Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8401 przypisów.
koza — tu: areszt. [przypis edytorski]
koza — tu: areszt, więzienie. [przypis edytorski]
koza — tu: więzienie. [przypis edytorski]
koza — więzienie, areszt. [przypis edytorski]
koza — więzienie. [przypis edytorski]
kozelnyčia — bažnyčioje sakykla. [przypis edytorski]
kozera — atut, karta atutowa. [przypis edytorski]
kozera (daw.) — karta atutowa. [przypis edytorski]
kozera (daw.) — kolor atutowy w grach karcianych. [przypis edytorski]
kozera (daw.) — powód, przyczyna; dziś zwykle w wyrażeniu: nie bez kozery. [przypis edytorski]
kozera — karta atutowa. [przypis edytorski]
Kozera z pijanicą, Warwas z Dikasem, Lew z kotem, Gęś z kurem — tytuły zaginionych lub ocalałych we fragmentach dialogów pióra Mikołaja Reja. [przypis edytorski]
kozerek (gw.) — daszek u czapki. [przypis edytorski]
kozerna (daw.) — karta atutowa. [przypis edytorski]
kozerny — odpowiedni; wyżnik kozerny: najstarsza figura w grze karcianej zw. mariaszem, pamfil. [przypis edytorski]
kozetka — wąski mebel bez oparcia przeznaczony do leżenia. [przypis edytorski]
Kozia — historyczna ulica w śródmieściu Warszawy. [przypis edytorski]
Kozia Rzeka — dosł. znaczenie gr. nazwy Ajgospotamoj, rzeki na wybrzeżu Chersonezu Trackiego (ob. płw. Gallipoli). U jej ujścia 1 września 405 p.n.e. rozegrała się ostatnia, rozstrzygająca bitwa wojny peloponeskiej: spartański wódz Lizander zagarnął wyciągniętą na ląd niemal całą flotę ateńską i wziął do niewoli 3000 żeglarzy, których następnie stracono w odwecie za okrucieństwa ateńskie. Pozbawione floty Ateny nie były w stanie importować zboża ani kontrolować swojego morskiego imperium i musiały skapitulować w 404 p.n.e. [przypis edytorski]
Kozia Wyspa — Goat Island, wyspa na rzece Niagara, położona w obrębie wodospadów Niagary, w granicach parku stanowego Niagara Falls. [przypis edytorski]
kozica — drewniany uchwyt pługa. [przypis edytorski]
Kozicki, Władysław (1879–1936) — historyk sztuki, poeta, dramaturg, publicysta, recenzent teatralny, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (od 1926 r. kierował Katedrą Historii Sztuki Nowożytnej na Wydziale Humanistycznym, członek Polskiej Akademii Umiejętności w sekcji historii sztuki); współpracownik i członek redakcji „Słowa Polskiego”, publikował na łamach „Gazety Lwowskiej”; w sferze działań politycznych należał do trójzaborowej Ligi Narodowej, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wraz z Janem Kasprowiczem i Stefanem Żeromskim brał udział w akcji plebiscytowej na Warmii, Mazurach i Powiślu; w sferze literackiej jego zainteresowanie kierowały się przede wszystkim ku sztuce wł. renesansu oraz sztuce polskiej XIX i XX w.; autor sztuk: Wolne duchy (1911), Euforion (1919), Święto kos (1928), Syn marnotrawny (1932). [przypis edytorski]
koziczek zdr. od kozik — składany nożyk. [przypis edytorski]
kozieł (daw.) — dziś: kozioł. [przypis edytorski]
kozieł (daw.) — dziś popr.: kozioł. [przypis edytorski]
kozieł — dziś: kozioł. [przypis edytorski]
kozielce przewracać (starop.) — wywijać koziołki. [przypis edytorski]
koziem — dawna końcówka fleksyjna, dziś: kozim. [przypis edytorski]
kozik — nożyk ze składanym ostrzem. [przypis edytorski]
kozik — scyzoryk, nożyk. [przypis edytorski]
kozik — składany nożyk. [przypis edytorski]
kozik — składany nożyk z lekko zagiętym ostrzem. [przypis edytorski]
koziołek — fikołek. [przypis edytorski]
kozioł — siedzenie dla woźnicy w pojeździe konnym, tu: szerokie przednie siedzenie w samochodzie, przeznaczone dla kierowcy i siedzącego obok pasażera. [przypis edytorski]
