Przypisy

kontuar — lada sklepowa. [przypis edytorski]

kontuar — lada sklepowa; tu: pomieszczenie na zapleczu. [przypis edytorski]

kontuar — lada w barze. [przypis edytorski]

kontuar — mebel, lada oddzielająca sprzedawcę lub barmana od klientów. [przypis edytorski]

kontumacyjalny — kontumacjalny; zaoczny. [przypis edytorski]

kontumelia (z łac.) — zniewaga. [przypis edytorski]

konturna — kontury. [przypis edytorski]

kontusz (daw.) — staropolski strój męski. [przypis edytorski]

kontusze — starop. męski strój wierzchni, tradycyjny ubiór szlachty polskiej tamtego okresu; długa, zapinana z przodu suknia z rozcinanymi rękawami. [przypis edytorski]

kontusz i żupan — elementy tradycyjnego polskiego stroju szlacheckiego. [przypis edytorski]

kontusz i żupan — najważniejsze elementy narodowego stroju szlachty polskiej, noszonego także przez mieszczaństwo: strojna męska szata wierzchnia (kontusz) oraz szata spodnia (żupan). [przypis edytorski]

kontusz — męska suknia z rozciętymi rękawami i zapinana z przodu; tradycyjny (choć o kroju zapożyczonym ze wschodu i szyty z orientalnych materiałów) strój szlachty polskiej. [przypis edytorski]

kontusz — męski płaszcz z rozciętymi rękawami, noszony daw. przez szlachtę; tu: symbol sarmatyzmu i szlacheckiego konserwatyzmu. [przypis edytorski]

kontusz — odświętny męski płaszcz. [przypis edytorski]

kontuszowiec — szlachcic reprezentujący tradycyjne poglądy. [przypis edytorski]

kontusz — staropolska szata wierzchnia z rękawami rozciętymi od pach do łokci, tak aby widać było żupan. [przypis edytorski]

kontusz — staropolski strój męski, długa suknia zapinana z przodu. [przypis edytorski]

kontusz — staropolski wierzchni strój męski. [przypis edytorski]

kontusz — wierzchni strój męski, długa suknia zapinana z przodu, z rozciętymi rękawami. [przypis edytorski]

kontusz — wierzchni strój męski z rozciętymi rękawami, zapinany z przodu; tradycyjny strój szlachty polskiej. [przypis edytorski]

kontyna — świątynia. [przypis edytorski]

kontyna — świątynia słowiańska. [przypis edytorski]

kontyngencja — przypadkowość, (mat.) współzależność statystyczna. [przypis edytorski]

kontyngencja — przypadkowość. [przypis edytorski]

kontyngens — określona liczba wojska, którą dawniej miało obowiązek wystawić dane państwo, miasto itp. [przypis edytorski]

kontyngens — określona liczba wojska, którą dawniej miało obowiązek wystawić dane państwo, miasto itp.; też: obowiązkowy podatek płacony przez nie na rzecz wojska. [przypis edytorski]

kontyngent — tu: wielkość gwarantowanego zamówienia a. maksymalna ilość, jaką wolno sprzedać. [przypis edytorski]

konty — w ówczesnym systemie walutowym Brazylii „conto de réis” oznaczał jeden milion réis. [przypis edytorski]

konung — (z isl. konungur, poprawnie kóngur) sprawujący władzę lub namiestnik. [przypis edytorski]

konvertas (lenk.) — vokas. [przypis edytorski]

konwalij — dziś popr.: konwalii. [przypis edytorski]

konwalij — dziś powszechniejsza forma D. lm: konwalii. [przypis edytorski]

konwenans — ogólnie przyjęta w danym środowisku norma zachowania, obyczaj towarzyski. [przypis edytorski]

konwenans — ogólnie przyjęta w danym środowisku norma zachowania. [przypis edytorski]

