Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3334 przypisów.
Hotentota, właśc. Khoikhoi a. KhoeKhoe — grupa etniczna rdzennych mieszkańców płd. Afryki, prowadzących koczowniczy tryb życia, żyjących na terytoriach kontynentu od ok. 30 tys. lat; nazwa stanowi transkrypcję własnego określenia grupy, oznaczającego: „ludzie-ludzie'', tj. „prawdziwi ludzi”. [przypis edytorski]
hot rachmunes jidisze menczen, hot rachmunes jidisze kinder (jid.) — zmiłujcie się, Żydzi, zlitujcie się, dzieci żydowskie. [przypis edytorski]
hot rachmunes (jid.) — miejcie litość, zlitujcie się. [przypis edytorski]
hounds — szumowiny. [przypis autorski]
House of Commons (ang.) — Izba Gmin, izba niższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego. [przypis edytorski]
Houtteville, Claude François (1686–1742) — francuski duchowny i pisarz religijny; autor obszernego dzieła Religion chrétienne prouvée par les faits (Prawda religii chrześcijańskiej dowiedziona faktami, 1722, 1740), silnie krytykowanego za potępianie tolerancji religijnej. [przypis edytorski]
Howard, Henryk, hr. Surrey (1517?–1547) — poeta liryczny, obok sir Tomasza Wyatta pierwszy pionier Odrodzenia w literaturze angielskiej. [przypis tłumacza]
How changed (…) character — „Jakże zmieniona, jak posmutniała, a przecież jak wyszlachetniała duchem!”. [przypis tłumacza]
howdah — palankin; zadaszone siedzisko mocowane na grzbiecie słonia, niekiedy mające postać małego pokoju. [przypis edytorski]
How do you do… (ang.) — Jak się pan czuje, kolego? [przypis edytorski]
How do you do (ang.) — zwrot używany wyłącznie przy zapoznawaniu się z nową osobą. [przypis edytorski]
How do you do, darling (ang.) — jak się masz, kochanie. [przypis edytorski]
Howe, Duncan, Jervis, Nelson — brytyjscy dowódcy floty. [przypis edytorski]
howenia — rodzaj leśnych roślin występujących od Indii po Japonię, z których najbardziej znana jest Hovenia dulcis, nazywana japońskim drzewem rodzynkowym, często sadzona w ogrodach poza Azją. [przypis edytorski]
Howgh! — indiańskie słowo z języka lakota, używanego przez Dakotów (Siuksów), służące jako pozdrowienie; w popularnych powieściach Karola Maya używane przez mówiącego dla wskazania, że zakończył wypowiedź. [przypis edytorski]
How lovely! Oh, how interesting! (ang.) — Jak ślicznie! Och, jakie to ciekawe! [przypis edytorski]
Hoyle, Edmund (1672–1769) — autor podręczników do licznych gier, m.in. do wista. [przypis edytorski]
hoża (daw.) — piękna i zdrowa. [przypis edytorski]
hoży (daw.) — dobrze i zdrowo wyglądający. [przypis edytorski]
hoży (daw.) — piękny, tryskający zdrowiem. [przypis edytorski]
hoży (daw.) — urodziwy, zdrowy. [przypis edytorski]
hoży (daw.) — zdrowy, urodziwy. [przypis edytorski]
hoży — krzepki, urodziwy. [przypis edytorski]
hoży — piękny i zdrowy. [przypis edytorski]
hoży — piękny, tryskający zdrowiem. [przypis edytorski]
hoży — tryskający zdrowiem, urodziwy. [przypis edytorski]
hoży — tu w nietypowym znaczeniu: godziwy, stateczny. [przypis redakcyjny]
hoży — urodziwy i zdrowy. [przypis edytorski]
hoży — zdrowy, dziarski, urodziwy. [przypis edytorski]
hoży — zdrowy i piękny. [przypis edytorski]
hoży — zdrowy i urodziwy. [przypis edytorski]
hoży — zdrowy, urodziwy. [przypis edytorski]
hoży (z ros.) — czerstwy, krzepki, żwawy. [przypis redakcyjny]
Hozer — właściwie: Hoser; założona przez Piotra Hosera ok. 1848 r. znana firma ogrodnicza Braci Hoser zajmowała się hodowlą i sprzedażą drzew owocowych, ozdobnych oraz kwiatów. [przypis redakcyjny]
Hozjusz, Stanisław (1504–1579) — humanista polski, poeta, duchowny i dyplomata; od 1538 r. sekretarz królewski Zygmunta I Starego, od 1543 r. sekretarz wielki koronny, biskup chełmiński i warmiński, następnie kardynał; początkowo był żarliwym zwolennikiem Erazma z Rotterdamu, z czasem stał się jednym z czołowych przywódców polskiej i europejskiej kontrreformacji, przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Państwie Kościelnym w 1569 r. [przypis edytorski]
Hozjusz, Stanisław (1504–1579) — polski humanista, poeta, sekretarz królewski Zygmunta I Starego od 1538 roku, sekretarz wielki koronny od 1543 roku, dyplomata. [przypis edytorski]
