Przypisy

Wasze — tu skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]

wasze — tu: waszmość. [przypis edytorski]

wasze — tu zwrot grzecznościowy, skrót od wasza miłość. [przypis edytorski]

wasze wysokobłagorodie (ros.) — wielmożny panie; tytuł stosowany w carskiej armii przy zwracaniu się do oficerów od kapitana do pułkownika włącznie. [przypis edytorski]

wasze wysokobłagorodje (ros.) — tytuł grzecznościowy: wasza wielmożność. [przypis edytorski]

Waszington — właśc. Washington, George (1732–1799) amer. wojskowy i polityk, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych (1789-1797), zyskał sobie miano ojca narodu amerykańskiego. [przypis edytorski]

wasz prorok Nazarejczyk — tj. Jezus z Nazaretu. [przypis edytorski]

waszraum (z niem. Waschraum) — umywalnia. [przypis edytorski]

Waszti — królowa, żona króla perskiego Kserksesa I (hebr. Achaszwerosz, łac. Aswerus), odmówiła przyjścia przed oblicze męża, gdy ten ją wezwał. Za nieposłuszeństwo król ukarał ją rozwodem (Est 1,19). Jej następczynią została Estera (Est 2,17). [przypis edytorski]

Waszti — według Księgi Estery piękna żona króla Achaszwerosza, oddalona przez niego za publicznie okazane nieposłuszeństwo; jej następczynią została Estera. [przypis edytorski]

wasz — tu: wasz mąż. [przypis edytorski]

waszy — dziś popr.: wasz. [przypis edytorski]

Waszyngton — stolica Stanów Zjednoczonych, położona nad rzeką Potomak, we wschodniej części kontynentu. [przypis edytorski]

Waszyngton, właśc. George Washington (1732–1799) — wódz naczelny podczas wojny Stanów Zjednoczonych o niepodległość, a następnie pierwszy prezydent (1789–1797) nowo powstałego państwa. [przypis edytorski]

Waszyngton, właśc. Washington, George (1732–1799) — generał, polityk i mąż stanu amerykański, wódz naczelny Armii Kontynentalnej w latach 1775–1784, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych (1789–1797), jeden z „ojców założycieli”; po zakończeniu prezydentury George Washington powrócił do swojej posiadłości Mount Vernon, od czasu do czasu doradzając prezydentowi Johnowi Adamsowi, swemu następcy. [przypis edytorski]

Waszyngton, właśc. Washington, George (1732–1799) — wódz naczelny podczas wojny Stanów Zjednoczonych o niepodległość, a następnie pierwszy prezydent (1789–1797) nowo powstałego państwa. [przypis edytorski]

Waszyngton właśc. Washington, George (1732–1799) — wódz naczelny podczas wojny Stanów Zjednoczonych o niepodległość, a następnie, w l. 1789–1797 pierwszy prezydent nowo powstałego państwa. [przypis edytorski]

wataha — tu: grupa uzbrojonych, niebezpiecznych ludzi. [przypis edytorski]

Wat, Aleksander — właśc. Aleksander Chwat (1900–1967), poeta, tłumacz, autor wspomnień, w młodości związany z futuryzmem, w czasie II wojny światowej więzień NKWD, od 1961 na emigracji. [przypis edytorski]

wata — wypowiedź pozbawiona istotnej treści. [przypis edytorski]

watażka — dowodzący oddziałem wolnych Kozaków lub bandą rozbójników. [przypis edytorski]

watażka — tu: przywódca oddziału wolnych Kozaków. [przypis edytorski]

Waterloo Bridge Road — dawna nazwa odcinka drogowego obejmującego londyński most Waterloo (Waterloo Bridge) oraz prowadzącą do niego od południa ulicę Waterloo Street. [przypis edytorski]

Waterloo — miasto w Belgii, w pobliżu którego w 1815 została stoczona ostatnia, decydująca bitwa cesarza Napoleona Bonapartego, zakończona klęską wojsk francuskich w starciu z koalicyjnymi wojskami angielsko-pruskimi, w wyniku czego Napoleon abdykował; tu przen.: wielka, ostateczna klęska. [przypis edytorski]

Waterloo — miejscowość w Belgii, znana z ostatecznej klęski Napoleona w bitwie z 1815 r. [przypis edytorski]

Waterloo — tu: London Waterloo, jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie. [przypis edytorski]

Waterloo — tu: London Waterloo, stacja kolejowa w Londynie. [przypis edytorski]

