Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4140 przypisów.
jakam — skrót od: jaka jestem. [przypis edytorski]
jakam słaba — skrót od: jaka jestem słaba. [przypis edytorski]
jak anioł opiekuńczy utrzymuje duszę w Stefanie… — Mickiewicz, List do Ignacego Domeyki, Bex, 8 lipca 1833. [przypis edytorski]
jakaranda — rodzaj drzewa z rodziny bignoniowatych. [przypis edytorski]
Jak Aristogejton stanę posągowo (…) Zyskam obok niego pomnik — przy tych słowach przybiera Strymodoros posturę posągu, a za nim wszyscy choreuci. Pretensja do pomnika obok bohaterów wolności Harmodiosa i Arystogejtona jest tym komiczniejsza, że ustawa zabraniała stawiać komukolwiek posągu obok tej wielkiej dwójcy: tak wielka była cześć tych obrońców wolności. [przypis tłumacza]
Jak arlekiny: pełno na nich wstążek — orderów rosyjskich, licząc w to różne ich klasy tudzież cyfry cesarskie i tak nazwane sprzążki z liczbą lat służby, jest około sześćdziesięciu. Zdarza się, że na jednym mundurze świeci dwadzieścia znaków honorowych. [przypis autorski]
Jaka różnica między żołnierzem a kartuzem — Kartuz jest typem religijnego człowieka. [przypis tłumacza]
jakaś przestrzeń (czy zapełniona czy próżna) — łatwo zauważyć, że chcemy przez to powiedzieć: próżna przestrzeń, o ile zostanie ograniczona przez zjawiska, a więc i przestrzeń wewnątrz świata nie jest przynajmniej sprzeczna z zasadami transcendentalnymi, może być zatem ze względu na nie dopuszczoną (lubo przez to zaraz nie twierdzi się o jej możliwości). [przypis autorski]
jakas — prawdopodobnie chodzi o jaqueirę (łac. Artocarpus heterophyllus), chlebowiec różnolistny, rodzaj rośliny tropikalnej. [przypis edytorski]
jakas — švarkas. [przypis edytorski]
jaka — tu: taką, jaka. [przypis redakcyjny]
jaka ty — dziś raczej: jaka ty jesteś. [przypis edytorski]
jak Augusta przywiązanie do téj wyspy i zamianę jéj na Enaryą, zazieleniony na jego przybycie stary dąb wywołał — Suetoniusz, Augustus [w Żywotach cezarów (De vita Caesarum)], 92. [przypis autorski]
Jakaż to niemiła kategoria ludzi, żyjących ciągłe w superlatywach uczuciowych (…) z pierwszym lepszym krzyżem społecznej misji na plecach idą na swoją kalwarię — A. Nowaczyński, Wczasy literackie, s. 211. [przypis autorski]
Jakaż trwożliwość z gruntu nie odmienia — w innym wydaniu: „Jakaż fatalność z gruntu cię odmienia”. [przypis edytorski]
Jak bądź się rzeczy mają (…) moją własną — Molier przypomniał sobie ten rys w Uczonych białogłowach i włożył go w usta Chryzala. [przypis tłumacza]
jak błękitne Hiacyntu dzwonki — Apollo z żalu po ukochanym Hiacyncie (synu Amyklasa), zmarłym wskutek zdrady, nie mogąc przywrócić mu życia, zmienił go w kwiatek (hiacynt), a na jego listkach wyrył początkowe głoski jego imienia, będące przy tym wyrazem rozpaczy: ai! ai! (Owidiusz w Metamorfozach). [przypis tłumacza]
jak boli — są to również ostatnie słowa przywołanego w dedykacji wiersza Ranny różą Wacława Bojarskiego. [przypis edytorski]
jak bonie dydy (gw.) — fraza wykrzyknikowa, mająca zapewnić słuchacza, że interlokutor mówi prawdę. [przypis edytorski]
jak buba — jak bela, jak sztok. [przypis redakcyjny]
jakbyć serce na połowę darto — jakby ci rozdzierano serce na pół. [przypis edytorski]
jakby cała ich korzyść polegała na tej większości — konfederacje decydowały większością głosów. Za Stanisława Augusta sejmy zwoływane podczas konfederacji uznawały się za związane jej węzłem, a nawet same, choć nie było konfederacji generalnej, wiązały się w konfederację, właśnie by umożliwić powzięcie uchwał większością, oraz zapobiec zerwaniu sejmu. [przypis redakcyjny]