HP — skrót od ang. horse power, oznaczający konia parowego, dawną jednostkę mocy, używaną w celu porównywania mocy maszyn parowych z mocą konia pociągowego. [przypis edytorski]
hrabia Arrigo bel Missere — umarł około r. 1000; powiadają, że przy jego śmierci dał się słyszeć w powietrzu głos, który śpiewał te prorocze słowa: E morto il conte Arrigo bel Missere/ E Corsica sarà di male in peggio. [Nie żyje hrabia Henryk, piękny pan, Korsyka ze złej stanie się gorsza; „bel Missere” to przydomek, jaki nosił Arrigo Colonna, szósty hrabia Korsyki; red. WL]. [przypis autorski]
Hrabia August — recenzja ta ukazała się w „Głosie” 13 września 1890 r. (Nr. 37) w rubryce Sprawozdania naukowe i literackie. [przypis redakcyjny]
hrabia Chambord (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V. [przypis redakcyjny]
hrabia d'Artois — brat królewski. [przypis tłumacza]
Hrabia de Bushy — postać rycerska z jednego z królewskich dramatów Szekspira, z walk między Anglikami a Francuzami. [przypis autorski]
Hrabia de Guerchy — jeden z najdzielniejszych oficerów Ludwika XV, zmarł w r. 1768. [przypis tłumacza]
Hrabia de Saint Florenlin — minister departamentu spraw duchownych w latach 1748–1787. [przypis tłumacza]
hrabia de Saint-Germain (zm. 1784) — europejski poszukiwacz przygód, alchemik, artysta; osiągnął rozgłos w wyższych sferach połowy XVIII w.; jego pochodzenie i prawdziwa tożsamość są nieznane. [przypis edytorski]
hrabia de Saint-Germain (zm. 1784) — europejski poszukiwacz przygód, alchemik, artysta; osiągnął rozgłos w wyższych sferach połowy XVIII w.; jego pochodzenie i prawdziwa tożsamość są nieznane. [przypis edytorski]
hrabia des Esseintes — główny bohater powieści Joris-Karla Huysmansa A rebours (Na wspak, 1884): ekscentryk i esteta, wzorcowy dekadent. Powieść zyskała szerszy rozgłos, kiedy w 1895 podczas procesu przeciwko Oscarowi Wilde'owi, oskarżyciel odwołał się do niej jako przykładu literatury „sodomicznej”. [przypis edytorski]
hrabia de Tressan, [Louis-Élisabeth de la Vergne, comte de Tressan] (1705–1783) — wielki marszałek miniaturowego dworu króla Stanisława Leszczyńskiego w Luneville, sam po trochu pisarz, organizator akademii w Nancy. [przypis tłumacza]
Hrabia Essex — dramat niem. pisarza Heinricha Laubego (1806–1884). [przypis edytorski]
Hrabia Feliks de Vandenesse ma większe wpływy niż brat jego, ambasador (…) — por. Balzac, Kobieta Trzydziestoletnia. [przypis tłumacza]
hrabia Fiufiu — jedna z postaci komedioopery L. Dmuszewskiego z muzyką J. Elsnera Siedm razy jeden, wyd. w 1805 i 1807: po pobycie w Paryżu hrabia Fiufiu wychwala modne życie, ustawicznie wplatając francuskie słowa i zwroty w swoje wypowiedzi. [przypis edytorski]
Hrabia Jabłonowski — rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]
Hrabia Luny, właśc. Fadrique de Aragón (ok. 1401–1438) — hrabia miasta Luna w Hiszpanii, pretendent do korony Aragonii. [przypis edytorski]
Hrabia Luxemburg a. Der Graf von Luxemburg — operetka Ferenca Lehára (1870–1948) w trzech aktach z 1909 roku. [przypis edytorski]
hrabia Massiniamo Stampa chce, aby Pietro patrzał na niego, jako na swego syna i sługę — Lettere scritte al sign. Aretino 1, 27. [przypis tłumacza]
hrabianka Dembińska — starsza to córka Urszuli z Morsztynów Dembińskiej, starościny wolbromsklej, która w 1792 toną Tadeusza Czackiego została. Jan Świdziński ożenił się parę lat później z hrabianką Jabłonowską. [przypis autorski]
Hrabia Olavidèz jeszcze nie był sprowadził osadników do gór Sierra Morena (…) — w wydaniu Rękopisu znalezionego w Saragossie Jana Potockiego z 1814 r. tekst główny poprzedzony jest, przypuszczalnie (jak twierdzą fr. badacze Rosset i Triaire) wyszłą spod pióra autora, przedmową następującej treści:
„Jako oficer wojsk francuskich uczestniczyłem w oblężeniu Saragossy. W kilka dni po zdobyciu miasta, zapuściwszy się w dość odległą dzielnicę, zwróciłem uwagę na niewielki, ładnie zbudowany domek, którego, jak mi się zdawało, Francuzi nie zdążyli jeszcze splądrować.