kozioł to ów, który pokutuje za grzechy całego narodu — w starożytnej tradycji judaistycznej, opartej na zapisie w Księdze Kapłańskiej, arcykapłan w specjalnym obrzędzie przenosił winy całego ludu izraelskiego na wybranego uprzednio kozła, którego następnie wypędzano na pustynię (Kpł 16, 21–22). [przypis edytorski]
kozioł — tu: karabiny (lub inna długa broń palna) ustawione na sztorc i oparte o siebie nawzajem. [przypis edytorski]
kozioł — tu: karabiny ustawione na sztorc i oparte o siebie nawzajem. [przypis edytorski]
kozioł — tu przen.: uparciuch. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siedzenie dla woźnicy. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siedzenie dla woźnicy w pojeździe konnym. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siodełko. [przypis edytorski]
kozi róg, co jako wół za uchem ryczy — kobza. [przypis edytorski]
kozłowita (pogard.) — mariawita, wyznawca mariawityzmu: polskiego odłamu katolicyzmu opartego na kulcie Marii (nazwa pochodzi od słów: „Mariae vitam imitantes”, tj. naśladowcy życia Maryi), podążaniu drogą pokory, miłości, czystości i modlitwy; wyznanie powst. na przełomie XIX i XX w., po objawieniu Miłosierdzia Bożego, którego miała dostąpić polska zakonnica Feliksa Kozłowska (zw. Mateczką) w 1893 r. i które zobowiązało ją do podjęcia misji uzdrowienia polskiego duchowieństwa; Mateczkę Kozłowską wspierał w jej działaniach ks. Jan Kowalski; mariawici działali początkowo w ramach kościoła rzymskokatolickiego, zachowując jego zwyczaje i praktyki pobożnościowe, jednak w 1906 r. papież Pius X nałożył na założycieli wspólnoty ekskomunikę. [przypis edytorski]
Kozłowska, Maria Franciszka, zw. Mateczką (1862–1921) — zakonnica rzymskokatolicka, która w 1893 miała dostąpić objawienia, zobowiązującego ją do podjęcia misji uzdrowienia polskiego duchowieństwa. Stała się założycielką i duchową opiekunką mariawityzmu, ruchu działającego początkowo w ramach kościoła rzymskokatolickiego. W 1904 watykańska Kongregacja Świętego Oficjum uznała, że jej wpływ na księży jest zbyt duży, nakazała rozwiązanie Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów i zakazała kontaktów z Kozłowską. Spowodowało to wypowiedzenie przez wspólnotę posłuszeństwa biskupom, ekskomunikę w 1906, a tym samym powstanie nowego wyznania, liczącego początkowo kilkadziesiąt tysięcy wiernych. [przypis edytorski]
Kozłowski, Stanisław Gabriel (1860–1922) — pisarz, dramaturg, który główną inspirację do swych utworów czerpał z historii. [przypis edytorski]
Kozłowski, Władysław Mieczysław (1859–1935) — pisarz filozoficzny i przyrodnik polski, urodzony w Kijowie. [przypis edytorski]
Kozłowski, Władysław Mieczysław (1859–1935) — pisarz filozoficzny i przyrodnik polski, urodzony w Kijowie; w l. 1880–1889 na zesłaniu na Syberii, po powrocie w 1890 roku uzyskał w Dorpacie stopień kandydata botaniki, w 1900 w Krakowie stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy Zasadnicze twierdzenia wiedzy przyrodniczej w zaraniu filozofii greckiej”, w 1895 roku został asystentem przy Katedrze Chemii Rolniczej i Fizjologii Roślin w Krakowie, następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził po polsku wykłady dla osadników w różnych częściach kraju oraz badania stosunków społecznych w osadach polskich; do Europy wrócił 1898 r., w archiwach w Paryżu i Rapperswilu zbierał materiały do swych późniejszych publikacji o Kościuszce i Pułaskim; na jakiś czas zamieszkał w Krakowie, pełniąc funkcję wiceprezesa ludowego uniwersytetu im. Mickiewicza oraz redaktora miesięcznika „Pogląd na świat”; w 1901 r. wykładał filozofię w wolnym Universite Nouvelle w Brukseli i przeprowadził swą habilitację w zakresie filozofii na uniwersytecie we Lwowie; następnie od 1902 r. wykładał w Genewie jako docent prywatny; w latach 1920–1928 w Poznaniu objął katedrę profesorską oraz redagował bibliotekę pt. „Podstawy wykształcenia współczesnego”; był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; autor licznych prac z zakresu historii filozofii, socjologii oraz teorii i metodologii nauk. [przypis edytorski]