Waterloo — znajdujące się na terenach obecnej Belgii miejsce ostatecznej klęski Napoleona (18 czerwca 1815 r.). [przypis edytorski]

Waterman — renomowana marka wiecznych piór, najwygodniejszych przyrządów do pisania ręcznego przed wynalezieniem długopisów i ich upowszechnieniem po II wojnie światowej. [przypis edytorski]

waterproof (ang.) — wodoodporny, tu: materiał wodoodporny. [przypis edytorski]

water-proof — tu: płaszcz wodoodporny. [przypis edytorski]

watówka (pot.) — kurtka watowana. [przypis edytorski]

watowany — podszyty watą albo watoliną. [przypis edytorski]

watowany — podszyty watą a. watoliną. [przypis edytorski]

watra (gw.) — ognisko. [przypis edytorski]

watra (gw. podhalańska) — ognisko. [przypis edytorski]

watra — ognisko. [przypis edytorski]

watra (reg.) — ognisko. [przypis edytorski]

watrzany — pochodzący od watry, tj. od ogniska pasterskiego palonego przy szałasie. [przypis edytorski]

Watson, John — postać literacka z cyklu powieści i opowiadań Arthura Conana Doyle'a: współlokator, przyjaciel i współpracownik Sherlocka Holmesa, kronikarz jego sukcesów. [przypis edytorski]

watson — typ maszyny farbiarskiej. [przypis edytorski]

Watteau, Antoine (1684–1721) — właśc. Jean-Antoine Watteau, francuski malarz, rysownik i rytownik. [przypis edytorski]

Watteau, Antoine (1784–1724) — francuski malarz, prekursor i czołowy przedstawiciel francuskiego rokoka. [przypis edytorski]

Watteau, Antoine (1784–1724) — francuski malarz, prekursor i czołowy przedstawiciel francuskiego rokoka; twórca nowego gatunku malarskiego fête galante, przedstawiającego sceny wytwornych zabaw dworskich. [przypis edytorski]

Watteau, Jean-Antionne (1684–1721) — francuski malarz i rysownik, prekursor rokoka. [przypis edytorski]

Watteau, Jean-Antoine (1684–1721) — francuski malarz i rysownik, prekursor rokoka. [przypis edytorski]

Watteau, Jean Antoine (1684–1721) — fr. malarz i rysownik; kolorysta, przedstawiciel rokoka. [przypis edytorski]

Watt, James (1736–1819) — szkocki inżynier i wynalazca, twórca kluczowych ulepszeń konstrukcji maszyny parowej, dzięki którym maszyny te zapoczątkowały rewolucję przemysłową. [przypis edytorski]

watyczny (neol., z łac.) — wieszczy, natchniony; związany z natchnionym przez bogów wieszczkiem, poetą lub śpiewakiem. [przypis edytorski]

Watykan — południowoeuropejskie państwo sprawujące zwierzchnictwo nad Kościołem katolickim; rezyduje tam papież; stolicą również jest Watykan. [przypis edytorski]

Watykan — tu: papiestwo, Kościół rzymskokatolicki i jego hierarchia; od nazwy wzgórza Watykan w Rzymie, które od XIV w. stało się główną siedzibą papieży i najwyższych władz Kościoła. [przypis edytorski]

Watyniusz — jeden z towarzyszy Nerona, organizator walk gladiatorów. [przypis edytorski]

W[at]zdorf — w wydaniu źródłowym fragment nieczytelny; uzupełniony na podstawie innego opracowania. [przypis edytorski]

w Augustinusie heretyka Janseniusza — chodzi o główne dzieło Janseniusza (1585–1638), flamandzkiego teologa katolickiego, wydane w 1640, traktujące o łasce w ujęciu Augustyna, które zostało potępione przez Kościół. [przypis edytorski]

w Austrii, a zatem i w Galicji — w powstałej w 1867 monarchii austro-węgierskiej Galicja stanowiła część wielonarodowych ziem Cesarstwa Austrii. [przypis edytorski]

wawelowy — dziś popr.: wawelski. [przypis edytorski]

Wawelska — warszawska ulica w dzielnicy Ochota. [przypis edytorski]

Wawel — wzgórze w Krakowie, historyczna siedziba królewska. [przypis edytorski]

Wawel — wzgórze w Krakowie, nad brzegiem Wisły. Znajduje się na nim zamek, dawna siedziba królów Polski. [przypis edytorski]