Zdjęty ciekawością, zbliżyłem się i zastukałem w drzwi. Okazało się, że nie są zamknięte, pchnąłem je więc lekko i wszedłem do środka. Wołałem, szukałem — nie znalazłem nikogo. Odniosłem wrażenie, że wnętrze ogołocone jest z cenniejszych przedmiotów; na stołach i w szafach pozostały jedynie błahe drobiazgi. Tylko na podłodze, w kącie, zauważyłem kilka zapisanych zeszytów. Przejrzałem ich zawartość. Był to rękopis hiszpański; jakkolwiek bardzo słabo znałem ten język, to przecież zdołałem pojąć, żem znalazł rzeczy zajmującą: rękopis zawierał historie o kabalistach, zbójcach i upiorach. Lektura niezwykłych opowieści zdała mi się nader stosowną dla oderwania umysłu od trudów wojennej wyprawy. Osądziwszy, że rękopis utracił na zawsze prawowitego właściciela, bez wahania wziąłem go ze sobą.
Po pewnym czasie zmuszeni byliśmy opuścić Saragossę. Nieszczęściem znalazłem się z dala od głównego korpusu armii i wraz z moim oddziałem wpadłem w ręce nieprzyjaciela. Mniemałem, że wybiła moja ostatnia godzina. Gdy dotarliśmy tam, dokąd nas prowadzono, Hiszpanie zaczęli odbierać nam nasze rzeczy. Prosiłem o pozwolenie zatrzymania jednego tylko przedmiotu, który zresztą nie mógł przedstawiać dla nich żadnej wartości, a mianowicie znalezionego przeze mnie rękopisu. Początkowo robili mi niejakie trudności, na koniec zwrócili się o radę do kapitana. Ten, rzuciwszy okiem na zeszyty, osobiście mi podziękował za ocalenie dzieła, do którego przywiązywał wielką wagę, rękopis bowiem zawierał historię jednego z jego przodków. Wyjaśniłem, w jaki sposób szedłem w posiadanie cennych zeszytów. Hiszpan wziął mnie do swej kwatery, dobrze się ze mną obchodził i zatrzymał na dłuższy pobyt. Uproszony przeze mnie, tłumaczył rękopis na francuski, ja zaś wiernie zapisywałem jego słowa”.
Wprowadzenie to sytuuje w czasie „odnalezienie” rękopisu podczas kampanii hiszpańskiej Napoleona, którego wojska pod dowództwem Jeana Lannesa oblegały Saragossę dwukrotnie między 15 czerwca 1808 r. a 21 lutego 1809 r. Tymczasem, jak podkreślają współcześni badacze francuscy pism Jana Potockiego, tytuł powieści w znanej obecnie formie: Rękopis znaleziony w Saragossie nosi już porzucona wersja tekstu z 1804 r.
