Przypisy

primo vere (łac.) — z nastaniem wiosny. [przypis redakcyjny]

primo vere (łac.) — z wiosną. [przypis redakcyjny]

primum caput (łac.) — naczelna głowa. [przypis redakcyjny]

Primum edere, deinde philosophari (łac.) — najpierw jeść, potem filozofować; żartobliwa przeróbka starożytnej maksymy: Primum vivere, deinde philosophari — najpierw żyć, potem filozofować. [przypis redakcyjny]

primum vacans (łac.) — skoro się tylko opróżni. [przypis redakcyjny]

princeps Auriacus — książę Oranii; Wilhelm II. [przypis redakcyjny]

principes Imperii (łac.) — tu: książęta Rzeszy. [przypis redakcyjny]

Principio genus acre leonum saevaque saecla tuta ta est virtus (łac.) — Na początku (świata) lwów rodzaj zażarty i okrutne wieki broniły się odwagą. (Lukrecjusz, De rerum natura, V, 860). [przypis redakcyjny]

principium (łac. ) — pierwiastek (materia pierwotna); zasada (w postępowaniu). [przypis redakcyjny]

principium (łac.) — początek. [przypis redakcyjny]

priuato commodo foedera et amicitias metiuntur — wygodą prywatną mierzą sojusze i przyjaźnie. [przypis redakcyjny]

privato (łac.) — człowiekowi prostemu (tj. nie posiadającemu żadnej godności ani urzędu). [przypis redakcyjny]

privato (łac.) — prostakowi. [przypis redakcyjny]

privatus (łac.) — człowiek prosty. [przypis redakcyjny]

prix fixe (fr.) — stała cena. [przypis redakcyjny]

próba — dowód. [przypis redakcyjny]

Próbę doskonałą (…) w swej kiesie — Tym porównaniem wiary do monety, która jest w kiesie [kiesa — sakiewka, woreczek na pieniądze; red. WL], poeta mówi: twoje objaśnienie wiary jest prawdziwe, ale czy sam w sobie posiadasz tak prawdziwą wiarę? [przypis redakcyjny]

próbować — dowodzić. [przypis redakcyjny]

próbować — tu: dowodzić. [przypis redakcyjny]

prócz — bez. [przypis redakcyjny]

Prócz frasunku — bez frasunku, nie martwiąc się; u Sępa Szarzyńskiego często prócz oznacza: bez. [przypis redakcyjny]

prócz jednej — To jest: zasady ciał ciekłych i stałych. [przypis redakcyjny]

prócz że — z wyjątkiem tych, co. [przypis redakcyjny]

próżna nauki — nie posiadająca nauk, niewykształcona. [przypis redakcyjny]

próżni w naturze nie mamy (o czym gdzie indziej) — Zapewne w Zasadach filoz. Descartesa II, Tw. 3. [przypis redakcyjny]

próżny chleb — darmozjad. [przypis redakcyjny]

prózno (…) masz — nie powinieneś. [przypis redakcyjny]

prózno — na próżno. [przypis redakcyjny]

prózno (starop.) — na próżno (tzn. daremne są przestrogi, które zalecają zachowanie równowagi ducha w żałobie). [przypis redakcyjny]

prózno (starop.) — próżno, na próżno. [przypis redakcyjny]

prózno upatrzacie — na próżno szukacie i nie umiecie dojrzeć. [przypis redakcyjny]

prózny (starop.) — zbyteczny. [przypis redakcyjny]

pro aequitate (łac.) — za słusznością. [przypis redakcyjny]

probacja — w retoryce: dowód. [przypis redakcyjny]

probantka — dziewczyna, która niejedno już przeszła w życiu. [przypis redakcyjny]

pro basi et angulari lapide (łac.) — jako podstawę i węgielny kamień. [przypis redakcyjny]

probationes (łac.) — dowody. [przypis redakcyjny]

probitas (łac.) — poczciwość. [przypis redakcyjny]

probitatem (łac.) — zacności, cnoty. [przypis redakcyjny]

pro bono omine (łac.) — za dobrą wróżbę. [przypis redakcyjny]

probować — dowodzić, przekonywać. [przypis redakcyjny]

proceder — postępowanie. [przypis redakcyjny]

proceder — sposób działania. [przypis redakcyjny]

processionaliter (łac.) — w procesji. [przypis redakcyjny]

pro cuius modi exsecutione reum ad officium scabinale civitatis praesentis remittit (łac.) — dla wykonania tego odsyła winnego do urzędu ławniczego niniejszego miasta. [przypis redakcyjny]

pro custodia corporis (łac.) — dla straży swej osoby. [przypis redakcyjny]

pro die 27 praesentis (łac.) — na dzień 27 niniejszego miesiąca. [przypis redakcyjny]

Prodikos z Keos — filozof starożytny, jeden z najwybitniejszych sofistów. [przypis redakcyjny]

proditionis (łac.) — zdrady. [przypis redakcyjny]

proditorem patriae (łac.) — za zdrajcę ojczyzny. [przypis redakcyjny]

