Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3760 przypisów.
Fraszka, wspomniana przez Górnickiego w Dworzaninie polskim, powstać musiała przed r. 1565. [przypis redakcyjny]
Fraszka wydrukowana w 1. wydaniu Szachów z ozdobionym herbem Tarnowskich (gwiazda nad półksiężycem), zawiera przepowiednię niespełnioną, młody bowiem Tarnowski „zszedł” rychło po ojcu, hetmanie. [przypis redakcyjny]
fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]
fraszka (z wł.) — tu: drobiazg. [przypis edytorski]
Fraszka zwraca się albo do Nideckiego (por. przyp. do fr. II 34), albo do Andrzeja Trzecieskiego (por. przyp. do fr. II 80), z którym Kochanowski również bardzo się przyjaźnił. [przypis redakcyjny]
Fraszka zwrócona do Andrzeja Trzecieskiego (por. przyp. do fr. II 80) albo Nideckiego (fr. II 34). [przypis redakcyjny]
fratello (wł.) — brat; tu w W.: bracie. [przypis edytorski]
frater (daw.) — brat zakonny, zakonnik bez święceń kapłańskich. [przypis edytorski]
frater (łac.) — brat. [przypis edytorski]
frater (łac.) — brat; tu: zakonnik. [przypis edytorski]
fraterne (łac.) — po bratersku. [przypis redakcyjny]
fraternité (fr.) — braterstwo; jedno z haseł Wielkiej Rewolucji Francuskiej, występujące na jej sztandarach wraz z hasłami wolności i równości (Liberté-Égalité-Fraternité). [przypis edytorski]
fraternizować się (z łac.) — prowadzić życie towarzyskie, utrzymywać kontakty (dosł.: bratać się). [przypis edytorski]
frater (z łac.) — brat, braciszek; tu w znaczeniu: zakonnik. [przypis edytorski]
fratres, rapiamus, capiamus, fugiamusque (łac.) — bracia, porywajmy, chwytajmy i uciekajmy. [przypis edytorski]
fratria — część plemienia. [przypis edytorski]
fraucymer — damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymer (daw.) — damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymer (daw.) — ogół kobiet należących do dworu (np. królowej, księżnej); tu: żart. [przypis edytorski]
fraucymer — dwór, orszak niewieści. [przypis redakcyjny]
fraucymer — tu: damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymeru — dwór żeński; ogół dam dworu; tu: żart. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej; pokój dla dam. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworskie, stałe towarzystwo królowej czy księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer) — komnata kobiet, pokój dla dam; damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — poczet kobiet, dwór żeński towarzyszący królowej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer) — komnata kobiet, pokój dla dam. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem.) — panny obecne na dworze. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem.) — poczet kobiet, dwór żeński towarzyszący królowej. [przypis edytorski]
Fraülein (niem.) — panna. [przypis edytorski]
Frau Elza, właśc. Ilse Koch (1906–1967) — nadzorczyni SS w niemieckich obozach koncentracyjnych, zbrodniarka wojenna. Zyskała pseudonim Ilsa-Abażur za sprawą zlecania wyrabiania ze skóry więźniów abażurów, rękawiczek, torebek oraz opraw książek. Była żoną Karla Otto Kocha, zbrodniarza hitlerowskiego, komendanta niemieckich obozów koncentracyjnych Buchenwald i Majdanek oraz Sachsenhausen, straconego przez władze hitlerowskie w 1945 r. za korupcję. [przypis edytorski]
Frauenburg — dziś: Frombork. [przypis edytorski]
frauencymer — orszak kobiecy. [przypis redakcyjny]
Frauengasse — obecnie ulica Mariacka w Gdańsku. [przypis edytorski]
Frauen-Konzentrationslager (pol. kobiecy obóz koncentracyjny) w Ravensbrück w Niemczech, nazistowski obóz koncentracyjny założony w listopadzie 1938 r. 90 km od Berlina.
