Przypisy

punkah a. pankhā — duży wachlarz z rozpiętego na ramie liścia palmy, piór lub materiału, używany w płd. Azji do wentylacji pomieszczeń. [przypis edytorski]

punkcja — zabieg medyczny polegający na wkłuciu igły pozwalającej na opróżnienie jamy ciała z płynu (np. punkcja zatok), pobranie płynu (np. punkcja lędźwiowa) lub podania substacji. [przypis edytorski]

punkha, właśc. punkah a. pankhā — duży wachlarz z rozpiętego na ramie liścia palmy, piór lub materiału, używany w płd. Azji do wentylacji pomieszczeń. [przypis edytorski]

punkta — dziś forma M. lm: punkty. [przypis edytorski]

punkta — dziś popr.: punkty. [przypis edytorski]

punkta — pauzy, znaki interpunkcyjne. [przypis edytorski]

punkt archimedesowy — dotyczy zasady dźwigni odkrytej przez Archimedesa, który powiedział: „Dajcie mi punkt podparcia, a poruszę Ziemię”. Archimedes (287–212 p.n.e.) grecki matematyk, fizyk i filozof. [przypis edytorski]

punkta — tezy, tematy do dysputy. [przypis edytorski]

punktów ekwinokcjalny (z łac.) — punkt zrównania dnia z nocą. [przypis edytorski]

punkt testamentu, w którym żąda, aby „Amynomachus i Timokrates (…) mają się zbierać przez pamięć jego i Metrodora” — Diogenes Laertios, Epikur [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 18. [przypis edytorski]

punktualnie — tu: dokładnie, co do joty. [przypis edytorski]

punkt — znajdował się przy ul. Wielopole 26. [przypis edytorski]

Punsz — chodzi o charakterystyczną postać z komedii dell'arte (to włoski Pulcinella, a angielski Punch), złośliwego prześmiewcę. [przypis edytorski]

Punta di Sorrento a. Punta Campanella — przylądek i morski obszar chroniony w regionie Kampania. [przypis edytorski]

Punt — kraina we wschodniej Afryce, na południowy wschód od Egiptu, skąd Egipcjanie sprowadzali drogą morską aromatyczne żywice, złoto, heban, kość słoniową, skóry żyraf, lampartów oraz dzikie zwierzęta. Najprawdopodobniej na wybrzeżu dzisiejszej Erytrei. [przypis edytorski]

pupile — nieletnie sieroty, którymi opiekuje się sąd. [przypis edytorski]

pupilka (daw., z łac. pupilla: dziewczyna-sierota)— podopieczna, wychowanka. [przypis edytorski]

purchawka — grzyb o kulistym owocniku wypełnionym zarodnikami w postaci ciemnego proszku, rozpylającego się po przebiciu owocnika. [przypis edytorski]

purchawka — rodzaj grzyba. [przypis edytorski]

pure nonsens (ang.) — czysty nonsens. [przypis edytorski]

purgacyja (daw.) — środek przeczyszczający. [przypis edytorski]

purgans (łac.) — oczyszczający; uniewinniający; przeczyszczający. [przypis edytorski]

Purgatorio — Czyściec, część Boskiej komedii, poematu napisanego w latach 1308–1321, którego autorem jest Dante Alighieri (1265–1321). [przypis edytorski]

Purgatorio — Czyściec; część druga Boskiej Komedii Dantego Alighieri. [przypis edytorski]

Purim (hebr.: losy) — radosne żydowskie święto obchodzone na pamiątkę cudownego ocalenia Żydów od zagłady zaplanowanej przez złego Hamana za czasów panowania perskiego króla Achaszwerosza. [z przyp. tłum: Haman — pierwszy minister Persji za panowania króla Achaszwerosza. Nienawidził on Żydów do tego stopnia, że skłonił króla, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a jego miejsce zajął wuj królowej, Mordechaj]. [przypis edytorski]

Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów (Losowania), Święto Przeznaczenia; radosne święto żydowskie, obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. w ostatnią pełnię księżyca przed wiosenną równonocą (przypadającą 20 a. 21 marca, tak że Purim wypada zwykle na przełomie lutego i marca). Święto upamiętnia opisaną w biblijnej Księdze Estery historię o ocaleniu Żydów przed wymordowaniem ich przez wezyra Hamana. Zagładę Żydów zaplanował Haman, wybierając termin losowo, a powodem było to, że nie oddawali mu pokłonu. Dzięki swemu wpływowi na męża, króla Persji i Medii Aswerusa (Achaszwerosza, tj. może Kserksesa I), królowa Estera (Hadassa), z pochodzenia Żydówka, doprowadziła do uchronienia swego narodu przed grożącym niebezpieczeństwem i ukaranie Hamana, który zawisł na szubienicy. [przypis edytorski]

Purim — radosne święto żydowskie upamiętniające cudowne ocalenie Żydów za panowania perskiego króla Achaszwerosza. [przypis edytorski]

Purim — radosne święto żydowskie upamiętniające cudowne ocalenie Żydów za panowania perskiego króla Achaszwerosza. [przypis edytorski]

