Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
spektatorem — [N.lp.] widzem. [przypis redakcyjny]
spektatorów — widzów, obserwatorów. [przypis edytorski]
Spektator, [The Spectator] — tytuł angielskiego pisma periodycznego z początku XVIII w., za którego wzorem Marivaux zaczął wydawać „Spektatora francuskiego” (1725). [„The Spectator”, pierwsza nowoczesna gazeta, promował wartości oświeceniowe i poruszał głównie tematy społeczne; ukazywał się w latach 1711–1712, wznowiony na krótko w 1714; wszystkie numery opublikowano w postaci kilkutomowej książki, przetłumaczonej m.in. na francuski (1714); red. WL]. [przypis tłumacza]
spektator — widz; obserwator. [przypis edytorski]
spektator — widz. [przypis edytorski]
spektator (z łac. a. z fr.) — widz. [przypis edytorski]
spektator (z łac. spectare: patrzeć) — widz. [przypis edytorski]
spektator (z łac.) — widz. [przypis edytorski]
spektralny (fiz., z łac.) — widmowy, odnoszący się do widma światła powstałego z rozszczepienia. [przypis edytorski]
spektr — spektrum optyczne, widmo światła. [przypis edytorski]
spektrum — widmo, tj. obraz światła rozłożonego na częstotliwości. [przypis edytorski]
spekulacja — transakcja kupna-sprzedaży zorientowana na szybki i pokaźny zysk, obarczona dużym ryzykiem. [przypis edytorski]
„Spekulacje Filozoficzne” — ang. „Philosophical Transactions of the Royal Society”, czasopismo naukowe wydawane od 1665. [przypis edytorski]
spekulacje — tu: dociekania umysłowe. [przypis redakcyjny]
spełna (starop.) — w całości. [przypis redakcyjny]
spełna — w pełni. [przypis edytorski]
spełna zostać (starop.) — pozostać nienaruszonym. [przypis edytorski]
spełnia miody i wino — spełnia toasty, pijąc miód i wino. [przypis edytorski]
spełny (daw.) — pełny, zupełny, kompletny. [przypis edytorski]
spełzły — odbarwiony pod wpływem światła słonecznego. [przypis edytorski]
spełzły — wyblakły. [przypis edytorski]
spełznąć razowi — uniknąć razu. [przypis redakcyjny]
spełznąć — (zwykle o tkaninie) wyblaknąć. [przypis edytorski]
spelunka — knajpa, szynk, od łac. spelunca — jaskinia. [przypis edytorski]
spelunka — lokal o podejrzanej renomie, najczęściej z wyszynkiem alkoholu. [przypis edytorski]
Spem pretio non emo — Terentius, Adelphoe, II, 3. 11. [przypis tłumacza]
Spence, Józef (1609–1768) — słynny angielski znawca sztuki; napisał w formie dialogu dzieło, w którym starał się dzieła rzymskich poetów objaśniać za pomocą starożytnych dzieł sztuki i odwrotnie. [przypis tłumacza]
Spence (…) przyjął raz na zawsze za zasadę przy poetycznym opisie, że nic nie jest dobrym, co by niestosownym było, gdybyśmy to przedstawili na obrazie albo na posągu — [por.] Polymetis Dial., XX p. 811: „Scarce any thing can be good in a poetical description, which would appear absurd, if represented in a statue or picture”. [przypis redakcyjny]
spencer (daw.) — krótka, dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]
spencer (daw.) — krótka kurtka. [przypis edytorski]
spencer — dawny strój męski, przypominający frak ze skróconymi połami. [przypis edytorski]
spencer (daw.) — rodzaj krótkiej kurtki. [przypis edytorski]
spencer (daw.) — rodzaj krótkiej męskiej kurtki. [przypis edytorski]
spencer — dziewiętnastowieczny ubiór męski, przypominający frak. [przypis edytorski]
spencereczek — zdrobn. od: spencer, daw. krótka kurtka dwurzędowa. [przypis edytorski]
spencerek a. spencer (daw.) — rodzaj krótkiej kurtki. [przypis edytorski]