W obozie więziono ok. 130 tys. kobiet i dzieci i 20 tys. mężczyzn. Szacuje się, że ok. 48,5 tys. spośród nich przywieziono z Polski, 28 tys. ze Związku Radzieckiego, prawie 24 tys. z Niemiec i Austrii, prawie 8 tys. z Francji i tysiące z innych krajów. Ponad 20 tys. (15%) ogółu było Żydówkami (głównie ze Słowacji i Węgier, ale także z Polski). Blisko 3 tys. było narodowości romskiej bądź Sinti.
W KL Ravensbrück naziści przeprowadzali doświadczenia pseudomedyczne. Brak dokładnych danych liczbowych, szacuje się, że tego typu torturom poddali kilka tysięcy kobiet. Kolejną formą znęcania się była przymusowa sterylizacja, której poddawano kobiety i mężczyzn (w tym wiele narodowości romskiej i Sinti).
Więźniarki umierały z wycieńczenia, głodu i przepracowania w manufakturach i fabrykach. Były także rozstrzeliwane, uśmiercane zastrzykami z fenolu, bite, torturowane, a od 1944 mordowane w komorze gazowej. Od 1943 r. w Ravensbrück funkcjonowało krematorium.
Mężczyźni więzieni byli w pobliskim podobozie i wykorzystywani do rozbudowy infrastruktury obozowo-przemysłowej. Funkcjonował także podobóz dla młodzieży. W związku z kolejnymi klęskami Rzeszy w starciu z Armią Czerwoną w kwietniu 1945 dziesiątki tysięcy kobiet zostało pognanych w tzw. marszach śmierci. Obóz został wyzwolony 30 kwietnia 1945 r. przez Armię Czerwoną, która oswobodziła 2–3 tys. kobiet oraz kilkuset mężczyzn.
[przypis edytorski]
Fraulein (niem.) — panienka. [przypis edytorski]
frau (niem. die Frau) — pani. [przypis edytorski]
Frau (niem.) — pani. [przypis edytorski]
Frau Pick, Frau Hock (…) — nieskładne połączenie wszystkich wcześniejszych piosenek Szafranka. [przypis edytorski]
Frau Pick, frau Hock (…) — w zniekształconym niemieckim: Pani Pick, pani Hock i pani Klepetarsch stoją razem w rzędzie, plotkując i plotkując. [przypis edytorski]
fraus (łac., r.ż.) — oszustwo. [przypis edytorski]
Frauzensbad (niem.) — Franciszkowe Łaźnie; miasto w Czechach. [przypis edytorski]
Frauzimmer (niem.) — pokój kobiecy. [przypis edytorski]
fra (wł.) — brat (używane przed imieniem zakonnika). [przypis edytorski]
fray (hiszp.) — brat. [przypis edytorski]
Frazer, James George sir (1854–1941) — szkocki antropolog społeczny, filolog i historyk religii; autor niezwykle wpływowej publikacji Złota gałąź (The Golden Bough, 1890); w 1914 r. otrzymał tytuł szlachecki. Frazer rozpatrywał religie jako fenomen kulturowy, nie stosując podejścia teologicznego, jako pierwszy opisał powiązania pomiędzy mitami a rytuałami; wypracowana przez Frazera teoria totemizmu została później w antropologii zastąpiona teorią Claude'a Lévi-Straussa. [przypis edytorski]
frazes (daw.) — zdanie, zwrot; dziś: stwierdzenie bez głębszej treści, slogan. [przypis edytorski]
frazes u Prusa: zdanie, wyrażenie (bez zabarwienia ujemnego). [przypis redakcyjny]
fr. (…) ct. — franki, centymy. [przypis edytorski]
frędzla — dziś częściej frędzel. Ozdobne wykończenie brzegu materiału w postaci luźnych sznureczków lub nitek. [przypis edytorski]
frędzla (niem.: Quaste) — tu: ogon; chłop z ogonem to małpa w ludzkim ubraniu. [przypis edytorski]
Frères Provençaux — restauracja założona w 1786 w Paryżu. [przypis edytorski]
Fréron (1718–1776) — redaktor „Année littéraire”, wróg Woltera, któremu nieraz dał się we znaki swą gryzącą ironią. Wolter odpłacał mu to przy każdej sposobności, nie przebierając w środkach, jak widać z powyższego ustępu. [przypis tłumacza]
Fréron (1718–1776) — redaktor „Année littéraire”, wróg Woltera. [przypis edytorski]
