Przypisy

Legion Młodych — radykalna piłsudczykowska organizacja młodzieżowa, utworzona w celu zwalczania wpływów opozycji (zwłaszcza endecji) na wyższych uczelniach; głosiła ideologię skoncentrowaną na służbie państwu, antykapitalistyczną, antykomunistyczną i antyklerykalną. [przypis edytorski]

legion — podstawowa i największa jednostka taktyczna armii rzymskiej, licząca 5000–6000 żołnierzy; przen.: wielka liczba, mnóstwo ludzi lub innych istot. [przypis edytorski]

Legion Wysockiego — utworzony przez gen. Józefa Wysockiego legion polski liczący ok. 3 tys. żołnierzy, wspierający powstanie węgierskie, które wybuchło 15 marca 1848 pod wpływem wiadomości o rewolucji w Paryżu oraz Wiedniu, stanowiące część Wiosny Ludów. [przypis edytorski]

Legiony Polskie na Węgrzech — oddziały zorganizowane przez gen. Józefa Wysockiego na Węgrzech w latach 1848–1849 w czasie powstania węgierskiego. [przypis edytorski]

Legiony Polskie — polska formacja wojskowa wchodząca w skład armii austro-węgierskiej, utworzona 27 sierpnia 1914 z inicjatywy polskich stronnictw politycznych w Galicji, walcząca w I wojnie światowej po stronie państw centralnych; do Legionów mogli wstąpić Polacy z Galicji zwolnieni od służby wojskowej oraz ochotnicy z Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]

legislatorek (z łac. legislator: prawodawca) — pogard.: prawodawca, poseł na sejm. [przypis edytorski]

legislatywa — władza ustawodawcza, tworząca prawo. [przypis edytorski]

legista — znawca prawa. [przypis edytorski]

legitymistyczny (z fr.) — tu: związany ze zwolennikami dynastii Burbonów. [przypis edytorski]

legiwać — daw. forma wyrażająca czynność wielokrotną a. zwyczajową; znaczenie: kłaść się. [przypis edytorski]

legiwać — kłaść się zwykle; leżeć zazwyczaj. [przypis edytorski]

legjon — dziś popr.: legion. [przypis edytorski]

legły — dziś: poległy. [przypis edytorski]

legnoł (gw.) — położył się. [przypis edytorski]

lego, legere (łac.) — zbierać; wybierać; czytać (III koniugacja). [przypis edytorski]

legować (daw.) — zapisywać w testamencie. [przypis edytorski]

legowany — zapisany w testamencie. [przypis edytorski]

le grand-duc Michel (fr.) — wielki książę Michał; tj. Michał Pawłowicz Romanow (1798–1849), młodszy brat Aleksandra i Konstantego. [przypis edytorski]

le Grand Général (fr.) — tu: hetman wielki. [przypis edytorski]

le grand malheur (fr.) — wielkie nieszczęście. [przypis edytorski]

le grand rideau du peyotl s'est dechire (fr.) — wielka zasłona peyotlu rozdarła się. [przypis edytorski]

leg shows (ang.) — pokazy nóg. [przypis edytorski]

legszy (starop. forma) — poległszy. [przypis edytorski]

legumina — deser. [przypis edytorski]

legumina — rodzaj deseru, słodka potrawa na mące, np. kisiel, budyń czy pudding. [przypis edytorski]

leguminy — dosł. desery; tu: artykuły żywnościowe. [przypis edytorski]

leguński — legionowy; znana jest pieśń z czasów tzw. Cudu nad Wisłą, zatytułowana Leguny w niebie, autorstwa Adama Kowalskiego. [przypis edytorski]

leguteńko (daw.) — bardzo lekko. [przypis edytorski]

Lehr-Spławiński, Tadeusz (1891–1965) — slawista, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]

Leibnitz a. Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki matematyk, fizyk i filozof; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, nieoddziałujących na siebie składników świata. [przypis edytorski]

Leibnitz a. Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki matematyk, fizyk i filozof epoki oświecenia, jeden z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych uczonych XVII w.; pozostawił po sobie ogromną ilość nieopublikowanych listów i pism z różnych dziedzin. [przypis edytorski]

