Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7340 przypisów.
buletin a. biuletyn (z fr.) — ogłoszenie, zawiadomienie. [przypis redakcyjny]
Bulikama — błoto w okolicach Witerby, z którego wypływa jasny i przeźroczysty strumień. Kobiety rzymskie, między nimi wiele nierządnic, zjeżdżały się tam w upalne dni lata i brały kąpiele. [przypis redakcyjny]
bulion — pożywny rosół z mięsa i jarzyn. [przypis redakcyjny]
bulla Bonifacego VIII, zakazująca pod klątwą dysekcji ciał ludzkich po śmierci — wydana w 1299 papieska bulla Detestande feritatis była skierowana przeciwko ówczesnej praktyce traktowania zwłok wysoko postawionych, ważnych osób: zgodnie z ich wolą ciało rozczłonkowywano, pobierano poszczególne organy i gotowano dla oddzielenia kości, co umożliwiało pochówek różnych części ciała w różnych ważnych religijnie miejscach, a także ułatwiało transport do ziemi ojczystej w przypadku śmierci daleko od niej. [przypis edytorski]
bulla — Bulla Aleksandra VII (16 października 1656). [przypis tłumacza]
bulla — dekret papieski, Urban VIII: papież 1644–1655. [przypis redakcyjny]
bulla — dokument papieski. [przypis edytorski]
bulla (hist.) — oficjalny dokument kościelny wydany przez papieża w ważnych sprawach. [przypis edytorski]
bulla (łac.) — medalion z amuletem, noszony przez chłopców rzymskich. [przypis edytorski]
bulla — oficjalny dokument papieski. [przypis edytorski]
bulla Piusa V „Contra clericos” — bulla Piusa V Contra clericos sodomitas okładała najcięższymi karami mnichów i księży hołdujących temu grzechowi. [przypis tłumacza]
bullatus (łac.) — na podstawie bulli, papierowy. [przypis redakcyjny]
bulla — urzędowy dokument papieski dotyczący ważnych spraw. [przypis edytorski]
bulla — urzędowy dokument papieski dotyczący ważnych spraw. [przypis edytorski]
bulla — urzędowy dokument papieski. [przypis edytorski]
Bull, John — postać stereotypowego porywczego i grubiańskiego Anglika. stworzona przez szkockiego pisarza Johna Arbuthnota 1712 r. [przypis edytorski]
bullock cart (ang.) — wóz ciągniety przez woły. [przypis edytorski]
bulwar des Italiens w Paryżu — w XIX w. zdobył popularność dzięki słynnym kawiarniom; jego nazwa (bulwar Włochów) wywodzi się od XVII-wiecznego teatru, w którym wystawiano gł. komedie włoskie. [przypis edytorski]
bulwark — bulwar; podmurowana ulica nad wodą; wał nadwodny, falochron. [przypis edytorski]
bulwark (daw.) — bulwar, nabrzeże. [przypis edytorski]
bulwark (daw.) — nabrzeże, bulwar. [przypis edytorski]
bulwark (daw.) — nabrzeże. [przypis edytorski]
bulwark (z niem.) — grobla murowana, molo. [przypis redakcyjny]
bulwarowy (z fr.) — służący prostej rozrywce. [przypis edytorski]
bulwar — szeroka, zadrzewiona ulica, służąca spacerom i konnym przejażdżkom. [przypis edytorski]
bulwar — tu: nadbrzeżna ulica. [przypis edytorski]
bumaga (z ros.) — papier. [przypis edytorski]
bumagi (z ros.) — papiery. [przypis edytorski]
bumblerka — pijatyka. [przypis edytorski]
bumkliwer — pierwszy dolny żagiel na bukszprycie a. trójkątny żagiel podnoszony na sztagu. [przypis edytorski]
bumy — raczej: bomy; bom: w omasztowaniu żaglowca ruchoma, pozioma belka oparta jednym końcem (piętą) o maszt, z drugim końcem (nokiem) wolnym, służąca do umocowania na całej jej długości dolnego brzegu (liku) żagla. [przypis edytorski]
buńczucznie — hardo, zuchwale. [przypis redakcyjny]
buńczuczni — noszący buńczuk, tj. drzewce z ogonem końskim, jako oznakę władzy. [przypis redakcyjny]
buńczuczny — buntowniczy, waleczny. [przypis edytorski]
