Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
sandomierskiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: sandomierskim. [przypis edytorski]
Sandomierz — miasto powiatowe w woj. świętokrzyskim, nad Wisłą. [przypis edytorski]
sandora — susitarimas. [przypis edytorski]
Sandowa — pani George Sand, właściwie Aurora Dudevant (1804–1876), znakomita powieściopisarka francuska. [przypis redakcyjny]
Sandowa — tj. Pani George Sand. [przypis redakcyjny]
Sandwich — miasto w płd.-wsch. Anglii, w hrabstwie Kent, nad rzeką Stour, ok. 20 km na wsch. od miasta Canterbury; jeden z pięciu głównych portów konfederacji miast portowych powstałej w późnym okresie anglosaskim. [przypis edytorski]
sandżak (z tur.: sztandar) — jednostka terytorialna oraz jednostka administracji wojskowej Imperium Osmańskiego; sandżakiem zarządzał z ramienia sułtana bej. [przypis edytorski]
San Fernando de Apure — miasto w Wenezueli, nad rzeką Apure; dziś stolica stanu Apure, w 1996 r. liczyło 110 tys. mieszkańców. Założone w 1788 r., zaledwie 11 lat przed wizytą Humboldta. [przypis edytorski]
San Francisco de Campeche — ob. Campeche, miasto w Meksyku, nad Zat. Meksykańską; zał. w 1540, stanowiło główny port półwyspu Jukatan, w 1685 zostało napadnięte i zdobyte przez piratów pod wodzą Laurensa de Graafa, podobnie jak 20 innych nadbrzeżnych miast w regionie. [przypis edytorski]
Sanga — Jan Sanga, sekretarz i ulubieniec Klemensa VII, poeta łaciński. [przypis redakcyjny]
Sangar — Sangarios, rzeka w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Sanger, Margaret Higgins (1879–1966) — amerykańska pielęgniarka, feministka, aktywistka na rzecz świadomego macierzyństwa, założycielka American Birth Control League, od 1914 r. wydawczyni miesięcznika feministycznego „The Woman Rebel” („Kobieta zbuntowana”), które przyjęło za swą dewizę rewolucyjne hasło fr. socjalisty Louisa Auguste'a Blanqui'ego „Ani boga, ani pana”; pismo propagowało ideę, że kobiety mają prawo do decydowania o swoich ciałach oraz zachęcało do stosowania antykoncepcji. [przypis edytorski]
San Giorgio — tu: kardynał Raffaele Sansoni Riario (1461–1521), syn siostrzenicy papieża Sykstusa IV, od 1477 kardynał tytularny San Giorgio in Velabro (rzymskiego kościoła św. Jerzego na Velabrum). [przypis edytorski]
San Giovanni — historyczny szpital rzymski. [przypis edytorski]
San Giovanni — prawdopodobnie Bazylika św. Jana na Lateranie, katedra biskupa Rzymu. [przypis edytorski]
San Giovanni, właśc. Villa San Giovanni — miejscowość w płd. Włoszech, nad Cieśniną Mesyńską, w prowincji Reggio Calabria. [przypis edytorski]
sangre de Dios (hiszp.) — na krew Boga! [przypis edytorski]
sangrowa woda — rzeka Sangarios w Bitynii w Azji Mniejszej, uchodzi do Morza Czarnego. [przypis redakcyjny]
sangue freddo, amico mio! (wł.) — zimnej krwi, przyjacielu. [przypis tłumacza]
Sanguineam vomit ille animam — Vergilius, Aeneida, IV, 349. [przypis tłumacza]
sanguine et moribus (…) (łac.) — krwią i obyczajem… do nas najpodobniejszych. [przypis redakcyjny]
sanguine (łac.) — krew. [przypis redakcyjny]
Sanguszkowie — polsko-litewski magnacki ród książęcy, który przejął dobra tarnowskie w 1742 r. [przypis edytorski]
sangwina — brunatny odcień czerwieni przypominający kolor krwi (łac. sanguis). [przypis edytorski]
Konstanty Ildefons Gałczyński, Porfirion Osiełek czyli Klub Świętokradców
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
sangwina — kredka czerwonobrunatna. [przypis redakcyjny]
Sangwinaria (z fr. les Sanguinaires) — cztery niewielkie wyspy leżące w zatoce Ajaccio. [przypis edytorski]
sangwin — brunatny odcień czerwieni przypominający kolor krwi (łac. sanguis). [przypis edytorski]
sangwiniczny charakter — żywo reagujący, porywczy i zmienny. [przypis edytorski]
sangwinik — człowiek o żywym temperamencie, wrażliwy, szybko i silnie reagujący. [przypis edytorski]
