Przypisy

eljen (węg. éljen) — niech żyje. [przypis edytorski]

Elkana — ojciec Samuela, zamieszkały w Ramataim. [przypis edytorski]

elkowy — zrobiony z futra tchórzy. [przypis edytorski]

Elle a l'air d'une princesse, cette petite! (fr.) — Ona zachowuje się jak księżniczka, ta mała! [przypis edytorski]

elle connait son rôle (fr.) — ona zna swoją rolę. [przypis edytorski]

elle demeure peut-être, rue (fr.) — mieszka może na ulicy. [przypis edytorski]

Elle était fille, elle était amoureuse (fr.) — Była dziewczyną, była zakochana (cytat z poematu Malfilâtre'a Narcisse dans l'île de Vénus, 1769). [przypis edytorski]

elle est indisposée (fr.) — jest niedysponowana. [przypis edytorski]

elle est même bien tenue (fr.) — ona nawet ma dobrą prezencję. [przypis edytorski]

elle est tres bien (fr.) — ona jest bardzo dobra (także w znaczeniu: pochodzi z dobrej rodziny, ma wysoką pozycję towarzyską itp.). [przypis edytorski]

Elle ne se rend pas / La Commune de Paris! (fr.) — Komuna Paryska się nie poddaje. [przypis edytorski]

Elle ne se rend pas/ La Commune de Paris! (fr.) — Ona się nie poddaje, Komuna Paryska! [przypis edytorski]

elle n'est pas pour nous (fr.) — ona nie jest dla nas. [przypis edytorski]

Ellen Marsvin — Mutter von Kristine Munk. [przypis edytorski]

Elle porte une lettre (fr.) — Ona przynosi list. [przypis edytorski]

Elles aiment faire celà a l'église (fr.) — Lubią to robić w kościele. [przypis edytorski]

Elles changent de toilettes (fr.) — Przebierają się. [przypis edytorski]

Elle touche faux, mame! He, he! Comme elle touche faux! — ona fałszuje, ha, ha, jak ona fałszuje (myli klawisze, dźwięki). [przypis edytorski]

Elle vous suit partout (fr.) — ona wszędzie podąża za tobą. [przypis edytorski]

Elliot, George, właśc. Evans, Mary Ann (1819–1880) — angielska pisarka i dziennikarka. [przypis edytorski]

Elliot, George, właśc. Mary Ann Evans (1819–1880) — ang. pisarka, autorka powieści realistycznych. [przypis edytorski]

Ellis Island — wyspa u ujścia rzeki Hudson, w porcie miasta Nowy Jork; w latach 1892–1924 znajdowało się na niej główne centrum przyjmowania imigrantów do Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Ellora a. Elura — zespół trzydziestu czterech świątyń wykutych w bazaltowej skale, usytuowany w Indiach, w stanie Maharasztra; siedemnaście świątyń hinduskich powstało w okresie 600–900 n.e., dwanaście buddyjskich w okresie 400–800 n.e., pięć najpóźniej zbudowanych to świątynie dźinijskie pochodzące z 800–1000 n.e. [przypis edytorski]

Ellora — kompleks 34 świątyń-jaskiń skalnych wykutych na wzgórzach Charandri nieopodal Aurangabadu między V a IX wiekiem. [przypis edytorski]

Elmira — żona Orgona. [przypis edytorski]

Elna — zdrobnienie od imienia Helena. [przypis edytorski]

Eloa — alegoryczny poemat Alfreda de Vigny (1797–1863) z roku 1824. [przypis edytorski]

Eloe — postać z poematu Anhelli Słowackiego, kobiecy anioł, wcielenie litości, opiekunka grobów zesłańców. [przypis edytorski]

Elohim (hebr.) — Bóg. [przypis edytorski]

