Przypisy

kiedym milczał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kiedy milczałem. [przypis edytorski]

kiedym odjechał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kiedy odjechałem. [przypis edytorski]

kiedym raz przyjechał do Sycylii — Sycylia i południowa Italia zostały skolonizowane przez Greków w VIII–VI w. p.n.e. [przypis edytorski]

kiedym się w strachu sądził już nieżywy (daw.) — we współczesnej składni: kiedy w strachu sądziłem, że już jestem nieżywy. [przypis edytorski]

kiedym sprowadził — dziś częstsza forma: kiedy sprowadziłem. [przypis edytorski]

kiedy my pod Leszczyńskim parli sieniawszczyków na Rusi Czerwonej — Leszczyński, Stanisław (1677–1766), król Polski w latach 1705–1709 i 1733–1736, walczył o władzę z przedstawicielami dynastii saskiej, pod koniec życia (od 1738) książę Baru i Lotaryngii; sieniawszczycy to wojska wierne królowi Augustowi II Mocnemu, które pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego przeciwstawiły się próbie odzyskania tronu podjętej przez Leszczyńskiego w 1713 r. z pomocą kilkudziesięciu tysięcy Tatarów, wojsk tureckich i dragonów szwedzkich . [przypis edytorski]

kiedym zasnął — inaczej: kiedy zasnąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

kiedym znów się przebudził — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: kiedy znów się przebudziłem. [przypis edytorski]

Kiedy na Forum będą prochy tylko… — Zygmunt Krasiński, Irydion. [przypis edytorski]

kiedy nasz Zbawiciel kazał Wyłamać rękę lub wyłupić oko — Mt 5, 29–30 (o pozbawieniu się oka lub ręki, jeśli są przyczyna grzechu). [przypis edytorski]

kiedy niekiedy (gw.) — czasem. [przypis edytorski]

kiedy, odłożywszy połowę tej pensji na wojsko, sto tysięcy żołnierza stanie przy powadze i obronie jego — dziś popr.: kiedy odłoży połowę tej pensji na wojsko i sto tysięcy żołnierza stanie przy powadze i obronie jego; a.: odłożywszy, otoczy się stu tysiącami wojska. W XVIII w. zasada zgodności podmiotu zdania głównego i imiesłowu uprzedniego czynnego jeszcze nie obowiązywała powszechnie, wzorowano się na języku francuskim, w którym powyższy zwrot brzmiałby poprawnie. [przypis edytorski]

kiedy oni ci polityka wypracują i filozofa — przyjmuje się, że Platon zamierzał napisać trylogię, na którą miałyby się składać dialogi Sofista, Polityk, Filozof, chociaż powstały tylko dwa pierwsze; wskazuje na to również zdanie z początku dialogu Sofista. [przypis edytorski]

Kiedy oset zakwitnie — w czerwcu. [przypis edytorski]

kiedy padła synagoga… Żydzi… w zemście… z pogaństwem — kiedy sprowokowani Żydzi dokonali ataku na chrześcijan, biskup Aleksandrii, Cyryl, zorganizował niszczenie synagog i plądrowanie domów oraz wygnanie żydowskiej ludności z miasta (412 r.); jego poprzednik, Teofil, przewodził tłumom, które burzyły pogańskie świątynie. [przypis edytorski]

Kiedy Persowie odbierali Medom władzę — za czasów Cyrusa II Wielkiego, zwanego Starszym, który w 550 p.n.e. zjednoczył perskie terytoria plemienne i jako król całej Persji pokonał króla Medów Astyagesa, swojego uprzedniego suwerena. [przypis edytorski]

Kiedy pierwszy raz szedłem na bal w Almack — ekskluzywne londyńskie przyjęcie, na którym Stendhal znalazł się w 1826 r. [przypis edytorski]

kiedy pomrok nad światłem przemoże — kiedy mrok pokona światło. [przypis edytorski]

Kiedy poszliśmy na wędrówkę Dawno temu… — ang. In the days we went gipsying, piosenka autorstwa Nathana Jamesa Sporle'a (1812–1853). [przypis edytorski]

Kiedy ranne wstają zorze… — fragment Pieśni porannej, popularnej pieśni religijnej Franciszka Karpińskiego. [przypis edytorski]