Prodrom — dzieło Wrońskiego: Prodrome du Messianisme. [przypis redakcyjny]

produkować — zastawić i pokazać. [przypis redakcyjny]

pro et contra (łac.) — za i przeciw. [przypis redakcyjny]

pro exemplari speculo (non sine invidia) (łac.) — jako wzorowe zwierciadło (nie bez zazdrości). [przypis redakcyjny]

pro exemplo boni amici (łac.) — za wzór dobrego przyjaciela. [przypis redakcyjny]

profan — nie znający się na jakiejś nauce lub sztuce, niewtajemniczony; dziś poprawna forma lm: profani. [przypis redakcyjny]

prof. Askenazy („Napoleon a Polska” I, 28) — [Szymon Askenazy, Napoleon a Polska], Warszawa-Kraków 1918. [przypis redakcyjny]

Prof. Askenazy przesuwa ją na wrzesień 1772 r., opierając się na wzmiance w tekście, że naród szwedzki nie jest już wolny — Askenazy, Listy Rousseau'a, „Biblioteka Warszawska” 1898, marzec. [przypis redakcyjny]

profesją — zawód, zajęcie. [przypis redakcyjny]

profesja — zawód. [przypis redakcyjny]

profesji — zawodu, zajęcia. [przypis redakcyjny]

professoria lingua regimen orbis expostulans (łac.) — głosem profesorskim żądając panowania nad światem. [przypis redakcyjny]

profesyj — zawodów, zajęć. [przypis redakcyjny]

profes — zakonnik, który złożył ostatnie, uroczyste śluby. [przypis redakcyjny]

profes (z łac.) — nauczyciel. [przypis redakcyjny]

pro Fide, Grege et Lege (łac.) — za Wiarę, Lud (trzodę) i Prawo. [przypis redakcyjny]

pro Fide, Rege et Lege (łac.) — za Wiarę, Króla i Prawo. [przypis redakcyjny]

profit — korzyść, zysk. [przypis redakcyjny]

profitował — korzystał, zyskiwał. [przypis redakcyjny]

profitowali — korzystali. [przypis redakcyjny]

profitowali — zarabiali. [przypis redakcyjny]

profitując — korzystając. [przypis redakcyjny]

Prof. Konopczyński cofa datę do czerwca 1771, starając się hipotezę swą oprzeć na dowodach czerpanych z tekstu i ówczesnej sytuacji politycznej — Jan Jakub Rousseau doradcą Polaków. Odbitka z „Themis Polskiej”, Warszawa 1913, str. 2–5. [przypis redakcyjny]

prof. Kot, porównywając tekst „Uwag” z traktatem Mably'ego… — Stanisław Kot, Rzeczpospolita Polska…, str. 221–227. [przypis redakcyjny]

profligata in pace fides, rebus turbidis alacres, per incerta tutissimi (łac.) — w spokoju stracona wiara, w zamęcie weseli, wśród niepewności bezpieczni. [przypis redakcyjny]

pro forma (łac.) — dla formy, na pokaz. [przypis redakcyjny]

proforma (z łac.) — najniższa klasa w dawnych szkołach (do drugiej połowy XVII wieku). [przypis redakcyjny]

profos (daw.) — dowódca pachołków. [przypis redakcyjny]

profos — żandarm. [przypis redakcyjny]

profos (z niem.) — pilnujący aresztów wojskowych; generał-profos oznacza głównego dozorcę aresztów. [przypis redakcyjny]

profunditates (łac.) — głębie. [przypis redakcyjny]

profuzja — nadmierna obfitość, rozrzutność. [przypis redakcyjny]

progenitura — potomstwo, tu: pochodzenie. [przypis redakcyjny]

progi (przen.) — siedziba. [przypis redakcyjny]

pro gloria gentis (łac.) — w obronie sławy narodu. [przypis redakcyjny]

prognostyk (daw.) — przepowiednia. [przypis redakcyjny]

prognostykować (daw.) — przepowiadać. [przypis redakcyjny]

progredi (łac.) — postępować naprzód. [przypis redakcyjny]

progredi (łac.) — posunąć się. [przypis redakcyjny]

progredi (łac.) — posuwać się. [przypis redakcyjny]

progres — postęp. [przypis redakcyjny]

proice lapidem (łac.) — niech rzuci kamieniem. [przypis redakcyjny]

pro innocentia (łac.) — za niewinnością. [przypis redakcyjny]

Projekt Dysydentów — w latach 1764–1768. [przypis redakcyjny]

projekt — odpis. [przypis redakcyjny]

projekt — tu: odpis. [przypis redakcyjny]

proklamacji (z łac.) — zapowiedzi, ogłaszania, obwołania. [przypis redakcyjny]

prokrastynować (z łac.) — odkładać do jutra. [przypis redakcyjny]

prokurator (starop.) — [tu:] prawnik. [przypis redakcyjny]

prokurator — [tu:] zastępca prawny. [przypis redakcyjny]