kozły hiszpańskie a. konie fryzyjskie — umocnienia polowe, chroniące piechotę przed atakami kawalerii. [przypis edytorski]
Kozły — Hyjady, grupa gwiazd w gwiazdozbiorze Byka, w którą Słońce wchodzi w poł. maja; ich pojawienie się zbiega się z porą deszczową. [przypis edytorski]
kozub — rodzaj torby ze świeżo zdartej kory. [przypis edytorski]
kozuń — kozak. [przypis edytorski]
Kozy (astr.) — właśc. Koźlątka, łac. Haedi: grupa trzech małych gwiazd w gwiazdozbiorze Woźnicy (w obecnej terminologii: Epsilon Aurigae, Zeta Aurigae i Eta Aurigae), w pobliżu najjaśniejszej gwiazdy tego gwiazdozbioru, Kapelli (łac. Capella: koza), kojarzonej z mityczną kozą Amalteą, która wykarmiła małego Zeusa; pojawienie się na nocnym niebie Koźląt, następujące w połowie października, zwiastuje nadejście pory wiatrów i burz. [przypis edytorski]
Kozyra — w innym wydaniu: Kozdyra. [przypis edytorski]
kozyrny — najprawdopodobniej zniekształcona forma wyrazu kozerny, tj. odpowiedni, do rzeczy; por. wyrażenie nie bez kozery, znaczące tyle co: nie bez powodu, nie od rzeczy; por. też nieużywany już poza związkami fraz. wyraz kozera: powód, przyczyna (z łac. causari: podawać jako przyczynę, rację, procesować się; bronić jakiejś sprawy); kozyrna dziewczyna: fajna dziewczyna. [przypis edytorski]
kozytać (gw.) — łaskotać. [przypis edytorski]
kpać — wykpić, oszukać. [przypis edytorski]
KPD (niem. Kommunistische Partei Deutschlands) — Komunistyczna Partia Niemiec; założona w 1918, po objęciu władzy przez nazistów zdelegalizowana (1933); po zakończeniu II wojny światowej ponownie zalegalizowana; w radzieckiej strefie okupacyjnej w 1946 połączona z SPD w Socjalistyczną Partię Jedności Niemiec, w Republice Federalnej Niemiec zdelegalizowana w 1956. [przypis edytorski]
kpić — traktować lekceważąco, drwić. [przypis edytorski]
kpi — dziś popr. forma M. lm: kpy; kiep: głupiec, człowiek nierozgarnięty. [przypis edytorski]
k'pięknéj Marii (daw.) — ku pięknej Marii; do pięknej Marii. [przypis edytorski]
k'piersiom — ku piersiom, do piersi. [przypis edytorski]
kpinkować (daw.) — żartować, pokpiwać. [przypis edytorski]
kpr. Franciszek Kosowicz ps. „Maciejka” (1928–2017) — od 1941 r. żołnierz ZWZ/AK, walczył jako partyzant w Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim, a następnie w Grupie „Kampinos” AK, w 1945 r. aresztowany przez NKWD, zbiegł, przedostał się do Włoch, później wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, zmarł w Los Angeles. [przypis edytorski]
krąg Egidy (mit. gr.) — tarcza ze skóry kozy Egidy, która wykarmiła małego Zeusa (w mit. rzym. Jowisza); służyła także córce Zeusa, Atenie (w mit. rzym. Minerwie). [przypis edytorski]
krągiem — dziś popr.: kręgiem. [przypis edytorski]
Krąg interesów — sztuka hiszpańskiego dramaturga Jacinta Benavente'a z 1909, wystawiona w teatrze im. Słowackiego 22 lutego 1919 roku. [przypis edytorski]
Krąg interesów — sztuka Jacinta Benavente'a z 1909 r. [przypis edytorski]
