Przypisy

Bartoszewicz, Kazimierz (1852–1930) — polski historyk, publicysta, satyryk, wydawca i kolekcjoner sztuki. [przypis edytorski]

Bartoszewicz, Kazimierz (1852–1930) — publicysta, satyryk, wydawca, kolekcjoner sztuki (dar z jego zbiorów wzbogacił bibliotekę miejską i muzeum sztuki Łodzi), po odbyciu studiów prawniczych i filozoficznych na UJ w Krakowie prowadził księgarnię, wydając zbiory najwybitniejszych polskich poetów, w tym klasyków literatury; organizator życia literackiego, prowadził satyryczną batalię przeciw obozowi Stańczyków, redagował pisma: „Szkice Społeczne i Literackie” (1875–1876), „Diabeł” (1875–1879), „Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882–1886), „Ananas” (1885–1897), „Kurier Krakowski” (1888–1889), „Przegląd Literacki” (1896–1899) i in. Wspomniana tu „Pospolita” to może „Rzeczpospolita”, dziennik wyd. od 15 czerwca 1920 do 31 grudnia 1931 r., organ konserwatywnego Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, którego fundatorem i właścicielem był Ignacy Jan Paderewski (od 1924 r. Wojciech Korfanty). [przypis edytorski]

Bartoszu, Bartoszu, nie traćwa nadziei — fragment pieśni patriotycznej Bartoszu, Bartoszu (inaczej tzw. Krakowiak Kościuszki). [przypis edytorski]

Barts — potoczna angielska nazwa londyńskiego szpitala św. Bartłomieja (St Bartholomew's Hospital). [przypis edytorski]

Baruch ben Neria — sekretarz i przyjaciel proroka Jeremiasza, przypisuje się mu autorstwo Księgi Barucha. [przypis edytorski]

barwa (daw.) — tu: mundur. [przypis edytorski]

barwa — liberia, tj. oficjalny strój służącego. [przypis edytorski]

barwa (tu daw.) — mundur, strój służby. [przypis edytorski]

barwa — tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]

barwa — tu: liberia, oficjalny uniform noszony przez służbę na dworach wielkich panów, zwykle o kolorach charakterystycznych dla herbu pana lub pani domu. [przypis edytorski]

barwa — tu: liberia. [przypis edytorski]

barwa — tu: mundur, mundurek. [przypis edytorski]

barwa — tu: mundur woźnicy. [przypis edytorski]

barważ — konstrukcja z partykułą pytającą -że (nadającą charakter pytania retorycznego), skróconą do -ż ; inaczej: czy barwa, czyż barwa. [przypis edytorski]

barwena — ryba morska żyjąca w wodach przybrzeżnych. [przypis edytorski]

barwiczka — kosmetyk do malowania twarzy. [przypis edytorski]

barwierskie rośliny — rośliny zawierające naturalne barwniki, wykorzystywane do barwienia tkanin, skóry, środków spożywczych. [przypis edytorski]

barwierz (starop.) — balwierz, golarz; felczer. [przypis edytorski]

barwinek — roślina o niebieskich kwiatach; tu: bukiet ślubny. [przypis edytorski]

barwisty — dziś: barwny. [przypis edytorski]

barwnych łąk Tyroli — prawdopodobnie błąd druku lub przekładu, powinno być: Tivoli, miejscowość w pobliżu Rzymu, w starożytności znana jako Tibur. [przypis edytorski]

barykada — przegroda, zapora, budowana przeważnie w trakcie walk ulicznych. [przypis edytorski]

barykadów — dziś popr. D.lm: barykad. [przypis edytorski]

Bary miał szerokie, że go nauczyciel gimnastyki Platonem nazwał — od gr. przym. πλατύς: szeroki, barczysty. [przypis edytorski]

baryń (ros. барин) — pan, człowiek należący do klasy wyższej, szlachcic. [przypis edytorski]

barynia (ros.) — dama. [przypis edytorski]

barynia (z ros.) — szlachetna pani, dama. [przypis edytorski]

baryn (ros. барин) — wielmożny pan, człowiek należący do klasy wyższej, szlachcic. [przypis edytorski]

bary — ramiona. [przypis edytorski]

barysznia (ros.) — panna, panienka. [przypis edytorski]