sanha-su, właśc. sanhaço — tangarka zielonoskrzydła, rodzaj ptaka z rodziny tanagrowatych. [przypis edytorski]
sanhedryn — kolegium rabinackie; tu przen.: rada osób religijnych. [przypis edytorski]
Sanhedryn — najwyższa rada religijno-sądownicza w starożytnej Judei. [przypis edytorski]
sanhedryn — rada starszych. [przypis edytorski]
sanhedryn — rada starszych stanowiąca najwyższy trybunał religijno-polityczny starożytnego Izraela. [przypis edytorski]
sanhedryn — rada starszych stanowiąca najwyższy trybunał religijno-polityczny starożytnego Izraela; tu przen. [przypis edytorski]
sanhedryn — wyższy sąd oraz najwyższa rada religijna w Izraelu w okresie Drugiego Kościoła. [przypis edytorski]
Sanhedryn (z gr.: trybunał sądowy) — zw. też Wysoką Radą a. Wielkim Sanhedrynem; najwyższa instytucja sądownicza i religijna starożytnego Izraela, trzy tytuły w kolejności ich znaczenia zarezerwowane dla najważniejszych członków sanhedrynu to nasi (książę), chacham (mędrzec) i aw beit-din (przewodniczący Izby Sądowej); zgodnie z tradycją rabiniczną sanhedryn istniał nieprzerwanie od czasów Mojżeszowych do IV w. n.e., jednak pierwsze pisemne potwierdzenie istnienia sanhedrynu pochodzi z 203 r. p.n.e.; sanhedryn zbierał się w Jerozolimie na Wzgórzu Świątynnym, przewodniczył mu arcykapłan; w czasie diaspory miejsce, w którym zbierał się sanhedryn, ulegało zmianom. [przypis edytorski]
Sanhedryn — zwany też Wysoką Radą lub Wielkim Sanhedrynem; najwyższa instytucja sądownicza i religijna starożytnego Izraela. Zgodnie z tradycją rabiniczną istniała nieprzerwanie od czasów mojżeszowych do IV w n.e., jednak pierwsze pisemne potwierdzenie istnienia Sanhedrynu pochodzi z 203 r. p.n.e. Sanhedryn zbierał się w Jerozolimie na Wzgórzu Świątynnym, przewodniczył mu arcykapłan. W czasie diaspory miejsce, w którym zbierał się Sanhedryn ulegało zmianom. [przypis edytorski]
Sanherib — dumny król asyryjski, zmuszony odstąpić od oblężenia Jeruzalem; w odwrocie jego Bóg przez swego anioła całe jego wojsko wytracił. Sam zaś w Niniwie, będąc na modlitwie w Świątyni, przez własnych synów haniebnie był zamordowanym. [przypis redakcyjny]
Saninskije krużki (ros.) — kółka Saninowskie. [przypis edytorski]
Sanitätsknaster — schlechter Tabak (Studentenausdruck). [przypis edytorski]
Sanita et guadain, messer — „Zdrowia i zysku”, pozdrowienie wówczas powszechne we Włoszech. [przypis tłumacza]
sanitarium (ang., z łac.) — sanatorium. [przypis edytorski]
sanitar (ros. санитар) — sanitariusz, pielęgniarz, salowy. [przypis edytorski]
Sanitatis (…) turba — Augustinus Aurelius, De civitate Dei, VI, 10. [przypis tłumacza]
sanitet (daw.) — sanitariusz. [przypis edytorski]
Sanjurjo, José (1872–1936) — hiszpański generał, jeden z dowódców wojskowych planujących przewrót wojskowy, który zapoczątkował wojnę domową; zginął w katastrofie lotniczej na samym początku buntu. [przypis edytorski]
sankcja — tu: akceptacja, zatwierdzenie. [przypis edytorski]
sankcja — tu: prawo, zezwolenie, aprobata. [przypis edytorski]
sankcja — tu: uprawnienie. [przypis edytorski]
sankcja — tu: zatwierdzenie nadające moc prawną. [przypis edytorski]
sankcja — tu: zezwolenie. [przypis edytorski]
sankiuloci — najradykalniejsza grupa uczestników rewolucji francuskiej 1789–1799; nazwa „sankiuloci” pochodzi od pogardliwego określenia ludzi z gminu nienoszących modnych wśród wyższych sfer obcisłych spodni (fr. culottes). [przypis edytorski]
sankiuloci — pogardliwa nazwa stosowana w czasie rewolucji francuskiej przez stany wyższe w odniesieniu do radykałów wywodzących się z warstw niższych. [przypis edytorski]
