Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7340 przypisów.
biba (pot., z łac.) — popijawa; pijaństwo. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — pijak. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — pijatyka. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — tu: pijak. [przypis edytorski]
bibelot — drobny przedmiot o charakterze dekoracyjnym. [przypis edytorski]
bibelowaty — drobny, o charakterze dekoracyjnym. [przypis edytorski]
biber (gw.) — brodacz, mężczyzna z brodą. [przypis edytorski]
Bibesco, Marta (1886–1973) — rumuńska arystokratka i pisarka tworząca po francusku; autorka m.in. powieści Catherine-Paris (1927), o nonkonformistycznej rumuńskiej księżniczce mieszkającej w Paryżu, która zostaje żoną potomka starej polskiej rodziny książęcej. [przypis edytorski]
Bibianna — Biblianna Moraczewska, siostra historyka Jędrzeja, przyjaciółka Narcyzy z koła „Entuzjastek”. Odmalowana jest we Wstępnym obrazku jako Felicja. Rozbieżne poglądy polityczne zerwały ten stosunek w r. 1862. [przypis redakcyjny]
bibi, bibo, bibam (łac.) — piłem, piję, będę pił. [przypis edytorski]
Bibiena — miejscowość Bibbiena pod miastem Arezzo w Toskanii. [przypis redakcyjny]
Bibiena właśc. Bernardo Dovizi da Bibbiena (1470–1520) — włoski pisarz, dyplomata, kardynał (od 1513 r.), przyjaciel poety. Autor pierwszej włoskiej komedii prozą Calandra. [przypis redakcyjny]
Bibiński — jednoaktowa komedia Mariana Gawalewicza (1852–1910). [przypis edytorski]
Bibite ex hoc omnes (łac.) — Mt 26, 27. [przypis tłumacza]
bibka — pijatyka. [przypis edytorski]
bibka — pijatyka (z łac. bibo, bibere — pić). [przypis edytorski]
Biblia a. Pismo Święte — zbiór ksiąg, spisanych po hebrajsku, aramejsku i grecku, uznawanych przez żydów i chrześcijan za natchnione przez Boga. [przypis edytorski]
Biblia a. Pismo Święte — zbiór starożytnych ksiąg, uważanych przez żydów i chrześcijan za święte. [przypis edytorski]
Biblia Dorégo — jedno z licznych XIX-wiecznych wydań Biblii z rycinami Gustave'a Dorégo (1832–1883), francuskiego grafika należącego do najbardziej znanych mistrzów ilustrujących motywy biblijne. [przypis edytorski]
Biblia ludzkości — fr. La Bible de l'humanité (1864), szkic poświęcony historii porównawczej religii, autorstwa Julesa Micheleta (1798–1874), francuskiego historyka cenionego przede wszystkim za dzieła Historia Francji (1833–1867) oraz Historia rewolucji francuskiej (1847–1853). [przypis edytorski]
biblia pauperum (łac.) — Biblia dla ubogich (treści biblijne przekazywane nie słowami, lecz poprzez obraz, rzeźbę itp.). [przypis edytorski]
Biblia Wujka — tj. Biblia w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka (1540–1597), wyd. w 1599 r. [przypis edytorski]
biblijny rzeźbiarz Becalel — Becalel syn Uriego, doskonały rzemieślnik obrabiający szlachetne metale, kamień i drewno, powołany imiennie przez Boga do wykonania Arki Przymierza, miedzianego ołtarza i innych przedmiotów liturgicznych (zob. Wj 31, 1n; 2Krn 1, 5). [przypis edytorski]
biblijotekarz — dziś popr.: bibliotekarz (wydłużenie o jedną sylabę ze względu na rytm). [przypis edytorski]
bibliografia polskich i niemieckich tekstów Przybyszewskiego — ogłosił ją w istocie, na razie niekompletną, p. Kazimierz Czechowski w „Ruchu Literackim” 1928, wrzesień, nr 7. [przypis autorski]
Biblioteka Aleksandryjska — największa biblioteka starożytnego świata, założona przy Muzejonie, ówczesnym instytucie naukowym, przez władców egipskich z rodu Ptolemeuszów, którzy nakazali kopiować każdy zwój (czyli książkę), z którym ktokolwiek chciał wyjechać z Aleksandrii. Skupowano też lub wypożyczano do kopiowania pisma z całego ówczesnego świata. W czasie inwazji rzymskiej na Egipt pod wodzą Juliusza Cezara część zbiorów Biblioteki spłonęła, w ramach rekompensaty władczyni Egiptu, Kleopatra, otrzymała zbiory biblioteki ze zdobytego przez Rzymian Pergamonu. [przypis edytorski]
