Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7901 przypisów.
na podziw (daw.) — zdumiewająco. [przypis edytorski]
na pogany — dziś popr.: na pogan. [przypis edytorski]
Na pohybel Lachom (daw. ukr.) — śmierć Polakom. [przypis redakcyjny]
na pohybel — na nieszczęście, zgubę. [przypis edytorski]
na pohybel — na zgubę; pohybel: szubienica, rusztowanie, na którym wieszano skazańców. [przypis edytorski]
Na pohybel (rus.) — zgiń! [przypis edytorski]
na pohybel (ukr.) — na zgubę, na śmierć. [przypis redakcyjny]
Na pohybel (ukr.) — na zgubę, na śmierć. [przypis redakcyjny]
Na pohybel (ukr.) — śmierć! na zgubę! [przypis redakcyjny]
Na pohybel że wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmożny syny! (ukr.) — Na zgubę wam, czortowe syny! Żeby was Sierpiagowa śmierć! Jaśnie wielmożne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) — watażka kozacki, ogłosił się hospodarem wołoskim, za co Stefan Batory skazał go na ścięcie. [przypis redakcyjny]
na pohybel (z ukr.) — na śmierć, na zgubę. [przypis redakcyjny]
na pohybel (z ukr.) — na zgubę, na śmierć. [przypis edytorski]
na pohybel (z ukr.) — na zgubę, na śmierć. [przypis redakcyjny]
na pohybel (z ukr.) — na zgubę. [przypis edytorski]
napoić teologalnie — Często używane u Rabelais'go wyrażenie „napoić teologalnie”, zostało w późniejszych wydaniach przez autora przez ostrożność skreślone. [przypis tłumacza]
napoić teologalnie — Fakultet teologiczny Sorbony za czasów Rabelais'go słynął ze swej sprawności w wysuszaniu butelek. [przypis tłumacza]
napojami czarodziejskimi — φαρμάκοις, veneficiis. [przypis tłumacza]
napoje wyskokowe — napoje zawierające alkohol. [przypis edytorski]
na pokarm (…) stawa — wystarcza na jedzenie (tzn. jest dość zamożny). [przypis edytorski]
na pokus — na pokusę; skuszony przez. [przypis edytorski]
na poły (daw.) — w połowie. [przypis edytorski]
na poły — na pół. [przypis edytorski]
na poły — niezupełnie. [przypis edytorski]
napoły (starop. forma ort.) — dziś popr.: na poły; na pół, w połowie. [przypis edytorski]
napoły (starop. forma ort.) — dziś popr.: na poły; w połowie, na pół. [przypis edytorski]
na poły — tu: w pół. [przypis edytorski]
na pola beresteckie — bitwa pod Beresteczkiem (1651), zwycięstwo wojsk polskich nad siłami kozacko-tatarskimi; Beresteczko — miasto nad Styrem na Wołyniu, w zach. części Ukrainy. [przypis edytorski]
na polach… Wołkowych (in campis Curculionieis) — nazwa zmyślona, od słowa curculio, „wołek, robak toczący zboże”, zawiera zapewne jakiś ukryty żart, lepiej zrozumiały dla Rzymian ówczesnych, przeważnie rolników, walczących wiele z tą plagą ziarna. [przypis tłumacza]
Napoleon a. Bonaparte Napoléon (1769–1821) — francuski dowódca wojskowy i przywódca polityczny; jako Napoleon I cesarz Francuzów i głowa I Cesarstwa Francuskiego w latach 1804–1814 oraz w 1815 r. [przypis edytorski]
Napoleona bym nie zapomniał, ale wśród tego natłoku świętych… — dzieciom nadawano przeważnie imiona świętych katolickich (np. Adam, Piotr, Zbigniew), których czczono tysiące. W przeciwieństwie do tego imię cesarza Napoleona, forma włoskiego Napoleone, ma nieznane pochodzenie. [przypis edytorski]
Napoleona drugi pogrzeb niedawny. [przypis autorski]
Napoleon a. Napoléon Bonaparte (1769–1821) — francuski dowódca wojskowy i przywódca polityczny, Napoleon I cesarz Francuzów i głowa I Cesarstwa Francuskiego w latach 1804–1814 i w roku 1815. [przypis edytorski]
napoleon a. napoleonodor — złota moneta francuska o wartości 20 franków, bita za panowania Napoleona I i Napoleona III. [przypis edytorski]
