Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4032 przypisów.
jedno trwanie samo dla siebie = (AT) z jedną rozciągłością samą dla siebie = (AR) — dodatek A przy pojęciach T i R oznacza jedyność i tożsamość każdego (IP) jako T i R. [przypis autorski]
jedno — tu: jednakowo. [przypis edytorski]
jedno — tu: jedynie. [przypis redakcyjny]
jedno — tu: tylko; Jedno mi chyba umrzeć: pozostaje mi chyba tylko umrzeć. [przypis edytorski]
Jedno Twe słowo, wielki niebios Panie — ostatnia strofa, z pewnymi przekształceniami została zachowana z wersji Goreckiego, gdzie brzmi ona: „Jedno twe słowo, wielki gromów Panie,/ Z prochów nas, z prochów wskrzesić było zdolne,/ Jeśli znów karać twa wola nastanie,/ Obróć nas w prochy, ale w prochy wolne”. [przypis edytorski]
jedno — tylko. [przypis redakcyjny]
jedno ty (starop.) — jak te. [przypis redakcyjny]
Jednowski, Marian (1873–1932) — właśc. Marian Jednoróg; aktor. [przypis edytorski]
jedno życie spomiędzy dziewięciu — wierzono wtedy, że kot przeżywa dziewięć kolejnych istnień. [przypis redakcyjny]
jednozgodnie, choć różnogłośnie — jednomyślnie, ale wieloma różnymi głosami (każdy na swój sposób i we własnym imieniu). [przypis edytorski]
jednozgodnie — dziś: jednogłośnie a. zgodnie. [przypis edytorski]
jednozgodnie — dziś: jednogłośnie. [przypis edytorski]
jednozgodnie — jednogłośnie. [przypis edytorski]
jednozgodnie — jednogłośnie; zgodnie, bez sprzeciwu. [przypis edytorski]
jednozgodnie — jednomyślnie. [przypis edytorski]
jednozgodnie uczcili boga — oddawanie czci polega na przybliżeniu do ust dwóch pierwszych palców prawej dłoni (to co dziś nazywamy rzucaniem całusów). [przypis tłumacza]
jednozgodny (daw.) — dziś: jednogłośny a. zgodny. [przypis edytorski]
jedno z mniemań Kościoła — Że Bóg jest ukryty i religia ciemna. [przypis tłumacza]
jednoznaczne — tu: oznaczające to samo. [przypis edytorski]
Jedno z pierwszych przewodowych nadań muzycznych odbyło się w 1877 roku, podczas demonstracji urządzenia wykonanego przez Elisha Gray, który był przegranym w sporach sądowych z Aleksandrem G. Bellem. Por. szerzej R. Sanjek, American Popular Music and Its Business: The First Four Hundred Years: Volume III, from 1900 to 1984, New York 1988, s. 74. Lee De Forest z czasem zajął się również transmisją meczów sportowych. Por szerzej: A. Brigs, P. Burke, Społeczna historia mediów. Od Gutenberga do Internetu, Warszawa 2010, s. 207. [przypis autorski]
Jedno z tych dwóch praw wybierzcie (…) i na podstawie tego prawa niech się sądzi tych mężów, każdego z osobna — mówca chce postępowanie przeciw wodzom oprzeć na jakiejś prawnej podstawie. Dalej tłumaczy, że to korzystne dla Ateńczyków, bo pozwoli im zbadać stan faktyczny i wymierzyć sprawiedliwość. Dla oskarżonych jest to oczywiście korzystne, bo ustawowy przebieg sprawy wyglądałby tak: przyjęcie skargi, oskarżenie, obrona, gdy tymczasem teraz chcą głosować nad wszystkimi razem. W ustawie cytowanej nie jest oczywiście zaznaczone wyraźnie: „każdego z osobna”, ale to rozumie się samo przez się; jeżeli skarży się wodzów na podstawie jakiejś ustawy, pójdzie sprawa zwykłym porządkiem sądowym, czyli przedłoży się sędziom przysięgłym co do każdego obwinionego z osobna pytanie, czy winien. [przypis tłumacza]