sankiuloci (z fr. sans-culottes) — dosłownie: bez (krótkich) spodni; w czasie Rewolucji Francuskiej nazwa nadawana rewolucjonistom, którzy nosili spodnie długie, zamiast modnych wówczas wśród szlachty krótkich spodni z koronkami (fr. culotte); tu w znaczeniu niby dosłownym „bezspodniowcy” (tak nazwał też Żeromski obdartych nędzarzy wiejskich w noweli Doktor Piotr). [przypis redakcyjny]
sankiulota (z fr. sans-culotte) — najbardziej radykalnie nastawiona grupa społeczna z okresu rewolucji francuskiej, składająca się z miejskich robotnic i robotników, drobnych rzemieślników, bezrobotnych i drobnej burżuazji. Sankiuloci domagali się najdalej idących zmian w systemie politycznym i społecznym Francji. Grupa ta była szczególnie dotknięta przerwami w dostawach żywności i innych artykułów, stąd też wielu sankiulotów było zwolennikami terroru jako metody zwalczania spekulacji, korupcji oraz kontrrewolucyjnych spisków rojalistów. Niejednokrotnie zmieniła przebieg rewolucji, stosując tzw. insurekcje, tj. wymuszając groźbą użycia przemocy na członkach Konwentu podejmowanie decyzji, na które ci nie byli gotowi. Nazwa grupy wywodzi się od pogardliwego określenia żołnierzy Armii Rewolucyjnej, którzy pochodzili z klas niższych noszących tzw. culottes, długie luźne spodnie, w przeciwieństwie do noszonych przez profesjonalne armie obcisłych, sięgających kolan bryczesów (sans-culotte oznaczało zatem „bez bryczesów”). [przypis edytorski]
sankiulota (z fr. sans-culottes: bez spodni) — w czasie Rewolucji Francuskiej nazwa nadawana rewolucjonistom, którzy nosili spodnie długie, zamiast modnych wówczas wśród szlachty krótkich spodni z koronkami (fr. culotte). [przypis edytorski]
sankiulot — członek bardzo radykalnej, wywodzącej się z biedoty grupy podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]
sankiulotyzm — poglądy sankiulotów, czyli żarliwych stronników rewolucji francuskiej; przen. radykałowie, ekstremiści. [przypis edytorski]
sankrova — krautuvė, parduotuvė. [przypis edytorski]
Sanktissimum (łac.) — w kościele katolickim: Najświętszy Sakrament. [przypis edytorski]
sanktuarium (z łac.) — święty przybytek; budowla lub pomieszczenie o szczególnym znaczeniu kultowym; przen.: miejsce dla kogoś szczególne, do którego dopuszcza się tylko wybranych. [przypis edytorski]
sanktuarium (z łac.) — święty przybytek; budowla lub pomieszczenie o szczególnym znaczeniu kultowym. [przypis edytorski]
Sankt Valentin a. St. Valentin, a. San Valentino — miasto w kraju związkowym Dolna Austria w powiecie Amstetten lub włoska miejscowość nad jeziorem Garda. [przypis edytorski]
Sanmicheli, Michele (1484–1559) — włoski architekt i inżynier manierystyczny, znany szczególnie z budowy fortyfikacji w Weronie. Pochodził z rodziny inżynierów-architektów wywodzących się z Porlezzy. Jego ojciec Giovanni i wuj Bartolomeo również byli architektami. [przypis edytorski]
sanna droga — droga przejezdna dla sań. [przypis edytorski]
sanna — jazda saniami po drodze usłanej śniegiem. [przypis edytorski]
Sannazar Jakub (1458–1530) — Neapolitańczyk, znakomity poeta włoski i łaciński. [przypis redakcyjny]
San Nicolò — kościół z XIII wieku, znajdujący się w Treviso. [przypis edytorski]
San Nicolo sotto riva (wł.) — Święty Nicolo nad brzegiem. [przypis edytorski]
sannjasin — hinduski asceta, najczęściej wędrowny: osoba na ostatnim z czterech etapów życia, która wyrzekła się materialistycznego życia i pragnień, poświęcając resztę życia na duchowe rozmyślania i poszukiwania. [przypis edytorski]
Sanok — obecnie miasto powiatowe w województwie podkarpackim. [przypis edytorski]
San Pédro — rzeka w zach. Afryce uchodząca do Atlantyku w pobliżu miasta o tej samej nazwie, w płd.-zach. części ob. Wybrzeża Kości Słoniowej. [przypis edytorski]
San Pietro ad Vincula — tu: kardynał Giuliano della Rovere (1443–1513), siostrzeniec Sykstusa IV, późniejszy papież Juliusz II; był kardynałem (1471–1479) z tytułem San Pietro ad Vincula (rzymskiej bazyliki św. Piotra w Okowach). [przypis edytorski]