Purim — w judaizmie: święto losów; radosne święto upamiętniające biblijną historię opisaną w Księdze Estery. [przypis edytorski]

puroku (gw.) — pół roku. [przypis edytorski]

pur pase le tan (zniekszt. fr.: pour passer le temps) — dla zabicia czasu. [przypis edytorski]

purpura — głęboki odcień czerwieni, kolor królewski. [przypis edytorski]

„Purpura” jeszcze nie zginęła — parafraza pierwszego wersu hymnu polskiego, niezauważona przez carską cenzurę. [przypis edytorski]

purpura malibejska — od miasta Melibea w Tesalii słynącego z wyrobu tkanin, m.in. na uroczyste szaty, tzw. purpury. [przypis edytorski]

„Purpura” — statek ten symbolizuje Polskę i jej historię, od szczytu potęgi do rozbiorów i pozytywistycznej pracy u podstaw. [przypis edytorski]

purpura — tu: czerwonofioletowa szata, będąca oznaką władzy. [przypis edytorski]

purpura — tu: godność kardynalska. [przypis edytorski]

purpura — tu: królewski płaszcz w kolorze purpurowym. [przypis edytorski]

purpura z Elizy — wg Ez 27:7: „purpura z wysp Elisza”; najpewniej z Elidy, górzystej krainy w staroż. Grecji, położonej w zach. części Płw. Peloponeskiego. [przypis edytorski]

purpurowemi bałwany — dziś popr. forma N. lm: purpurowymi bałwanami. [przypis edytorski]

pur sang (fr.) — czystej krwi. [przypis edytorski]

pur sangre (fr.) — czystej krwi. [przypis edytorski]

pur, sans mélange, cru, vert, dans toute sa force, dans toute son âpreté (fr.) — czysty, bez domieszek, surowy, ostry, w całej swojej sile, w całej swojej chropowatości (cierpkości). [przypis edytorski]

purser (ang.) — intendent, główny steward na statku pasażerskim. [przypis edytorski]

pur, vert (fr.) — czysty, zielony. [przypis edytorski]

Pury, Abraham de (1724–1807) — oficer armii sardyńskiej; w czasach znajomości z Rousseau był w stanie spoczynku. [przypis edytorski]

puryc (jid.) — bogacz, magnat, pan na włościach. [przypis edytorski]

Purym a. Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów (Losowania), Święto Przeznaczenia; radosne święto żydowskie, obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. w ostatnią pełnię księżyca przed wiosenną równonocą (przypadającą 20 a. 21 marca, tak że Purim wypada zwykle na przełomie lutego i marca). Święto upamiętnia opisaną w biblijnej Księdze Estery historię o ocaleniu Żydów przed wymordowaniem ich przez wezyra Hamana. Zagładę Żydów zaplanował Haman, wybierając termin losowo, a powodem było to, że nie oddawali mu pokłonu. Dzięki swemu wpływowi na męża, króla Persji i Medii Aswerusa (Achaszwerosza, tj. może Kserksesa I), królowa Estera (Hadassa), z pochodzenia Żydówka, doprowadziła do uchronienia swego narodu przed grożącym niebezpieczeństwem i ukaranie Hamana, który zawisł na szubienicy. [przypis edytorski]

Purym a. Purim (hebr.: Losy) — Święto Losów, radosne święto żydowskie, upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić; obchodzone 14 dnia miesiąca adar, tj. zwykle na przełomie lutego i marca; świętu towarzyszą tańce, maskarady i zabawy dla dzieci. [przypis edytorski]

Purym (jid.) — w judaizmie wielce radosne Święto Losów, podczas którego je się m.in. ciasteczka z makiem. [przypis edytorski]

purysta — tu: osoba dbała o czystość i precyzję wysłowienia. [przypis edytorski]

purytański — surowy, rygorystyczny. [przypis edytorski]

purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI-XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje. [przypis edytorski]

purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje. [przypis edytorski]

purytański — właściwy purytanom (z łac. puritas: czystość), wyznawcom ruchu religijnego dążącego w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej kościoła anglikańskiego oraz propagującego surowe zasady moralne i obyczaje; wskutek prześladowań w kraju, część purytanów wyemigrowała, zakładając jedne z pierwszych kolonii angielskich w Ameryce Płn. [przypis edytorski]

purytanie (z łac. puritas: czystość) — wyznawcy purytanizmu, ruchu religijno-społecznego w XVI i XVII-wiecznej Anglii, dążącego do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagującego wstrzemięźliwy tryb życia. W 1640 zdominowali Izbę Gmin w parlamencie, uchwalili szereg ustaw ograniczających władzę królewską, co doprowadziło do wojny domowej zwanej rewolucją angielską, zakończonej zwycięstwem parlamentarzystów pod przywództwem Olivera Cromwella, publiczną egzekucją króla Karola I Stuarta i ogłoszeniem Anglii republiką (1649). [przypis edytorski]

purytanin (z łac. puritas: czystość) — wyznawca purytanizmu, ruchu religijnego dążącego do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagującego wstrzemięźliwy tryb życia; także: człowiek skrajnie przywiązany do zasad, w szczególności moralnych. [przypis edytorski]