Leibnitz a. Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. matematyk, fizyk i filozof; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, nieoddziałujących na siebie składników świata; stwierdzał, że żyjemy w najlepszym ze wszystkich możliwych światów, co Wolter wykpiwa w Kandydzie. [przypis edytorski]

Leibnitz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. filozof, a także matematyk (wynalazca rachunku różniczkowego i całkowego, niezależnie od Newtona), fizyk i konstruktor. Monadologia stanowi koncepcję opisującą świat jako złożony z monad, czyli osobnych bytów, z których każdy zawiera całą prawdę o sobie, stanowiąc niejako świat sam dla siebie. Człowiek postrzegany jest jako jedna z nieskończenie wielu niepowtarzalnych monad. Według Leibniza monady nie oddziałują na siebie nawzajem, są niezmienne (czas i przestrzeń stanowią rodzaj złudzenia poznawczego), a ich wzajemne relacje zostały raz na zawsze z góry ustalone na zasadzie harmonii przedustawnej przez Boga jako naczelną monadę stanowiącą dla pozostałych monad przyczynę i cel istnienia. Świat uregulowany na kształt zegara (czy też zbioru wielu mechanizmów tego typu) miał być zdaniem Leibniza najlepszym z możliwych do pomyślenia światów. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. filozof, a także matematyk (wynalazca rachunku różniczkowego i całkowego, niezależnie od Newtona), fizyk i konstruktor. Monadologia stanowi koncepcję opisującą świat jako złożony z monad, czyli osobnych bytów, z których każdy zawiera całą prawdę o sobie, stanowiąc niejako świat sam dla siebie. Człowiek postrzegany jest jako jedna z nieskończenie wielu niepowtarzalnych monad. Według Leibniza monady nie oddziałują na siebie nawzajem, są niezmienne (czas i przestrzeń stanowią rodzaj złudzenia poznawczego), a ich wzajemne relacje zostały raz na zawsze z góry ustalone na zasadzie harmonii przedustawnej przez Boga jako naczelną monadę stanowiącą dla pozostałych monad przyczynę i cel istnienia. Świat uregulowany na kształt zegara (czy też zbioru wielu mechanizmów tego typu) miał być zdaniem Leibniza najlepszym z możliwych do pomyślenia światów; z tego stwierdzenia szydził Voltaire w powiastce filozoficznej Kandyd. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. filozof, a także matematyk (wynalazca rachunku różniczkowego i całkowego, niezależnie od Newtona), fizyk i konstruktor. Monadologia stanowi koncepcję opisującą świat jako złożony z monad, czyli osobnych bytów, z których każdy zawiera całą prawdę o sobie, stanowiąc niejako świat sam dla siebie. Człowiek postrzegany jest jako jedna z nieskończenie wielu niepowtarzalnych monad. Według Leibniza monady nie oddziałują na siebie nawzajem, są niezmienne (czas i przestrzeń stanowią rodzaj złudzenia poznawczego), a ich wzajemne relacje zostały raz na zawsze z góry ustalone na zasadzie harmonii przedustawnej przez Boga jako naczelną monadę stanowiącą dla pozostałych monad przyczynę i cel istnienia. Świat uregulowany na kształt zegara (czy też zbioru wielu mechanizmów tego typu) miał być zdaniem Leibniza najlepszym z możliwych do pomyślenia światów; z tego stwierdzenia szydził Voltaire w powiastce filozoficznej „Kandyd”. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. filozof, a także matematyk (wynalazca rachunku różniczkowego i całkowego, niezależnie od Newtona), fizyk i konstruktor. Jego monadologia stanowi koncepcję opisującą świat jako złożony z monad, czyli osobnych bytów, z których każdy zawiera całą prawdę o sobie, stanowiąc niejako świat sam dla siebie. Człowiek postrzegany jest jako jedna z nieskończenie wielu niepowtarzalnych monad. Według Leibniza monady nie oddziałują na siebie nawzajem, są niezmienne (czas i przestrzeń stanowią rodzaj złudzenia poznawczego), a ich wzajemne relacje zostały raz na zawsze z góry ustalone na zasadzie harmonii przedustawnej przez Boga jako naczelną monadę stanowiącą dla pozostałych monad przyczynę i cel istnienia. Świat uregulowany na kształt zegara (czy też zbioru wielu mechanizmów tego typu) miał być zdaniem Leibniza najlepszym z możliwych do pomyślenia światów. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki filozof, matematyk (wynalazca rachunku różniczkowego i całkowego, niezależnie od Newtona), fizyk i konstruktor. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki filozof, prawnik, dyplomata, historyk i bibliotekarz. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki matematyk, fizyk i filozof; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, nieoddziałujących na siebie składników świata. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki matematyk, fizyk i filozof; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, niepodzielnych bytów świata. W systemie tym człowiek jest jedną z wielu niepowtarzalnych monad. Według Leibniza monady nie oddziałują na siebie nawzajem, są niezmienne (czas i przestrzeń stanowią rodzaj złudzenia poznawczego), a ich wzajemne relacje zostały raz na zawsze z góry ustalone na zasadzie harmonii przedustawnej przez Boga jako naczelną monadę. Leibniz stwierdzał, że żyjemy w najlepszym ze wszystkich możliwych światów, co wykpiwał Wolter w powiastce filozoficznej Kandyd. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niemiecki matematyk, fizyk i filozof epoki oświecenia, jeden z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych uczonych XVII w.; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, nieoddziałujących na siebie składników świata. [przypis edytorski]

Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646–1716) — niem. matematyk, fizyk i filozof; autor metafizycznej teorii monad: podstawowych, nieoddziałujących na siebie składników świata. [przypis edytorski]

Leica — marka pierwszych fotograficznych aparatów małoobrazkowych, dzięki którym rozpoczęła się epoka nowoczesnego reportażu fotograficznego, produkowanych przez niemieckie przedsiębiorstwo E. Leitz Optische Werke (ob. Leica Camera AG). [przypis edytorski]

leica — tu: aparat fotograficzny (od nazwy własnej firmy produkującej sprzęt fotograficzny i optyczny). [przypis edytorski]

Leimen — miasto w Niemczech, w Badenii-Wirtembergii, 6 km na południe od Heidelbergu. [przypis edytorski]

Leimen — miasto w Niemczech, w Badenii-Wirtembergii. [przypis edytorski]

Leipart, Theodor (1867–1947) — jeden z przywódców niemieckiego ruchu związkowego, socjaldemokrata. W roku 1933 więziony i torturowany przez nazistów. [przypis edytorski]

leitmotiv — element przewijający się przez cały utwór lub stale powtarzający się w czyjejś twórczości. [przypis edytorski]

leitmotiv (niem.) — motyw wiodący, przewodni. [przypis edytorski]

leitmotiv (z niem.) — motyw przewodni; element treści lub temat przewijający się przez cały utwór. [przypis edytorski]

leitmotiv (z niem.) — motyw przewodni. [przypis edytorski]

Lejbełe — zdrobnienie od Lejb. [przypis edytorski]

lejbgwardia — straż przyboczna monarchy. [przypis edytorski]

lejbgwardii kawalergardzkom połku (ros. лейб-гвардии кавалергардском полку) — gwardyjskim pułku ciężkiej kawalerii Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

lejbgwardzista — członek gwardii przybocznej. [przypis edytorski]

lejbgwardzista — członek straży przybocznej monarchy. [przypis edytorski]

lejbgwardzista (z niem.) — członek straży przybocznej monarchy. [przypis edytorski]

lejbik — bluza, żakiet. [przypis edytorski]

lejbik (daw.) — górna część munduru. [przypis edytorski]

lejbik (z niem.) — krótki wierzchni kaftanik. [przypis edytorski]

lejbjegier — żołnierz gwardyjskiego pułku strzelców wyborowych (jegrów) w armii Imperium Rosyjskiego (Lejb-Gwardyjski Pułk Jegrów Jego Wysokości). [przypis edytorski]

lejbmedyku (daw.,z niem.) — lekarz chorób wewnętrznych (w odróżnieniu np. od chirurga). [przypis edytorski]

lejc — część uprzęży służąca do powożenia końmi. Dziś popr. forma M. l. mn.: lejce. [przypis edytorski]

lejc — dziś popr. lejce; być może Słowacki zmienił formę, by zachować rytmikę wiersza. [przypis edytorski]

lejcowa (daw.) — klacz, idąca w lejcach. [przypis edytorski]

lejcowe konie — konie kierowane przez powożącego, idące w lejcach, za którymi podążają pozostałe konie zaprzęgu. [przypis edytorski]

lejeta (gw.) — lejecie. [przypis edytorski]