jakby cejco (gw.) — jakby coś ważnego. [przypis redakcyjny]
jakby człowiek, zauważywszy jakieś grono zjawisk, które go bardziej niepokoiło (…) zanotował je sobie w pamięci stałym znacznikiem (…) — [Komentarz autora z Uwag.] To nie historia narodzin słowa taka jak u Nietzschego narodziny tragedii, a u Przybyszewskiego narodziny metasłowa, ale porównanie, bo ja nie mam pretensji do jasnowidzenia w przeszłość. Zresztą nic mnie tu nie obchodzi powstawanie słowa u ludzi pierwotnych, gdyż moim zdaniem tak słowo, jak i np. dramat, chociaż się już przyjęły, zmieniają swoją genezę i np. człowiek współczesny tworzy dramat z całkiem innych pobudek psychicznych niż starożytny. Dlatego powyższe porównanie jest przecież jeszcze czymś więcej niż porównaniem. Zastrzegam się przeciw możliwym zarzutom, jakoby moja teoria bezimienności była parafrazą teorii Przybyszewskiego o metasłowie. Kto nie czuje różnicy między jedną a drugą, tego zapraszam do siebie, aby dowodnie przekonał się, jak dawnymi są wszystkie hipotezy wypowiedziane w Trio. I wnioski są inne. Przybyszewski potępia uspołecznienie się słowa, a więc zróżniczkowanie go, i wywyższa muzykę ponad słowo, dlatego bo on idzie za ulubioną dziś w myślicielstwie modą spierwotniania (wzór: Nietzsche). Moda ta polega na tym, że wyszukuje się jakąś starą genezę, porównuje się ją z dzisiejszym stanem rzeczy, np. na jego niekorzyść, i mówi się, że potrzeba robić tak, jak ongiś było: „nawiązuje się”. Za dowód starczy odległość historyczna. Ja natomiast traktuję słowo tak, jak to dotychczas robiono: nie jako okrzyk wydany z okazji jakiegoś uczucia lub spostrzeżenia, lecz jako próbę opisu kształtów i stosunków tak zewnętrznych, jak psychicznych. Dlatego też żądam zróżniczkowania aparatu słów, a sądzę, że w tym kierunku zdąża zarówno nauka, jak poezja, chociaż i poezja jest niecierpliwsza, podobna do wyżła, który, wyprzedzając myśliwca, na prawo i na lewo węszy i tropi. Zestawienie jej z nauką mniej by może gorszyło czytelników, gdyby wiedziano, ile błędów poetycznych bywało zawsze w tzw. nauce, co udowadnia Mach. Przebaczcie mi, panowie uczeni, że znowu wyłuszczam rzeczy znane wam tak dobrze lub jeszcze lepiej. Jean-Paul w dziełku Kapelan Schmelzle próbował pokazać w tchórzostwie punkt, w którym ono jest właściwie męstwem, ostrożnością, wynikiem silnej wyobraźni. Bardzo dobrym tematem byłoby pokazać na jakimś wypadku przeróżne fale psychiczne przepływające pod słowem „wdzięczność”, tak np., żeby się ona stawała nawet niewdzięcznością. Nb. dopiero potem pokazałoby się, ile by się zostało z tego tematu, powziętego a priori, gdyby się go chciało zamienić na mięso rzeczywistości. [przypis autorski]
jakby dusza fizyczna czy jakaś transcendentalna materia… — por. [Przybyszewski], Moi współcześni, s. 246. [przypis autorski]
jakby je… Cyrcejskie zaraziły zioła świniną — nawiązanie do czarodziejki Kirke (mit. gr.), która zamieniła w świnie towarzyszy Odyseusza. [przypis edytorski]
jakby je gołębiowi z garła wybrał — gołąb wybiera co najprzedniejsze ziarno; Pasek, przytaczając to przysłowie, chciał więc powiedzieć: „Kiedy się już zebrało 60 000 doborowego wojska”. [przypis redakcyjny]
jakby kiedy co do czego — pierwsza wyraźna aluzja do gotowości chłopów do walki („kosy wissom nad boiskiem”) z nawiązaniem do tradycji „kosynierów spod Racławic”. Zaraz dalsze fragmenty przynoszą prozaiczną wersję osadzającą tradycję i mit w codziennych realiach („było, jak go huknę w pysk”…). [przypis redakcyjny]