Konwencja (fr. Convention Nationale) — Konwent Narodowy, zgromadzenie prawodawcze z okresu rewolucji francuskiej, rządziło Francją od 21 września 1792 r. do 26 października 1795 r. Powołane zostało wkrótce po aresztowaniu króla Ludwika XVI w celu przygotowania konstytucji nowej republiki. W Konwencie zasiadało 784 przedstawicieli wybranych w wyborach bezpośrednich, w których po raz pierwszy mogli wziąć udział przedstawiciele wszystkich klas (mężczyźni w wieku od 21 lat). W Konwencie funkcjonowały dwie grupy politycznie zorientowane, jakobini (tzw. Górale) i żyrondyści, często zajmujące skrajnie odmienne stanowiska w dyskutowanych sprawach. Trzecią, i momentami największą, grupę stanowili niezdecydowani z tzw. Równiny (zwanej też Bagnem ), którzy w różnych kwestiach głosowali za propozycjami lewicy bądź prawicy. [przypis edytorski]

konwencjonalizm — kierunek filozoficzny, zgodnie z którym wszystkie twierdzenia i teorie o charakterze naukowym są konwencjami (tzn. mają charakter umowny); niekiedy w szerokim znaczeniu: pogląd, zgodnie z którym umownie przyjmuje się określone sądy za prawdziwe bądź nieprawdziwe oraz określone rzeczy za dobre lub piękne bądź złe lub brzydkie. [przypis edytorski]

konwencyjny — tu: zgodny z obyczajami; ogólnie przyjęty. [przypis edytorski]

konweniować — odpowiadać, podobać się. [przypis edytorski]

konwent — klasztor, zakon; szkoła klasztorna. [przypis edytorski]

konwent — klasztor, zgromadzenie zakonne. [przypis edytorski]

Konwent — Konwent Narodowy, rewolucyjne przedstawicielstwo ludu francuskiego po obaleniu monarchii w latach 1792–1795. [przypis edytorski]

Konwent Narodowy — francuski parlament rewolucyjny (1792–1795), który skazał na śmierć Ludwika XVI i proklamował republikę. [przypis edytorski]

Konwent Narodowy — zgromadzenie prawodawcze z okresu rewolucji francuskiej, wyłonione 21 września 1792; ogłosiło Francję republiką i skazało Ludwika XVI na śmierć. [przypis edytorski]

konwentykiel — zebranie. [przypis edytorski]

konwent — zakon; klasztor. [przypis edytorski]

konwent — zakon. [przypis edytorski]

konwergować — zbiegać się. [przypis edytorski]

konwersatorium — rodzaj ćwiczeń w szkole wyższej polegający na prowadzeniu przez wykładowcę rozmowy ze słuchaczami na temat zagadnień przekazanych podczas wykładu. [przypis edytorski]

konwia — dziś popr. konew. [przypis edytorski]

Konwicki, Tadeusz (1926–2015) — prozaik, scenarzysta i reżyser, autor m.in. powieści Mała apokalipsa (1979) oraz filmu Lawa (1989), opartego na Dziadach Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

konwię — dziś popr.: konew. [przypis edytorski]

konwikcja (daw., z łac.) — przekonanie. [przypis edytorski]

konwikcja (daw., z łac.) — wykazanie, udowodnienie komuś winy; pewność, przekonanie co do czegoś. [przypis edytorski]

konwikt — internat przy szkole prowadzonej przez zakon. [przypis edytorski]

konwikt — klasztor; tu: szkoła przyklasztorna. [przypis edytorski]

konwikt — szkoła z internatem, zwykle przyklasztorna. [przypis edytorski]

konwikt — szkoła z internatem, zwykle przyklasztorna; szkoły takie były popularne w Polsce w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

konwikt — szkoła z internatem, zwykle przyklasztorna; też: sam internat. [przypis edytorski]

konwisarz (z niem.) — rzemieślnik wytwarzający przedmioty z cyny i spiżu. [przypis edytorski]

konwisarz (z niem.) — rzemieślnik wytwarzający przedmioty z cyny i spiżu; tu: przekręcone komisarz. [przypis edytorski]

konwój — tu: grupa strażników wyznaczonych do pilnowania więźnia podczas transportu; starszy konwoju: dowódca takiej grupy. [przypis edytorski]

konwokacja — sejm konwokacyjny, zjazd szlachty, na którym ustalano termin i zasady wyboru króla. [przypis edytorski]

konwokować — zwoływać posiedzenie (zwł. sejmu). [przypis edytorski]

konwulsja — mimowolny, gwałtowny ruch. [przypis edytorski]

konwulsja — nagły, mimowolny skurcz mięśni. [przypis edytorski]

konwulsje — drgawki. [przypis edytorski]

konwulsje — gwałtowne ruchy całego ciała. [przypis edytorski]

konwulsji, ekspulsji, czulsi — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ś półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]

konwulsyjny — od „konwulsje”: drgawki. [przypis edytorski]