barysznik — pośrednik handlowy na daw. Kresach, ułatwiający transakcje i służący za tłumacza; we Lwowie zajmowali się tym specjalni urzędnicy miejscy. [przypis edytorski]

baryton — męski głos pośredni między tenorem a basem. [przypis edytorski]

barźiej a. barziej (starop. forma) — dziś popr.: bardziej. [przypis edytorski]

barzej (gw.) — bardziej. [przypis edytorski]

barzej wszystkiego (gw.) — bardziej niż wszystko. [przypis edytorski]

barziej (daw.) — dziś: bardziej. [przypis edytorski]

barziej — dziś popr.: bardziej. [przypis edytorski]

barziej (starop. forma) — dziś popr.: bardziej. [przypis edytorski]

Barzo bych… żebych — staropolskie formy trybu warunkowego: bardzo bym… żebym. [przypis edytorski]

barzoby to mało (starop. forma) — zdanie eliptyczne (z opuszczonym orzeczeniem), dziś pisownia rozdzielna: bardzo by to [było] mało. [przypis edytorski]

barzo (daw.) — bardzo. [przypis edytorski]

barzo (daw.) — dziś: bardzo. [przypis edytorski]

barzo — dziś popr.: bardzo. [przypis edytorski]

Barzo nierówno pany podzielono — (przyrodzenie) nierówno rozdzielone między mężczyznami; nie każdy mężczyzna jest dobrze obdarzony przez naturę. [przypis edytorski]

barzoście to śmieli (starop.) — bardzo jesteście śmiali (grzecznościowa forma lm.; bardzo jesteś śmiały). [przypis edytorski]

barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

barzo (starop. forma) — dziś popr.: bardzo. [przypis edytorski]

barzy (gw.) — bardziej. [przypis edytorski]

Baśka Murmańska — niedźwiedzica polarna przygarnięta i przyjęta na stan do polskiego batalionu Murmańczyków, walczącego w 1919 przeciwko bolszewikom w rejonie Murmańska na północy Rosji. [przypis edytorski]

baśnię — dziś popr. forma B.lp: baśń. [przypis edytorski]

baśnię — popr. baśń. [przypis edytorski]

baśnie i Richardsona, i Rousseau — popularne XVIII-wieczne powieści sentymentalne: romanse autorstwa twórcy tego gatunku, Richardsona, oraz Rousseau Nowa Heloiza (1761). [przypis edytorski]

bas a. basetla — instrument smyczkowy o niskiej skali tonów. [przypis edytorski]

basałyk — bicz zakończony kolczastą metalową kulką, pierwotnie używany przez Tatarów jako broń. [przypis edytorski]

basałyk (daw.) — bat; tu: bicie. [przypis edytorski]

basałyk (daw.) — psotne dziecko. [przypis edytorski]

basałyk (daw.) — żart. małe, niesforne dziecko; urwis. [przypis edytorski]

basałyk — niezgrabiasz, niedołęga. [przypis edytorski]

basałyk — tu: psotne dziecko. [przypis edytorski]

basałyk — tu: żart. urwis, nicpoń; pierwotnie: bicz zakończony kolczastą metalową kulką, używany przez Tatarów jako broń. [przypis edytorski]

basałyk (z tur.) — gagatek. [przypis edytorski]

basarunek — chłosta; lanie. [przypis edytorski]

basarunek (daw.) — baty. [przypis edytorski]

basarunek (daw.) — chłosta, baty. [przypis edytorski]

basarunek (daw.) — lanie. [przypis edytorski]

basarunek — odszkodowanie. [przypis edytorski]

basarunek (z niem.) — odszkodowanie. [przypis edytorski]

basarunek (z niem.) — wynagrodzenie za krzywdę; odszkodowanie; też: chłosta, cięgi. [przypis edytorski]

basarynek właśc. basarunek (z niem.) — baty, cięgi; wynagrodzenie za pobicie, nawiązka; rekompensata za uczynione krzywdy. [przypis edytorski]

bas-bleu (fr.) — dosł. niebieska pończocha; kobieta wykształcona i wyemancypowana, sawantka; też iron.: pedantka, literatka. [przypis edytorski]

Basedow, Johannes Bernhard (1724–1790) — niemiecki pedagog oświeceniowy, założyciel ruchu filantropistów. [przypis edytorski]