[przypis edytorski]
hrabia Orso (…) zniósł kaźń nie z winy swojej, lecz z potwarzy — Kto był ten hrabia Orso, komentatorowie Dantego milczą o nim. Piotr Brosse: sekretarz i ulubieniec króla Francji Filipa Pięknego. Fałszywie oskarżony przez królową, że godził na jej cześć małżeńską, wyrokiem królewskim skazany był na szubienicę. [przypis redakcyjny]
hrabia Palatyn — tj. hrabia z Palatynatu Reńskiego (niem. Rheinpfalz), krainy hist. w zach. Niemczech na zachód od Renu; w czasach Szekspira na terenach Palatynatu panował kalwinizm, nurt protestantyzmu przyjmujący, że ludzie od chwili urodzenia są przeznaczeni przez Boga albo do zbawienia, albo do potępienia, stąd stereotypowe przedstawienie postaci jako smutnej i zrezygnowanej. [przypis edytorski]
hrabia Palocsay — chodzi o hrabiego Andrzeja Horvatha Palocsaya, który odnowił zamek w Niedzicy. [przypis edytorski]
Hrabia Tuluzy — nieprawy syn Ludwika XIV i pani de Montespan. [przypis tłumacza]
Hrabia Ugolino — pochodził ze starożytnej familii pizańskiej hrabiów della Gherardesca. Będąc podestą i naczelnikiem siły zbrojnej w Pizie, podniósł tę rzeczpospolitą do szczytu potęgi i sławy; potem gdy przegrał bitwę morską z genueńczykami, dla podtrzymania dawnej potęgi swojego kraju wiązał się traktatami z Florencją, której wskutek wzajemnej umowy kilka mało znaczących zamków ustąpił. Zazdrosny jego władzy, a więcej jeszcze sławy długoletnim rządem Ugolina nabytej, arcybiskup Rugieri posądził go o zdradę stanu; potem wsparty współdziałaniem hrabiów Gwalandi, Lafranki i Sismondi ze zbuntowanym ludem natarł na straż przyboczną Ugolina, uwięził go z dwoma synami i dwoma wnukami, a wszystkich zamknął w wieży na placu zwanym Degli Anziani. Bramę więzienia zamurowawszy, klucze od niej kazał wrzucić w rzekę Arno. Wieża ta od głodowej śmierci Ugolina nosi nazwę Wieży głodu. Było to 1289 r. [przypis redakcyjny]
hrabia Villiers de Isle Adam — pisarz i poeta francuski. Pisał powieści kryminalne, zajmował się poezją symboliczną. [przypis edytorski]
Hrabia z Hetfortu — jest to Bertrand z Bornio, o którym wzmianka była w pieśni poprzedniej. [przypis redakcyjny]
Hrabiego Weyharda Wrzeszczowicza czekał bowiem gorszy los nawet od szubienicy — według historyków hrabia Jan Weyhard Wrzesowicz rabował wsie w Wielkopolsce. Kiedy wojewoda kaliski na jesieni 1656 r. rozgromił jego oddział, ukrył się w sianie — został znaleziony i zatłuczony kijami przez pokrzywdzonych chłopów. [przypis edytorski]
hrabina de Boufflers [(1725–1800)] — rychło rozwiedziona z mężem, nawiązała stosunek z ks. de Conti, którego nawet usiłowała poślubić. Mania prześladowcza Russa każe mu widzieć w pani de Boufflers główną sprężynę intryg przeciw niemu; jednakże wszystkie jego podejrzenia w tej mierze zdają się być urojone. [przypis tłumacza]
hrabina de Foix — chodzi o Françoise de Foix (1495–1537), hrabinę Châteaubriant, faworytę króla Francji Franciszka I. [przypis edytorski]
Hrabina d'Escarbagnas — tytułowa bohaterka komedii Moliera z 1671 r. [przypis edytorski]
hrabina de Sérizy — [por. Balzaca:] Ostatnie wcielenie Vautrina, Fałszywa kochanka, etc. [przypis tłumacza]
hrabina d'Houdetot, [Elisabeth Françoise Sophie Lalive de Bellegarde] (1730–1813) — która dożyła sędziwego wieku, opromieniona w latach porewolucyjnych nimbem ubóstwianej Russa, była zdaniem współczesnych osobą dużych zalet umysłu i charakteru. Obdarowana miłym talentem wierszowania, z którego korzystała jedynie dla towarzyskiej igraszki, pozostawiła kilkadziesiąt drobnych utworów, z których najbardziej znany jest zgrabny ośmiowiersz, ułożony z przyczyny odjazdu kochanka (Saint-Lamberta): L'amant que j'adore,/ Prêt à me quitter,/ D'un instant encore/ Voulait profiter./ Félicité vaine,/ Qu'on ne peut saisir,/ Trop près de la peine/ Pour être un plaisir! Związek jej z Saint-Lambertem trwałością swą tak odbijał od obyczajów epoki, iż zjednał pani d'Houdetot ogólny szacunek. Zamącił go nieco w ostatnich latach mąż, pan d'Houdetot, który po śmierci długoletniej kochanki bez ceremonii zakwaterował się do domu mieszkającej z Saint-Lambertem żony, z którą nie żył od lat kilkudziesięciu. Co więcej, pan d'Houdetot uroczyście odprawił przypadające wkrótce potem „złote wesele”! Opis tej uroczystości, doprowadzonej do skutku ku wielkiemu niezadowoleniu Saint-Lamberta, zepchniętego siłą rzeczy do drugorzędnej roli, stanowi ciekawy przyczynek do historii obyczajów XVIII w. [przypis tłumacza]
