Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159856 przypisów.
sól Bertholleta (chem.) — chloran potasu, KClO3, odkryty w 1785 przez C.L. Bertholleta, używany dawniej do produkcji kapiszonów do broni palnej oraz jako słaby środek odkażający. [przypis edytorski]
sól glauberska — siarczan sodu, stosowany jako środek przeczyszczający. [przypis edytorski]
sól, rzecz koniecznej potrzeby — starano się w Polsce zaradzić temu dotkliwemu brakowi, poszukując usilnie soli na pozostałym terytorium, zwłaszcza od r. 1787; poszukiwaniom tym zawdzięczać należy odkrycie solanek ciechocińskich. [przypis redakcyjny]
sól suchydniowa — soli dostarczano szlachcie. [przypis redakcyjny]
sól temu, który nam tę rzecz pierwszej potrzeby tak nieludzko wydarł — wszystkie dawne polskie kopalnie i źródła soli w r. 1772 dostały się Austrii; ustało rozdawnictwo bezpłatne soli w pewne dni (sól suchedniowska, wydawana na Suche Dni), a cena podniosła się znacznie; w r. 1788 nastąpiło nagłe podrożenie (z 37 do 50 zł. pol. za cetnar w Warszawie w ciągu pięciu miesięcy) wskutek oddania wywozu soli do Polski kompanii handlowej pruskiej przez dyrekcję salin; od r. 1772 do 1789 Polska zapłaciła Austrii za sól bez mała 57 mil. zł. pol. [przypis redakcyjny]
Soajmos — król Emesy (w Syrii), Σόαιμος (N), Σόεμος (D). [przypis tłumacza]
sobą trwożyć (starop.) — trwożyć się; lękać się. [przypis edytorski]
sobace (gw.) — sobacze, psie. [przypis edytorski]
sobacza (z ros. sobaka: pies) — psia. [przypis edytorski]
sobacze — tu: psie, właściwe dla psa. [przypis edytorski]
sobaczyć — urągać, złorzeczyć, przeklinać. [przypis edytorski]
sobaczy (przestarz., gw.) — psi. [przypis edytorski]
sobaczy — psi; należący do psa. [przypis edytorski]
sobaczy — psi. [przypis edytorski]
sobaczy (z ros.) — psi; charakterystyczny dla psa (przymiotnik o zabarwieniu pejoratywnym). [przypis edytorski]
sobaczy (z ros.) — psi. [przypis edytorski]
sobaczy (z ukr.) — psi. [przypis redakcyjny]
sobaka — pies. [przypis edytorski]
sobaka (pot.) — pies. [przypis edytorski]
sobaka (pot., z ros.) — pies. [przypis edytorski]
sobaka (pot., z ros.) — pies (tu wyzwisko). [przypis edytorski]
sobaka (ros.) — pies. [przypis edytorski]
sobaka (ros.) — pies, suka. [przypis edytorski]
sobaka (ros.) — suka, pies. [przypis edytorski]
sobaka (ros.) — suka. [przypis edytorski]
sobaka (ukr.) — pies. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
sobakę — [tu:] diabła. [przypis autorski]
sobek (pot.) — egoista, samolub. [przypis edytorski]
sobić (daw.) — sposobić się; por. zasoby. [przypis redakcyjny]
sobić się (daw.) — przysposabiać. [przypis redakcyjny]
sobić się — sposobić się. [przypis redakcyjny]
sobie być radzi — zabawić się, weselić się wspólnie. [przypis redakcyjny]
sobie intus samemu canam (łac.-pl.) — śpiewać będę doma. [przypis redakcyjny]
sobiem k'woli budował — budowałem według własnej woli (własnego gustu). [przypis edytorski]
sobie pancerze — sobie: w tekście: αὑτῶν (N), αὐτῶν (D), illorum; pancerze: θώρακας, thoracibus, Schilde (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: Brustharnisch, Brustpanzer. [przypis tłumacza]
Sobieski, Jakub (1590–1646) — magnat, polityk, dowódca wojskowy i pamiętnikarz; Transakcya wojny chocimskiej w dużej mierze opera się na jego relacji. [przypis edytorski]
Sobieski — MS Sobieski, polski statek pasażerski zbudowany w 1937 roku, podczas II wojny światowej przebudowany na transportowiec wojskowy. [przypis edytorski]
Sobieskis — Jonas III Sobieskis (lenk. Jan Sobieski) — Lenkijos didikas ir karvedys, Lenkijos karalius Jonas III ir Lietuvos didysis kunigaikštis Jonas Sobieskis (1674–1696 m.). [przypis edytorski]
sobie (…) spopadły (daw.) — ubzdurały sobie. [przypis edytorski]
sobirajsia so wsiemi wieszczami (z ros. собирайся со всеми вещами) — zbieraj się ze wszystkimi rzeczami. [przypis edytorski]
sobkostwo (daw.) — egoizm. [przypis edytorski]
sobkostwo — egoizm, samolubstwo. [przypis edytorski]