buńczuczny — dumny, sławny; od słowa buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem. [przypis redakcyjny]
buńczuczny — pewny siebie, zawadiacki. [przypis edytorski]
buńczuczny — zawadiacki, zuchwały i pewny siebie. [przypis edytorski]
buńczuk — azjatycki znak wojskowy; ogon konia owinięty plecionką na drzewcu. [przypis edytorski]
buńczuk (daw.) — sztandar (ogon koński na drzewcu). [przypis redakcyjny]
buńczuk — długie drzewce ozdobione włosiem końskim, daw. symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
buńczuk — długie drzewce ozdobione włosiem końskim, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
buńczuk — drzewce ozdobione końskim włosiem; symbol władzy w wojskach tatarskich, kozackich i tureckich. [przypis edytorski]
buńczuk — drzewce zakończone grotem (a. kulą), ozdobione końskim włosiem; symbol władzy w wojskach tatarskich, kozackich i tureckich. [przypis edytorski]
buńczuk — drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
buńczuk — drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy w wojskach tatarskich, kozackich i tureckich. [przypis edytorski]
buńczuk — drzewce zakończone pękiem końskiego włosia, kozacki a. tatarski symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem. [przypis edytorski]
buńczuk — symbol władzy wojskowej, drzewce, ozdobione końskim włosiem. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
buńczuk — tu: pęk włosia z ogona końskiego, przyczepiany do szczytu hełmu. [przypis edytorski]
buńczuk — znak wojskowy i symbol władzy tureckiej w formie ogona końskiego, zatkniętego na długim kiju. [przypis edytorski]
buńczuk (z pers.) — ogon koński, osadzony na długim drzewcu, służący za sztandar. [przypis redakcyjny]
Buna — podobóz-fabryka, przeniesiony przez niemiecki koncern chemiczny IG Farben z Buny w środkowych Niemczech, położony na wschód od Oświęcimia; wykorzystywano tu do pracy więźniów z pobliskiego Auschwitz. [przypis edytorski]
Bundelkund — zapewne przekręcona nazwa Bundelkhand, rejonu w środkowych Indiach, ob. w stanie Madhya Pradesh oraz częściowo w stanie Uttar Pradesh. [przypis edytorski]
Bund (jid. בונד: Związek) — lewicowa partia, istniejąca w latach 1897–1948 w kilku krajach europejskich, zrzeszająca Żydów o poglądach antysyjonistycznych i antyreligijnych. Pełna nazwa partii to אַלגעמײַנער ייִדישער אַרבעטער בונד אין ליטע, פּוילן און רוסלאַנד (Algemejner Jidiszer Arbeter Bund in Lite, Pojln un Rusland), tj. Powszechny Żydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce i Rosji. [przypis edytorski]
bundz i bryndza — produkty góralskie z owczego mleka: bundz to delikatna twarogowa masa serowa, używana do bezpośredniego spożycia lub częściej do przerobu na bryndzę, solony ser owczy. [przypis edytorski]
bungalow — drewniany dom z werandami. [przypis edytorski]
bungalow — parterowy drewniany dom z werandami, typowy dla budownictwa kolonialnego, szczególnie w Indiach i Indonezji. [przypis edytorski]
Bunhya, popr.: bunnia a. bunniah — hinduski handlarz, kupiec, szczególnie z płn.-zach. prowincji Gudżarat; przez wczesnych autorów używane na określenie dowolnego hinduskiego mieszkańca Indii. [przypis edytorski]
buntarej (ros.) — buntowników. [przypis edytorski]
bunt bezecny, który pod koniec swego zawodu podniósł, aby naprawie Rzeczypospolitej przeszkodzić — mowa o tzw. rokoszu Lubomirskiego (1665–1666), wznieconym przez tego magnata politycznym i zbrojnym buncie szlachty przeciw dążeniom absolutystycznym Jana Kazimierza; konflikt zakończył się kompromisem: Lubomirski został wygnany, a król zrezygnował z wyznaczenia swojego następcy (tj. z elekcji vivente rege); w 1668 r. Jan Kazimierz abdykował. [przypis edytorski]