San Pietro — Święty Piotr; tu: bazylika św. Piotra. [przypis edytorski]
san por ni san reprosz (zniekszt. fr.: sans peur ni sans reproche; włśc. sans peur et sans reproche) — bez trwogi i skazy; określenie związane z rycerzem Bayarde'm (1476–1526). [przypis edytorski]
San Remo — anagram Saint-Omer, gdzie przebywała Klementyna Curial w momencie zerwania ze Stendhalem (wrzesień 1826 r.). [przypis redakcyjny]
San Salvatore di Collalto — ufortyfikowana budowla w prowincji Treviso. [przypis edytorski]
sans conséquence (fr.) — bez konsekwencji. [przypis edytorski]
sans culotte (fr.) — bez spodni. [przypis edytorski]
sans-culotte (fr.) — człowiek z najuboższej klasy społecznej a. radykalny rewolucjonista (sankiulota). [przypis edytorski]
sans-culotte (fr.) — dosłownie: bez (krótkich) spodni; w czasie Rewolucji Francuskiej nazwa nadawana rewolucjonistom, którzy nosili spodnie długie, zamiast modnych wówczas wśród szlachty krótkich spodni z koronkami (fr. culotte). [przypis edytorski]
San Sebastián — miasto w płn.-wsch. Hiszpanii nad Zat. Biskajską, tuż przy granicy z Francją; popularna miejscowość wypoczynkowa. [przypis edytorski]
Sanseverina, Gina — postać literacka z Pustelni parmeńskiej Stendhala: ciotka Fabrycego del Dongo, która została księżną Parmy. [przypis edytorski]
sans-façons (fr.) — bezceremonialność. [przypis edytorski]
Sans — (franz.) ohne. [przypis edytorski]
sanskritas — kalba, kurioje parašytos šventos Indijos knygos. Šitos kalbos dabar jau ne viena tauta nevartoja. [przypis autorski]
sanskryt — język indoaryjski z rodziny indoeuropejskiej, używany w staroż. Indiach, później jako język liturgiczny i literacki pełnił funkcję podobną do łaciny w Europie. [przypis edytorski]
sanskryt — język indoaryjski z rodziny indoeuropejskiej, używany w staroż. Indiach, później jako język liturgiczny i literacki pełnił funkcję podobną do łaciny w Europie; zapisywany zwykle sylabicznym pismem dewanagari. [przypis edytorski]
sanskryt — język indoaryjski z rodziny indoeuropejskiej, używany w staroż. Indiach; później jako język liturgiczny i literacki pełnił funkcję podobną do łaciny w Europie. Jako jeden z najstarszych utrwalonych języków indoeuropejskich (zapisane w sanskrycie wedyjskim partie Rigwedy z ok. 1500–1200 p.n.e.) odgrywa ważną rolę w studiach nad tą grupą języków. [przypis edytorski]
sans le savoir (fr.) — nie wiedząc o tym, nieświadomie. [przypis edytorski]
sans mademoiselle (fr.) — bez panienki. [przypis edytorski]
Sansonet — Sansonet z Meki, pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim. [przypis redakcyjny]
Sansonet z Meki — pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim (XVIII 132, 4). [przypis redakcyjny]
sans peur et sans reproche (fr.) — bez strachu i bez wymówki. [przypis edytorski]
sans peur et sans reproche (fr.) — bez trwogi i bez skazy. [przypis edytorski]
sans peur ni reproche (fr.) — bez trwogi ani skazy. [przypis edytorski]
sans rire pince, własc. pince sans rire (od fr. pincer: szczypać i sans rire: bez śmiechu) — [tu wym.: sã rir pęsy] rodzaj humoru, bliski ironii, polegający na wypowiadaniu twierdzeń przesadzonych, często w stylu czarnego humoru, z poważnym wyrazem twarzy. Może się wiązać z ośmieszeniem rozmówcy, jeśli ten nie zrozumie, że to żart. Określenie pince sans rire pochodzi od nazwy zabawy, opisanej w XVII w., w której prowadzący szczypał twarz „ofiary” palcami ubrudzonymi w sadzy do momentu, kiedy ktoś z obecnych nie wytrzymał i wybuchnął śmiechem na widok takiego „makijażu”; śmiejący się zajmował wówczas miejsce „ofiary”. [przypis edytorski]
sans son galant (fr.) — bez swego amanta. [przypis edytorski]
Sans souci (fr.) — bez trosk; nazwa na wzór Schloss Sanssouci, rokokowej letniej rezydencji królów pruskich, wybudowanej w II poł. XVIII w. w Poczdamie pod Berlinem. [przypis edytorski]