jednych i drugich Lokrów — Lokrowie epiknemidyjscy i ozolscy. Epiknemidyjska Lokris [Lokryda] leży na wschód od gór Ojta, nad Zatoką Malijską, po obu stronach gór Knemis; część południowo-wschodnia zwie się opuncką; oddziela ją wąski szmat ziemi Dafnos. Lokrów epiknemidyjskich i opunckich, którzy są jednym szczepem, przeciwstawia Ksenofont Lokrom ozolskim, oddzielonym od współimienników krainą Doris, i Fokis i górami Parnas (w Fokidzie). [przypis tłumacza]
jedny (daw. M. lm r. ż.) — jedne. [przypis redakcyjny]
jednym mąka, drugim miękina — przysłowie: dla jednych mąka, dla drugich plewy. [przypis redakcyjny]
jednym śladem — jedynym śladem są. [przypis edytorski]
Jednym skinieniem (…) po tej drabinie popchnęła mnie w górę — Dość było jednego skinienia Beatrycze, żeby duch poety wzniósł się tak wysoko. Do tyla siła nauki mądrości bożej, czyli teologii, ziemską ułomną naturę w nim zwyciężyła. Tak wysoki polot ducha pod wpływem zmysłów na ziemi jest niepodobieństwem, bowiem Pismo mówi: „Duch ochotny, lecz mdłe ciało”. [przypis redakcyjny]
Jednym słowem, chciałbym, gdyby to było możliwe, by wcale nie było skarbu publicznego i by fiskus wcale nawet nie znał wypłat pieniężnych. Czuję, że ściśle biorąc nie jest to możliwe, ale duch rządu powinien zawsze dążyć do tego, by to się stało możliwym, a duchowi temu nic bardziej nie sprzeciwia się, jak właśnie sprzedaż, o której była mowa… — por. w Ekonomii politycznej: „Pierwszą rzeczą, której powinien dokazać twórca ustroju Republiki po ustanowieniu praw, jest wyszukanie funduszu wystarczającego na utrzymanie urzędników i innych funkcjonariuszów i na wszystkie publiczne wydatki. Fundusz ten nazywa się aerarium albo fiscus, jeżeli polega na pieniądzach; domeną państwową, jeżeli polega na ziemi; a ten ostatni trzeba stawiać o wiele wyżej niż tamten, ze względów, które łatwo dostrzec. Kto dostatecznie przedmiot ten przemyśli, nie będzie mógł mieć w tym względzie innego zdania jak Bodin, który domenę państwową uważa za najuczciwszy i najpewniejszy środek zaspakajania potrzeb państwa; a trzeba zaznaczyć, że pierwszą troską Romulusa przy podziale ziemi było przeznaczyć na ten cel jej trzecią część. Przyznaję, iż jest możliwe, że dochód ze źle administrowanej domeny może sprowadzić się do zera, ale zła administracja nie należy do istoty domeny”. [przypis redakcyjny]
jednym susem znalazł się znowuż z łóżka przy stole — saut d'allemand [dosł. „niemiecki skok”; red. WL], skok z łóżka do stołu. [przypis tłumacza]
jednym — tu: jedynym. [przypis redakcyjny]
Jednym z głównych węzłów, spajających w organiczną całość poszczególne utwory Balzaka, jest powieść pt. Stracone złudzenia. [przypis tłumacza]
jednym z kalectw Krakowa było sztuczne zduszenie go w strefie „fortecy”. (…) Trzeba było wielu lat starań i walki z szykanami, nim Leo zdołał uzyskać zniesienie fortyfikacji, a tym samym wolny oddech dla peryferii Krakowa. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Miejsce dzisiejszej Alei Słowackiego, wówczas strategiczna kolej „cyrkumwalacyjna”, dławiąca pierścieniem Kraków. Pejzaż ten, o różnych porach dnia i roku, wielokrotnie powtarzał Wyspiański, jako jedyny dostępny mu z okna domu u wylotu ul. Krowoderskiej, gdzie był wieziony chorobą. [przypis edytorski]
Jednym z pierwszych miast, które przyznało ochronę takim znakom, była w 1282 roku Parma. Z czasem gildie wykształciły dwa rodzaje znaków ochronnych. Znaki handlowe, które pozwalały odróżniać towary przesyłane, oraz znaki produkcyjne, podobne do dzisiejszych znaków towarowych, które pozwalały odróżniać towary pochodzące od różnych wytwórców. Por. szerzej: Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights…, s. 50 i n. [przypis autorski]