napoleon a. napoleonodor — złota moneta francuska o wartości 20 franków bita za panowania Napoleona I (od 1803) i Napoleona III. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769–1821) — cesarz Francji w latach 1804–1814, 1815, wybitny dowódca i prawodawca. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769–1821) — cesarz Francuzów w latach 1804–1814, król Włoch 1805–1814, twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk; po wielu zwycięstwach poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł samotnie, wygnany na wyspę św. Heleny. [przypis edytorski]
Napoleon, Bonaparte (1769–1821) — cesarz Francuzów w latach 1804–1814, król Włoch 1805–1814, twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk europejski; poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł samotnie, wygnany na wyspę św. Heleny. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769–1821) — cesarz Francuzów w latach 1804–1814, król Włoch 1805–1814, twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk europejski; poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł samotnie, wygnany na wyspę św. Heleny. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769–1821) — francuski wódz i mąż stanu, pierwszy konsul Republiki Francuskiej, cesarz Francuzów; jako generał republiki zaproponował i poprowadził wyprawę egipską (1798–1801), w której oprócz żołnierzy wzięła udział również duża grupa uczonych i artystów; ich odkrycia, rysunki i publikacje wzbudziły w Europie wielkie zainteresowanie kulturą i historią Egiptu. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769-1821) — francuski wódz i mąż stanu, Pierwszy Konsul Republiki Francuskiej, jako Napoleon I cesarz Francuzów i głowa I Cesarstwa Francuskiego; jeden z największych dowódców wojskowych w dziejach; Napoleon I wobec parlamentu: 18–19 brumaire'a VIII roku Republiki (tj. 9–10 listopada 1799) Napoleon dokonał wojskowego zamachu stanu, obalił dyrektoriat i objął władzę, przyjmując tytuł pierwszego konsula; pierwszego dnia zamachu fałszywymi informacjami skłoniono do ustąpienia trzech członków rządu, co sparaliżowało i praktycznie zlikwidowało pięcioosobowy dyrektoriat, w drugim dniu Napoleon na czele grupy żołnierzy wkroczył na posiedzenie parlamentu i doprowadził do likwidacji zgromadzenia. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte (1769–1821) — wybitny francuski wódz i polityk, pierwszy konsul Republiki Francuskiej, następnie cesarz Francuzów (1804–1814; 1815) jako Napoleon I; twórca Księstwa Warszawskiego; poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł na zesłaniu, na wyspie św. Heleny. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte a. Napoleon I (1769–1821) — pierwszy konsul Republiki Francuskiej, następnie cesarz fr.oraz prezydent, a potem król Włoch. [przypis edytorski]
Napoleon Bonaparte — zmarł 5 maja 1821 r. na wyspie św. Heleny, gdzie został pochowany. W 1840 r. prochy Cesarza Francuzów zostały przewiezione do Paryża i złożone w kościele Les Invalides; następnie jeszcze w 1861 roku przeniesiono je do wspaniałego sarkofagu w tejże świątyni. [przypis edytorski]
Napoleonek IV — Eugeniusz Ludwik (1856–1879), syn Napoleona III, od roku 1870 przebywał w Anglii. Po śmierci ojca, w r. 1874 przybrał imię Napoleona IV jako pretendent do tronu cesarskiego. [przypis redakcyjny]
Napoleon I — cesarz Francuzów (1804–1814; 1815), twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk europejski; w 1812 wyruszył z Wielką Armią przeciwko Imperium Rosyjskiemu, zajął opuszczoną i spaloną przez Rosjan Moskwę, wskutek wielkich mrozów i stosowanej przez nieprzyjaciół taktyki spalonej ziemi poniósł wielkie straty i został zmuszony do odwrotu; poniósł klęskę w bitwach przeciwko koalicjom antyfrancuskim pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł na zesłaniu, na wyspie św. Heleny. [przypis edytorski]
Napoleonidzi — byli żołnierze walczący po stronie Napoleona. [przypis edytorski]
