Przypisy

zwyciężca (starop. forma) — zwycięzca. [przypis edytorski]

zwycięzać — prawdopodobnie pomyłka w druku źródła; dziś popr. pisownia: zwyciężać. [przypis edytorski]

zwycięzcą-m nie spoczął — będąc zwycięzcą nie spocząłem. [przypis edytorski]

Zwycięzca to odziedziczy i będę Bogiem dla niego, a on dla mnie będzie synem. A dla tchórzów, niewiernych, obmierzłych, zabójców, rozpustników, guślarzy, bałwochwalców i wszelkich kłamców: udział w jeziorze gorejącym ogniem i siarką. To jest śmierć druga — Ap 21, 7-8 (cytat za Biblią Tysiąclecia). [przypis edytorski]

zwycięzce — dziś: zwycięzcy. [przypis edytorski]

zwycięzce (starop. forma) — dziś: zwycięzcy. [przypis edytorski]

zwycięzki — dziś popr. pisownia: zwycięski. [przypis edytorski]

zwycięzko — dziś popr. pisownia: zwycięsko. [przypis edytorski]

zwycięztwie — dziś popr. forma ubezdźwięczniona: zwycięstwie. [przypis edytorski]

zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

zwycięztwo — dziś popr.: zwycięstwo. [przypis edytorski]

zwycięztwy — dziś popr. forma N. lm: zwycięstwami; zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

zwyczaić (daw.) — przyzwyczajać. [przypis edytorski]

zwyczai — dziś popr. forma D. lm: zwyczajów. [przypis edytorski]

zwyczaj — łac. usus, od czego pochodzi dzisiejsze „uzus”. [przypis edytorski]

zwyczajne sobie — zwykłe dla siebie. [przypis edytorski]

zwyczajnie — tu: zazwyczaj, najczęściej. [przypis edytorski]

zwyczajny czegoś (daw., gw.) — przyzwyczajony do czegoś. [przypis edytorski]

zwyczajny (daw., gw.) — przyzwyczajony; tego zwyczajny: przyzwyczajony do tego. [przypis edytorski]

zwyczajowiec — prawdopodobnie: konserwatysta. [przypis edytorski]

Zwyczaj palenia się żon [w Indiach] trwał do niedawna jeszcze — zwyczaj ten, zwany sati, był zakazywany przez kolejnych władców i władze Indii, od XVI w. począwszy. Współcześnie, pomimo dużej liczby surowych zakazów i ustaw, ceremonia sati nadal jest w Indiach sporadycznie praktykowana przez pojedyncze osoby, bez wyraźnego nacisku społecznego; jeden z ostatnich przypadków miał miejsce w roku 2008. [przypis edytorski]

zwydrzyć się (daw.) — rozwydrzyć się, znarowić się. [przypis edytorski]

zwykła była rozmawiać — daw. forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, powtarzalnej; znaczenie: miała w zwyczaju rozmawiać niegdyś (tzn. przed czasami opisywanymi). [przypis edytorski]

zwykła była tracić — forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, ponawianej; dziś tylko: traciła. [przypis edytorski]

zwykł byłeś — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: zwykłeś (dawniej, wcześniej). [przypis edytorski]

zwykł był (…) snuć — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zwykł snuć dawniej (przed inną czynnością, zdarzeniem itp. wyrażonymi w zwykłym czasie przeszłym). [przypis edytorski]

zwykł był wracać — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wcześniej (w stosunku do innego przeszłego zdarzenia) zwykł wracać. [przypis edytorski]

zwykłem był — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: zwykłem (dawniej, wcześniej). [przypis edytorski]

zwykłeś był — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: zwykłeś (dawniej, wcześniej). [przypis edytorski]

zwyknąć — przywyknąć, być przyzwyczajonym. [przypis edytorski]

zwyknąć — robić coś zazwyczaj, mieć w zwyczaju. [przypis edytorski]

z wylaniem (daw.) — wylewnie; serdecznie, dając wyraz uczuciom. [przypis edytorski]

z wylaniem (daw.) — wylewnie, tj. demonstracyjnie okazując serdeczność. [przypis edytorski]

z wylaniem (daw.) — wylewnie, z uczuciem. [przypis edytorski]

z wylaniem — dziś popr.: wylewnie. [przypis edytorski]

z wylaniem — uczuciowo, szczerze, z wylewnością. [przypis edytorski]

z wylaniem — wylewnie; okazując serdeczność. [przypis edytorski]

z wylękiem — dziś raczej: z lękiem a. z zalęknieniem. [przypis edytorski]

z wymysłem — wymyślnie, wykwintnie. [przypis edytorski]

z wyraźnymi kształty — dziś popr. N.lm: (…) kształtami. [przypis edytorski]

zwyrtny (reg.) — obracający się szybko. [przypis edytorski]

zwysić (daw.) — zyskać, wygrać. [przypis edytorski]