jedny są płanety dobrotliwe, a drugie sroższe — Mniemanie astrologów, przesąd wieku, że planety, gwiazdy, komety mają wpływ na losy człowieka. [przypis redakcyjny]
jedny (starop. forma) — jedne. [przypis edytorski]
jedny (starop. forma) — jednych. [przypis redakcyjny]
Jedu, jedu, ni dorohi, ni śledu…. (białorus.) — jadę, jadę, ani drogi, ani śladu, konia biczem poganiam, na śmierć spoglądam. [przypis edytorski]
jedwabna przez się — z samego jedwabiu. [przypis redakcyjny]
Jedwabne bramy — wystawną odzież bramowano jedwabiem lub futrem. [przypis redakcyjny]
jedwabnica (starop.) — suknia jedwabna. [przypis redakcyjny]
jedwabnica — [tu:] szata niewieścia jedwabna. [przypis redakcyjny]
jedwabnik — gatunek motyla nocnego, który odżywia się liśćmi morwy (dużego krzewu). [przypis edytorski]
jedwo (starop.) — ledwo. [przypis edytorski]
Jedykuła (tur.) — „Siedem wież”, więzienie. [przypis redakcyjny]
Jedykuła — więzienie Siedmiu Wież. [przypis redakcyjny]
Jedykuła — więzienie siedmiu wież. [przypis redakcyjny]
Jedyną bronią przeciw fatum naszego życia jest dobra gra (…) A więc, kanalie: evviva l'arte — W. Berent, Pisma, III, s. 88 (Próchno). [przypis autorski]
Jedyną dobrą z ich książek jest ta, która ukazała śmieszność wszystkich innych. — Don Kiszot. [przypis tłumacza]
Jedyną wątpliwością, jaką się przy tym napotyka, jest, że ta wiara rozumowa opiera się na przypuszczeniu usposobień moralnych (…) — umysł ludzki okazuje (jak wierzę, iż to się koniecznie dzieje w każdym rozumnym jestestwie) naturalne zajęcie się moralnością, chociaż ono nie jest bezpodzielnym, a praktycznie przeważającym. Umacniajcie i zwiększajcie to zajęcie się, a ujrzycie, że rozum nader jest pojętny a nawet żądniejszy oświecenia, by z praktycznym zjednoczyć także interes spekulatywny. Ale jeśli nie postaracie się o to, byście pierwej, przynajmniej w pół drogi, zrobili ludzi dobrymi, to nigdy też nie zrobicie ich szczerze wierzącymi. [przypis autorski]
Jedyna markiza de Merteuil stanowi wyjątek (…) — błąd, w jakim pozostaje pani de Volanges, świadczy nam, że podobnie jak inni zbrodniarze Valmont umiał nie wydawać swoich wspólników. [przypis tłumacza]
Jedyna prawda całej krytyki Ulrycha w tych mieści się wyrazach (…) — odnosi się list ten do recenzji Irydiona, napisanej przez p. L. Ulrycha. [przypis redakcyjny]
jedynaście — dziś popr.: jedenaście. [przypis edytorski]
jedynasta — forma konsekwentnie używana przez Prusa; dziś: jedenasta. [przypis edytorski]
jedynego krytyka, jakiego posiadała „Revue des deux Mondes” — Sainte-Beuve. [przypis tłumacza]
Jedynie człowiek zły żyje samotnie — Syn naturalny, akt IV, scena 3. [przypis edytorski]
Jedynie na marginesie pragnę dodać, iż takie rozwiązanie jest jednak właściwsze. Definicja syntetyczna, pomimo swojej konstrukcyjnej czystości, nie pozwala na realizację celów, dla jakich prawo autorskie zostało przyjęte. W moim przekonaniu jest ona jedną z przyczyn ciągłego rozrostu prawa autorskiego w zakresie przedmiotów obejmowanych ochroną. Brak jednoznacznego określenia, jakie przedmioty powinny podlegać ochronie, a jakie na tę ochronę nie zasługują, powoduje olbrzymią niepewność prawną, a w praktyce obejmowanie przepisami ustawy wszystkiego. [przypis autorski]
jedynie ta ogólna właściwość przypada mi do smaku — Por. Montaigne, Próby II. 17. [przypis tłumacza]