konyza — rodzaj roślin z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]

konzulatstwo — dziś popr.: konsulat. [przypis edytorski]

koolis, popr.: coolies (ang.) — kulisi. [przypis edytorski]

kooperatywa (daw.) — spółdzielnia. [przypis edytorski]

kooperatywa — spółdzielnia. [przypis edytorski]

kopa — 60. [przypis edytorski]

kopa — 60 sztuk. [przypis edytorski]

kopaczka — prymitywne narzędzie rolnicze do spulchniania gleby, kij z zakrzywionym końcem. [przypis edytorski]

kopa (daw.) — 60 sztuk (5 tuzinów). [przypis edytorski]

kopa (daw.) — 60 sztuk. [przypis edytorski]

kopa — daw. jednostka obrachunkowa, 60 sztuk (5 tuzinów). [przypis edytorski]

kopa — daw. jednostka obrachunkowa wynosząca 60 sztuk (5 tuzinów). [przypis edytorski]

kopa — daw. miara: sześćdziesiąt. [przypis edytorski]

kopa (daw.) — sześćdziesiąt. [przypis edytorski]

kopa (daw.) — sześćdziesiąt sztuk; przen.: mnóstwo. [przypis edytorski]

kopa (daw.) — sześćdziesiąt sztuk. [przypis edytorski]

kopa (gw.) — tu: sześćdziesiąt sztuk. [przypis edytorski]

Kopaliny — wieś w Małopolsce, położona pomiędzy Bochnią a Nowym Wiśniczem. Żydowska Samopomoc Społeczna w Wiśniczu Nowym utworzyła tam na początku 1943 r. farmę, na której pracowała młodzież żydowska, uzyskawszy uprzednio przeszkolenie rolnicze w Wiśniczu (na kursach zatwierdzonych przez szefa gestapo i Landskommissarza w Bochni na wniosek Samopomocy przedstawiony jeszcze 12 grudnia 1942 r.); była to przykrywka działalności grupy Żydowskiej Organizacji Bojowej. Wykładowcami „kursów rolniczych” byli: Szymszon Dränger (jeden z młodych liderów „Akiby”), jego żona Gusta Dawidsohn-Dränger, Juliusz Feldhorn (literat) i Józef Wulf. W prezydium Żydowskiej Samopomocy Społecznej zasiadał Adolf (Dolek) Liebeskind, który objął referat przeszkolenia rolniczego, żeby doprowadzić do skutku całe przedsięwzięcie i utrzymać legalny kontakt z grupami młodzieży. W kopertach sygnowanych przez Samopomoc znajdowały się pierwsze odezwy i instrukcje ŻOB w Krakowie. [przypis edytorski]

kopalnie granitu tudzież sjenitu, — w pobliżu dzisiejszego Asuanu znajdowały się kamieniołomy twardej skały głębinowej, którą od greckiej nazwy tej miejscowości, Syene, nazwano sjenitem. [przypis edytorski]

kopalowy — odnoszący się do kopalu, substancji podobnej do bursztynu, choć nie tak dawnej, powstałej z żywicy drzew tropikalnych. [przypis edytorski]

kopalowy pokost — werniks malarski wykonywany z rozpuszczonego kopalu, twardej, żółtawej masy żywicznej zbliżonej do bursztynu. [przypis edytorski]

kopal — twarda, żółtawa masa żywiczna, zbliżona do bursztynu. [przypis edytorski]

kopańka (gw.) — niecka, podłużne drewniane naczynie wydrążone w jednym kawałku drewna, służące do zagniatania ciasta a także do kąpania małych dzieci. [przypis edytorski]

kopanie — wykopki, zbieranie ziemniaków. [przypis edytorski]

kopa — sterta siana, słomy itp. [przypis edytorski]

kopasz (daw.) — dziś popr. forma: kopiesz. [przypis edytorski]

kopa — sześćdziesiąt; pięć tuzinów. [przypis edytorski]

kopa (tu daw.) — 60 sztuk; dwie kopy niedźwiedzi to 120 osobników. [przypis edytorski]

kopce — granice często dawniej oznaczano usypanymi z ziemi kopcami. [przypis edytorski]

kopce graniczne — kopce, jakie usypywano dawniej na granicach dóbr ziemskich w celu ich oznaczenia. [przypis edytorski]

kopce — kopcami często oznaczano granicę posiadłości. [przypis edytorski]