Le jeu ne vaut pas la chandelle (fr.) — Gra nie jest warta świeczki. [przypis edytorski]

Lejkin, Jakub (1906–1942) — adwokat, zastępca dowódcy Żydowskiej Służby Porządkowej, zastrzelony w pierwszej egzekucji przeprowadzonej przez Żydowską Organizację Bojową. [przypis edytorski]

Lejkin, Jakub (1906–1942) — adwokat, zastępca dowódcy Żydowskiej Służby Porządkowej, zastrzelony w pierwszej egzekucji przeprowadzonej przez Żydowską Organizację Bojową; charakteryzował się niskim wzrostem. [przypis edytorski]

Lejl Szimurim (hebr.) — noc czuwania, pierwsza noc święta Paschy. [przypis edytorski]

lej (rum. leu) — waluta Rumunii. [przypis edytorski]

lejtenant — popr.: lejtnant, porucznik. [przypis edytorski]

lejtnant (niem. Leutnant) — porucznik. [przypis edytorski]

lejtnant — stopień oficerski odpowiadający polskiemu porucznikowi lub podporucznikowi. [przypis edytorski]

lejtnant — stopień oficerski w armii rosyjskiej. [przypis edytorski]

le Juif errant de l'Armee (fr.) — Żyd-Tułacz armii; odniesienie do postaci Żyda Wiecznego Tułacza, bohatera średniowiecznej legendy, który za urąganie Jezusowi w drodze na ukrzyżowanie został obarczony klątwą wiecznej tułaczki po świecie. [przypis edytorski]

lekarstwy — dziś popr. forma N.lm: lekarstwami. [przypis edytorski]

lekcejszy — dziś popr.: lżejszy. [przypis edytorski]

lekce od nich poważony (starop.) — zlekceważony przez nich. [przypis edytorski]

lekciej (gw.) — lżej. [przypis edytorski]

lekcij (gw.) — lżej. [przypis edytorski]

lekcje, dyjalekcie — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ć półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego w jego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]

lekcyą — dziś popr. B.lp r.ż.: lekcję. [przypis edytorski]

lekcyj — daw. forma D.lm.; dziś raczej: lekcji. [przypis edytorski]

lekcyj — daw. forma D.lm., dziś raczej: lekcji. [przypis edytorski]

lekcyj — dziś częstsza forma D. lm: lekcji. [przypis edytorski]

lekcyj — dziś najczęstsza forma D. lm: lekcji. [przypis edytorski]

lekkiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: lekkim. [przypis edytorski]

lekki oszczep — tu: kij bilardowy. [przypis edytorski]

lekki — tu: niepoważny. [przypis edytorski]

lekki — tu: niesprawiający wrażenia wysilonego, tj. pisanego z trudem; por.: lekkie pióro. [przypis edytorski]

lekkoduch — człowiek, który z powodu braku odpowiedzialności za cokolwiek, unika problemów i zmartwień. [przypis edytorski]

lekkomyślnik (neol.) — lekkoduch; osoba lekkomyślna. [przypis edytorski]

lekko — nie traktując poważnie. [przypis edytorski]

lekkość (starop.) — hańba. [przypis edytorski]

lekkoskrzydlny (neol.) — ktoś, kto ma skrzydła pełne lekkości a. któremu latanie przychodzi z łatwością. [przypis edytorski]

lekować (gw.) — leczyć. [przypis edytorski]

lekować (gw.) — leczyć się. [przypis edytorski]

lekpom (ros. лекпом, skrótowiec od лекарский помощник) — pomocnik lekarza, felczer. [przypis edytorski]