Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159128 przypisów.
rządów, jakie kolejno plugawiły ten kraj. — patrz Życie św. Karola Boromeusza, który przeobraził Mediolan i spodlił go. Opróżnił sale szermierki, nauczył klepać różańce. [przypis autorski]
rząd — ogół sprzętu do dosiadania konia wierzchowego i kierowania nim, składający się z uzdy, siodła, czapraka (okrycia pod siodło), popręgu, strzemion itp. [przypis edytorski]
rządowe posłuszeństwo — tu: praworządność. [przypis redakcyjny]
rząd — ozdobna uprząż końska do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
Rząd ścieśnia się, gdy przechodzi z wielkiej liczby do małej, to znaczy z demokracji do arystokracji, a z arystokracji do formy królewskiej. Taka jest jego naturalna skłonność — Powolne tworzenie się i rozwój republiki Wenecji na jej lagunach daje dobry przykład tego następstwa; i bardzo jest dziwne, że od przeszło tysiąca dwustu lat Wenecjanie wydają się być dopiero w drugiej fazie, którą rozpoczął Serrar di consiglio w 1198 r. Co się tyczy dawnych książąt, jakich im narzucają, i cokolwiek by mówił o nich Squittinio della liberia veneta, udowodnione jest, że wcale nie byli ich zwierzchnikami. [Serrar del maggior Consiglio (wł.: Zamknięcie Wielkiej Rady): tak nazywała się ustawa wydana za panowania doży Pietra Gradenigo w 1297 r. (datę Russo podaje błędnie), która stanowiła fundament arystokratycznego ustroju Wenecji. Przepisywała ona, że na przyszłość członkami Wielkiej Rady, będącej właściwym piastunem władzy zwierzchniczej, mogą być tylko ci, co w ciągu czterech ostatnich lat należeli już do niej, tudzież ich potomkowie. Równocześnie uniezależniała ta ustawa zupełnie sposób obsadzania miejsc w Radzie od ludu. Squittinio della liberia veneta: tytuł anonimowej pracy, ogłoszonej w 1612 r. dla uzasadnienia rzekomych praw cesarzy do Wenecji; przyp. tłum.]
Z pewnością przeciwstawią mi republikę rzymską, której rozwój, powiedzą, szedł odwrotną drogą, przechodząc od monarchii do arystokracji i od arystokracji do demokracji. Daleki jestem od myślenia w ten sposób.
Pierwsze urządzenie Romulusa było rządem mieszanym, który prędko zwyrodniał w despotyzm. Z powodu szczególnych przyczyn państwo zginęło przed czasem, tak jak umiera noworodek, zanim osiągnie wiek człowieka. Wygnanie Tarkwiniuszów było prawdziwą epoką narodzin republiki. Lecz nie od razu przybrała ona stałą formę, zrobiono bowiem tylko połowę dzieła, nie znosząc patrycjatu. W ten sposób bowiem arystokracja dziedziczna, będąca najgorszym z zarządów legalnych, pozostała w konflikcie z demokracją, i ciągle niepewna i chwiejna forma rządu ustaliła się dopiero, jak tego dowiódł Makiawel, w chwili ustanowienia trybunów; wówczas dopiero powstał prawdziwy rząd i prawdziwa demokracja. Istotnie naród wówczas nie tylko był zwierzchnikiem, lecz był także urzędnikiem i sędzią; senat był jedynie urzędem podwładnym dla miarkowania i ześrodkowywania rządu; a nawet sami konsulowie, chociaż patrycjusze, chociaż pierwsi urzędnicy, chociaż absolutni dowódcy na wojnie, byli w Rzymie jedynie przewodniczącymi narodu.
Odtąd ujrzano także, jak rząd zaczął chylić się w kierunku swej naturalnej skłonności i silnie dążyć ku arystokracji. Ponieważ patrycjat niejako zniósł samego siebie, arystokracja nie spoczywała już w ogóle patrycjuszów, tak jak to jest w Wenecji i w Genewie, lecz w kolegium senatu, złożonym z patrycjuszów i plebejuszów, a nawet w kolegium trybunów, gdy zaczęli uzurpować czynną władzę; słowa bowiem nie zmieniają rzeczy i gdy naród ma naczelników, co rządzą za niego, jakiebykolwiek nosili miano ci naczelnicy, zawsze to jest arystokracja.
Z nadużyć arystokracji zrodziły się wojny domowe i triumwirat. Sulla, Juliusz Cezar, August stali się faktycznie prawdziwymi monarchami; i w końcu, pod despotyzmem Tyberiusza, państwo się rozpadło. Historia rzymska nie zaprzecza więc mojej zasadzie: potwierdza ją.
