Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | bez liczby pojedynczej | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 25923 przypisów.
biegną z wszystkich krańców świata — Samo sumienie grzesznika popędza go do zasłużonej kary, a jeśli w nim bodziec sumienia nie jest dość silny, wysokie przewidzenie nastręcza Charona, który leniwych wiosłem do ich kaźni zapędza. [przypis redakcyjny]
bieguna północnego i południowego, punktów ziemi nieznanych dotąd — to jest wówczas, gdy Jules Verne pisał tę powieść. [przypis redakcyjny]
biegun (daw.) — [tu:] włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
biegun — miejsce na kuli ziemskiej najbardziej oddalone od równika; tu oznacza najzimniejsze miejsce na ziemi. [przypis redakcyjny]
biegun (starop.) — włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
Bielany — miejscowość oddalona o 5 km na północ od Warszawy z kościołem Kamedułów (założonym w r. 1639). Od czasów Jana Kazimierza w Lasku Bielańskim odbywały się odpusty w dzień Zielonych Świątek, stąd tradycje późniejszych „majówek” w Lasku Bielańskim. [przypis redakcyjny]
Bielany — [wówczas] miejscowość w sąsiedztwie Warszawy; [obecnie dzielnica miasta]. [przypis redakcyjny]
Bieliny — wieś w powiecie radomskim, k. Rawy Mazowieckiej. [przypis redakcyjny]
bielizna (daw.) — biała sukienka, współ. odzież spodnia. [przypis redakcyjny]
Bielsk — miasto na płd. od Białegostoku. [przypis redakcyjny]
bierali (przestarz.) — forma czasu przesz. niedokonanego od czasownika: brać; dziś popr.: brali. [przypis redakcyjny]
biera — los, troska. [przypis redakcyjny]
bieretek (starop.) — [zdrobn.: biret] czapka, ubiór głowy. [przypis redakcyjny]
bierka a. biera— gra, kostka, przen.: los. [przypis redakcyjny]
bierka — owca. [przypis redakcyjny]
bierze tu wolę w bardzo obszernym znaczeniu, jako prasiłę, energię, popęd — por. Lessing, op. cit., s. 82; Windelband, op. cit., s. 359; Volkelt, op. cit., s. 148 i 167; Paulsen, op. cit., s. 78 oraz w [dołączonym tu] Słowniku [hasło]: „wola”. [przypis redakcyjny]
bierzmo (starop.) — belka. [przypis redakcyjny]
Bierzmuj się — przy bierzmowaniu otrzymuje się nowe imię. Nim to podstarzała Zofia powinna zastąpić imię chrzestne. [przypis redakcyjny]
biesaga (daw.) — sakwa, juki. [przypis redakcyjny]
biesiady (starop.) — [tu:] rozmowy, zabawy. [przypis redakcyjny]
bieżeć (tu forma 3 os. lp: bieży) — podążać, iść. [przypis redakcyjny]
Bieży do mety po sukno zielone — Sukno zielone, jakie w nagrodę otrzymywał zręczniejszy i szczęśliwszy biegacz do mety. [przypis redakcyjny]
bifstek (ang. beefsteak, wym. bifsteik) — befsztyk, smażone mięso wołowe. [przypis redakcyjny]
Biga — wóz parokonny. [przypis redakcyjny]
Bijanka — [Bianca] d'Este, córka Zygmunta, brata ks. Herkulesa. [przypis redakcyjny]
bijanka (starop.) — piana bita z cukrem lub śmietaną. [przypis redakcyjny]
Bije zegar kuranty — melodia wygrywana przez mechanizm ukryty w zegarze; tu: precyzyjnie skonstruowana aparatura fletowa wygrywająca melodię rokokowego tańca dworskiego — menueta. [przypis redakcyjny]
Bij na piankę jajek kilka… — przekład W. Ł. [przypis redakcyjny]
Bikoka — zamek w okolicy Pawii. [przypis redakcyjny]
Bił nam czołom i prosył, szczob jeho podaryty, a my pomniawszy jeho usługi, dajem (z ukr.) — bił nam czołem i prosił, żeby go obradować, a my, wspomniawszy jego usługi, dajemy. [przypis redakcyjny]
bil angielski (z ang. bill of rights) — ustawa przyjęta przez parlament angielski i zatwierdzona przez króla. [przypis redakcyjny]
Bilba — Bilbao, miasto w Hiszpanii północnej. [przypis redakcyjny]
bilingues, haec illave, prout invaluissent, defensuri Prothei! (łac.) — dwujęzyczni Proteusze, gotowi bronić tego lub owego, jak co wzrosło w siły. [przypis redakcyjny]
binda (starop.) — temblak; [także: wstęga, opaska; red. WL]. [przypis redakcyjny]
binda — wstęga. [przypis redakcyjny]
binokle (a. fr. pince-nez; czyt.: pęsné) — szkła bez oprawy trzymające się na nosie. [przypis redakcyjny]