Fréron, [Élie (1718–1776)] — dziennikarz i pisarz XVIII w., głośny zwłaszcza nienawiścią Woltera. [przypis tłumacza]
Fréron, Élie (1718–1776) — francuski dziennikarz, krytyk i konserwatywny filozof; wróg Woltera; założyciel pisma krytyczno-literackiego „L'Année littéraire”, na łamach którego zwalczał Encyklopedystów i filozofów oświeceniowych. [przypis edytorski]
Fréron, Louis-Marie-Stanislas (1754–1802) — francuski polityk i dziennikarz; od 1790 redagował radykalną gazetę „Orateur du Peuple” (Mówca ludowy), wyróżniającą się ostrością ataków na monarchię, po obaleniu rządów Robespierre'a w 1794 prezentował w niej z kolei agresywny antyjakobinizm. [przypis edytorski]
Frearoi (Studzienki) — gmina (dzielnica) Aten. [przypis tłumacza]
Frebel, właśc. Friedrich Fröbel (1782–1852) — twórca systemu pedagogicznego, podkreślał specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblanka (daw.) — przedszkolanka. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblanka — przedszkolanka. [przypis edytorski]
freblówka (daw., z niem.) — przedszkole. [przypis edytorski]
freblówka — tu: przedszkolanka. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowska szkoła — szkoła zorganizowana według systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowski (daw.) — przedszkolny. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowski ogródek (daw.) — przedszkole. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freda — Będę o tym mówił gdzie indziej. [przypis redakcyjny]
Frederichs-Odde — nazwa daw. fortecy; dziś: miasto Fridericia. [przypis redakcyjny]
Frederick Marryat (1792-1848) — angielski pisarz, autor nowel o awanturniczej tematyce; za wzór stawiał sobie opowiadania Charlesa Dickensal; dziś Marryat uważany jest za pioniera powieści marynistycznej. [przypis edytorski]
Frederycyja — miasteczko nad Małym Bełtem, w części przez żydów zamieszkałe. [przypis tłumacza]
Fredro, Aleksander (1793–1876) — polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. [przypis edytorski]
Fredro, Aleksander (1793–1876) — polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. [przypis edytorski]
Fredro, Aleksander, hrabia (1793–1876) — komediopisarz, aforysta, pamiętnikarz, często osadzający swe sztuki w środowisku szlacheckim. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (1620–1679) — dworzanin, polityk, autor prozy łacińskiej. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (1620–1679) — kasztelan lwowski, wojewoda podolski, poseł, senator, autor łacińskich traktatów politycznych, historycznych i wojskowych oraz napisanego po polsku zbioru Przysłowia mów potocznych (1658); Aleksander Fredro uważał się za jego potomka i swoje komedie opatrywał mottami zaczerpniętymi z jego zbioru. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (1620–1679) — kasztelan lwowski, wojewoda podolski, poseł, senator, autor łacińskich traktatów politycznych, historycznych i wojskowych oraz napisanego po polsku zbioru Przysłowia mów potocznych (1658); Aleksander Fredro uważał się za jego potomka i swoje komedie opatrywał mottami zaczerpniętymi z jego zbioru. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (ok. 1620–1679) — historyk, pisarz polityczny i zbieracz przysłów. Zwolennik i propagator złotej wolności szlacheckiej i liberum veto. Fragment przytoczony w motcie pochodzi z dzieła Przysłowia mów potocznych, obyczajowe, radne, wojenne… z r. 1658, cennego zbioru przysłów siedemnastowiecznych. Aleksander Fredro mylnie uważał się za potomka Andrzeja Maksymiliana, którego linia w rzeczywistości wymarła jeszcze w pierwszej połowie XVIII wieku. Przodkowie komediopisarza należeli do innej linii Fredrów. [przypis redakcyjny]