Bunting, Basil (1900–1985) — modernistyczny poeta angielski. [przypis edytorski]
bunt łódzki — pierwszomajowe demonstracje robotników Łodzi i okolic w 1892 r.; zgromadziły ok. 60 tys. uczestników i przerodziły się w sześciodniowy strajk powszechny; w wyniku interwencji carskiego wojska i policji sześć osób zostało zabitych, a ok. 300 rannych; wydarzenia te miały niebagatelny wpływ na rozwój zorganizowanego ruchu robotniczego na ziemiach polskich. [przypis edytorski]
bunt marynarzy kronsztackich (1–17 marca 1921) — jedno z największych powstań antybolszewickich podczas rosyjskiej wojny domowej, w którym wzięło udział ponad 10 tysięcy marynarzy Floty Bałtyckiej oraz garnizonu bazy morskiej w Kronsztadzie, w pobliżu Petersburga; rebelianci wybrali Komitet Rewolucyjny i domagali się szeregu reform, o które walczyli podczas rewolucji październikowej; stłumione przez oddziały bolszewickie. [przypis edytorski]
buntowny — dziś: buntowniczy. [przypis edytorski]
buntowszczyk — rusycyzm; popr.: buntownik. [przypis edytorski]
bunt przeciw Witeliuszowi — κατὰ Οὐιτέλλιον, contra Vitellium, a nie „unter Vitellius” (Cl.) lub [pominięto tłum. na rosyjski], p. Swetoniusz, Żywot Witeliusza XV: „wojska w Panonii, Mezji, także i z wojsk zamorskich, te, które w Judei i Syrii stały, odstąpiły go i część jedna samemu, druga część nieobecnemu (pars in absentis, pars in praesentis Vespasiani) Wespazjanowi na posłuszeństwo przysięgła” (przekł. Kwiatkowskiego). [przypis tłumacza]
bunt sipajów — powstanie żołnierzy indyjskich (sipajowie: miejscowi; żołnierze pochodzili z miejscowych plemion, gł. Gurkhów i Sikhów) i ludności chłopskiej przeciw Anglikom; walki toczyły się w latach 1857–1859 i zostały krwawo stłumione. [przypis edytorski]
bunt, wybuch burzycielski (…) — K. Tetmajer Poezje, S. I, s. 66 (Konaj, me serce), s. 87–88 (Z pucharem w dłoni). [przypis autorski]
bunt (z niem.) — związek. [przypis redakcyjny]
Buonaccorsi-Kallimach — Filip Buonaccorsi (1437–1496), przybrał przydomek Kallimach na cześć gr. poety z III w. p.n.e. Włoch, poeta i kronikarz, piszący po łacinie. Nauczyciel synów króla Kazimierza II Jagiellończyka. [przypis edytorski]
buona notte (wł.) — dobranoc. [przypis edytorski]
buona notte (wł.) — dobranoc. [przypis redakcyjny]
Buonaparte — prawdziwe brzmienie nazwiska cesarza Napoleona Bonapartego, który urodził się na Korsyce w szlacheckiej rodzinie pochodzenia włoskiego i zmienił nazwisko w wieku 27 lat; pierwotne brzmienie było używane przez jego wrogów dla wyrażenia pogardy dla obcego, który koronował się na władcę Francji. [przypis edytorski]
Buonarotti, Michał Anioł (1475–1564) — właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, włoski rzeźbiarz, malarz, poeta i architekt. [przypis edytorski]
Buonarotti, właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, zw. Michałem Aniołem (1475–1564) — wł. malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki renesansu. [przypis edytorski]
Buonarotti, właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, zw. Michałem Aniołem (1475–1564) — włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki renesansu. [przypis edytorski]
buone fighi! fighi! uva dolce! uva (wł.) — dobre, pyszne figi! słodkie winogrona! [przypis edytorski]