purytanin (z łac. puritas: czystość) — wyznawca purytanizmu, ruchu religijno-społecznego w XVI i XVII-wiecznej Anglii dążącego do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagującego wstrzemięźliwy tryb życia; także: człowiek skrajnie przywiązany do zasad, w szczególności moralnych. [przypis edytorski]

purytanizm (z łac. puritas: czystość) — ruch religijno-społeczny dążący w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagujący surowe zasady moralne i obyczaje; przen.: rygorystyczność, surowość zasad moralnych. [przypis edytorski]

purytanizm (z łac. puritas: czystość) — ruch religijno-społeczny dążący w XVI–XVII w. do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagujący surowe zasady moralne i obyczaje; prześladowani w kraju od 1620 purytanie osiedlali się w koloniach angielskich w Ameryce Północnej, w których stali się dominującą przez stulecie grupą ludności. [przypis edytorski]

purytanizm (z łac. puritas: czystość) — ruch religijno-społeczny w XVI i XVII-wiecznej Anglii, dążący do zwiększenia czystości doktrynalnej Kościoła anglikańskiego oraz propagujący wstrzemięźliwy tryb życia. W 1640 purytanie zdominowali Izbę Gmin w parlamencie, uchwalili szereg ustaw ograniczających władzę królewską, co doprowadziło do wojny domowej zwanej rewolucją angielską, zakończonej zwycięstwem parlamentarzystów pod przywództwem Olivera Cromwella, publiczną egzekucją króla Karola I Stuarta i ogłoszeniem Anglii republiką (1649). [przypis edytorski]

puśćcie to na mię (starop.) — zostawcie to mnie. [przypis edytorski]

puścić czerwonego kogutka — wzniecić pożar, podpalić. [przypis edytorski]

puścić na miasto (…) w postaci arcydzikiej kaczki — chodzi tu o tzw. kaczkę dziennikarską, tj. plotkę, pogłoskę rozpowszechnianą przez prasę. [przypis edytorski]

puścić na skrzydło (daw.) — zaniedbać. [przypis edytorski]

puścić się dokąd (starop.) — wyprawić się dokąd; wyruszyć w podróż dokąd. [przypis edytorski]

puścić się na coś (daw.) — zdecydować się na coś, odważyć się na coś, zaryzykować. [przypis edytorski]

puścić z torbą — dziś popr.: puścić z torbami. [przypis edytorski]

puścić z torbą — dziś popr.: z torbami. [przypis edytorski]

puściłbych (daw.) — puściłbym. [przypis edytorski]

Puścił miedzy nie Pan Bóg Ducha wartogłowa i byli przyczyną błędów Egiptu, w wszytkich sprawach jako pijani — Iz 19, 14. [przypis edytorski]

Puścił Pan ducha złego miedzy Abimelecha i obywatele Sychimskie — Sdz 9, 23. [przypis edytorski]

puścili w ucieczkę — raczej: rzucili się do ucieczki. [przypis edytorski]

puści (starop.) — puść. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spadek, dziedzictwo, spuścizna. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spuścizna; dziedzictwo. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spuścizna, dziedzictwo. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spuścizna, dziedzictwo, spadek. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spuścizna, dziedzictwo, to, co otrzymuje się w spadku po kimś. [przypis edytorski]

puścizna (daw.) — spuścizna. [przypis edytorski]

puścizna — dziedzictwo pozostałe po zmarłym. [przypis edytorski]

puścizna — dziś popr.: spuścizna, tj. dziedzictwo, spadek. [przypis edytorski]

puścizna — dziś: spuścizna. [przypis edytorski]

puścizna — dziś: spuścizna, spadek. [przypis edytorski]

puścizna — dziś: spuścizna; tj. spadek, dziedzictwo. [przypis edytorski]

puścizna — spadek, dziedzictwo. [przypis edytorski]

puścizna — spuścizna, dziedzictwo. [przypis edytorski]

puślisko — rodzaj rzemienia, którym przytroczone jest strzemię do siodła. [przypis edytorski]

puślisko — skórzany pasek, na którym umocowane są strzemiona; zerwanie puśliska grozi niebezpiecznym upadkiem jeźdźca. [przypis edytorski]

Pusat Tasek — według malajskiego folkloru w oceanie znajduje się wielki wir; znany również jako „pępek mórz”. W centrum tego wiru znajduje się ogromne drzewo zwane Pokok Pauh Janggi. [przypis edytorski]

puskać (daw., gw.) — puścić. [przypis edytorski]

pusować (z fr.) — popychać. [przypis edytorski]

pustać (daw.) — pustkowie, obszar nie porośnięty lasem. [przypis edytorski]

pustać — pustka. [przypis edytorski]

pustać — pustka; teren opustoszały. [przypis edytorski]

pustać — pustkowie. [przypis edytorski]

pustać — pustkowie. [przypis edytorski]

pustać — pustkowie; pusta przestrzeń. [przypis edytorski]

pustać — pustkowie; pustynia. [przypis edytorski]

pustać — pusty, niezalesiony teren. [przypis edytorski]