jakby kto odmienił (pot.) — dziś raczej: jakby ktoś odmienił. [przypis edytorski]
jak był upadł (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: jak upadł wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]
Jak bym miał wołać…— cała ta nauka Sokratesa przypomina Sawantki [ob. bardziej znane jako Uczone białogłowy; red. WL] Moliera: Akt II, Scena VI, str. 35 i nast. Tłumaczenie L. Rydla, Kraków 1906: Filaminta i Beliza, pouczające kucharkę Marcynę. Podobieństwo niesłychane: znany krytyk, A. Brisson, pisze: „Molière etait imprégné des Grecs et des Latins: a chaque ligne de ses comédies se retrouvent des réminiscencens d'Aristophane et de Plaute”. Ale właściwiej byłoby powiedzieć, że bez nich nie byłoby Moliera. [przypis tłumacza]
jakby nagłą przerwą gwałtownych boleści — zam.: jakby za nagłą przerwą lub: po nagłej przerwie. [przypis redakcyjny]
jakby na widok Meduzy w posąg się przemieniła — podług mitów greckich, widok głowy Meduzy przemieniał człowieka w posąg. Owidyusz: Metamorfozy. Meduza, jedna z Gorgon, strasznych istot z wężami na głowie. [przypis autorski]
Jakby tam zresztą z kowalem nie było — dziś popr.: Jakkolwiekby tam zresztą z kowalem było. [przypis edytorski]
jakby wytarł płatem — do cna. [przypis edytorski]
Jak chęć latania czując bocian mały (…) zapytania chęć we mnie paliła — Poeta przez głębokie uszanowanie dla swojego mistrza chwieje się, czy ma go zapytać lub nie. Stan ten wewnętrznej niepewności przez to obrazowe porównanie oddany jest po mistrzowsku. [przypis redakcyjny]
Jak cień tym dłuższy, gdy padnie z daleka… — druga zwrotka wiersza Mickiewicza Do M… (Maryli Wereszczakówny) z r. 1822. U Mickiewicza dwa ostatnie wiersze brzmią: „Tak moja postać, im dalej ucieka, Tym grubszym kirem twą pamięć omroczy.”. [przypis redakcyjny]
(…) jak ci opowiadałam o przemiłym wieczorze (…) — list, w którym mowa jest o tym wieczorze, nie odnalazł się. Można przypuszczać, że to ów wieczór, projektowany w bileciku pani de Merteuil, o którym jest również mowa w poprzedzającym liście panny de Volanges. [przypis tłumacza]
jak ci wypadło z wyrocznią w Delfach — Cyrus u Herodota nie pyta Krezusa o wyrocznię delficką, choć go musiały zaciekawić słowa króla lidyjskiego, że to ona właśnie skłoniła go do wojny; Herodot opowiedział to już poprzednio i nie chce się powtarzać. Ksenofont każe swojemu bohaterowi postawić takie pytanie, choć go sytuacja nie wymaga. Cyrus uzasadnia pytanie powołaniem się na powszechną wieść, głoszącą Krezusa wielbicielem delfickiego Apollina. Widocznie Ksenofont chce przeciwstawić Herodotowi historię bardziej budującą i brzmiącą bardziej autentycznie, opowiada bowiem sam Krezus, a nie bezimienna wieść czy jakaś trzecia osoba. [przypis tłumacza]
jak córka rodzona — w oryginale mowa tu o zmarłej siostrze Hermana. [przypis edytorski]
Jak czarna lecę błyskawica (…) w głębiny! — T. Miciński, W mroku gwiazd, s. 51. [przypis autorski]
Jak Czarniecki (…) wrócim się przez morze — nawiązanie do wydarzeń z czasów potopu szwedzkiego; w grudniu 1658 r. Stefan Czarniecki wyprawił się na czele wojsk polskich do Danii, by wesprzeć ją w walce z siłami Karola Gustawa; udało mu się m.in. odbić wyspę Als, ważny punkt strategiczny, dzięki brawurowej przeprawie przez cieśninę o tej samej nazwie, oddzielającą wyspę od lądu stałego. Dzięki przywołaniu tego epizodu postać Czarnieckiego zostaje tu ukształtowana jako wzorzec wodza niewahającego się podejmować odważne decyzje i realizować swoje posunięcia z powodzeniem. W wersji pierwotnej tekstu strofa ta występowała jako druga, nie zaś trzecia i brzmiała: „Jak Czarnecki [!] do Poznania/ Wracał się przez morze,/ Dla ojczyzny ratowania/ Po szwedzkim rozbiorze”; następująca po niej strofa zaczynająca się słowami „Przejdziem Wisłę (…)” stanowiła wówczas ciąg dalszy rozpoczętego tu (od słowa „jak”) porównania działań wojsk polskich pod wodzą hetmana Czarnieckiego oraz legionów generała Dąbrowskiego. [przypis edytorski]