Elohim — (z hebr.) bogowie, jeden z tytułów, wielokrotnie odnoszony w Biblii do Boga. [przypis edytorski]

elokwencja — umiejętność wysławiania się. [przypis edytorski]

elokwencja — zdolność do efektownych i przekonujących wypowiedzi. [przypis edytorski]

El pintor de su deshonra (hiszp.) — malarz swojej hańby. [przypis edytorski]

els — członek organizacji religijno-filozoficznej, zał. przez Wincentego Lutosławskiego 1902 r.; nazwa els stanowiła skrót od gr. Eleutheroi laon soteres, tj. wolni wybawiciele ludów; nazwa stowarzyszenia nawiązywała do tradycji misteriów odbywających się w w starożytności w mieście gr. Eleusis, słynnym z kultu Demeter i Persefony. Organizacja działała w kręgach studenckich we Lwowie i w Krakowie, w gimnazjach zakładając tzw. „Związki Nadziei”, w 1903 r. z ruchu abstynencji alkoholowej „Eleuteria” wykształcił się skrajny odłam „Eleusys” szerzący poczwórną wstrzemięźliwość: od alkoholu, tytoniu, kart i rozpusty. Stowarzyszenie miało duży wpływ ideowy na późniejsze harcerstwo polskie. [przypis edytorski]

El secreto del acueducto, por Ramón Gómez de la Serna (hiszp.) — Tajemnica akweduktu, książka pisarza hiszpańskiego Ramóna Gómeza de la Serna (1888–1963), prekursora surrealizmu. [przypis edytorski]

el señor cura (hiszp.) — ksiądz. [przypis edytorski]

Elsinoe — imię bohaterki dramatu Zygmunta Krasińskiego Irydion, kochanka cesarza Heliogabala. [przypis edytorski]

Elsler lub Taglioni — Fanny Elssler (1810–1884) i Maria Taglioni (1804–1884), najsłynniejsze tancerki XIX w., Słowacki widział je w Paryżu; Taglioni występowała przez kilka lat w Petersburgu, zdobywając uznanie cara Rosji, który ofiarowywał jej kosztowne podarunki. [przypis edytorski]

Elstera — rzeka w Niemczech; w 1813 zapowiadający klęskę przebieg bitwy pod Lipskiem skłonił Napoleona, żeby rozpocząć w nocy wycofywanie większości armii przez pobliską Elsterę, jednak podczas przeprawy most został zniszczony, a na drugim brzegu pozostało 15 tys. żołnierzy. [przypis edytorski]

Elsynojski — nazwisko znaczące, utworzone od imienia Elsinoe, bohaterki dramatu Irydion Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]

Elsynor — nazwa zamku, położonego nieopodal miejscowości o tej samej nazwie w Danii (właśc. Helsingør), w którym rozgrywa się akcja Hamleta. [przypis edytorski]

Elsynor — nazwa zamku w Danii, w którym rozgrywa się akcja tragedii Szekspira Hamlet; od nazwy nadmorskiego miasta Helsingør, którego zamek faktycznie nazywa się Kronborg. [przypis edytorski]

Elsynor, właśc. Helsingør — duńskie miasto położone w płn.-wsch. części Zelandii, 40 km na płn. od Kopenhagi, nad cieśniną Sund; powstało w XIII w. w miejscu daw. osady wikingów; we wsch. części miasta znajduje się potężny, obronny zamek Kronborg z końca XVI w., stanowiący miejsce akcji tragedii Shakespeare'a. [przypis edytorski]

Elsynor — zamek królewski w Danii, w którym rozgrywa się akcja tragedii Szekspira Hamlet; Hamlet dziwił się matki weselu: zrozpaczony po śmierci ojca Hamlet był zgorszony zachowaniem matki, która wyszła za mąż za jego stryja niedługo po śmierci poprzedniego męża. [przypis edytorski]

El Toboso — niewielkie miasteczko w środkowej Hiszpanii, w prowincji Toledo; znane z powieści Don Kichot, jako miejsce, w którym mieszkała ukochana głównego bohatera. [przypis edytorski]