[przypis autorski]
rząd — sprzęt służący do dosiadania konia wierzchowego i kierowania nim, składający się z uzdy, siodła i czapraka. [przypis redakcyjny]
rząd — tu: porządek, ład (związany z umiarkowaniem). [przypis edytorski]
rząd — [tu:] ubiór na konia. [przypis redakcyjny]
rząd — uprząż końska do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
rząd — uprząż końska. [przypis edytorski]
rząd — uprząż. [przypis edytorski]
rządy drapieżne Henryka — Henryk II, król Cypru, znany w historii ze swoich rządów okrutnych. [przypis redakcyjny]
rządy gminowładne — rządy gmin, rządy demokratyczne. [przypis edytorski]
rządy naszych społeczeństw, jak powiada Arystoteles — Arystoteles, Etyka nikomachejska, X, 9. [przypis tłumacza]
rządy patriarchalne — tu: rządy oparte na władzy najstarszego z rodu, patriarchy. [przypis edytorski]
rządy proste posiadają bowiem maksimum zarówno siły, jak słabości… — siły przy monarchicznej formie, słabości przy formie demokratycznej. [przypis tłumacza]
Rządy starożytnych nie znały nawet tego słowa „finanse”, a dokonywały cudów ludźmi — por. w Projekcie konstytucji dla Korsyki: „Systemy finansowe są nowożytnym wynalazkiem: starożytni nie znali tej nazwy »finanse«, tak jak nie znali nazw talii [fr. taille: bezpośredni podatek gruntowy w dawnej Francji, pierwotnie nakładany w nadzwyczajnych okolicznościach, od 1439 stały; red. WL] i pogłównego. Władza zwierzchnia nakładała podatki na ludy podbite lub pokonane, nigdy na bezpośrednich poddanych, zwłaszcza w republikach. Naród ateński nie tylko, że nie płacił podatków, ale jeszcze przeciwnie, rząd mu płacił, a Rzym, którego wojny musiały tyle kosztować, często rozdzielał ludowi zboże, a nawet ziemie. Pomimo to państwo istniało i utrzymywało wielkie armie na morzu i lądzie, przeprowadzało znaczne roboty publiczne i wydawało przynajmniej tyle, ile stosunkowo wydają państwa nowożytne; jakżeż to się działo?” Na to pytanie odpowiada, że źródłem dochodów państwowych były domeny, że państwo opłacało w naturze urzędników i wojsko, że obowiązki narodu polegały nie na dostarczaniu pieniędzy, ale na pracy. [przypis redakcyjny]
Rządy zdał w ręce swej małżonki Aleksandry… — por. Starożytności XIII, XVI. [przypis tłumacza]
rządzca (daw.) — dziś popr. forma: rządca (tj. władca); por. rządzić. [przypis edytorski]
rządzca (daw.) — rządca; tu ogólnie: mający władzę nad czym. [przypis edytorski]
rządzik czerkieski — lekki rząd na konia. [przypis redakcyjny]
Rządził absolutnie podwładnymi, rzecz największej wagi w wojnie — gdzie indziej widział Demostenes w absolutyzmie Filipa piętę Achillesową jego rozmachu wojennego. [przypis tłumacza]
rządził królestwo (starop. forma) — dziś: rządził królestwem. [przypis edytorski]
rząd związkowy — tj. brazylijski rząd federalny (centralny); Brazylia jest republiką federacyjną, czyli państwem związkowym, złożonym ze stanów zachowujących w dużym zakresie wewnętrzną samodzielność. [przypis edytorski]
rząpów — zbiorników. [przypis autorski]
Rzadka [rzecz] obejść się cale — wyjść cało, bez szwanku. [przypis redakcyjny]
rzadkie jeszcze wówczas po kościołach organy — pierwsza wzmianka o kościelnych organach w Polsce pochodzi z roku 1340 i dotyczy kościoła św. Jakuba w Toruniu. [przypis edytorski]
rzadkie rdzawe szablice — tj. szable występują nieczęsto w ich uzbrojeniu i są niskiej jakości. [przypis edytorski]
rzadki mnie uczci — sens: niewielu mnie szanuje. [przypis edytorski]
rzadki — niezwykły. [przypis edytorski]
Rzadki talent! — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie kwestię Tępaka: „Jeśli talent jest pazurem, patrzcie, z jakim go chwyta talentem”. [przypis edytorski]
rzadki — tu: niezwykły, niespotykany. [przypis edytorski]
rzadkość i wstydliwość muszą tedy gotować kobietom rozkosze nieskończenie wyższe — jest to rzecz temperamentu melancholijnego w zestawieniu z temperamentem sangwinicznym. Przyjrzyjcie się kobiecie cnotliwej, nawet ową kramarską cnotą dewotów (cnotliwa dla uzyskania stokrotnej nagrody w niebie) oraz czterdziestoletniemu zużytemu hulace. Mimo iż Valmont z Niebezpiecznych związków jeszcze nie jest w tym położeniu, prezydentowa de Tourvel jest przez cały ciąg książki szczęśliwsza od niego; i gdyby autor, człowiek tak bystry, był jeszcze bystrzejszy, to byłby morał jego mądrej książki. [przypis autorski]
