Przypisy

pontyfikalnie — uroczyście. [przypis redakcyjny]

Pontygier — zamek Poitiers we Francji, własność rodziny Maganca. [przypis redakcyjny]

ponuremu zięciu — zam.: zięciowi, analogicznie do: ojcu (lic. poet.). [przypis redakcyjny]

po obiorze prezesa — tj. po 10 grudnia, dniu wyboru prezydenta rzeczypospolitej francuskiej. [przypis redakcyjny]

poodkładać — odbić, odpłynąć. [przypis redakcyjny]

po okazyjej — po bitwie. [przypis redakcyjny]

po oracji — po mowie. [przypis redakcyjny]

popadszy spis — dopadłszy spis [tj. włóczni]. [przypis redakcyjny]

popalić boty — szybko uciec. [przypis redakcyjny]

poparłem — popchnąłem, wytężyłem. [przypis redakcyjny]

Popatrz miedzy szoty prawdziwszej roboty — poszukaj między kupcami bardziej prawdomównego wyrobu, tj. lustra („szot” od „Szkot”; Szkoci byli znani w Polsce jako kupcy). [przypis redakcyjny]

popędliwy potok — rwący potok. [przypis redakcyjny]

popętać — powiązać; tu: skuć. [przypis redakcyjny]

popielicami — futrem ze skórek zimowych wiewiórki północnej. [przypis redakcyjny]

popieliszcze — pogorzelisko, ruiny. [przypis redakcyjny]

Popina — garkuchnia. [przypis redakcyjny]

popisować się z czym (starop. forma) — dziś: popisywać się czym. [przypis redakcyjny]

Pop Jan — ksiądz Jan, władca legendarnego państwa w Afryce. [przypis redakcyjny]

popod (przestarz.) — pod. [przypis redakcyjny]

po polskiej stronie Niepru — tj. na prawym brzegu Dniepru. [przypis redakcyjny]

popona (starop.) — zasłona, fartuch u powozu. [przypis redakcyjny]

po pracej (starop. forma) — starsza forma Msc. lp, zamiast: po pracy (w dalszym ciągu wiele form podobnych, np. pieśń V zwr. 4 i zwr. 5; pieśń VI zwr. 71). [przypis redakcyjny]

poprawić się — przyjść do siebie, utyć. [przypis redakcyjny]

poprawiwszy pocztów — pobrawszy płace na poczty. [przypis redakcyjny]

po próżnicy — na próżno. [przypis redakcyjny]

poprzecznia (wł. oryg. la scotta) — lina do nastawiania żagla; może tłumacz rozumiał tu reję, drąg poprzeczny, do którego przywiązuje się żagiel. [przypis redakcyjny]

po przejrzeniu złudnej opony Mai — por. Wstęp. [przypis redakcyjny]

poprzestać świata — wyrzec się świata. [przypis redakcyjny]

po przykrej przeprawie — przez rzeką. [przypis redakcyjny]

poprzysięgli (starop.) — wsparli zaskarżenie przysięgą. [przypis redakcyjny]

popsować (daw.) — popsuć. [przypis redakcyjny]

popsować (daw.) — popsuć, tu: zabić. [przypis redakcyjny]

popsować (starop.) — popsuć. [przypis redakcyjny]

popularitatem (łac.) — wziętość, popularność. [przypis redakcyjny]

popularitatem (łac.) — wziętość. [przypis redakcyjny]

populus romanus — lud rzymski. [przypis redakcyjny]

pop (z gr.) — dosłownie ojciec; ksiądz. [przypis redakcyjny]

porąc — prując. [przypis redakcyjny]

Poraj — jak wiemy z Pana Tadeusza (Ks. IV w. 351), był herbem Mickiewiczów. [przypis redakcyjny]

Porando — chińska nazwa Polaków; zniekształcone ang. słowo — Poland. [przypis redakcyjny]