Elu iaro — właśc. elöjáró: przodujący, wyborowy. [przypis edytorski]

elukubracja — długa i wygłoszona z widocznym wysiłkiem wypowiedź. [przypis edytorski]

elukubracja — lichy utwór literacki, tekst pisany lub mówiony wypracowany mozolnie przez osobę pozbawioną talentu. [przypis edytorski]

elukubracja — lichy utwór literacki, wypracowany mozolnie przez osobę pozbawioną talentu. [przypis edytorski]

elukubracja — lichy utwór, wypracowany mozolnie przez osobę pozbawioną talentu. [przypis edytorski]

elukubracja — utwór literacki lub inny tekst wypracowany mozolnie, ale bez talentu. [przypis edytorski]

elukubracje — utwory o niskiej wartości, napisane przez człowieka bez talentu poetyckiego. [przypis edytorski]

Elul — szósty miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i dwunasty miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na sierpień–wrzesień. [przypis edytorski]

Elwira — żona Don Juana, którą najpierw porwał z klasztoru, aby poślubić, a następnie porzucił dla innych kobiet. [przypis edytorski]

El…y — pseudonim Adama Asnyka (1838–1897), poety, przedstawiciela pozytywizmu, członka Rządu Narodowego podczas powstania styczniowego. [przypis edytorski]

Elżbieta — aluzja autobiograficzna: tak brzmiało imię matki Goethego. [przypis edytorski]

Elżbieta Bawarska (1837–1898) — cesarzowa Austrii i królowa Węgier, żona cesarza Franciszka Józefa, znana jako Sisi. W 1898 r. zamordowana przez włoskiego anarchistę. [przypis edytorski]

Elżbieta Bawarska, Sisi (1837–1798) — cesarzowa Austrii i królowa Węgier w latach 1854–1898 jako żona cesarza Franciszka Józefa I. [przypis edytorski]

Elżbieta Charlotta z Palatynatu (1652–1722) — niemiecka księżniczka Palatynatu Reńskiego, żona księcia Orleanu; opisywała zdarzenia i osoby z dworu Ludwika XIV w swoich listach do Niemiec. [przypis edytorski]

Elżbieta Devereux — postać fikcyjna, zapewne aluzja do relacji łączącej angielską królową Elżbietę I (1533–1603) i jej faworyta Roberta Devereux (1567–1601), hrabiego Essex. [przypis edytorski]

Elżbieta Filipina Maria Helena de France, zwana Madame Elisabeth (1764–1794) — księżniczka francuska, siostra królów Francji: Ludwika XVI, Ludwika XVIII i Karola X. [przypis edytorski]

Elżbieta I (1533–1603) — królowa Anglii i Irlandii (od 1558), córka Henryka VIII i jego drugiej żony, Anny Boleyn, ostatnia z rodu Tudorów; nazywana Królową-Dziewicą. [przypis edytorski]

Elżbieta I (1533–1603) — królowa Anglii i Irlandii (od 1558); jej panowanie było okresem rozkwitu literatury, sztuki i nauki; wspierała handel i rozbudowę floty, przekształciła Anglię z państwa drugorzędnego w jedną z ważnych sił europejskich. [przypis edytorski]

Elżbieta I (1533–1603) — królowa Anglii (od 1558), córka Henryka VIII i jego drugiej żony, Anny Boleyn, ostatnia z rodu Tudorów; nazywana Królową-Dziewicą. [przypis edytorski]

Elżbieta I (1533–1603) — znana również jako Królowa Dziewica; królowa Anglii i Irlandii (panowała od 17 listopada 1558 do śmierci), córka Henryka VIII i jego drugiej żony Anny Boleyn. Ostatnia z rodu Tudorów. [przypis edytorski]