Napoleonidzi — krewni Napoleona i ich potomkowie. [przypis redakcyjny]
Napoleon III a. Karol Ludwik Napoleon Bonaparte (1808–1873) — prezydent Francji i cesarz Francuzów. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał przewrotu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w 1870 zdetronizowany. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał przewrotu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w lipcu 1870 wypowiedział wojnę Prusom, w bitwie pod Sedanem (1 września 1870) skapitulował i oddał się wraz ze swą stutysięczną armią do niewoli, co stało się bezpośrednią przyczyną jego detronizacji oraz proklamowania III Republiki. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał przewrotu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w lipcu 1870 wypowiedział wojnę Prusom, w bitwie pod Sedanem (1 września 1870) skapitulował i oddał się wraz ze swą stutysięczną armią do niewoli, co stało się bezpośrednią przyczyną jego detronizacji oraz proklamowania III Republiki i utworzenia Rządu Obrony Narodowej. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał przewrotu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w lipcu 1870 wypowiedział wojnę Prusom, w bitwie pod Sedanem (1 września 1870) skapitulował i oddał się wraz ze swą stutysięczną armią do niewoli, co stało się bezpośrednią przyczyną jego detronizacji oraz proklamowania III Republiki. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał przewrotu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w 1870 zdetronizowany. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — bratanek Napoleona I, od 1848 prezydent Francji, w 1851 dokonał zamachu stanu, w 1852 ogłosił się cesarzem; w 1870 zdetronizowany. [przypis edytorski]
Napoleon III Bonaparte (1808–1873) — cesarz Francuzów w latach 1852-1870. [przypis edytorski]
Napoleon III — Ludwik Napoleon Bonaparte, ur. w 1808 r., bratanek Napoleona I; w grudniu 1848 r. obrany został, głównie głosami chłopstwa, prezydentem republiki; 2 grudnia 1851 r., mając poparcie wojska i wykorzystując osłabienie burżuazji i proletariatu wzajemną walką, dokonał zamachu stanu; rozwiązał Zgromadzenie Ustawodawcze, przedłużył swoje pełnomocnictwo na lat 10 i rozszerzył zakres władzy prezydenta. W rok później, 2 grudnia 1852 r., po przeprowadzeniu plebiscytu ogłosił się cesarzem. Lawirując między klasami społecznymi Napoleon III w rzeczywistości służył interesom wielkiej burżuazji. Swą zaborczą politykę zagraniczną pozorował obroną narodów walczących o wyzwolenie i zjednoczenie polityczne (Włochy, Polska). Zdetronizowany, po klęsce w wojnie francusko-niemieckiej w r. 1870, zmarł na wygnaniu w Anglii w r. 1873. [przypis redakcyjny]
Napoleon I — Napoleon Bonaparte (1769–1821), francuski wódz i mąż stanu, cesarz Francuzów 1804–1814 i 1815 oraz król Włoch 1805–1814; tu: genialny strateg i przywódca. [przypis edytorski]
Napoleon I umarł w niewoli — angielskiej w r. 1821 na wyspie Św. Heleny (na Oceanie Atlantyckim). [przypis redakcyjny]
Napoleon I — wówczas gen. Bonaparte, po raz pierwszy ożenił się w 1796 r. z wicehrabiną Józefiną de Beauharnais (1763–1814), której wpływy ułatwiły mu karierę. [przypis redakcyjny]
napoleonka — tu: bródka modna w czasach Napoleona III. [przypis edytorski]
Napoleon — Napoleon III podczas wojny krymskiej. [przypis redakcyjny]
Napoleon rósł w wielkość w miarę ciężarów, które brał na siebie (…) inaczej by zginął zaraz na początku swej kariery — kto wie, czy nie największym był właśnie w dniach ostatecznej klęski, kiedy poświęcił swoją osobistą ambicję dla dobra Francji. [przypis autorski]
Napoli di Romania — dawna włoska nazwa miasta Nauplion (gr. Nafplion) w Grecji, na Peloponezie. [przypis edytorski]
Napolion — Napoleon (Bonaparte). [przypis edytorski]