Z wysokich parnasów (…) A pfe, mościa panno, być taką! — jedna z wersji tradycyjnego poloneza staroszlacheckiego. [przypis edytorski]

z wyspy Kos ma strój — gr. wyspa Kos była znana z wyrobu delikatnych tkanin. [przypis edytorski]

zwystępek — dziś: występek. [przypis edytorski]

zwyszyć (daw.) — przeważyć, wyjść na czymś dobrze. [przypis edytorski]

z wywalonymi jęzory — dziś popr. forma N.lm: (…) jęzorami. [przypis edytorski]

zwyżka a. bocian — w gwarze obozowej wieżyczka strażnicza przy obozie. [przypis edytorski]

z wzrostem — tu: z wiekiem. [przypis edytorski]

ZWZ — Związek Walki Zbrojnej; siły zbrojne na terenie Polski podczas II wojny światowej, od 13 listopada 1939 do 14 lutego 1942, podporządkowane rządowi londyńskiemu (komendantem komendy głównej był gen. Stefan Rowecki „Grot”); następnie przemianowane na Armię Krajową. [przypis edytorski]

Zyblikiewicz, Mikołaj (1823–1887) — polski polityk, adwokat, prezydent Krakowa. [przypis edytorski]

zycer — zecer, pracownik drukarni zajmujący się składaniem tekstu do druku. [przypis edytorski]

zydel (daw.) — drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel (daw.) — prosty, drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel (daw.) — prosty, drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel (daw.) — stołek. [przypis edytorski]

zydel — drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel — drewniany taboret. [przypis edytorski]

zydel — mebel do siedzenia, podobny do taboretu. [przypis edytorski]

zydel — prostej roboty drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel — prosty, drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel — prosty drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel — stołek. [przypis edytorski]

zydel (z daw. niem. sidel) — prosty drewniany stołek. [przypis edytorski]

zydel (z niem. Sidel) — drewniany stołek a. krzesełko. [przypis edytorski]

Zyga, właśc. Zygmunt Mahler (1920–1943) — członek żydowskiego ruchu oporu, należał do pierwszej piątki, która wyruszyła do lasu; zginął 20 marca 1943 r. [przypis edytorski]

Zygfryd — legendarny germański heros, zabójca smoka, tytułowy bohater trzeciej części dramatu muzycznego Ryszarda Wagnera Pierścień Nibelunga. [przypis edytorski]

Zygfryd — trzecia część dramatu muzycznego Ryszarda Wagnera Pierścień Nibelunga, przedstawiająca dzieje legendarnego germańskiego herosa Zygfryda, zabójcy smoka. [przypis edytorski]

Zygmunta Augusta — [przypis edytorski]

Zygmunt August (1530–1572) — król polski w latach 1548–1572. [przypis edytorski]

Zygmunt Dobrowolski ps. „Zyndram” (1897–1972) — oficer służby stałej WP, w 1939 r. w stopniu majora zastępca szefa Oddziału III sztabu Armii „Kraków”, w konspiracji od grudnia tegoż roku, pełnił wysokie funkcje sztabowe w Komendzie Głównej AK, uczestniczył w negocjacjach w sprawie kapitulacji powstańców. Po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

Zygmunt i August nazywany — Zygmunt II August (1520–1575), król polski, wielki książę litewski. [przypis edytorski]

Zygmunt II August (1520–1572) — król Polski od 1548. [przypis edytorski]