Elżbieta I — Elżbieta I (1533–1603), córka Henryka VIII i Anny Boleyn, królowa Anglii w latach 1558–1603. Pod jej panowaniem weszła w pełni w życie reforma religijna rozpoczęta przez jej ojca: kościół anglikański niezależny od Papieża, zarządzany przez monarchę Anglii. [przypis edytorski]

Elżbieta Jagiellonka (1472– ok. 1481) — czwarta z kolei córka Kazimierza II, zmarła w dzieciństwie. To samo imię otrzymała następna córka (ok. 1482–1517), która została żoną księcia legnickiego. [przypis edytorski]

Elżbieta Karolina 1860 — inne źródła podają rok 1864 jako datę wydania komedii Elisabet Charlotte. [przypis edytorski]

Elżbieta królowa, tj. Elżbieta Łokietkówna (1305–1380) — siostra Kazimierza Wielkiego, regentka Polski po jego śmierci. Żona króla Węgier Karola Roberta, matka węgierskiego i polskiego króla Ludwika Węgierskiego, babka królowej polskiej Jadwigi. [przypis edytorski]

Elżbieta Łokietkówna (1305–1380) — córka króla polskiego Władysława Łokietka, siostra Kazimierza Wielkiego, żona króla węgierskiego Karola Roberta, matka króla Węgier i Polski Ludwika Węgierskiego, później babka królowej Jadwigi. [przypis edytorski]

Elżbieta, tj. Elżbieta Łokietkówna (1305–1380) — siostra Kazimierza Wielkiego, regentka Polski po jego śmierci. Żona króla Węgier Karola Roberta, matka węgierskiego i polskiego króla Ludwika Węgierskiego, babka królowej polskiej Jadwigi. [przypis edytorski]

Elżbieta von Wittelsbach (1837–1898) — żona cesarza Franciszka Józefa I, cesarzowa Austrii i królowa Węgier zwana Sisi. Z powodu swojej urody i wpływu, jaki miała na politykę męża, stała się bohaterką masowej wyobraźni. [przypis edytorski]

Elżunia — autorka wiersza zapisanego na karteczce znalezionej w buciku. Na karteczce znalazła się adnotacja autorki, że ma na imię Elżunia, ma 9 lat i śpiewa go na melodię Z popielnika na Wojtusia iskiereczka mruga. Według informacji Aleksandra Kulisiewicza bucik odnaleziono w Wałczu, dokąd trafiały rzeczy osób więzionych i mordowanych na Majdanku. Losy ani nazwisko Elżuni nie są znane. Prawdopodobnie była pochodzenia żydowskiego i zginęła w ramach tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej, a w szczególności zagłady Żydów z Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białostockiego (tzw. Akcja Reinhardt) między 1942 a 1943 r. Zapewne była więźniarką i ofiarą obozu na Majdanku, czyli działającego w latach 1941–1944 KL Lublin.

Wiersz został opublikowany przez Towarzystwo Opieki nad Majdankiem w zbiorze Pieśni zza drutów. Wiersze, pieśni i piosenki powstałe w obozie koncentracyjnym na Majdanku (zebrała i oprac. Zofia Murawska-Gryń, Lublin 1985) wraz z informacją, że pochodzi ze zbiorów A. Kulisiewicza.

[przypis edytorski]

Elżusia pomorska, właśc. Elżbieta pomorska (ok. 1346–1393) — córka księcia rugijskiego Bogusława V, wnuczka Kazimierza Wielkiego, później żona króla Czech i cesarza Karola IV Luksemburskiego. [przypis edytorski]

Elza Lohengrina — bohaterka opery Lohengrin (1850) Ryszarda Wagnera. [przypis edytorski]

Elza, właśc. Elza Łapa — członkini żydowskiego ruchu oporu. [przypis edytorski]