Rzadko taka pogoda na takie żniwo przypada — ten wers pozwala wnioskować, że akcja dzieje się w sierpniu. [przypis edytorski]
rzadko wykształconego — właśc.: o rzadko spotykanym poziomie wykształcenia. [przypis edytorski]
rzadnieć — dziś: rzednąć. [przypis edytorski]
rzadź (neol.) — coś rzadkiego, płynnego. [przypis edytorski]
rzadź — zapewne neol., rzecz. utworzony od słowa: rzadki. [przypis redakcyjny]
rzadzéj — dziś popr.: rzadziej. [przypis edytorski]
rzęd — dziś popr.: rząd. [przypis edytorski]
rzędolić — gderać, zrzędzić. [przypis autorski]
rzędy — ubiory na konie. [przypis redakcyjny]
rzędzić — rządzić. [przypis redakcyjny]
rzędzić (starop.) — rządzić. [przypis redakcyjny]
rzęśnieć (neol.) — świecić; por. rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęśniejąc — świecąc; por. rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęśnieje (neol.) — świeci; por.: rzęsisty (blask itp.). [przypis edytorski]
rzęsiście — intensywnie. [przypis edytorski]
rzęsisto stało — pula była wysoka. [przypis edytorski]
rzęsisty — mocny, intensywny (zwykle o opadzie lub o świetle). [przypis edytorski]
rzęsisty — tu: bardzo intensywny. [przypis edytorski]
rzęsny (daw.) — tu: obfity, rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsny — dziś raczej: rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsny — dziś: rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsny — rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsów — dziś popr. forma: D. lm.: rzęs. [przypis edytorski]
rzęsów — dziś popr. forma D.lm: rzęs. [przypis edytorski]
rzęsów — dziś popr. forma: rzęs. [przypis edytorski]
rzęsów — dziś popr. forma: rzęs; tu: forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
rzęsów — dziś popr.: rzęs. [przypis edytorski]
rzęsy — dziś popr. forma N.lm: rzęsami. [przypis edytorski]
rzężało — rzęziło. [przypis edytorski]
rzęzić — wydawać chrapliwe dźwięki wynikające z trudności w oddychaniu; tu w znaczeniu: jeszcze żyć, dogorywać. [przypis edytorski]
rzec (daw.) — powiedzieć. [przypis edytorski]
rzec (gw.) — rzecz. [przypis edytorski]
rzechotanie się — rechotanie, śmiech. [przypis edytorski]
rzec, jak ów człowiek, któremu zarzucano, iż się nie zabija (…) — odpowiedź Talesa z Miletu (por. Diogenes Laertios, Tales z Miletu [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, I, 35–36), pannie Lespinasse znana być może z przytoczenia w Próbach Montaigne'a (rozdział XIX). [przypis edytorski]
rzec — powiedzieć. [przypis edytorski]
Rzec więc można, że jedności pokoleniowe nie są wprawdzie żadną dowolną konstrukcją (…). Entelechie prądów wyprzedzają entelechie pokoleń — K. Mannheim, Das Problem der Generationen, „Kölner Vierteljahrshefte für Soziologie” 1928, s. 321. [przypis autorski]
Rzeczą (…) możliwą nazywam rzecz taką, której istnienie z samej swej natury nie zawiera w sobie sprzeczności ani z istnieniem, ani z nieistnieniem jej (…) — Obacz poniżej, co zauważę o hipotezach, które jasno rozumiemy: zmyślenie wszakże zawiera się tutaj w tym, że powiadamy, iż tak się ma z samymi ciałami niebieskimi [Przypis tłumacza. tak się ma z samymi ciałami niebieskimi: „eas tales in corporibus coelestibus existere”. Auerbach 239, Stern 30, Elves 18, Boyle 242 każą rozumieć, że hipotezy istnieją na ciałach niebieskich, co jest wprost niedorzeczne. Gebhardt 23 pisze: „existieren als solche auf den Himmelskórpern”, jak gdyby to były idee platońskie. White 26 przekłada: „assignement of existence in the celestial bodies to these hypotheses”, co jest fantastyczne. Kirchmann 20 przekłada niezrozumiale: „dergleichen gelte bei den Himmelskörpen”. Saisset 316 daje przekład w najlepszym razie dwuznaczny: „ces hypothèses ont une existence réelle”. Sprawę wyjaśnia Appuhn 539, który znajduje związek tego dopisku z dopiskiem [autorskim „Często zdarza się, że ludzie przywołują na pamięć wyraz (…) itd.], skąd widać, że chodzi o hipotezy kosmologiczne, jak ta, którą autor wyłożył według Descartesa w Princ. philos. Cartes. III]. [przypis autorski]