Wawel — zamek na wzgórzu nad brzegiem Wisły na Starym Mieście w Krakowie, dawna siedziba królów Polski; w kryptach pod katedrą wawelską znajdują się groby władców, wieszczów i bohaterów narodowych. [przypis edytorski]

w Awentynu lesie — na znanym wzgórzu Rzymu. [przypis edytorski]

w Awinionie nie papież, jeno aleksandryjski sułtan siedzi — mowa o okresie rezydowania papieży w Awinionie; tzw. ”niewoli awiniońskiej” (1309-1377). [przypis edytorski]

Wawrzecki, Tomasz (1759–1816) — działacz polityczny, generał; poseł na Sejm Czteroletni; po klęsce pod Maciejowicami i pojmaniu Kościuszki wybrany na Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej; po upadku powstania więziony do 1796; członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego (1813), minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim (1815–1816). [przypis edytorski]

wawrzyn — drzewo o wiecznie zielonych liściach, z których w staroż. Grecji i Rzymie robiono wieniec dla zwycięzców igrzysk, a z czasem także dla uczczenia wybitnych osiągnięć we wszelkich dziedzinach życia; laur. [przypis edytorski]

Wawrzyniak, Piotr (1849–1910) — polski ksiądz, wielkopolski działacz społeczny, oświatowy i gospodarczy. [przypis edytorski]

Wawrzyniec II Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de' Medici (1492–1519) — książę Urbino, władca Florencji (od 1513), wnuk wybitnego Wawrzyńca Wspaniałego. [przypis edytorski]

Wawrzyniec Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de' Medici, znany jako Wawrzyniec Wspaniały (1449–1492) — faktyczny władca Republiki Florencji, wybitny polityk, entuzjastyczny mecenas kultury renesansowej, humanista. [przypis edytorski]

Wawrzyniec Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de' Medici, znany jako Wawrzyniec Wspaniały (1449–1492) — faktyczny władca Republiki Florencji, wybitny polityk, entuzjastyczny mecenas kultury renesansowej. [przypis edytorski]

Wawrzyniec z Nowego Targu a. Wawrzyniec Korwin Nowotarski (ok. 1470–1527) — łac. Laurentius Corvinus Novoforensis, niem. Lorenz Raabe (Rabe), wł. Laurentius Bartholomei De Novo Foro; z pochodzenia mieszczanin, z niem. rodziny Rabe (Raabe); humanista, poeta łacińskojęzyczny, pedagog, geograf, autor podręczników, twórca dzieła O wersyfikacji; na Uniwersytecie Krakowskim studiował na wydziale sztuk wyzwolonych (w 1489 r. uzyskał magisterium), a następnie wykładał astronomię, filozofię, geografię, retorykę, literaturę grecką oraz literaturę rzymską; słuchał lekcji poetyki Konrada Celtisa, należał do założonego przez tego humanistę niem. towarzystwa „Sodalitas Litteraria Vistulana” („Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie”); w 1494 przybył do Świdnicy, gdzie był rektorem szkoły parafialnej, a od 1495 również pisarzem miejskim; w 1496 r. przeniósł się do Wrocławia, gdzie został rektorem szkoły św. Elżbiety, pod koniec życia był pisarzem miejskim we Wrocławiu; jeszcze w Krakowie poznał osobiście Mikołaja Kopernika oraz zarys jego teorii systemu heliocentrycznego, w 1506 r. na zaproszenie astronoma wyjechał do Torunia, a po powrocie napisał Wiersz Wawrzyńca Korwina (1508) zawierający m.in. wykład teorii kopernikańskiej na ponad 30 lat przed opublikowaniem dzieła O obrotach sfer niebieskich. W roku 1503 ożenił się z Anną Münsterberg i rozpoczął pracę jako pisarz miejski. W latach 1506–1508 piastował to samo stanowisko w Toruniu. W roku 1508 powrócił do Wrocławia. Zajmował się sprawami publicznymi, politycznymi i kulturalnymi. Od roku 1522 stanął po stronie reformacji i gorliwie ją propagował. [przypis edytorski]

wawrzyn — inaczej: laur, drzewko o wiecznie zielonych, aromatycznych liściach, rosnące w krajach śródziemnomorskich. [przypis edytorski]

wawrzyn — laur; drzewko o aromatycznych liściach, z których w starożytności pleciono wieńce symbolizujące zwycięstwo i chwałę. [przypis edytorski]

wawrzyn — laur; drzewko o wiecznie zielonych, aromatycznych liściach; symbol chwały zwycięstwa. [przypis edytorski]

wawrzyn — laur, roślina będąca symbolem sławy. [przypis edytorski]