Zygmunt II August (1520–1572) — syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1530 król Polski. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski i Szwecji, wielki książę litewski. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski, król Szwecji; opowiadał się za kontrreformacją. W 1587 został królem Polski. W 1592 przyjął dziedziczną koronę Szwecji, jednak z powodu złamania umowy koronacyjnej ze szwedzkimi luteranami zawiązała się tam antykatolicka konfederacja, która pokonała w bitwie siły ekspedycyjne Zygmunta; wziętego do niewoli zmuszono do ustępstw i w 1599 zdetronizowano. W 1609 poparł Dymitra Samozwańca II i wszczął wojnę z Rosją, jako wyprawę krzyżową przeciwko prawosławiu, pobłogosławioną przez papieża Pawła V; wobec niepowodzeń wojennych bojarzy zdetronizowali cara Wasyla IV Szujskiego i zawarli układ, zgodnie z którym syn Zygmunta, 15-letni królewicz Władysław, zostanie koronowany na cara, według obrządku prawosławnego i z gwarancją wolności wyznawania religii prawosławnej; Zygmunt chciał jednak samodzielnie objąć tron moskiewski bez żadnych warunków wstępnych; po dwóch latach od zdobycia Moskwy wojska polskie, pozbawione odsieczy, zostały wyparte. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski, król Szwecji; opowiadał się za kontrreformacją. W 1587 został królem Polski. W 1592 przyjął dziedziczną koronę Szwecji, jednak z powodu złamania umowy koronacyjnej ze szwedzkimi luteranami zawiązała się tam antykatolicka konfederacja, która pokonała w bitwie siły ekspedycyjne Zygmunta; wziętego do niewoli zmuszono do ustępstw i w 1599 zdetronizowano. W 1609 poparł Dymitra Samozwańca II i wszczął wojnę z Rosją, jako wyprawę krzyżową przeciwko prawosławiu, pobłogosławioną przez papieża Pawła V; wobec niepowodzeń wojennych bojarzy zdetronizowali cara Wasyla IV Szujskiego i zawarli układ, zgodnie z którym syn Zygmunta, 15-letni królewicz Władysław, zostanie koronowany na cara, według obrządku prawosławnego i z gwarancją wolności wyznawania religii prawosławnej; Zygmunt chciał jednak chciał samodzielnie objąć tron moskiewski bez żadnych warunków wstępnych; po dwóch latach od zdobycia Moskwy wojska polskie, pozbawione odsieczy, zostały wyparte. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski, król Szwecji. W 1609 poparł Dymitra Samozwańca II i wszczął wojnę z Rosją, jako wyprawę krzyżową przeciwko prawosławiu, pobłogosławioną przez papieża Pawła V; wobec niepowodzeń wojennych bojarzy zdetronizowali cara Wasyla IV Szujskiego i zawarli układ, zgodnie z którym syn Zygmunta, 15-letni królewicz Władysław, zostanie koronowany na cara, według obrządku prawosławnego i z gwarancją wolności wyznawania religii prawosławnej; Zygmunt chciał jednak samodzielnie objąć tron moskiewski bez żadnych warunków wstępnych; po dwóch latach od zdobycia Moskwy wojska polskie, pozbawione odsieczy, zostały wyparte. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski w latach 1587–1632. [przypis edytorski]

Zygmunt III Waza (1566–1632) — król Polski w latach 1587–1632. [przypis edytorski]

Zygmunt I Stary (1467–1548) — późniejszy król Polski (w latach 1506–1548). Za jego panowania odbył się hołd pruski i rozbudowano Wawel. [przypis edytorski]

Zygmunt Józef Erazm Kaczkowski herbu Pomian (1825–1896) — pseud. Ein Pole; powieściopisarz i poeta, uczestnik rewolucji krakowskiej, ruchu z 1848 oraz konspiracji z 1860; napisał obszerny cykl będący obrazem życia szlachty Ostatni z Nieczujów. [przypis edytorski]

Zygmunt Krasiński (1812–1859) — dramatopisarz, poeta i prozaik, przedstawiciel polskiego romantyzmu (jeden z tzw. trójcy wieszczów). Najwybitniejsze dzieło, Nie-Boską komedię, prozatorski dramat romantyczny o rewolucji, przedstawiający racje i winy obu walczących stron, opublikował mając zaledwie 23 lata (1835). Twórca radykalnej odmiany mesjanizmu polskiego. Najważniejsze dzieła: Nie-Boska komedia, Irydion, Psalmy przyszłości oraz listy. [przypis edytorski]

Zygmunt Luksemburski — (1368–1437) król węgierski od 1387, niemiecki od 1411, książę Luksemburga od 1419, król włoski od 1431, cesarz rzymski od 1433. Sienkiewicz tytułuje go cesarzem o 30 lat za wcześnie. [przypis edytorski]

Zygmunt Luksemburski (1368–1437) — król węgierski od 1387, niemiecki od 1411, książę Luksemburga od 1419, król włoski od 1431, cesarz rzymski od 1433. [przypis edytorski]

Zygmunt Noskowski (1846–1909) — kompozytor, działacz kulturalny i pedagog muzyczny, propagator twórczości Chopina. [przypis edytorski]

Zygmunt Noskowski (1880–1952) — pseud. Zygmunt Łada; aktor i reżyser. [przypis edytorski]

Zygmunt Nowakowski (1891–1963) — aktor. [przypis edytorski]

zygmuntówka — szabla zdobiona portretem króla Zygmunta III Wazy. [przypis edytorski]

zygmuntówka — szabla z wytrawionym, ozdobionym złotem portretem Zygmunta III Wazy oraz łacińskim napisem: imieniem króla, jego monogramem lub sentencją Sigismundus III Rex Poloniae (Zygmunt III król Polski); cechami samej broni (takimi jak szerokość klingi, krzywizna) poszczególne egzemplarze różniły się między sobą znacznie. [przypis edytorski]

Zygmuntowic — syn Zygmunta. [przypis edytorski]

Zygmunty — polscy królowie Zygmunt Stary (1467–1548) i Zygmunt August (1520–1572). [przypis edytorski]

zygorek (gw.) — zegarek. [przypis edytorski]

zygrywać — bawić się. [przypis edytorski]

Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. [przypis edytorski]

Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. [przypis edytorski]

Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia. [przypis edytorski]

zyrkać (gw.) — zerkać. [przypis edytorski]

zyskować — dziś popr.: zyskać. [przypis edytorski]

zyszczę (daw.) — dziś: zyskam. [przypis edytorski]