii tragicznej Oresteja, w której ważną rolę grają postacie srogich bogiń zemsty, Erynii (Eumenid). [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. W tekście Platon cytuje fragmenty zaginionej obecnie sztuki Eurypidesa pt. Antiope. Wg zrekonstruowanej fabuły Antiope ucieka z niewoli Lykosa i Dirke, króla i królowej Teb. Przypadkiem napotyka swoich dorosłych już synów, Zetosa i Amfiona, których zrodziła ze związku z Zeusem i porzuciła po urodzeniu. Bracia, dowiedziawszy się, że jest ich matką, pomagają jej w zemście. Najważniejszą scenę tragedii stanowiła dyskusja pomiędzy braćmi na temat tego, która z dróg życiowych jest lepsza. Zetos opowiadał się za podejściem praktycznym, w przeciwieństwie do swojego refleksyjnie nastawionego brata. [przypis edytorski]

Eurypides (ok. 480 p.n.e.–406 p.n.e.) — nowatorski dramatopisarz grecki, autor m.in. Elektry, chętnie wprowadzający na scenę postaci kobiece. [przypis edytorski]

Eurypos — wąska cieśnina pomiędzy wybrzeżem Beocji w Grecji kontynentalnej a wyspą Eubeą na Morzu Egejskim, znana z silnych i gwałtownych prądów morskich, zmieniających się w ciągu krótkiego czasu. [przypis edytorski]

Eurypylos (mit. gr.) — syn Euajmona, wódz Tessalczyków, walczący w wojnie trojańskiej po stronie greckiej, zraniony strzałą przez Parysa; zob. Iliada XI 575–572. [przypis edytorski]

Eurypylos — syn Telefosa i Astiochy, siostry Priama, król Ketejczyków, w przekladzie Siemieńskiego nazywanych Ktejcami. [przypis edytorski]

Eurytos (mit. gr.) — król Ojchalii, mistrz łucznictwa, który wg Odysei (VIII 224–228) został zabity przez boga Apollina, gdy zaproponował mu zawody łucznicze. Wg innej wersji zorganizował zawody łucznicze, których nagrodą była ręka jego córki, a kiedy Heraklesowi, którego uczył łucznictwa i który zwyciężył w zawodach, odmówił dotrzymania słowa, ten na czele armii napadł na Ojchalię i zabił go. [przypis edytorski]

Eurytos (mit. gr.) — król Ojchalii, ojciec pięknej Joli (gr. Iole), mistrz łucznictwa; zorganizował zawody łucznicze, których nagrodą była ręka jego córki. Kiedy Heraklesowi, zwycięzcy w zawodach, Eurytos odmówił dotrzymania słowa, ten na czele armii napadł na Ojchalię i zabił go. [przypis edytorski]

Eurytos — syn Melaneusa, władcy Ojchalii w Tessali, jego syn Ifitos podarował odziedziczony po nim łuk Odyseuszowi. [przypis edytorski]

Eustachy Rzymski — legendarny męczennik wczesnochrześcijański, znany jedynie ze średniowiecznej legendy; święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]

Eustacja — bohaterka dzieła The Return of the Native Hardy'ego (1878 r.). [przypis edytorski]

Eustacjusz z Tesaloniki (ok. 1125–1193 lub 1198) — bizantyjski teolog, filolog, historyk, arcybiskup Tesaloniki od 1175, twórca prac teoretycznych poświęconych Homerowi: Parekbolàj ejs ten Homéru Iliáda (tytuł pol. Komentarz do Iliady Homera) i Parekbolàj ejs ten Homéru Odýssejan. [przypis edytorski]

Eustathius (ok. 1125–1193 lub 1198) — także: Eustathios, Eustatios, Eustacjusz z Tesaloniki; bizantyjski teolog, filolog, historyk, arcybiskup Tesaloniki od 1175 roku, twórca prac teoretycznych poświęconych Homerowi: Parekbolàj ejs ten Homéru Iliáda (tytuł pol. Komentarz do Iliady Homera) i Parekbolàj ejs ten Homéru Odýssejan. [przypis edytorski]

Euston — jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie, w dzielnicy London Borough of Camden. [przypis edytorski]

eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]

eutanazja (z gr. euthanasia: dobra śmierć) — tu zapewne w pierwotnym znaczeniu: śmierć naturalna bez cierpień fizycznych lub psychicznych. [przypis edytorski]

Euterpe (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]

Euterpe (mit. gr.) — muza poezji lirycznej. [przypis edytorski]

Eutropiusz (320– po 387 n.e.) — historyk rzymski; autor zarysu dziejów Rzymu Brewiarium od założenia Miasta. [przypis edytorski]

Eutyfron, Ion — tytułowi bohaterowie dwóch dialogów Platona. [przypis edytorski]

Eutyfron — kapłan ateński, tytułowy bohater dialogu Platona, w którym rozmawia z Sokratesem o pobożności i jej związku z etyką. [przypis edytorski]

Eutyfron — wieszczek ateński, tytułowy bohater jednego z dialogów Platona, w którym prowadzi z Sokratesem rozmowę o pobożności i jej związku z etyką. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Cezarei (ok. 264–ok. 340) — biskup, egzegeta i polemista, twórca dziejopisarstwa chrześcijańskiego, autor Historii kościelnej. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Cezarei (ok. 264–ok. 340) — biskup, egzegeta i polemista, twórca dziejopisarstwa chrześcijańskiego, autor Historii Kościelnej. [przypis edytorski]

Euzebiusz z Teledy — syryjski mnich-asceta, założyciel klasztoru w pobliżu Aleppo; obwiązał się w pasie obręczą, którą przytwierdził łańcuchem do założonej na szyję obroży. [przypis edytorski]

euzoni, właśc. ewzoni (gr. Εύζωνες; ewzones: dosł. piękne pasy) — greckie elitarne oddziały wojskowe, najczęściej oddziały piechoty lekkiej a. piechoty górskiej; nazwa występująca już u Homera. [przypis edytorski]

evening quarters are attractive (ang.) — wieczorne kwatery są atrakcyjne. [przypis edytorski]

eventa (łac.) — zdarzenia, wypadki. [przypis edytorski]

Evenus — w innym przekładzie: Euenos. [przypis edytorski]

E vero! (wł.) — Prawda! [przypis edytorski]

e vero (wł.) — to prawda. [przypis edytorski]

Everyman's Library — wydawnictwo publikujące literaturę klasyczną, głównie z kanonu zachodniego, założone w 1905 w Londynie. [przypis edytorski]

everything-tight (ang. neol.) — taki, w którym wszystko jest ściśnięte, silnie przylegające do siebie. [przypis edytorski]

Eviradnus, Fête chez Thérèse — wiersze Wiktora Hugo: Eviradnus, wchodzący w skład drugiej części poematu La Légende des siècles (Legenda wieków); Fête chez Thérèse: ze zbioru Les Contemplations (Zamyślenia, 1855). [przypis edytorski]

eviva! (hiszp.) — niech żyje. [przypis edytorski]

Eviva l'arte! (wł.) — Niech żyje sztuka! [przypis edytorski]

Evöë! — okrzyk bachantek, kobiet towarzyszących pochodowi Dionizosa, wyrażający radość i nieskrępowaną wolność. [przypis edytorski]

evoe! (łac.) — okrzyk radości. [przypis edytorski]

evoe (mit. gr.) — ekstatyczny okrzyk bachantek (czcicielek Dionizosa). [przypis edytorski]