Kiedy ranne wstają zorze (…) — fragment Pieśni porannej, popularnej pieśni religijnej Franciszka Karpińskiego. [przypis edytorski]

kiedy rzymski cesarz świątynię zburzył — w odwecie za wzniecane przez Żydów powstania niepodległościowe Titus Flavius Vespasianus, cesarz rzymski (79–81 r. n.e.) zburzył Jerozolimę wraz ze sławną świątynią, głównym ośrodkiem kultu dla judaizmu, w r. 70 n.e. [przypis edytorski]

kiedyście wy uchwalili sądzić sumarycznie dziesięciu wodzów za to, że trupów po bitwie morskiej nie pogrzebali — po bitwie pod Arginuzami (406 p.n.e.), największej bitwie morskiej wojny peloponeskiej, zakończonej zwycięstwem Ateńczyków, dowódcom zarzucono w Atenach, że nie ratowali tonących; na burzliwym Zgromadzeniu Ludowym bezprawnie osądzono ich zbiorowo, zamiast indywidualnie, bez czasu na obronę, złożono z urzędu i skazano na śmierć (zob. Ksenofont, Dzieje Hellady I 7). [przypis edytorski]

kiedyściś (gw.) — kiedyś. [przypis edytorski]

Kiedyś, Filebie, oddał — tu: konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kiedy, Filebie, oddałeś. [przypis edytorski]

kiedyśmy (…) polecieli — dziś: kiedy polecieliśmy. [przypis edytorski]

kiedyśmy weszli — inaczej: kiedy weszliśmy; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

kiedyśmy zostali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: kiedy zostaliśmy. [przypis edytorski]

kiedyś Polskie Radio „ubarwiało” jego [Platona] dialogi — dokonany przez W. Witwickiego przekład Obrony Sokratesa stał się z inicjatywy i pod kierunkiem prof. Stefana Srebrnego podstawą adaptacji radiowej, wyemitowanej w grudniu 1929; realizacja ta wzbudziła żywy protest tłumacza; podobnie krytycznie odniósł się do Trylogii Sokratesa, trzyczęściowego słuchowiska z udziałem czołowych polskich aktorów na podstawie Eutyfrona, Obrony i Kritona, nadawanego w roku 1933. [przypis edytorski]

kiedyś się razem ze mną narażał na niebezpieczeństwa i dawałeś próby swojej dzielności… — podczas bitwy pod Delion i odwrotu po klęsce; o tym przykładzie dzielności Sokratesa szerzej mówi Alkibiades w Uczcie Platona. [przypis edytorski]

kiedyś ty je zawarł — dziś: kiedy je zamknąłeś. [przypis edytorski]

kiedyś ty (…) został (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: kiedy ty zostałeś; skoro ty zostałeś. [przypis edytorski]

Kiedyś (…) walczył — tu: konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: kiedy walczyłeś. [przypis edytorski]

kiedy się imie igrać (daw.) — kiedy się weźmie za granie. [przypis edytorski]

Kiedy się miało wojskowego w rodzinie — aluzja do Napoleona Bonaparte. [przypis edytorski]

kiedy się nie masz do czego rzucić (starop.) — kiedy nie masz czego się chwycić. [przypis edytorski]

kiedy się to stawa — dziś: kiedy się to staje. [przypis edytorski]

Kiedy się zejdą na odpust (…) do kantora pije — podczas odpustu odbywał się jednocześnie targ, któremu towarzyszyły występy wędrownych kapel oraz oczywiście picie alkoholu; pić do kogoś, tu: wznosić toast za czyjeś zdrowie. [przypis edytorski]

kiedy szuka protektorów i znieważa ich — Rousseau przyjął gościnę ofiarowaną mu w Anglii przez filozofa i historyka Davida Hume'a, co jednak doprowadziło do gwałtownego zatargu. [przypis edytorski]

Kiedy tak, więc ani jedno, ani drugie — rodzic odpowiada, że skoro młodsze dziecko też domaga się pozwolenia na coś, na co zezwolono starszemu dziecku, to rodzic woli cofnąć zgodę dla obojga dzieci, bo to wydaje mu się sprawiedliwe (tymczasem autor podkreśla, że to wywołuje u starszego poczucie krzywdy i niechęć do młodszego). [przypis edytorski]

Kiedy też wypadło orężnie nawiedzić Morawy — wyprawa na Morawy 1092 a. 1093 r. [przypis edytorski]

kiedy — tu dziś popr.: kiedyś. [przypis edytorski]

kiedy — tu: kiedyś. [przypis edytorski]

kiedy — tu w znaczeniu: kiedyś. [przypis edytorski]

kiedy upadła dynastia dwudziesta, a po […] Ramzesie XIII wdarł się na tron […] San-amen-Herhor — według dzisiejszej wiedzy ostatnim władcą dwudziestej dynastii egipskiej był Ramzes XI, panujący w latach 1114–1085 p.n.e. Wskutek ogólnego rozprężenia i konfliktu wewnętrznego w państwie po 19 latach jego panowania realną władzę w południowej części państwa, Górnym Egipcie, przejął Herhor, arcykapłan Amona w Tebach, zaś w części północnej, Dolnym Egipcie, jej namiestnik Smendes. Ramzes XI sprawował władzę już tylko tytularnie. Po jego śmierci wygasła XX dynastia i rozpoczął się Trzeci Okres Przejściowy, a Egipt faktycznie rozpadł się po raz kolejny na dwie części. Ramzes XI był ostatnim faraonem, który miał spocząć w Dolinie Królów, jednak miejsca jego pochówku nie odnaleziono. W wyniku błędnych interpretacji w XIX w. za ostatnich władców XX dynastii egiptolodzy uważali Ramzesa XII i Ramzesa XIII, dziś zaprzecza się ich istnieniu. [przypis edytorski]

kiedyżby — kiedy by, gdyby. [przypis edytorski]