jedynie tylko wiara w wyższy układ świata, wiara w to, że wszystkie ziemi zdarzenia i gorycze są dysonansami… — Zygmunt Krasiński, List do Adama Sołtana, 20 grudnia 1840. [przypis edytorski]
jedynie usystematyzowaniem środków odpowiedniego oddziaływania na publiczność — [o symbolizmie] S. Brzozowski, Współczesne kierunki w literaturze polskiej wobec życia, „Głos” 1903, nr 20. [przypis autorski]
Jedynie w Rzymie — 30 września 1819. [przypis autorski]
jedynie w stosunku do ograniczonych (IPN) — względnie w stosunku do tzw. „układów martwych”, o czym później. [przypis autorski]
Jedynie w wypadkach wielkiej nierówności, w których wszelkie współzawodnictwo jest wykluczone, może brzydka entuzjazmować się piękniejszą… — W wypadkach takich ładniejsza ma dla mniej przystojnej lub mniej zwracającej uwagę uczucie przychylności złożone z litości i pogardy, które, obok korzyści, jaką jej daje tło dla własnych zalet, sprzyja także po jej stronie dłuższemu utrzymywaniu tego rodzaju stosunków. [przypis autorski]
jedynowładzca — dziś: jedynowładca. [przypis edytorski]
Jedynym i bezspornym następcą tronu był teraz Antypater… — por. Starożytności XVII, I, 1–3. [przypis tłumacza]
jedynymi gadami są tu piękne, rogate jaszczurki należące do rodziny salamander — salamandry są płazami, a nie gadami, należą do zupełnie innej gromady zwierząt niż jaszczurki. [przypis edytorski]
jedyny możliwy jeszcze rodzaj bardziej zażyłego, wolnego od nieszczerości obcowania między niewiastami — Przyjaźń męska lęka się zerwania murów między przyjaciółmi. Przyjaciółki domagają się poufałości na podstawie swej przyjaźni. [przypis autorski]
jedynym prawem jest „prawo uprawnienia dusz ludzkich niezależnie od tego, jakimi one są” — S. Brzozowski, Co to jest modernizm?, s. 35. [przypis autorski]
jedyny murowany budynek w Szymborzu, stanowił zawsze szczególny mój podziw — błąd logiczny i stylistyczny; popr.: (…) stanowił zawsze przedmiot szczególnego mojego podziwu. [przypis edytorski]
Jedyny syn Prometeusza — Słowacki w odpowiedzi Ropelewskiemu na jego ostrą krytykę napisał: „Polska teraźniejsza podobna jest do Prometeusza, któremu orzeł wyjada nie serce, lecz mózg i rozum”. Teraz ten sąd powtórzył, nie dbając, że popełnia dwie nieścisłości; Prometeuszowi sęp wyjadał nie serce, ale wątrobę, oraz Polska przedstawiana stale przez niego jako postać niewieścia, tu jest identyfikowana z Prometeuszem — mężczyzną. [przypis redakcyjny]
Jedyny to w I. części list do Loty dodany zresztą dopiero w drugiej redakcji powieści. [przypis redakcyjny]
Jedyny wyjątek stanowi sąd Krzywickiego o poezji Tetmajera. Nader pozytywnie oceniwszy pisarstwo Ady Negri, przeprowadził on paralelę między nią a Tetmajerem (K. R. Ż. Ada Negri, „Prawda” 1897, nr 41, s. 489): „Mimo woli nasuwa się nam porównanie pomiędzy tą poetką, która wyszła spośród ludu, zdrowa, silna, namiętna, a lirykami w rodzaju Tetmajera. Jaka przepaść pomiędzy dzieckiem nędzy, które wycierpiawszy się w dzieciństwie, podnosi teraz głos z nizin społecznych, ażeby rozegnać nieco mroki tam panujące i rozgrzać serca zesztywniałe, a tymi mistrzami rymu, którzy skwitowali z wszelkich wielkich idei i poprzestali na skromniejszym zadaniu: budzenia zachwytu wśród rozpróżniaczonych dam salonu i wyśpiewywania swoich tęsknot miłosnych. Zamiast pesymizmu zabarwionego — krańcowości się stykają — żądzą orgii w sercu Ady Negri wrze szalone pragnienie życia, walki za ideę, powabów przyrody, prostej szczerej miłości”.