Biblioteka Aleksandryjska — największa biblioteka starożytnego świata, założona w III w. p.n.e. przy Muzejonie, ówczesnym instytucie naukowym; zawierała kilkaset tysięcy ksiąg. [przypis edytorski]
Biblioteka Ambrozjańska (wł. Biblioteca Ambrosiana) — biblioteka w Mediolanie, we Włoszech, zawierająca wiele wartościowych dzieł literackich kultury światowej, zał. w 1609; w 1618 do biblioteki dołączono zbiory obrazów i rzeźb, które utworzyły galerię sztuki znaną jako Pinakoteka Ambrozjańska. [przypis edytorski]
biblioteka Cardinal — fr. Bibliothèque Cardinal, której zbiory dawniej mieściły się w budynku przy paryskim placu Saint-Sulpice. [przypis edytorski]
Biblioteka Jagiellońska — polska biblioteka akademicka, znajdująca się w Krakowie i będąca główną biblioteką Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]
Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie posiada ten rękopis (nr. 482) — w innym rękopisie (3425) jest Tyrannus Xenophontis (Hieron) po łacinie, a w rkp. 519 na karcie 96 wspomina przepisywacz, że zajmował się filozofem Ksenofontem. [przypis tłumacza]
„Biblioteka Warszawska” — miesięcznik literacko-naukowy wyd. w Warszawie w latach 1841–1914. [przypis edytorski]
biblioteki — dla rytmu wiersza należy wymawiać jak słowo pięciosylabowe: biblijoteki. [przypis edytorski]
Bibliothèque Nationale (fr.) — biblioteka narodowa. [przypis edytorski]
bibosze koronni — znani pijacy, zawołani opoje. [przypis redakcyjny]
bibosz (łac. bibo bibere: pić) — ktoś opiły, nadużywający alkoholu; pijanica. [przypis edytorski]
bibosz (z łac. bibo, bibere: pić) — opój, smakosz trunków. [przypis edytorski]
bibosz (z łac. bibo, bibere: pić) — pijak. [przypis edytorski]
bibosz (z łac. bibo, bibere: pić) — pijak. [przypis edytorski]
bibosz (z łac. bibo, bibere: pić) — tu: pijak. [przypis edytorski]
bibosz (z łac.) — człowiek lubiący pić alkohol w wesołym towarzystwie; opój, pijak. [przypis edytorski]
bibosz (z łac.) — pijak. [przypis edytorski]
bibuła — atrament, którym dawniej pisano, sechł długo, więc aby przyspieszyć schnięcie, przykładano do świeżo zapisanego papieru bibułkę, by wchłonęła nadmiar wilgoci. [przypis edytorski]
bibuła (pot.) — nielegalne ulotki, prasa i broszury. [przypis edytorski]
bibuła — tu: broszura. [przypis edytorski]
bibuła — tu: papier, pisanie (dziennikarstwo). [przypis redakcyjny]
bibuła — tu: pijak. [przypis edytorski]
bibuła — w czasach, gdy pisano piórem, bibuła służyła do osuszania atramentu. [przypis edytorski]
bibuła (z łac. bibo, bibere: pić) — pijak. [przypis edytorski]
bibuła (z łac. bibo bibere: pić) — tu: pijanica, bibosz. [przypis edytorski]
bibuła (z łac. bibo, bipere: pić) — pijak. [przypis edytorski]
bibula (łac.) — pijaczka; tu B. lp. bibulam: pijaczkę. [przypis edytorski]
bić je będziecie (starop.) — pobijecie ich. [przypis edytorski]
bić larum — dzwonić na alarm, na trwogę. [przypis redakcyjny]
bić się z wałami (starop.) — bić się z falami; właśc.: być narażonym na uderzenia fal. [przypis edytorski]
bić w stróny — uderzać w struny (lutni). [przypis redakcyjny]
Bicêtre — dawny zakład pod Paryżem, założony w XVII w.; jako oddział państwowej instytucji odosobnienia zwanej „Szpitalem Ogólnym Paryża” (Hôpital général de Paris) stanowił jedno z miejsc przetrzymywania różnego rodzaju wyrzutków społeczeństwa: żebraków, włóczęgów, obłąkanych, chorych na syfilis i rozmaitych przestępców, oraz tymczasowe więzienie dla osób skazanych na zesłanie do kolonii karnej; w XVIII w. uważany za straszniejsze miejsce uwięzienia niż Bastylia. [przypis edytorski]