Poranny dzwonek — mowa o curfew–bell, czyli dzwonie, który o 8 lub 9 wieczorem wzywał do gaszenia ognia i dzwonił ponownie o czwartej rano, zezwalając na rozpalenie ognia. Czwarta była bardziej zwyczajową godziną niż trzecia. [przypis redakcyjny]

po ranu karmie nie wspomniała — z rana nie dopominała się o jedzenie; karmia (starop.): pokarm, dziś tylko o pokarmie dla zwierząt mówi się karma. [przypis redakcyjny]

poraz (daw.) — klęska, pogrom. [przypis redakcyjny]

Pordenone (1484–1539) — malarz włoski. [przypis redakcyjny]

poręcze (daw.) — r.n. [tj. to poręcze]. [przypis redakcyjny]

porękawiczne — tu: wynagrodzenie dla pośrednika. [przypis redakcyjny]

porfir — gatunek skały wulkanicznej, której najbardziej znana odmiana posiada barwę czerwonawą; na dworze cesarzy bizantyjskich wykonywano z porfiru naczynia, a także wyłożono nim komnatę, w której przychodzili na świat prawowici następcy panującego władcy (tzw. porfirogeneci). [przypis redakcyjny]

porfir — serpentyn, marmur czarny w zielone cętki. [przypis redakcyjny]

por (łac. porruni) — rodzaj czosnku. [przypis redakcyjny]

Por. list z 10 maja. Jak pierwej, Werter odczuwający w pełni piękno przyrody, nie zdołał odmalować go w obrazie, tak nie potrafi teraz spotkania z parobczakiem oddać w słowach. [przypis redakcyjny]

Por. list z 16 lipca 1771. [przypis redakcyjny]

Por. list z 17 maja 1771. [przypis redakcyjny]

Por. list z 26 maja. [przypis redakcyjny]

Por. list z 27 maja 1771. [przypis redakcyjny]

Por.: Mój dialog o Nietzschem (Staudacher, Stanisławów 1907). [przypis redakcyjny]

Por. Mt 19:14: „Lecz Jezus rzeki im: Zaniechajcie dziatek, a nie zabraniajcie im przychodzić do mnie, albowiem takowych jest królestwo niebieskie”. [przypis redakcyjny]

porównanie intrat — dokonane mocą konstytucji sejmowej z 24 lipca 1789, która wyznaczyła biskupom wynagrodzenie ze Skarbu, w zamian za konfiskatę uposażeń w nieruchomościach (rocznie: prymas 200 tys., inni biskupi łacińscy po 100 tys., uniccy po 50 tys. zł. pol.); por. Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, str. 84. [przypis redakcyjny]

porównanie S. T. Coleridge'a z Goethem — porównanie to znajduje się u Tomasza Quinceya w jego Reminiscens of the English Lake Poets w rozdziale pierwszym, poświęconym Coleridge'owi, na str. 84. (Everyman's Library edited by Ernest Rhys. London. J. M. Dent). Dotyczący ustęp brzmi w przekładzie: „Jako współczesny dzielił on tę samą wadę, pochodzącą z tej samej po części przyczyny, z jednym z jeszcze bardziej i powszechniej od Coleridge'a czczonych, ale daleko mniej potężnym i umysłowo szerokim bóstwem owych czasów. Mam na myśli Goethego: On również chromał i to chromał na brak uczuć patriotycznych wśród okoliczności znacznie więcej wymagających i budzących patriotyzm. Niewiele dbał on o Weimar — jeszcze mniej o Niemcy, od Coleridge'a stał zaś o tyle niżej, że Coleridge w rzeczywistości zmuszał się do poddawania się wszystkim uczuciom, jakie świat obchodzą, lubo ich nie żywił, gdy tymczasem Goethe wyrzekł się tych uczuć zarówno w czynach, jak w słowach swych i pismach. Zarówno jeden, jak i drugi przestali istnieć: obu zarówno hołdują ci, co ich znali, jak i tłumy, które ich nie znały. Ale uwielbienie dla Coleridge'a jest wieczne i z roku na rok staje się żywsze, kiedy laury Goethego więdną z każdym pokoleniem, aż przyjdzie czas, kiedy potomność stanie wobec zdetronizowanego bóstwa, zdziwiona, na czym polegała zagadka tego bałwochwalstwa przodków dla bożyszcza próżnego i bez podstawy”. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

Porównanie, tylekroć przez różnych poetów naśladowane, pierwszy raz podobno od Lukrecjusza użyte:

(De rerum natura, III, 952).