[przypis autorski]
jedź jutro po obiedzie (…) — pan de Guibert miał jechać do zamku Courcelles-le-Roi, gdzie ślub jego odbył się dnia 1 czerwca 1775. [przypis tłumacza]
jedźta (gw.) — forma 2.os. lm trybu rozkazującego: jedźcie. [przypis edytorski]
jedząc kuraka, oddzielili tłustość — podstawa oskarżenia przez inkwizycję o praktykowanie judaizmu. [przypis edytorski]
jedzącym tylko śliwki w czasie burzy — suszone śliwki spożywane jako lekarstwo na chorobę morską. [przypis edytorski]
je — dziś popr. forma B. lm r.mos.: ich. [przypis edytorski]
je — dziś popr. forma B. lm. r.mos.: ich (tu celowa archaizacja). [przypis edytorski]
je — dziś popr.: go. [przypis edytorski]
je — dziś popr.: ich. [przypis edytorski]
jeepu — dziś popr. forma D: jeepa. [przypis edytorski]
jefe (hiszp.) — szef, przywódca. [przypis edytorski]
Je ferai tomber des pluies de roses (fr.) — ześlę deszcz róż. [przypis edytorski]
Jefferson, Thomas (1743–1826) — amerykański prawnik, działacz niepodległościowy, archeolog, architekt, trzeci prezydent USA. [przypis edytorski]
je (fr.) — ja. [przypis edytorski]
Jefta a. Jefte (rel.) — jeden z sędziów we wczesnym okresie Izraela, pod którego dowództwem Bóg wyzwolił Izraelitów spod dominacji Ammonitów. Jefte złożył w tym celu ofiarę z własnej córki. [przypis edytorski]
Jefte (bibl.) — postać z Księgi Sędziów, syn Izraelity i nierządnicy; żeby zwyciężyć w bitwie przeciwko Ammonitom, przysiągł, że ofiaruje Bogu pierwszą istotę, która wyjdzie mu na spotkanie z jego domu; okazała się nią jego córka, którą dla wypełnienia przysięgi złożył w ofierze (Sdz 11, 30–39). [przypis edytorski]
Jefte pierwszą robiący ofiarę — Jefte ślubował, że jeżeli dzieci Ammona, przeciwko którym na wojnę wychodził, od jego miecza polegną, ofiaruje Bogu pierwszą osobę, która wyjdzie mu na spotkanie z jego domu, gdy będzie wracał triumfując i w pokoju. Bóg dał mu zwycięstwo i Jefte stosownie do złożonego ślubu poświęcił swoją córkę, która pierwsza z domu wyszła na spotkanie powracającego z tej wojny ojca (Księga Sędziów rozdz. 11, w. 30). [przypis redakcyjny]
Jefte — postać biblijna: jeden z Sędziów we wczesnym okresie Izraela; za zwycięstwo w bitwie przeciwko Ammonitom złożył córkę w ofierze (Sdz 11, 30-–39), ponieważ przygotowując się do walki, ślubował w razie zwycięstwa poświęcić na ołtarzu Jahwe pierwszą istotę lub rzecz, którą spotka na ojczystej ziemi, a zrządzeniem losu stało się tak, że pierwszą spotkaną osobą była jego córka. [przypis edytorski]
Jefte — postać biblijna ze Starego Testamentu, jeden z Sędziów we wczesnym okresie Izraela; by zwyciężyć w bitwie przeciwko Ammonitom, złożył córkę w ofierze (Sdz 11, 30–39). [przypis edytorski]