Buonkonte — też: Buonconte. [przypis edytorski]
Buononcini, popr. Bononcini, Giovanni Battista (1670–1747) — włoski kompozytor epoki baroku; kapelmistrz w Bolonii, następnie Mediolanie, Rzymie, Wiedniu, Berlinie i Londynie, gdzie konkurował z Händlem. [przypis edytorski]
buon viaggio (wł.) — szczęśliwej podróży. [przypis edytorski]
Buoso da Duera — rodem kremończyk, przekupiony przez generała francuskiego, Gwidona de Montfort, dał mu przejść przez rzekę Oglio. [przypis redakcyjny]
buran — silny i porywisty wiatr połączony ze śnieżycą, wiejący zimą na obszarze środkowej i południowej Syberii, Uralu i Powołża. [przypis edytorski]
Burbank, Luther (1849–1926) — amerykański przyrodnik, hodowca roślin; opracował nowe metody hodowli, wyhodował liczne nowe odmiany roślin. [przypis edytorski]
Burberry — brytyjska marka modowa. [przypis edytorski]
burberry — luksusowa brytyjska marka odzieżowa; tu prawdopodobnie mowa o słynnym płaszczu typu trencz tej firmy. [przypis edytorski]
Burbonów czy Wittelsbachów — Burbonowie: dynastia królów francuskich, panujących też w Hiszpanii, w Neapolu i na Sycylii, oraz w Parmie; Wittelsbachowie: jedna z najstarszych dynastii niemieckich. [przypis edytorski]
Burbonowie — dynastia królewska we Francji, Hiszpanii oraz w królestwach włoskich. [przypis edytorski]
Burbonowie — dynastia królewska wywodząca się z Francji, boczna linia Kapetyngów, pierwszym Burbonem na tronie Francji był Henryk IV (1589–1610), który dzięki edyktowi nantejskiemu wyprowadził kraj z zamętu i kryzysu wojen religijnych; wspomniana tu „czaszka spadła z Burbońskiego tułowu” stanowi aluzję nawiązanie do losów Ludwika XVI (1774–1792), ściętego w okresie terroru rewolucji francuskiej 21 stycznia 1793 r. [przypis edytorski]
Burbonowie — dynastia królów francuskich (1589–1792 i 1815–1830). [przypis redakcyjny]
Burbonowie — dynastia królów francuskich, hiszpańskich, rządząca też Neapolem z Sycylią. [przypis edytorski]
Burbonowie — dynastia królów francuskich, panujących też w Hiszpanii (od XVIII w.) oraz w królestwach włoskich. Alfons XIII (1886–1941) z dynastii Burbonów panował jako król Hiszpanii do ustanowienia Drugiej Republiki Hiszpańskiej (14 kwietnia 1931), kiedy został zmuszony do wyjazdu z kraju; zamieszkał w Paryżu, ale oficjalnie nie abdykował. [przypis edytorski]
Burbonowie — dynastia królów francuskich (w latach 1589–1830, z przerwą spowodowaną Wielką Rewolucją Francuską), panująca też w Hiszpanii oraz w królestwach włoskich. [przypis edytorski]
Burbony — właśc. Burbonowie, dynastia panująca we Francji w latach 1589–1830 (z przerwą spowodowaną Wielką Rewolucją Francuską); tu: metaforyczne określenie Francuzów w ogóle. [przypis edytorski]
Burckhardt, Jacob (1818–1897) — szwajcarski historyk kultury, sztuki, literatury, eseista, znawca renesansu i baroku. Autor Kultury Odrodzenia we Włoszech (1860). [przypis edytorski]
Burckhardt, Jacob (1818–1897) — szwajcarski historyk sztuki, literatury i kultury; autor klasycznego dzieła Kultura Odrodzenia we Włoszech (1860), które rozpowszechniło termin „renesans” na oznaczenie epoki w kulturze europejskiej XVI–XVII w. [przypis edytorski]
Burckhardt, Jakub (1818–1897) — szwajcarski historyk sztuki, spopularyzował terminy „renesans” i „barok”. [przypis edytorski]
burda — awantura, rozróba. [przypis edytorski]
burda — osoba wywołująca konflikty, bijatyki (właśnie: burdy). [przypis edytorski]
burdasi — chmurzy się. [przypis autorski]
burda (starop.) — niezgoda. [przypis redakcyjny]