soból — Mustela Zibellina. [przypis autorski]
soból — ssak drapieżny z rodziny łasicowatych o jedwabistym, gęstym i wysoko cenionym futrze. [przypis edytorski]
soból — zwierzę futerkowe z rodziny łasicowatych. [przypis edytorski]
sobór antiocheński — tu: synod w Antiochii w 269, który potępił nauczanie Pawła z Samosaty, głoszącego monarchianizm (pogląd, że Bóg jest jedną osobą). [przypis edytorski]
sobór elwirski — synod w Elwirze w płd. Hiszpanii, jedno z pierwszych ogólnych zgromadzeń duchowieństwa; miał miejsce na początku IV w. (ok. 305?); w kanonie 60 orzeczono, że jeśli ktoś zniszczył pogański posąg kultowy i z tego powodu został skazany na śmierć, nie zostanie zaliczony w poczet męczenników. [przypis edytorski]
sobór, który miał się niebawem zebrać w Rawennie — odbył się w r. 967, w obecności papieża Jana XIII i cesarza Ottona I. [przypis redakcyjny]
sobór narodowy w Szezilu — sobór trydencki. [przypis tłumacza]
sobór nicejski (325) — pierwsze zgromadzenie biskupów chrześcijańskich z całego państwa rzymskiego, zwołane przez cesarza Konstantyna Wielkiego w celu rozwiązania sporów doktrynalnych; na soborze uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty, co wyznaczyło pierwszy etap formułowania doktryny Trójcy Świętej (statusu Ducha Świętego nie ustalono, został określony przez dodatek do nicejskiego wyznania wiary uchwalony przez pierwszy sobór w Konstantynopolu, w 381 roku). [przypis edytorski]
sobór — Sobór św. Aleksandra Newskiego, cerkiew prawosławna na Placu Saskim (obecnie Pl. Piłsudskiego) w Warszawie, zbudowana pod koniec XIX w., a rozebrana w latach 1924–26. [przypis edytorski]
sobór Sofijski w Kijowie — sobór Mądrości Bożej (gr.: Sofia), najważniejsza cerkiew w Kijowie, najsłynniejszy zabytek dawnej architektury ruskiej; zbudowany w XI w., przebudowany w XVII w. w stylu barokowym; w 1934 zamieniony w muzeum. [przypis edytorski]
sobór trydencki — sobór Kościoła rzymskokatolickiego obradujący w latach 1545–1563 w Trydencie, w płn. Włoszech, zwołany w wyniku zagrożenia doktryny katolickiej przez reformację; uznawany za początek kontrreformacji; wydał szereg dekretów doktrynalnych, postanowień dotyczących liturgii i dyscypliny kościelnej. [przypis edytorski]
sobór — tu: spotkanie. [przypis edytorski]
sobór — tu: zgromadzenie, zjazd. [przypis redakcyjny]
sobór Uspienski — sobór Zaśnięcia Matki Bożej, prawosławna cerkiew w obrębie Kremla w Moskwie; tradycyjne miejsce intronizacji patriarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego oraz koronacji carów rosyjskich. [przypis edytorski]
sobór — w Kościele prawosławnym nazwa katedry. [przypis edytorski]
sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich, słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich; słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobótka — noc świętojańska; słowiańskie święto obchodzone w najkrótszą noc w roku. [przypis edytorski]
sobole — tu: futro ze skórek soboli, zwierząt z rodziny łasicowatych o jedwabistej, gęstej sierści. [przypis edytorski]
Sobolewskich nie ma (…) — Sobolewscy: ojciec, Ignacy, były sekretarz stanu do spraw Królestwa Polskiego, i synowie jego: Józef i Jerzy. [przypis redakcyjny]
soboli — sobolowy; z futra sobola. [przypis edytorski]
soboli — z futra sobolowego; soból — nieduży ssak drapieżny z rodziny łasicowatych o cennym futrze. [przypis redakcyjny]
Sobol lub rosmak — futro z soboli lub rosomaków. [przypis edytorski]
sobolowe futro — drogie futro wykonane z sobola, drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych . [przypis edytorski]
sobolowy — brązowy. [przypis edytorski]
sobory rozprawiały nad zagadnieniem „czy kobieta ma duszę — synod w Mâcon we Francji, w roku 585, stał się słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]
sobo-słowienie (neol.) — rzecz. utworzony na wzór łac. monolog. [przypis redakcyjny]