hrabina di Forli — tu: Catherina Sforza (1463–1509), żona Girolamo Riario. [przypis edytorski]
hrabina Edmundowa de Pourtalès lub margrabina Gallifet — gwiazdy salonów paryskich okresu Drugiego Cesarstwa: Mélanie de Pourtalès (1836–1914), żona hrabiego Edmonda de Pourtalès, oraz Florence Georgina Laffitte, markiza de Gallifet (1830–1901), żona generała Gastona de Galliffet. [przypis edytorski]
Hrabina — opera Stanisława Moniuszki, wystawiona po raz pierwszy 7 lutego 1859. [przypis edytorski]
Hrabina — opera Stanisława Moniuszki, wystawiona po raz pierwszy 7 lutego 1859 r. [przypis edytorski]
hrabini (gwar.) — zamiast hrabina, pod wpływem form takich, jak: gospodyni, ochmistrzyni itd. [przypis redakcyjny]
hrabiny Paryża — Maria Izabela d'Orléans (1848–1919), infantka Hiszpanii, kuzynka i żona Filipa d'Orléans (1838–1894), hrabiego Paryża i następcy tronu fr. [przypis edytorski]
hrabskim parku — por. list z 4 maja 1771. [przypis redakcyjny]
hrabstwo Suffolk — hrabstwo administracyjne we wschodniej Anglii, w regionie East of England. [przypis edytorski]
Hradczany, czes. Hradčany — dzielnica Pragi, powstała w XIV w. na wysokim brzegu Wełtawy, wokół średniowiecznego zamku królewskiego, jako samodzielne miasto; do Pragi zostały Hradczany włączone w 1784 r. [przypis edytorski]
Hrad (czes. a. słow.) — gród, miasto. [przypis edytorski]
Hradczyn — dziś Hradczany, dzielnica Pragi, w której znajduje się zamek królewski. [przypis edytorski]
Hradczyn — dziś popr.: Hradczany, dzielnica Pragi, powstała w XIV w. wokół średniowiecznego zamku królewskiego. [przypis edytorski]
Hradec Kralové — miasto we wschodniej części Czech, jeden z dwóch głównych ośrodków okręgu kraj wchodnioczeski. W tym mieście autor Fabryki Absolutu uczęszczał do gimnazjum. [przypis edytorski]
hradyszcze (daw., z rus.) — grodzisko, miejsce warowne. [przypis edytorski]
hradyszcze — grodzisko; obronny gród. [przypis edytorski]
Hraje synie more (ukr. Грає синє море: igra ciemnoniebieskie morze) — wers powtarzający się w wierszu Tarasa Szewczenki Dumka (Тече вода в синє море, Płynie woda do ciemnoniebieskiego morza), który opowiada o smutnym losie Kozaka na wygnaniu. [przypis edytorski]
Hraju, pane (ukr.) — gram, panie. [przypis redakcyjny]
hramota (ukr.) — gramota, dokument pisany na dawnej Rusi i Litwie. [przypis edytorski]
hramotny — umiejący czytać i pisać; piśmienny. [przypis edytorski]
hramoty (daw., z rus.) — pisma (dosł.: litery); poeta pisze dwukrotnie: rhamoty. [przypis redakcyjny]
hramoty (z rus.) — pisma (dosł.: litery). [przypis redakcyjny]
hranica — może umyślnie użył autor formy czeskiej, ażeby przez to tym dobitniej napiętnować ucieczkę do obcych krajów. [przypis redakcyjny]
Hranilović von Czvetassin, Oskar (1867–1933) — generał major cesarskiej i królewskiej armii, szef biura ewidencyjnego w latach 1914–17. [przypis edytorski]
Hrastnik — miejscowość w Słowenii; w spisie treści wiersz występuje jako pobocza autostrady. [przypis edytorski]
hreczka (reg.) — gryka. [przypis edytorski]
hreczkosiej (daw.) — gospodarz zasiedziały na roli. [przypis edytorski]
hreczkosiej — daw. gospodarz zasiedziały na roli. [przypis edytorski]
hreczkosiej (daw., pogardl.) — prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niezbyt zamożny szlachcic. [przypis edytorski]
hreczkosiej (daw.) — szlachcic zajmujący się jedynie uprawa roli. [przypis edytorski]
hreczkosiej — pogardliwa nazwa zasiedziałego na wsi, niezbyt zamożnego szlachcica. [przypis redakcyjny]