Kiedyż po wielkich placach tego miasta / Mąż jeden tylko śmiałby się panoszyć? — starożytni Rzymianie za czasów republiki odczuwali niechęć do władzy jednostki. [przypis edytorski]

Kiedyż szlachcic złoży wielkie podatki — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

Kiedyż u licha zacznie się gwałcenie? — cytat z VIII pieśni poematu Don Juan autorstwa George'a Gordona Byrona. [przypis edytorski]

Kiedy zacznie odwracać się słońce — przesilenie letnie, 21 czerwca. [przypis edytorski]

kiedy zapytano Talesa, czemu się nie żeni (…) — por. Diogenes Laertios, Tales, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, I, 26, wg którego Tales podawał zupełnie inne przyczyny. [przypis edytorski]

kief — w oryginale: sjesta. [przypis edytorski]

kie (gw.) — kiedy. [przypis edytorski]

kiejby (gwarowe) — gdyby. [przypis edytorski]

kiejby (gw.) — gdyby. [przypis edytorski]

kiejby (gw.) — jakby. [przypis edytorski]

kiejbym (gw.) — gdybym. [przypis edytorski]

kiejbyśmy — gdybyśmy. [przypis edytorski]

Kiejdany (lit. Kėdainiai) — miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis edytorski]

Kiejdany (lit. Kėdainiai) — miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis edytorski]

kiej (daw.) — kiedy. [przypis edytorski]

kiej (gwar.) — kiedy, gdy. [przypis edytorski]

kiej (gwar.) — niby, niczym. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — gdy, kiedy. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — gdy. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — jak, niby. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy, gdy. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy, gdy, skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy, gdy; skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy, jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy; skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy, skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy; tu: ale. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy; tu: przecież. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy; tu: skoro, jeśli. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — kiedy; tu: skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — niby, jakby. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — niby, jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — niby; tak jak. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — skoro. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — tu: jako. [przypis edytorski]

kiej (gw.) — tu: skoro; jak. [przypis edytorski]

kiej niekiej (gw.) — gdzieniegdzie. [przypis edytorski]

kiej niekiej (gw.) — niekiedy. [przypis edytorski]

kiej niekiej (gw.) — niekiedy. [przypis edytorski]

kiejście leżeli (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: kiedy leżeliście; tu: 2 os. lm w funkcji formy grzecznościowej. [przypis edytorski]

kiejś (gw.) — gdzieś. [przypis edytorski]

kiejś — kiedyś. [przypis edytorski]

kiejśta głupie (gw.) — skoro jesteście głupi. [przypis edytorski]

kiejśta (gw.) — skrócone od: kiej jesteśta, tj. kiedy jesteście, skoro jesteście. [przypis edytorski]

kiejsi (gw.) — kiedyś tam. [przypis edytorski]

Kiejstut Giedyminowicz (ok. 1309–1382) — książę trocki, współrządził Litwą od 1345 r., wielki książę litewski w latach 1381–1382; ojciec Witolda i stryj Władysława Jagiełły; tu mowa o jego rodzie. [przypis edytorski]

Kiejstut — książę trocki, syn Giedymina, brat Olgierda, z którym współrządził Litwą od 1345 r., wielki książę litewski w latach 1381–1382. [przypis edytorski]

Kiejstutówna — córka Kiejstuta (ok. 1310–1382): księcia trockiego, wielkiego księcia litewskiego w ostatnich latach życia, skonfliktowanego z Władysławem Jagiełłą i uwięzionego przez niego w Krewie, gdzie zmarł. [przypis edytorski]

Kiejstut (ok. 1308/1310–1382) — książę trocki, syn Giedymina; rządził Litwą wspólnie z bratem Olgierdem od 1345; wielki książę litewski 1381–1382. W 1381 r. popadł w konflikt ze swoim bratankiem, Władysławem Jagiełłą, który uwięził stryja w Krewie, a następnie najprawdopodobniej kazał zgładzić. Z małżeństwa z Birutą, która wcześniej była kapłanką Praurimy w Połądze, Kiejstut miał synów Witolda i Zygmunta oraz córki Danutę Annę i Ryngałłę. [przypis edytorski]