biorą (…) gwałtem — porywają. [przypis redakcyjny]
Biorę na świadki te strofy ostatnie... — ironiczna aluzja do niechętnych krytyków zarzucających utworom Słowackiego brak poezji. [przypis redakcyjny]
Birbante! (wł.) — Łotrze! [przypis redakcyjny]
Biren — książę Zelandii, bohater noweli opowiedzianej przez Olimpię. [przypis redakcyjny]
birety — czapki rogate bez daszka, używane przez duchownych. [przypis redakcyjny]
birkut (z tatar.) — gatunek sokoła lub orła. [przypis redakcyjny]
Birże (lit. Biržai) — miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów. [przypis redakcyjny]
Biserta — miasto w Tunis w Afryce. [przypis redakcyjny]
bisior — cienka tkanina płócienna lub lniano-wełniana używana w dawnej Polsce a. jedwab morski, tkanina z przędzy małżów, bardzo rzadka i kosztowna. [przypis redakcyjny]
Biskalia — kraj Basków, Biskaja. [przypis redakcyjny]
Biskupa z Miry (…) nienaganny — Mikołaj święty, będąc biskupem Miry, trzy młode dziewczęta, które ich ojciec, zmuszony ubóstwem, chciał puścić na targ niewstydu, pieniądzmi uposażył, przez co wyrwał je z przepaści zepsucia i niewoli osobistej. [przypis redakcyjny]
biskup chełmiński — Andrzej Olszowski. [przypis redakcyjny]
Biskupi, nawykli w owych czasach chodzić na wojnę na Saracenów i Sasów, byli bardzo odlegli od klasztornego ducha — „Wówczas biskupi i księża zaczęli porzucać złote pasy i pendenty, wiszące na tych pasach noże zdobne drogimi kamieniami, wykwintne stroje, ostrogi, których bogactwo ciążyło ich piętom. Ale wróg rodzaju ludzkiego nie zniósł takiej dewocji, która poruszyła przeciw sobie duchownych wszelkiego stanu i sama sobie wydała wojnę.” (Niepewny autor Życia Ludwika Pobożnego). [przypis redakcyjny]
biskup krakowski — Jędrzej Trzebicki (1657–1679). [przypis redakcyjny]
biskupów sami obywatele w swojej diecezji oznaczą — Staszic nie ma na myśli powrotu do stosunków pierwotnych Kościoła, ale przeniesienie na naród prawa królewskiego; w Polsce mianował biskupów i nadawał im diecezje król, a papież nominatów zatwierdzał. [przypis redakcyjny]
Biskupom… u świętego Frącka — biskupom krakowskim, których portrety wiszą w krużgankach kościoła Franciszka. [przypis redakcyjny]
biskup warmiński — Stefan Wydżga. [przypis redakcyjny]
Bismarck, Otto (1815–1898) — kanclerz Rzeszy Niemieckiej, przywódca obszarników pruskich, dokonał zjednoczenia Niemiec (1871); zwalczał ruch socjalistyczny; prowadził politykę antypolską. [przypis redakcyjny]
Bismarck (…) pokaże swoją sztukę — w przewidywanej przez Rzeckiego wojnie Niemiec z Rosją. W rzeczywistości Bismarck przygotowywał ponowną wojnę przeciw Francji, a wojny z Rosją chciał uniknąć zabezpieczając się przed walką na dwa fronty — przymierzem z Austro–Węgrami. [przypis redakcyjny]
Bis medium amplexi (…) capite et cervicibus altis — Dwakroć ciało ściśnięte i barki, i szyja;/ Dwakroć gad hardym karkiem nad głowę się wzbija. [przypis redakcyjny]
Bismillach własc. bismillah (ar.) — w imię Boga. [przypis redakcyjny]
Bis repetita placent, (…) ter repetita (łac.) — rzeczy, dwukrotnie powtórzone, są miłe, (…) trzykrotnie powtórzone [nudzą]. [przypis redakcyjny]
bisurmański — mahometański. [przypis redakcyjny]
bisurmański (przest. pogard.) — muzułmański, tu: tatarski lub turecki. [przypis redakcyjny]
bisurmanin (przest. pogard.) — muzułmanin. [przypis redakcyjny]
bisurmanin (przest. pogard.) — muzułmanin; tu: sułtan turecki i chan tatarski. [przypis redakcyjny]
bisurman — pogardliwie: mahometanin; przenośnie: rozpustnik, łajdak. [przypis redakcyjny]
biszkokt (z łac. bis coctus) — biszkopt. [przypis redakcyjny]
Bite majn her (niem.) — proszę, mój panie (napisane są te wyrazy tak, jak je wymawiał służący). [przypis redakcyjny]
bite — ubite, utarte. [przypis redakcyjny]
bitwa pod Cecorą (1620) — zakończona zwycięstwem wojsk turecko-tatarskich nad Polakami podczas odwrotu, spowodowanego przez niezgodę i niesubordynację polskich magnatów; do niewoli dostał się wówczas m.in. Bohdan Chmielnicki; Cecora — miejscowość w pn.-wsch. Rumunii. [przypis redakcyjny]