rzeczą (…), o której naprzód słyszałem przeciwnie — Stacjusz w XXI pieśni nauczał poetę, że za bramą czyśćcową żadna przygodna zmiana powietrza miejsca mieć nie może, a zatem i deszcz nigdy nie pada. Strumień ten, którego wody podsycają deszcz i szelest powietrza w dąbrowie rajskiej, przeciwne są założeniu Stacjusza i zanadto przypominają naturę ziemską. Dlatego poeta prosi, ażeby go ta dama objaśniła. [przypis redakcyjny]
rzecz (daw.) — mowa. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — mowa. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — rozmowa, wypowiedź. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — tu: mowa (coś, co się rzecze, tj. mówi). [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — tu: mowa. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — tu: mowa. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — tu: mowa. [przypis edytorski]
rzecz (daw.) — tu w znaczeniu pierwotnym: mowa. [przypis edytorski]
Rzecz dzieje się częścią w Rzymie… — akcja sztuki rozgrywa się na początku V w. p.n.e., kilkanaście lat po obaleniu władzy królewskiej i zaprowadzeniu republiki. Rządy, za pośrednictwem senatu i konsulów, sprawują przedstawiciele możnych rodów, patrycjusze. [przypis edytorski]
rzecze (daw.) — mówi. [przypis edytorski]
rzecze — dziś: mówi. [przypis edytorski]
rzecze — mówi. [przypis edytorski]
rzeczenia Homera (…) cnota u biedaka — por. Homer, Odyseja, XVI, 347. [przypis tłumacza]
rzeczenia (…) jednej pani, która przeszła przez ręce kilku żołnierzy — toż samo u Brantome'a Żywoty pań swawolnych. [przypis tłumacza]
rzeczenie Antystenesa (…) — Gellius Aulus, Noctes Atticae IX, 5. [przypis tłumacza]
rzecz i godło — czapka wolności jest symbolem wolności, która według hr. Henryka w obozie rewolucyjnym utożsamiona jest z pieniędzmi, czyli wolnością używania. [przypis redakcyjny]
rzecz, która nie jest warta złamanego szeląga — rzecz, która nie jest nic warta. [przypis edytorski]
rzecz najdujesz — prowadzisz rozmowę. [przypis redakcyjny]
rzecznik wszech chrześcijańskich zborów i kościołów — Paweł Orozjusz, pisarz podrzędnej wartości i sławy, dlatego tu małym światłem świeci. Napisał siedem ksiąg w obronie wiary chrześcijańskiej przeciwko poganom. [przypis redakcyjny]
rzecz o kolędzie — prezent świąteczny. [przypis edytorski]
rzeczoną [być] (starop.) — być nazywaną. [przypis edytorski]
rzeczony (starop.) — tu: nazywany. [przypis edytorski]
rzeczony (starop.) — tu: zwany; nazywany. [przypis edytorski]
rzeczony — tu: nazywany. [przypis edytorski]
rzeczony — wspomniany. [przypis edytorski]
Rzecz o służących — zamieszczona w 5. tomie Pism Żmichowskiej (Warszawa 1885). [przypis edytorski]
Rzeczowo styl ma znaczenie tylko jako droga prowadząca do pewnej treści danego indywiduum — Stanisław Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 60. [przypis autorski]
Rzeczpospolita — dialog Platona znany dziś częściej pod polskim tytułem Państwo, opisujący idealnie urządzone państwo, rządzone przez filozofów. [przypis edytorski]
Rzeczpospolita (…) Ku temu, co czedł — Dwie ostatnie części dzieła: monolog uosobionej Rzeczpospolitej i końcowy zwrot do czytelnika nie zachowały się w całości. Jedyny ocalały egzemplarz pełnego wydania utworu Mikołaja Reja (wydany w Krakowie przez Macieja Szarffenberka w 1543 r., stanowiący własność biblioteki hr. Potockich w Krakowie, mieszczącej się niegdyś w domu „pod Baranami”, sygnatura biblioteczna A. 1014) jest od tego miejsca uszkodzony. Poprzedni badacze: Ambroży Grabowski, który w 1838 roku sporządził ręczny odpis tekstu, oraz Roman Zawiliński, redaktor wydania źródłowego dla niniejszej edycji, postarali się o dopełnienie tekstu tam, gdzie to było możliwe. Uzupełnienia te zostały ujęte w nawias kwadratowy; tam, gdzie brakuje tekstu, a nie sposób go uzupełnić, wstawiono wielokropek w nawiasie kwadratowym. [przypis edytorski]