Fredro, Andrzej Maksymilian (ok. 1620–1679) — polityk i pisarz. [przypis edytorski]
Fredro te rzeczy odczuwał inaczej, że ten obyczaj wydawał mu się zupełnie naturalny, tak samo jak jego współczesnym — Jeszcze w r. 1877, po premierze Wielkiego człowieka do małych interesów recenzent warszawski, charakteryzując bohatera sztuki, tak go chwali: „Karolowi przypatrzywszy się bliżej, dopiero poznajemy ten grunt szlachetny, na którym przy stosunkach szczęśliwszych mogłaby wyróść chluba dla ogółu; każda nawet z jego śmieszności usprawiedliwia o nim to zdanie, kiedy np. nie mając żalu do Jenialkiewicza, którego niedołęstwu, zapewne wprawdzie przy własnej nieoględności, zawdzięcza utratę majątku, szuka po starych herbarzach jakiej prababki ciotecznej, aby, zbogacony jej spadkiem, mógł stanąć do konkursu o rękę Matyldy”… [przypis autorski]
freelancer (ang.) — wolny strzelec. [przypis edytorski]
Freeman, Edward Augustus (1823–1892) — historyk angielski. [przypis edytorski]
Freer Galery of Art — galeria sztuki założona w 1923 w Waszyngtonie przez Charlesa Langa Freera. [przypis edytorski]
fregata (biol.) — duży oceaniczny ptak żyjący w strefie tropikalnej. [przypis edytorski]
fregata (łac. celox, gr. κέλης, κελήτιον) — zręczna, obrotna pokojóweczka hetery słusznie otrzymuje tę nazwę, skoro sama pani nazywa się u Plauta czasem navis praedatoria, „okręt piracki” (Bracia, w. 348). [przypis tłumacza]
fregata pancerna — historyczna klasa pancernych okrętów wojennych, najwcześniejszy rodzaj pancerników. Pierwszą fregatę pancerną, La Gloire, zbudowano w 1860 we Francji. Były to wielkie jednostki pełnomorskie, silnie opancerzone, uzbrojone w ciężkie działa burtowe, napędzane maszynami parowymi, choć posiadały także pomocnicze żagle. Stanowiły najpotężniejsze jednostki floty, przeznaczone do wygrywania bitew artyleryjskich i niszczenia wrogich okrętów. [przypis edytorski]
Fregata — stałe określenie w listach Krasińskiego dla hr. Branickiej, matki Elizy. [przypis redakcyjny]
fregata — wielki żaglowiec, posiadający od trzech do pięciu masztów z ożaglowaniem rejowym oraz nawet do sześciu pięter żagli. [przypis edytorski]
Fregdiakon — Φρηγδίακον (N), Βηδρίακον (D), Bedriacum, Betriacum, w górnej Italii między Weroną i Cremoną [staroż. Bedriacum w rzym. prowincji w Galia Cisalpina (Galia Przedalpejska), ob. Calvatone]. [przypis tłumacza]
Freg. — Fregata; tak nazywa poeta stale swą, teściową. [przypis redakcyjny]
freibitter (daw., z niem. Freibeuter) — kaper, kapitan prywatnego okrętu, który działając na podstawie pisemnego upoważnienia władcy (lub miasta portowego) ściga, łupi i zatapia statki nieprzyjacielskie. Kaper działał na własny koszt i ryzyko, miał jednak prawo do posługiwania się barierą mocodawcy oraz do zachowania większości zysków. [przypis edytorski]
freibitter (daw., z niem.) — kaper, kapitan prywatnego okrętu, który na podstawie pisemnego upoważnienia władcy lub miasta zwalcza statki nieprzyjacielskie. [przypis edytorski]
„Freie Buhne” — „Wolna Trybuna”; czasopismo założone w 1890 r. przez Otto Brahma (od r. 1893 również przewodniczącego stowarzyszenia Freie Bühne), przekształcone później w „Neue Rundschau”. [przypis edytorski]
freifach (z niem.: Freifach — wolny zawód) — tu: brak określonego zajęcia. [przypis redakcyjny]