jak człowiek-mężczyzna wznosi się ponad samca zwierzęcego… — Por. koniec rozdziału X. [przypis autorski]
jak czynił pan de Lavalette w chwili swego skazania na śmierć — Antoine Marie de Lavalette, napoleoński minister i radca stanu, skazany na śmierć za udział w Stu Dniach, w przeddzień egzekucji zdołał zbiec z więzienia w przebraniu żony. [przypis redakcyjny]
jak czytujesz teraz — w czasie wojny krymskiej. [przypis redakcyjny]
jak dalekie od monotonii stało się dzięki nim jego brzmienie — najlepszym dowodem tego są chyba polemiki pomiędzy znawcami metryki szekspirowskiej o sposób czytania poszczególnych wierszy. [przypis tłumacza]
Jak dalszy przebieg akcji pokazuje, Wilhelmowi nie udaje się zapanować nad swymi zmysłami. Por. list z 14 grudnia 1772 r. [przypis redakcyjny]
Jak Dant za życia przeszedłem przez piekło (…) w pomoc zbiegła pani, Której się wzroku czarne duchy boją… — Krasiński, Przedświt. [przypis edytorski]
jak (daw.) — niż. [przypis edytorski]
jak — długowłosy, garbaty wół, żyjący w Tybecie. [przypis tłumacza]
jak donosi Arystoteles [w] „Ethica magna” — dzieła Arystotelesa: Ethica Nicomachea, Magna Moralia, Ethica Eudemia; tu: kontaminacja dwóch tytułów. [przypis edytorski]
jak do tego przyjdzie — dziś: jak do tego dojdzie. [przypis edytorski]
jak drudzy (daw.) — jak inni. [przypis edytorski]
jak drugi Aleksander Wielki od razu rozetnie ten węzeł metafizyczny — nawiązanie do opowieści o Aleksandrze Macedońskim, który przybywszy do Frygii w 333 p.n.e., dowiedział się, że według przepowiedni tylko ten zostanie władcą tego kraju, kto będzie potrafił rozpleść niezwykle zawikłany węzeł łączący jarzmo z dyszlem starego wozu należącego niegdyś do króla Gordiasa i znajdującego się w świątyni Zeusa; Aleksander przeciął węzeł mieczem. [przypis edytorski]
jak dwa lata przebiegą — gdy upłyną dwa lata. [przypis edytorski]
jak dwa muły sprzęg wołów prześcigną — mowa o orce w lekkiej ziemi. [przypis edytorski]
jak dwa pszczelnych roi — jak dwa pszczelne roje. [przypis edytorski]
jak dzień — o świcie. [przypis edytorski]
jak dziewięciu archontów, przyrzekam, że ci złoty posąg naturalnej wielkości w Delfach postawię — archontowie, obejmując urząd, składali przysięgę, że gdyby podczas sprawowania swoich funkcji naruszyli prawo, ofiarują świątyni Apollina w Delfach złoty posąg. [przypis edytorski]
Jak dziko patrzy! jaki to wzrok dumy — z tego szczegółu wolno wnosić, że więźniem tym jest Konrad. [przypis redakcyjny]
jak — dziś popr.: niż. [przypis edytorski]
jak — dziś popr.: niż; to może straszniejsza tragedia niż ta, którą (…). [przypis edytorski]
jak — dziś popr. w porównaniach: niż; obszerniejsza niż. [przypis edytorski]
jak dziś zna się dość dobrze brzegi Afryki, a bardzo źle wnętrze, tak starożytni znali dosyć dobrze wnętrze, a bardzo źle wybrzeża — Patrzcie, z jaką dokładnością Strabon i Ptolomeusz opisują nam rozmaite części Afryki. Te wiadomości pochodziły z rozmaitych wojen, jakie dwa najpotężniejsze narody świata, Kartagińczycy i Rzymianie, toczyły z ludami Afryki, z sojuszów, jakie zawierali, z handlu, jaki uprawiali w tych ziemiach. [przypis autorski]