Jefte — przywódca wojskowy, który poprowadził Izraelitów do zwycięstwa nad Ammonitami; był synem Gileada i prostytutki (Sdz 11,1-40). [przypis edytorski]
Jefte — wedle księgi Sędziów dokonał ofiary z córki. [przypis redakcyjny]
Jefte z Salaadu — wedle Księgi Sędzów Jefte pochodził z Gileadu, po wygnaniu przez braci z domu ojca zamieszkał w kraju Tob (Sdz 11,1–3). [przypis edytorski]
jegermajster (niem.) — łowca, myśliwy. [przypis redakcyjny]
jegier — w dawnym wojsku żołnierz specjalnej formacji strzelców. [przypis edytorski]
jegier — w dawnym wojsku żołnierz specjalnej formacji strzelców w wojskach austriackich, pruskich i rosyjskich. [przypis edytorski]
jego [Asklepiosa] synowie na wojnie pod Troją — wg Iliady: Machaon i Podalejrios, rodzeni synowie Asklepiosa, wodzowie Tessalczyków. [przypis edytorski]
jego [Asklepiosa] synowie pod Troją nie gniewali się na służącą, kiedy zranionemu Eurypylosowi dawała pić wino pramnijskie obficie zasypane (…) i nie ganili Patroklosa za to leczenie — pomieszane dwa różne wydarzenia: wino takie przygotowała Hekamede, branka Nestora, podając jako posilny napój wojownikom, którzy wrócili z pola walki: Nestorowi oraz ranionemu przez Parysa w bark Machaonowi, synowi Asklepiosa, którego jako lekarza dla bezpieczeństwa zwieziono z bitwy (Iliada XI 621 i nast.); u Homera nie ma w tej scenie wzmianki o leczeniu ani o Eurypylosie; Patroklos jest gościem w namiocie Nestora, zaś wracającego z pola bitwy rannego Eurypylosa napotyka później i sam go leczy, w jego namiocie (XI 806–XII 1, XV 390–394). [przypis edytorski]
Jego autor, polujący na silne efekty — Lukrecja Borgia morduje męża, ubezwładniwszy go przy pomocy krzesła, zaopatrzonego w odpowiedni mechanizm. Karol VIII wkracza do Rzymu na czele wojska i omal nie szturmuje do Zamku św. Anioła. Cezar Borgia na scenie zdobywa szturmem Forli itd. [przypis tłumacza]
Jego Cesarska i Królewska Mość — mowa o Franciszku II [Habsburgu] (1768–1835), ostatnim cesarzu rzymsko-niemieckim [od 1804 r. cesarzu Austrii (jako Franciszek I)]. [przypis redakcyjny]
jego córy — córka Chryzesa została wzięta w niewolę przez Agamemnona. [przypis edytorski]
jego czas upłynął — admirał spartański urzęduje przez rok, zaczyna służbę w jesieni. Jest to urząd nadzwyczajny, a znaczenie jego dopiero w wojnie peloponeskiej stało się ogromne. Lizander sprawował komendę od jesieni 408 do wiosny 406, dłużej niż rok, gdyż rząd spartański uważał go za niezbędnego. Gdy jednak nie mógł przeszkodzić akcji wodzów ateńskich wybranych po złożeniu z dowództwa Alkibiadesa, posłano mu następcę; po intryganckim polityku Lizandrze miał prowadzić wojnę szczery, rycerski Kallikratidas. [przypis tłumacza]