[przypis redakcyjny]

porównany — zrównany, postawiony na równi. [przypis redakcyjny]

porównywać (starop.) — równać, równo się obchodzić. [przypis redakcyjny]

poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]

porokować — podyskutować, porozmawiać (tak w wyd. Pieśni trzech; w pierwodruku Pieśni: prorokować). [przypis redakcyjny]

Por. ostatni ustęp listu z 4 maja. [przypis redakcyjny]

poroże — rogi. [przypis redakcyjny]

poroże — rogi (tu o sile obopólnej). [przypis redakcyjny]

porożysty — rogaty. [przypis redakcyjny]

po roztrucharsku — językiem handlarzy koni. [przypis redakcyjny]

porozumieć — zrozumieć, domyślić się. [przypis redakcyjny]

porrigere posteritati (łac.) — przekazywać potomności. [przypis redakcyjny]

Por. satyra Pochwała głupstwa. [przypis redakcyjny]

Porta Inferi (łac.) — brama piekła. [przypis redakcyjny]

porte-malheur (fr.) — osoba lub rzecz przynosząca nieszczęście. [przypis redakcyjny]

portentum est (łac.) — jest to potworność. [przypis redakcyjny]

portionem (łac.) — cząstkę. [przypis redakcyjny]

portionem (łac.) — części. [przypis redakcyjny]

portiunculam in oboedientia (łac.) — garstkę w posłuszeństwie. [przypis redakcyjny]

portki — spodnie z prostej materii, z partu. [przypis redakcyjny]

portorium (łac.) — opłata portowa. [przypis redakcyjny]

portret Beatrix Cenci — w czasach Stendhala niesłusznie uważano ten obraz Guida Reni (1575–1642) za portret Beatrix Cenci, przedstawia on bowiem Sybillę z Samos. [przypis redakcyjny]

portret lorda Grama, który znajduje się w rękopisie — dołączone na osobnej karcie. [przypis redakcyjny]

portwein (z niem.) — czerwone mocne wino portugalskie. [przypis redakcyjny]

Port w Gdyni — drukowany był (na naczelnem miejscu) w książce Pisarze polscy kresom zachodnim (Warszawa, 1925). [przypis redakcyjny]

Porty… i zamki… opatrz — rady te pozwalają odtworzyć stosunki polskie. [przypis redakcyjny]

portyk — zew. część budowli wysunięta ku przodowi albo wgłębiona, otwarta z jednej strony, z rzędem kolumn lub filarów, odsłaniająca główne wejście. [przypis redakcyjny]

portyra — portiera. [przypis redakcyjny]

portyra — portiera, zasłona drzwi. [przypis redakcyjny]

poruczać (starop.) — oddawać pod opiekę, polecać. [przypis redakcyjny]

porucznik, chorąży, namiestnik — oficerowie niższych stopni. [przypis redakcyjny]

poruczyć (daw.)— powierzyć. [przypis redakcyjny]

Poruszono niekiedy sumienie publiczne na korzyść prawa i kazano przysięgać, że się go będzie przestrzegało — Sekstyliusz twierdził, że poprzysiągł go dochować (Cic.). [przypis redakcyjny]

Porwoniście (…) śmierci — niech was śmierć porwie. [przypis redakcyjny]

porywać — tu: porywać z bronią w ręku. [przypis redakcyjny]

poryżać (daw.) — rżeć kilka razy. [przypis redakcyjny]

poryżać — rżeć (o koniu), grozić. [przypis redakcyjny]

„Porządek panuje w Warszawie” (…) około roku 1832 — Słowa te wypowiedział w Izbie Deputowanych ówczesny minister spraw zagranicznych Francji na wieść o kapitulacji Warszawy 8 września 1831. [przypis redakcyjny]

porządkiem wspacznym — wbrew zwykłemu porządkowi. [przypis redakcyjny]

porządny a. rządny — tu: praworządny. [przypis redakcyjny]

porządny (daw.) — sprawnie rządzony. [przypis redakcyjny]

porzem — przeorywamy, prujemy. [przypis redakcyjny]