bitwa pod Chojnicami (1454) — bitwa wojsk polsko-litewskich pod wodzą Kazimierza Jagiellończyka z Krzyżakami w czasie wojny trzynastoletniej; tę samą nazwę nosi bitwa z czasów potopu szwedzkiego (1657). [przypis redakcyjny]
bitwa pod Kircholmem (1605) — zwycięstwo wojsk polskich nad szwedzkimi w czasie wojny polsko-szwedzkiej (1600–1611); Kircholm — dziś miejscowość Salaspils na Łotwie, 25 km na płd. wschód od Rygi. [przypis redakcyjny]
bitwa pod Kłuszynem (1610) — zwycięstwo wojsk polskich nad rosyjsko-szwedzkimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618. [przypis redakcyjny]
bitwa pod Masłowym Stawem (1638) — klęska Kozaków, zakończyła powstanie i pociągnęła za sobą znaczne ograniczenia przywilejów kozackich. [przypis redakcyjny]
bitwa pod Sołonicą (1596) — bitwa, w której hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Bitwa się sroga wszczyna — wspomniana w [stancy] 14, w. 2 bitwa pod Rawenną. [przypis redakcyjny]
Bitwa u Huły — zapewne pieśń o bitwie nad Ułą (1564), gdzie Mikołaj Radziwiłł rozbił wojsko moskiewskie. [przypis redakcyjny]
bityńskie narody — [mieszkańcy Bitynii]; Bitynia: kraina w Azji Mniejszej, oddzielona od Europy Morzem Marmara. [przypis redakcyjny]
Bitynia — kraina w Azji Mniejszej, oddzielona od Europy Morzem Marmara. [przypis redakcyjny]
Biuletyn Polskiej Konfederacyi Pracowników Umysłowych — Nr. 1 — wyszedł w Warszawie w kwietniu 1925 r. Artykuł Żeromskiego, drukowany na pierwszem miejscu, nie ma żadnego tytułu; w spisie rzeczy nazwany jest Przedmową. [przypis redakcyjny]
biurger (z niem.: Bürger) — obywatel, mieszczanin. [przypis redakcyjny]
bizarre (fr.) — dziwaczny. [przypis redakcyjny]
bizerski — przymiotnik od nazwy miasta Bizerta (starożytna Utica) w płn. Afryce w krainie Tunis. [przypis redakcyjny]
Bizerta — starożytna Utica, miasto nadbrzeżne w płn. Afryce w krainie Tunis. [przypis redakcyjny]
Björnson — Über die Krafte. [przypis redakcyjny]
błąd (…) co w nas dusz tyle, ile władz jest, mieści — Poeta zbija tu bezbożne zdanie tych, którzy utrzymują, że człowiek ma duszę zbiorową, to jest czującą i myślącą. Koncylium ósme w kanonie XI tak o tym mówi: „Apparet quondam in tantum impietativenisse, ut hominem duas animas habere impudente dogmatizent”. [przypis redakcyjny]
błąd ludzki — fałszywa, nieprawdziwa myśl ludzka, głupota ludzka. [przypis redakcyjny]
błąd przeciwny (…) błędowi, co miłość złudzeniem między człowiekiem zatlił a strumieniem — Narcyz patrząc na cień swój odbity w strumieniu, brał go za swój obraz rzeczywisty. Podczas gdy Dante rzeczywiste postaci świateł tylko za odbite obrazy uważał. [przypis redakcyjny]
błąd ślepy nierządem się chlubił — aluzja do głoszonego przez szlachtę, szczególnie w epoce saskiej, hasła: „Polska nierządem stoi”. [przypis redakcyjny]
błąd — tu: błądzenie. [przypis redakcyjny]
błąd wiek człowieczy — błądzeniem jest życie ludzkie. [przypis redakcyjny]
błagać (daw.) — uspokoić, ukoić. [przypis redakcyjny]
błagać kogo (starop.) — [tu:] miękczyć, uśmierzać. [przypis redakcyjny]
błagać się (daw.) — uspokoić, ukoić. [przypis redakcyjny]
błahocześciwy (daw. ukr.) — pobożny; prawosławny. [przypis redakcyjny]
błahocześciwy (z ukr.) — pobożny, prawowierny; prawosławny. [przypis redakcyjny]
błahoczestywy (z ukr: pobożny, prawowierny) — prawosławny. [przypis redakcyjny]
błam — futro. [przypis redakcyjny]
bławat — cenna tkanina jedwabna, najczęściej błękitna. [przypis redakcyjny]
bławatne — z bławatu, sukna. [przypis redakcyjny]
bławatny — z sukna zwanego bławatem; [kosztownego, jedwabnego materiału]. [przypis redakcyjny]
błaźni — w rękopisie: blaźni. [przypis redakcyjny]
błazeńska laska — godło błazna, zazwyczaj z dzwoneczkami. Komentatorzy zwracają uwagę, że Matejko w obrazie Stańczyk (na dworze królowej Bony) dał mu laseczkę z główką w kapturze z oślimi uszami i z dzwoneczkami, takim, jaki on sam miał na głowie. [przypis redakcyjny]