wawrzyn — laur, wieniec z którego stanowił symbol zwycięstwa. [przypis edytorski]

wawrzynowy wianek — wieniec laurowy; honorowano nim wybitnych twórców. [przypis edytorski]

ważą się rozlicznych złości (daw.) — ważą się (czynić) rozliczne złości. [przypis edytorski]

ważki — mający duży ciężar fizyczny. [przypis edytorski]

ważna to — konstrukcja gram. analogiczna do „mniejsza o”; dziś raczej: ważne jest. [przypis edytorski]

ważnem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: ważnym. [przypis edytorski]

ważnie — tu: poważnie. [przypis edytorski]

ważny (gw.) — tu: poważny, uroczysty. [przypis edytorski]

ważnym ostrzeżeniem, jakie otrzymaliśmy świeżo od pana Vincent (…) Było to w czasie, kiedy książę Lobkowitz ciągnął na Neapol, hrabia zaś de Gages dokonał owego pamiętnego odwrotu — w zachowanej korespondencji dyplomatycznej list z Wenecji do Neapolu powołujący się na informacje od Vincenta z 26 października 1743 nosi datę 2 listopada 1743, natomiast ofensywa austriacka i strategiczny odwrót armii hiszpańsko-neapolitańskiej pod Velletri miały miejsce dopiero wiosną 1744. [przypis edytorski]

ważyć kogo (starop.) — poważać kogo; szanować. [przypis edytorski]

ważyć lekce — lekceważyć. [przypis edytorski]

ważyć się na dwoje — wahać się. [przypis edytorski]

ważyć się — tu: mieć odwagę coś uczynić. [przypis edytorski]

ważyć (starop.) — poważać, obdarzać szacunkiem. [przypis edytorski]

ważyć — tu: rozważać. [przypis edytorski]

ważyć — tu: ryzykować. [przypis edytorski]

ważyć — tu: rzucać na szalę, narażać (szyję, tj. życie). [przypis edytorski]

Ważyk, Adam (1905–1982) — poeta, prozaik pochodzenia żydowskiego, w latach 1945–1948 współpracujący z „Kuźnicą”. [przypis edytorski]

Ważyk, Adam — właśc. Adam Wagman (1905–1982) poeta tłumacz i eseista, przedstawiciel Awangardy Krakowskiej, po wojnie socrealista, a następnie autor krytycznego wobec stalinizmu Poematu dla dorosłych (1955). [przypis edytorski]

wazmi jewo (ros.) — weź go. [przypis edytorski]

wazonek — dziś popr.: wazonik. [przypis edytorski]

wazon Gallet — zapewne chodzi o wazon z pracowni projektanta szkła w stylu Art Nouveau, Émile'a Gallé (1846–1904), założyciela i gł. reprezentanta szkoły z Nancy. W swoich pracach wykorzystywał formy ze świata roślin (np. wazony w kształcie kielichów kwiatów) oraz owadów i zwierząt morskich, stosował opracowane przez siebie metody barwienia oraz obróbki szkła (szlifowania, trawienia kwasem, techniki szkła warstwowego, wtapianie innorodnych elementów, np. metalowych), na jego sztukę miały wpływ studia nad produkcją wyrobów szklanych w antyku, średniowieczu oraz w daw. japońskiej sztuce użytkowej. Odmienna pisownia nazwiska w tym wypadku może wynikać z pomyłki z nazwiskiem jednego z założycieli znanej firmy perfumeryjnej, Charlesa Martiala Galleta. Istniejąca od 1862 r. perfumeria Roger i Gallet cieszyła się ogromnym prestiżem, zaopatrywała dwory europejskie (m.in. francuski i brytyjski), a wiele szykownych flakonów dla jej wyrobów zaprojektował inny sławny artysta tworzący w szkle w stylu Art Nouveau, René Jules Lalique (wykonywał również wazony, misy oraz biżuterię i zegarki). [przypis edytorski]

w bagniem krył się — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: w bagnie kryłem się. [przypis edytorski]

w bagnośmy uciec zdołali (daw.) — zdołaliśmy uciec w bagno. [przypis edytorski]

w bałtyckich porciech — dziś popr. forma Msc.lm: portach. [przypis edytorski]

w Baloniku zdobył pierwsze oklaski. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Stolik Zielonego Balonika (mal. K. Frycz). [przypis edytorski]

w banku Grimios — w innym oprac. tegoż tłumaczenia: w banku handlowym. [przypis edytorski]