spencerek (daw.) — krótka, dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]
spencerek (daw.) — kurtka. [przypis edytorski]
spencerek (daw.) — kurtka, zwykle z dwurzędowym zapięciem. [przypis edytorski]
spencerek — kurtka z kołnierzem i kieszeniami. [przypis edytorski]
spencerek — zdrobn. od spencer; daw. krótka kurtka dwurzędowa; w stroju męskim: ubiór codzienny, sportowy a. roboczy (kurtka do jazdy konnej, łowiectwa itp.), rodzaj fraka z obciętymi połami; w stroju damskim: wygodny kaftanik noszony na suknię. [przypis edytorski]
spencerek — zdrobn. od: spencer, krótka dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — ang. filozof, biolog i antropolog, współtwórca socjologii; przedstawiciel ewolucjonizmu. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — ang. filozof, biolog i antropolog, współtwórca socjologii; twórca ewolucjonizmu, systemu filoz. uznającego stopniowy rozwój za powszechną zasadę wszechświata, której podlega cały świat fizyczny, organizmy żywe, umysły, kultury i społeczeństwa; zasady etyczne uważał za podlegające zmianom, wytworzone w toku ustawicznie trwającej ewolucji; również naturalistycznie wyjaśniał powstanie i rozwój religii. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — ang. filozof i socjolog pozytywistyczny. [przypis redakcyjny]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof, biolog i antropolog, współtwórca socjologii; przedstawiciel ewolucjonizmu. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog, bardzo popularny w 2. poł. XIX w. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog; obok Comte'a jeden z twórców socjologii, przedstawiciel organicyzmu i ewolucjonizmu w naukach społecznych. Autor 10-tomowej syntezy wiedzy ludzkiej — Programu systemu filozofii syntetycznej (1862–1893). [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog; przedstawiciel ewolucjonizmu w naukach społecznych. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog. Stosował prawa ewolucjonizmu w naukach społecznych, twórca teorii organicyzmu, w myśl której społeczeństwo jest jak jeden organizm: wszystkie warstwy i instytucje społeczne są wzajemnie powiązane, a społeczeństwo będzie zdrowe tylko wtedy, jeśli wszystkie „organy” będą działały poprawnie. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — brytyjski filozof i socjolog, autor 10-tomowego Program systemu filozofii syntetycznej, w który skład wchodziły m.in. Zasady etyki. [przypis edytorski]
Spencer, Herbert (1820–1903) — filozof, biolog i antropolog ang.; obok Comte'a jeden z twórców socjologii; twórca ewolucjonizmu, systemu filoz. uznającego stopniowy rozwój za powszechną zasadę wszechświata, której podlega cały świat fizyczny, organizmy żywe, życie umysłowe, rozwój kultur i społeczeństw; zasady etyczne uważał za podlegające zmianom, wytworzone w toku ustawicznie trwającej ewolucji; również naturalistycznie wyjaśniał powstanie i rozwój religii; twórca teorii organicyzmu, w myśl której społeczeństwo jest jak jeden organizm: wszystkie warstwy i instytucje społeczne są wzajemnie powiązane, a społeczeństwo będzie zdrowe tylko wtedy, jeśli wszystkie „organy” będą działały prawidłowo; autor dzieła pomyślanego jako syntetyczne ujęcie wiedzy ludzkiej: Program systemu filozofii syntetycznej (t. 1–10, wyd. 1862–1893). [przypis edytorski]