jakem (…) cierpiał — inaczej: jak cierpiałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem ci kochankiem — skoro jestem twoim ukochanym. [przypis edytorski]
jakem (…) czynił — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak czyniłem. [przypis edytorski]
jakem (…) doświadczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak doświadczyłem. [przypis edytorski]
jakem ich (…) zostawił — inaczej: jak ich zostawiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; także przykład czasu zaprzeszłego, tworzonego za pomocą czasownika posiłkowego był względnie była). [przypis edytorski]
jakem je znajdował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak je znajdowałem. [przypis edytorski]
jakem kazała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak kazałam; kiedy kazałam. [przypis edytorski]
jakem miała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak miałam. [przypis edytorski]
jakem (…) mógł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak mogłem. [przypis edytorski]
jakem mu list oddała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak mu list oddałam, tj.: kiedy oddałam mu list. [przypis edytorski]
jakem mu opowiedział — jak mu opowiedziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem nie dotknął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak nie dotknąłem (tj. odkąd nie dotknąłem). [przypis edytorski]
jakem (…) nie kochał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jak nie kochałem. [przypis edytorski]
jakem (…) nie płakał — inaczej: jak nie płakałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem (…) powiedziała — inaczej: jak powiedziałam (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem się (…) dowiedziała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się dowiedziałam. [przypis edytorski]
jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem się dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]
jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]
jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem się (…) pastwił — inaczej: jak się pastwiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem się posuwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się posuwałem. [przypis edytorski]
jakem się wziął — inaczej: jak się wziąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem — skrócone: jak jestem. [przypis edytorski]
jakem — skrócone od: jak jestem. [przypis edytorski]
jakem słyszał — jak słyszałem. [przypis edytorski]
jakem spływał — inaczej: jak spływałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]
jakem stał się — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak stałem się. [przypis edytorski]
jakem to był czynił (daw.) — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą w stosunku do czynności (zjawisk itp.) wyrażonych zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: jak to czyniłem uprzednio (wcześniej, dawniej itp.). [przypis edytorski]
jakem (…) tom — skrócone od: jak jestem (…) to jestem. [przypis edytorski]
jakem tu przywędrował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak tu przywędrowałem. [przypis edytorski]
jakem (…) umiał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak umiałem. [przypis edytorski]
jakem uważała — jak uważałam (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika); tu w znaczeniu: jak zauważyłam, jak zrozumiałam. [przypis edytorski]
jakem widywał — inaczej: jak widywałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem (…) widział — inaczej: jak widziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakem wielki — jak jestem wielki. [przypis edytorski]