B. I. C. E — co znaczy: „Ale szacunek, który mię całego/ Opanowuje dla B i dla I C E”. Wedle Arroux’a: E oznacza Enrico, a J, C — Jezus Chrystus. [przypis autorski]
bicia będzie dosyć — nie powinno zabraknąć chłosty (w oryginale niem.: es an Züchtigungen nicht fehlen soll). [przypis edytorski]
bicorne (ang.) — dwuróg, zwierzę dwurożne. [przypis edytorski]
bicykl — dawny typ roweru o dwóch kołach różniących się wielkością. [przypis edytorski]
bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis edytorski]
bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis redakcyjny]
Bicz Boży — przydomek, jaki Rzymianie nadali wodzowi Hunów Attyli (zm. 453), twórcy imperium, najgroźniejszemu z przeciwników cesarstwa rzymskiego swojej epoki. [przypis edytorski]
bicz losu pędzi nas do wszechwiedzy, do „genialności”, do strasznej, uspokajającej analizy — [Komentarz autora z Uwag.] Zaręczam np. że każdy z owych poetów, którzy lubią pisać o ewowatości kobiet, jeżeli idzie o jego własną skórę, np. o pozyskanie lub utratę jakiejś żywej kobiety, nie będzie jej traktował jako przedstawicielki rodzaju, lecz jako indywidualność, uwzględni wszystkie okoliczności danego zdarzenia, postąpi praktycznie jak ajent śledczy i przynajmniej w myślach spłaci rzeczywistości dług aż do ostatka, zanim zacznie na tle przebytej awantury dzierzgać filozoficzne i poetyczne arabeski. Jak dalece egoizm, zagrożony praktycznie, domaga się analizy i bezimienności, to mógłbym pokazać na wstrząsających przykładach, ale ograniczę się do drobniutkich, z których każdy pozna, o co mi idzie. Mam znajomego, którego raz na wpół żartem nazwałem niedołęgą, zarzucając mu, że nie umie sobie znaleźć zajęcia, nie poszuka protekcji, nie zdaje egzaminów, nie postąpi tak lub owak. Na to ów znajomy, odrzucając epitet niedołęgi, utrzymywał stanowczo, że to mi się tylko tak na pozór wydaje, w rzeczy samej zaś on nie tylko nie ma sobie nic do zarzucenia, lecz owszem sądzi, iż postępował w miarę możności energicznie. Potem opowiedział mi swoje stosunki, sięgając parę lat wstecz, i przytoczył tyle ważnych, choć na pozór drobnych okoliczności, żem cofnął swój zarzut, może i nie całkiem mylny, ale za ciasny, za ryczałtowy. Inny mój znajomy jest niepunktualnym i niesłownym, ale broń Boże mu to powiedzieć: wpada w gniew i broni się tak wymownie, że musi się uwierzyć, iż on każdym razem ma inny bardzo ważny powód rzekomej niesłowności. Proszę mi też pokazać polityka, który by poczuwał się do nazwy „szowinista” i każdego zarzutu szowinizmu nie potrafił ilustrować po swojemu, wykreślając misterną, obliczoną na milimetry granicę między patriotyzmem a szowinizmem. A w procesach o tzw. sprzedaż przekonań jak często dochodzi rozprawa do bezimiennych atomów, które się odważa na szalce wagi aptekarskiej, a które przecież przez biedny sąd nazwane być muszą! W niedawno odbytym we Lwowie procesie o rozruchy robotnicze, podczas których wojsko użyło broni palnej, doszła rozprawa do takich atomów: żołnierz P. maszerując kopnął jakąś kobietę: przypadkiem? Umyślnie, korzystając z nastroju ogólnego rozjątrzenia? Tu atom. Robotnik S., ujmując się za uderzoną, beszta żołnierza (podobno i policzkuje), aresztują go, robotnicy odbijają, stąd fatalne następstwa. Ale dlaczego ujmuje się? Czy z rycerskości? Z dobrego serca? Czy korzystał z pretekstu, aby dać upust swej awanturniczości (garderoba duszy)? Tu psychologiczny atom, nad którym sąd już nie panuje. A jeżeli poezja jest antycypacją spełnienia najwyższych pragnień praktycznych, jeżeli jest najpraktyczniejszą sztuką i nauką, inżynierią rzeczywistych zamków na lodzie i błękitnych mostów między ludźmi, to w takim razie… [przypis autorski]
biczmi (starop. forma) — zamiast: biczami, porównaj pieśń I, zwr. 63 itp. [przypis redakcyjny]