krągła Kallipygos (gr. kallos: piękny, pyge: pośladki) — jeden z przydomków Afrodyty oraz jedno z kanonicznych przedstawień bogini oglądającej się do tyłu na swoje pośladki; Afrodyta Kallipygos znaczy dosł. Pięknotyła, o pięknych pośladkach. [przypis edytorski]
krąg — tu: dysk. [przypis edytorski]
krąg żelazny — dysk. [przypis edytorski]
krąg zwierzyńcowy — Zodiak. [przypis edytorski]
krążąc parowy — dziś popr. N. lm: parowami; parów: dolina o płaskim dnie i stromych zboczach. [przypis edytorski]
krążownik (wojsk.) — duży, silnie uzbrojony okręt. [przypis edytorski]
krążyć coś (daw.) — okrążać, otaczać. [przypis edytorski]
krach — nagły, znaczny spadek cen większości akcji na giełdzie. [przypis edytorski]
kraciasty — tu: okratowany. [przypis edytorski]
kradać — kraść jako czynność zwyczajowa, por. jeść i jadać. [przypis edytorski]
kradać — kraść jako czynność zwyczajowa; por. jeść i jadać. [przypis edytorski]
Kraepelin, Emil (1856–1926) — niemiecki psychiatra. [przypis edytorski]
Krafft-Ebing, Richard von (1840–1902) — austriacko-niemiecki psychiatra i neurolog, autor fundamentalnej pracy Psychopathia sexualis (1886), zbioru ponad 200 przypadków zaburzeń seksualnych. [przypis edytorski]
Kraft durch Freude (niem.) — moc poprzez radość. [przypis edytorski]
Kraftgenie (niem.) — siłacz-geniusz; nazwą tą obdarzano w Niemczech dramaturgów z okresu „burzy i naporu” (tj. 2. poł. XVIII w.), a także bohaterów ich utworów. [przypis edytorski]
Kraft (Krafft), Adam (ok. 1460–ok. 1508) — jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy późnego gotyku. [przypis edytorski]
Kraftmeier (niem.) — siłacz [przypis edytorski]
Kraft und Stoff (niem.) — siły i materii. [przypis edytorski]
Krag, Thomas Peter (1868–1913) — neoromantyczny pisarz norweski, autor nastrojowych liryków i folklorystycznych powieści. [przypis edytorski]
Krag, Vilhelm (1871–1933) — norweski poeta-liryk i powieściopisarz, kierownik teatru narodowego w Krystianii po Bjørnsonie. [przypis edytorski]
kraina Caux — Pays de Caux, kraina we wsch. części historycznej Normandii, zajmująca płaskowyż nad kanałem La Manche, na płn. od ujścia Sekwany. [przypis edytorski]
kraina Izmaelitów — Izmaelici to lud wywodzący się od Izmaela, najstarszego syna Abrahama i Hagar (niewolnicy Sary). Zgodnie z wykładnią Józefa Flawiusza, żydowskiego historyka żyjącego w I w. n.e., synowie Izmaela założyli plemiona pochodzące od ich imion, natomiast wspólnie nazwali się Arabami. Tym samym kraina Izmaelitów to ziemie zamieszkałe przez Arabów, w tym przypadku zapewne północna część półwyspu arabskiego. [przypis edytorski]
kraina łacińska — Dzielnica Łacińska, uniwersytecka dzielnica Paryża, nosząca nazwę od języka łacińskiego, powszechnie używanego na uczelniach od średniowiecza aż do Rewolucji. [przypis edytorski]
kraina Namaka — dziś: Namaqualand, kraina geogr. rozciągająca się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża RPA i Namibii. [przypis edytorski]
kraina pontyjska — Pont, prowincja rzym. w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
kraina — w oryg. łac. patria, w znaczeniu: kraj a. ojczyzna. [przypis edytorski]
krainę — w wersji dzisiejszej śpiewa się „ojczyznę”. [przypis edytorski]
krainy kimeryjskie (mit. gr.) — kraina, w której było zejście do Hadesu (por. Odyseja), zachodnie krańce ziemi, gdzie nie docierało światło Słońca, panowała wieczna mgła i ciemność. [przypis edytorski]
krainy zaświatne — zaświaty. [przypis edytorski]
kraitis — nuotakos turtas. [przypis edytorski]
krajać — dziś: kroić. [przypis edytorski]
krajać — dziś raczej: kroić. [przypis edytorski]
krajan — człowiek pochodzący z tego samego miejsca. [przypis edytorski]
krajan — rodak. [przypis edytorski]