sobota — dawniej był w tygodniu tylko jeden dzień odpoczynku od pracy i nauki: niedziela. Wolne soboty wprowadzono stopniowo, w Stanach Zjednoczonych dla niektórych grup pracowników już przed II wojną światową, w Polsce dopiero w latach 70. i 80. XX w. [przypis edytorski]
sobotny — dziś popr.: sobotni. [przypis edytorski]
Sobryn — roztropny król saraceński, w końcu na chrześcijańską wiarę nawrócony. [przypis redakcyjny]
Sochaczew — miasto w centralnej Polsce, w województwie mazowieckim; między Sochaczewem i Błoniem przebiegała granica drugiego rozbioru, w Sochaczewie stacjonował garnizon pruski. [przypis edytorski]
socha — daw. drewniane narzędzie rolnicze stosowane do orki. [przypis edytorski]
socha — daw. narzędzie do orania ziemi, o bardzo prostej konstrukcji; tu symbol zacofania i życia bez cywilizacyjnych usprawnień. [przypis edytorski]
socha — daw. narzędzie do orki, rodzaj rozdwojonego rylca; także: element konstrukcji dachowej: rozdwojony przy końcu słup podtrzymujący poziomą belkę; tu: rozdwojony widlasto słup (pień, gałąź, rosocha; por. rosochaty: rozwidlony). [przypis edytorski]
socha — dawne drewniane narzędzie rolnicze do orki: rodzaj rozdwojonego rylca. [przypis edytorski]
socha — dawne narzędzie do orki. [przypis edytorski]
socha — pierwotne narzędzie do orki z rozwidlonym rylcem, używane przez plemiona prasłowiańskie. [przypis edytorski]
socha — prymitywne narzędzie rolnicze. [przypis edytorski]
socha — prymitywny, drewniany pług. [przypis edytorski]
socha — rodzaj prymitywnego pługa. [przypis edytorski]
sochaty — syberyjska nazwa łosia. [przypis redakcyjny]
Sochazy — zapewne: Choisy. [przypis redakcyjny]
Sochem — Chem, gr. Letopolis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu, ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]
Sochem — Chem (gr. Letopolis), stolica Chensu, 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
Sochem — Sechem, gr. Letopolis, miasto na południu Delty, ok. 30 km na północ od Memfis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
sochnie — schnie. [przypis edytorski]
Sochroni Bih (ukr.) — uchowaj Boże. [przypis redakcyjny]
Socia doloris (łac.) — towarzyszka cierpienia. [przypis edytorski]
socia (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]
Société pour l'Aviation et ses Dérivés (SPAD) — francuska wytwórnia lotnicza produkująca samoloty używane podczas I wojny światowej i w okresie międzywojennym. [przypis edytorski]
Sociedad de Explosivos de Bilbao (hiszp.) — Spółka Materiałów Wybuchowych w Bilbao. [przypis edytorski]
Societé anonyme pour explication des rêves (fr.) — Anonimowe towarzystwo na rzecz wyjaśniania snów. [przypis edytorski]
societymani, artmani, dancingmani (neol. z ang.) — entuzjaści towarzystwa, sztuki, tańca. [przypis edytorski]
socius doloris (łac.) — towarzysz cierpienia. [przypis edytorski]
socjał (daw.) — socjalista. [przypis edytorski]
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego — utworzona w 1893 r. partia polityczna stawiająca sobie za cel doprowadzenie do wybuchu międzynarodowej rewolucji robotniczej, likwidację państw narodowych, obalenie ustroju kapitalistycznego i oddanie władzy w ręce proletariatu; dążenia niepodległościowe uważała za drugorzędne lub szkodliwe dla swej głównej linii działania; powstała w opozycji do Związku Robotników Polskich i II Proletariatu, a także Polskiej Partii Socjalistycznej; w 1900 r. przyjęła nazwę Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), od 1906 r. przy zachowaniu autonomii organizacyjnej i ideologicznej, stanowiła sekcję Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji; pod koniec 1918 r. z części działaczy SDKPiL i PPS-Lewicy powstała Komunistyczna Partia Polski (KPP). [przypis edytorski]
socjaliści — tzn. socjaliści ówcześni: fourierzyści we Francji i oweniści w Anglii (Przypis F. Engelsa do przekładu niemieckiego). [przypis redakcyjny]
socjalista Krzywicki, charakteryzując „pokolenie analityków, zrozpaczonych i histeryków” — por. L. Krzywicki, Najmłodsi, „Prawda” 1894, nr 16–18. [przypis autorski]