Spencer, Herbert(1820–1903) — filozof, biolog i antropolog ang., współtwórca socjologii; twórca ewolucjonizmu jako systemu filoz. uznającego stopniowy rozwój za powszechną zasadę wszechświata, której podlega cały świat fizyczny, organizmy żywe, umysły, kultury i społeczeństwa; zasady etyczne uważał za podlegające zmianom, wytworzone w toku ustawicznie trwającej ewolucji; również naturalistycznie wyjaśniał powstanie i rozwój religii, autor dzieła pomyślanego jako syntetyczne ujęcie wiedzy ludzkiej, Program systemu filozofii syntetycznej (t. 1–10, wyd. 1862–1893). [przypis edytorski]
spencer — krótka, dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]
„Spencer sam może już dać wykształcenie”; „W Zoli powieściach cała literatura przyszłości dla mnie streszczona” — S. Przybyszewski, Listy, I, s. 43, 45. [przypis autorski]
spencer — ubiór męski z połowy XIX w. przypominający frak z obciętymi połami. [przypis edytorski]
spencer — XIX-wieczny ubiór męski, przypominający frak z obciętymi połami. [przypis edytorski]
spencer (z ang.) — krótka kurtka. [przypis edytorski]
Spengler, Oswald (1880–1936) — niemiecki filozof historii i kultury. [przypis edytorski]
Spengler, Oswald (1880–1936) — niemiecki filozof i historiozof, autor bestsellerowej książki Zmierzch Zachodu (1917), przewidującej upadek cywilizacji europejskiej. [przypis edytorski]
Spengler, Oswald Arnold Gottfried (1880–1936) — niem. filozof kultury i historii; autor publikacji Zmierzch zachodu (Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, 1922) zwiastującej upadek cywilizacji europejskiej; a także: Państwo. Problem klas społecznych, państwa i historii filozofii politycznej (Der Staat. Das Problem der Stände, Staat und Geschichte Philosophie der Politik, 1924), Człowiek i technika. Filozofia życia (Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, 1931) i in. [przypis edytorski]
Spengler, Oswald Arnold Gottfried (1880–1936) — niem. filozof kultury i historii; autor publikacji: Zmierzch zachodu (Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, 1922), Państwo. Problem klas społecznych, państwa i historii filozofii politycznej (Der Staat. Das Problem der Stände, Staat und Geschichte Philosophie der Politik, 1924), Człowiek i technika. Filozofia życia (Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, 1931) i in. [przypis edytorski]
Spenser, Edmund (ok. 1552–1599) — angielski poeta i humanista. [przypis edytorski]
spensjonować (daw.) — odesłać w płatny stan spoczynku, na emeryturę. Oficerów pierwszego Cesarstwa Francuskiego po jego upadku zwolniono z czynnej służby i wypłacano im połowę wcześniejszej pensji wojskowej (żołdu). [przypis edytorski]
spensjonować (daw.) — odesłać w płatny stan spoczynku, na emeryturę. Spensjonowali mnie, prawdopodobnie dlatego, że byłem pod Waterloo: oficerów pierwszego Cesarstwa Francuskiego po jego upadku zwolniono z czynnej służby i wypłacano im połowę wcześniejszej pensji wojskowej (żołdu). [przypis edytorski]
spensjonować (daw.) — wysłać na emeryturę. [przypis edytorski]
spensjonowanie (daw.) — przeniesienie na emeryturę. [przypis edytorski]
spensjonowany (daw.) — na emeryturze. [przypis edytorski]
Spera in Deo (łac.) — ufaj Bogu (tu z Ps 42, 6; fragm. tekstu mszy katolickiej w rycie rzymskim, odmawiany przez wiernych). [przypis edytorski]
speranda (daw.) — oczekiwane korzyści. [przypis edytorski]
speranda (daw., z łac. speranda: coś, na co ma się nadzieję, czego się spodziewa) — przyszły spadek. [przypis edytorski]
speranda (daw., z łac. sperandum: coś, czego się oczekuje) — nadzieja; por. desperacja: utrata nadziei. [przypis edytorski]