Elzevir a. Elzevier — rodzina drukarzy i wydawców holenderskich, słynna w XVII w. [przypis edytorski]

elzewir — nazwa wydania dzieł klasycznych opublikowanego przez firmę holenderskich wydawców i księgarzy Elzevierów (Elsevierów), działającą w XVI i XVII w. Książki tego wydawnictwa miały mniejszy format od innych, były tanie i złożone czytelną czcionką, w przeciwieństwie do eleganckich i ozdobnych egzemplarzy. [przypis edytorski]

Elzewirowie, Plantynowie, Didotowie — Elzewirowie: rodzina drukarzy i wydawców holenderskich działających w XVI–XVII w.; Christophe Plantin (ok. 1514–1589): niderlandzki drukarz i księgarz urodzony w Paryżu, założyciel oficyny wydawniczej znanej jako Officina Plantiniana, działającej w Antwerpii do 1876; Didotowie: francuska rodzina księgarzy i wydawców, z których najstarszy, François Didot (1689–1757), założył drukarnię i księgarnię w 1713, zaś jego potomkowie nieprzerwanie prowadzą przedsiębiorstwo drukarskie do dnia dzisiejszego. [przypis edytorski]

emablować (daw.) — adorować, nadskakiwać, otaczać względami. [przypis edytorski]

emablować (fr.) — otaczać szczególnymi względami, zabawiać, nadskakiwać. [przypis edytorski]

emablować kogo — otaczać kogoś (gł. kobietę) wyjątkowymi względami; adorować, zabawiać. [przypis edytorski]

emaliji (daw. Ms. lp) — dziś: emalii. [przypis edytorski]

emanacja (chem.) — dawna (do 1923) nazwa radonu (Rn), odkrytego w 1900 roku radioaktywnego, gazowego pierwiastka chemicznego emitowanego z radu. [przypis edytorski]

emanacja — manifestacja, uzewnętrznienie się czegoś. [przypis edytorski]

emanacja — tu: to, co się wydziela, promieniuje; w filozofii: to, co się wyłania z jakiegoś bytu. [przypis edytorski]

emanacja — uzewnętrznienie się czegoś. [przypis edytorski]

emancipacija (iš lot.) — išsiliuosavimas; emancipuotomis moterimis vadinamos tos, kurios nori netik išsiliuosuoti iš vyro globos, bet ir naudotis vyrų teisėmis. [przypis edytorski]

emancypantka — zwolenniczka równouprawnienia kobiet i mężczyzn, pojęcie używane na przełomie XIX i XX wieku; dziś: feministka. [przypis edytorski]

Emanuel Geibel — właśc. Franz Emanuel August Geibel (1815–1884), niemiecki poeta. [przypis edytorski]

Emanuel — imię odsyłające do filozofii krytycznej Immanuela Kanta. [przypis edytorski]

Emanuel — męskie imię biblijne, oznaczające „Bóg z nami”, często odnoszone do Chrystusa. [przypis edytorski]

Emat — Hemat a. Chamat: miasto biblijne w dolinie Libanu, nad Orontesem, przy płn. granicy Palestyny (zob. np. Lb 13:21; 34:8). [przypis edytorski]

Ematia — starożytna kraina w Macedonii; zdobywca z Ematii: Aleksander III Wielki, nazywany przez poetów łacińskich Ematyjczykiem, wodzem Ematii, przez ang. poetę Miltona „Ematyjczykiem zdobywcą”. [przypis edytorski]

Embajada Soviética (hiszp.) — Ambasada Radziecka. [przypis edytorski]

embarquement (fr.) — załadunek, zaokrętowanie. [przypis edytorski]

emblème de notre foi — znak naszej wiary. [przypis edytorski]

emblem a. emblemat — tu: znak. [przypis edytorski]

emblem a. emblemat — wyobrażenie przedmiotu symbolizujące pojęcie, ideę, organizację itp.; godło, herb. [przypis edytorski]

emblemat — przedmiot (lub jego plastyczne przedstawienie) symbolizujący jakąś ideę. [przypis edytorski]