Basedow — tu pot.: choroba Basedowa, przewlekła choroba tarczycy, objawiająca się m.in. wolem i wytrzeszczem oczu. [przypis edytorski]

basen pływowy — skalisty zbiornik w pobliżu oceanu wypełniony wodą morską. [przypis edytorski]

baserunek (daw.) — chłosta. [przypis edytorski]

basetla — instrument smyczkowy o niskiej skali, posiadający od 2 do 4 strun kształtem przypominający wiolonczelę, większy od niej, a mniejszy od kontrabasu. [przypis edytorski]

basetla — ludowy instrument strunowy a. (daw.) wiolonczela. [przypis edytorski]

basetla — ludowy instrument strunowy; kontrabas; wiolonczela. [przypis edytorski]

basetla — ludowy instrument strunowy lub daw. wiolonczela. [przypis edytorski]

basetla — ludowy instrument strunowy znacznych rozmiarów. [przypis edytorski]

basetla — polski ludowy instrument smyczkowy o niskiej skali, kształtem przypominający wiolonczelę. [przypis edytorski]

Basia — Barbara Baczyńska, z domu Drapczyńska (1922–1944), żona Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Poznali się pod koniec 1941 roku, w czerwcu 1942 wzięli ślub. Zginęła podczas Powstania Warszawskiego. [przypis edytorski]

Basilica Aemilia — bazylika w płn.-wsch. części Forum Romanum; wielki budynek publiczny, uważany jedną z najwspanialszych budowli w staroż. Rzymie; zniszczona podczas najazdu Wizygotów w 410, częściowo odrestaurowana, w 847 zawaliła się podczas trzęsienia ziemi; na pocz. XVI w. jej ruiny rozebrano na budulec; gdzie przed wiekami Basilica Aemilia stała, poszerzył się nieco rozkop: na przełomie XIX i XX w. prowadzono prace archeologiczne, które odsłoniły pozostałości bazyliki. [przypis edytorski]

Basilikon Doron (gr.: królewski dar) — traktat na temat sprawowania władzy napisany w 1599 przez króla Szkocji Jakuba VI Stuarta, późniejszego króla Anglii (jako Jakub I), w formie listu do jego najstarszego syna. [przypis edytorski]

basior (łow.) — dorosły wilk samiec. [przypis edytorski]

baskak — urzędnik podatkowy. [przypis edytorski]

baskijska czapeczka — rodzaj beretu, noszony pierwotnie przez Basków. [przypis edytorski]

baskina — element górnej części stroju kobiecego. [przypis edytorski]

baskinia — (z fr. basque) — rodzaj gorsetu rozszerzonego wzdłuż wcięcia talii, nad udami. [przypis edytorski]

bas (muz.) — najniższy z rodzajów głosu ludzkiego. [przypis edytorski]

bas — najniższy głos męski. [przypis edytorski]

basować (daw.) — potakiwać, schlebiać. [przypis edytorski]

basować (daw.) — schlebiać a. przytakiwać. [przypis edytorski]

Bassanio — postać z Kupca weneckiego Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]

bassarunek — odszkodowanie; wynagrodzenie za wyrządzoną krzywdę (szczególnie za pobicie). [przypis edytorski]

bassarunek właśc. basarunek (z niem.) — wynagrodzenie za krzywdę; odszkodowanie. [przypis edytorski]

basset — dawna gra hazardowa wykorzystująca karty, powstała w XVI w.; należała do bardzo ryzykownych. [przypis edytorski]

basso continuo (wł.: ciągły bas) — linia głosu basowego stanowiąca podstawę harmoniczną utworu. [przypis edytorski]

Bassora — w Księdze tysiąca i jednej nocy pod nazwą Bassora występuje Basra, wielkie miasto w Iraku, położone w pobliżu Zatoki Perskiej. [przypis edytorski]

Bassora — zapewne Basra. W Księdze tysiąca i jednej nocy pod nazwą Bassora występuje Basra, wielkie miasto w Iraku, położone w pobliżu Zatoki Perskiej; założone w 636 roku n.e. jako arabski obóz wojskowy i baza wypadowa przeciwko perskiemu imperium Sasanidów. [przypis edytorski]