speranda (przstarz.) — nadzieja na coś, przewidywany zysk. [przypis edytorski]
Speranski, Michaił Michajłowicz (1772–1839) — rosyjski polityk i prawnik, od 1807 do 1812 osobisty doradca cara Aleksandra I i członek Rady Stanu; jako generał-gubernator Syberii (1819–1821) wprowadził reformy wzmacniające administrację państwową na tym terenie, zmierzające do zmniejszenia korupcji i samowoli władz lokalnych. [przypis edytorski]
speranta — tu: oczekiwany spadek. [przypis edytorski]
Sperat (…) minax — Pentadius, De spe. [przypis tłumacza]
Sperchejon — rzeka w środkowej Grecji, wpada do Zat. Malijskiej kilka km na płn. od Termopil. [przypis edytorski]
Sperchejos (gr.) a. Spercheus (łac.) — rzeka we Ftiotydzie w Tesalii, w starożytności czczona jako bóstwo. [przypis edytorski]
sperka a. szperka (daw.) — słonina. [przypis edytorski]
sperka (gw.) — słonina. [przypis edytorski]
sperka (gw.) — słonina. [przypis edytorski]
sperka — szperka, słonina. [przypis edytorski]
spermatogeneza — proces powstawania i dojrzewania plemników (gamet męskich), odbywający się w jądrach. [przypis edytorski]
spermatozoid (med.) — plemnik. [przypis edytorski]
Spero (…) imos — Vergilius, Aeneida IV, 382, 387. [przypis tłumacza]
spero (łac. forma 1. os. lp) — mam nadzieję. [przypis edytorski]
spero (łac.) — mam nadzieję. [przypis edytorski]
spero (łac.) — mam nadzieję. [przypis redakcyjny]
Sperone Speroni degli Alvarotti (1500–1588) — humanista doby włoskiego renesansu, uczony i dramaturg; jeden z głównych członków Akademii Literatury w Padwie (Accademia degli Infiammati), twórca dzieł o tematyce moralnej i literackiej. Ukończywszy wydział sztuk na Uniwersytecie w Padwie, wstąpił do gildii (Sacro Collegio) artystów i medyków oraz zaczął prowadzić wykłady z zakresu filozofii (początkowo prowadził katedrę logiki); studiował także na Uniwersytecie w Bolonii u Pietro Pomponazziego. Jest autorem dialogów filozoficznych m.in. o naturze miłości (napisany w 1537 r., opublikowany w 1542), o statusie kobiet (1542), o retoryce (1542), o historii, o języku (pracy będącej obroną języków narodowych w przeciwstawieniu do uniwersalnej i unifikującej łaciny), a także tragedii wierszem Canace (1546, podejmującej temat z Heroid Owidiusza: niedozwolonej miłości między siostrą i bratem; w 1550 r. Speroni napisał w obronie swej sztuki Apologię), zaś w zakresie prac filologicznych rozpraw o Dantem, o Eneidzie Wergiliusza oraz o poemacie Orlando Furioso (Orland szalony) Ariosta. [przypis edytorski]
Spes Patriae (łac.) — Nadzieja Ojczyzny. [przypis edytorski]
Speziestaler — amtliche Bezeichnung für verschiedene Arten vollwertiger Talermünzen. [przypis edytorski]
spezy (daw.) — koszty. [przypis redakcyjny]
spezy (daw., z wł.) — koszty. [przypis redakcyjny]
spezy (daw., z wł.) — wydatki. [przypis redakcyjny]
Sphex (biol.) — nęk, rodzaj pasożytniczych os z rodziny grzebaczowatych, które zapuszczają swoje żądło w zwój nerwowy ofiar, po czym porażone, ale żywe zdobycze umieszczają w norce, do której składają swoje jaja, aby rozwijające się z nich larwy miały zapewnione świeże pożywienie. [przypis edytorski]
spiąć konia — będąc jeźdźcem, zmusić konia do szybkiego biegu. [przypis edytorski]
spiął się na palce — dziś: wspiął się. [przypis edytorski]
Spica (łac., z gr. Stachys) — Kłos; najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Panny. [przypis edytorski]
spichlerz — budynek służący do przechowywania zbóż. [przypis edytorski]