biczownicy — członkowie bractw religijnych, istniejących w XIII–XV w., praktykujących publiczne biczowanie się jako formę pokuty. [przypis edytorski]
bicz — rodzaj popularnej gry karcianej. [przypis redakcyjny]
biczuje (…) grzech zawiści — O biczu smagającym zawiść i wędzidle, patrz przypisek w pieśni X. [przypis redakcyjny]
bida — bidka, mały wóz, najczęściej dwukołowy, ciągnięty przez jednego konia. [przypis edytorski]
Bi den rôsen er wol mac tandaradei!/ merken wa mir'z houbet lac… — pieśń autorstwa Walthera von der Vogelweide (1170–1230). W przekładzie Leopolda Staffa powyższy fragment brzmi: [Śmiałby się może/ Ktoby czasem/ Przechodził i przystanął tam]/ Zaraz by po różach zgadł/ Tandaradei!/ Mej leżącej głowy ślad. [przypis edytorski]
Bidziński, Stefan — rotmistrz, strażnik koronny, kasztelan sandomierski, zm. 1704. [przypis redakcyjny]
biédna — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
bièdy — wyraz, tworząc rym z „Dorydy”, stanowi przykład dawnej formy z tzw. è pochylonym, wymawianym jak i. [przypis edytorski]
biedactwo (daw.) — biedota, ludzie biedni. [przypis edytorski]
Biedaczek! — Paradnie przypomniany refren Orgona, którego głos i sposób wymowy z pewnością Doryna tu naśladuje. [przypis tłumacza]
bieda — Kitowicz mylnie objaśnia; wyraz pochodzi od łac. biga [tzn. dwukółka]. [przypis redakcyjny]
bieda — tu: trudna sytuacja. [przypis edytorski]
bieda — tu: wóz dwukołowy bez kozła. [przypis edytorski]
Bieda wam, co zowiecie dobre złym a złe dobrym — Iz 5, 20. [przypis edytorski]
biedaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
biedermaierowski — utrzymany w stylu biedermeier: panującym w Niemczech i krajach Europy środkowej i wschodniej w 1 poł. XIX w. stylu meblarstwa i wyposażenia wnętrz, cechującym się wygodą i przytulnością. [przypis edytorski]
biedermeier — styl meblarstwa i wyposażenia wnętrz panujący w Niemczech i krajach Europy środkowej i wschodniej w 1. poł. XIX w., cechujący się wygodą i przytulnością. [przypis edytorski]
biedka — dwukołowy powóz konny bez kozła, czyli siedziska dla osoby powożącej. [przypis edytorski]
biedka — mały dwukołowy powóz konny. [przypis edytorski]
biedka — mały dwukołowy wózek, ciągnięty przez jednego konia. [przypis edytorski]
biedka — mały, dwukołowy wóz. [przypis edytorski]
biedka — środek transportu służący zazwyczaj do przewozu sprzętów wojskowych. [przypis edytorski]
biedka — skromny powóz konny. [przypis edytorski]
Biedna Panonio — Dzieje węgierskie z tamtych czasów przedstawiają smutny obraz nierządu i nieszczęść domowych. [przypis redakcyjny]
biednej Europie — w mit. gr. królewna Europa została porwana przez Jowisza, który przybrał postać byka (u Kochanowskiego woła). [przypis redakcyjny]
biedne ludzie nie trapi — dziś popr.: biednych ludzi nie trapi. [przypis edytorski]
biednemu człeku — dziś forma C.lp: biednemu człekowi/człowiekowi. [przypis edytorski]
biedne trzy sieroty — trzej starzy lichwiarze, którym Villon poświęcił już aluzje w Legatach (Marcel, Gassouyn i Laurens). [przypis tłumacza]
Biedniażka wy! (z ros.) — biedniaczka; [jaka pani biedna; red. WL]. [przypis autorski]
biedni ludzie, którzy nie mogą sobą pokierować i dlatego są sądzeni — w oryginale gra słów richten: kierować, sądzić. [przypis tłumacza]
biednym jest (gw.) — jestem biedny. [przypis edytorski]
biednym niebożątkom co nic nie mają na tym świecie prócz swego żywota — W oryginale gra słów, oparta na słowie vie i vit, wypada o wiele ostrzej niż w przekładzie. Rabelais wielokrotnie z upodobaniem powraca do tej gry słów, mówiąc o mnichach. [przypis tłumacza]
biedować się — męczyć się. [przypis edytorski]
biedrzeniec — roślina o białych lub różowych kwiatkach, zebranych w formie grona. [przypis edytorski]