Napoljon — (gwarowo zniekształcone:) Napoleon; chodzi o Napoleona Bonaparte, cesarza Francji w latach 1804-1814, 1815; wybitnego wodza i prawodawcy; pod jego rozkazami walczyły m.in. polskie legiony Dąbrowskiego, przyczynił się do utworzenia po kilkunastu latach zaborów kadłubowego państwa polskiego, Księstwa Warszawskiego; Nopoleon cenił wysoko odwagę i umiejętności żołnierskie, nagradzając je często wysokimi awansami. [przypis edytorski]
na pomiecie (daw.) — pokosem. [przypis edytorski]
napominacz (daw.) — ten, co ostrzega a. krytykuje. [przypis edytorski]
Napomina Paweł apostoł Rzymiany i Koryntiany — Rz 15, 1; Kor 16. [przypis edytorski]
— Napomknąwszy słów parę wyżej o Naruszewiczu, z wzmiaki o nim przez innego badacza uczynionej, w tem miejscu raz jeszcze dać mu głos bezpośrednio potrzebujemy. Wszakże różnicę tę z góry położyć miedzy nim a Gallem należy, iż gdy ostatni milczy uparcie o obrządku słowiańskim w Polsce; jeszcze się wahamy, azaliż czynił to systematycznie? Może z ciągu rzeczy mówić mu o tym nie wypadło? może nareszcie, przy tej supremacyi duchowieństwa rzymskokatolickiego, do jakiej przyszło już wtenczas, pod Krzywoustym, tępicielcm pomorskiej słowiańszczyzny, pod królem-pokutnikiem, który dziełami słabości ducha, uwieńcza żywot bohaterski, Gallowi o tym przebąknąć słowa nie wolno było? — Naruszewicz, na przeciwległym, rzec można, krańcu naszych szranków dziejopisarskich, pierwotny krytyk dziejowy, tak jak tamten pierwotny kronikarz, z całą świadomością zmian w losach dwóch obrządków, co do zdania o chrzcie Mieszka, nic dwuznacznego nam nie przedstawia. — Ale nie zapomina i o najważniejszym motiwum, o którym podobnież słowianiści zapominaćby nie powinni, a mianowicie, iż „przykłady krwią spólną a sąsiedztwem i potrzebą złączonych współrodaków (Czechów i Morawców), może nie były tak dzielne na umyśle Mieczysława, jako przyczyny, dla których się oni nawracali. — Nieuśmierzona w Niemcach chciwość wyplenienia słowackiego rodu, wieczne z nimi zatargi i boje, pod pozorem gorliwości, wkraczania dalsze Saksonów w ich dzierżawy, ustanowienia margrabstw na ruinach słowiańskich, zdawały się niejako strzymywać z zapalczywością broni teutońskich na widok sławionych po krajach barbarzyńskich krzyżów i świątnic (ks. I. §. 12).” To, co mówi następnie historyk o względach niepłodności dotychczasowej mimo wielożeństwa, mniej przekonywającym jest może już dowodem, o konieczności poddania się Mieczysława, dyktowanym sobie warunkom przez łacińską propagandę.
Dozwolimy tu jeszcze głosu niemieckiemu krytykowi naszej daty, któregośmy monografię o Mieszku I. wyżej nieco, z tytułu przywiedli. Oto są jego słowa, w przedmiocie siedmiu nałożnic Mieszka, według podania Galla: przepolszczamy je tu, ile możności, z wiernością żądaną. Mówi na str. 54: „Opowieść Marcina Galla o siedmiu żonach Mieszka, bez względu na ich liczbę brzmiącą (sagenhaft) podaniowo, jest wiarogodną. Wielożeńswo ma także miejsce u Wendów pogańskich; u nich także żony pogańskie przez chrześcijańskich missyonarzy za nałożnice są uważane, ponieważ wedle wyobrażeń wieku, nie było małżeństwa u pogan. Nie podzielałbym więc krytycznych wątpliwości nowego badacza (Stasińskiego), który zalicza opowieść, o skłonieniu Mieszka przez żonę do przyjęcia chrześcijaństwa, w poczet owych baśni, które wszystko znaczące w historyi pod cud podciągają. Nic „cudownego nie widzę ja w obecnym ustroju powieści. Pobudka do nawrócenia się, dana przez żonę, ponawia się dość często; przypomnę tylko małżonkę Klodoweusza Chrotechildę, małżonkę Gejzy i Gizelę, młodszą współcześniczkę Dąbrówki, która męża swego Waica, późniejszego króla Stefana, skłoniła, przed zaślubieniem nawet jeszcze do zostania chrześcijaninem i przyrzeczenia, aż naród swój do przyjęcia wiary prawdziwej przywiedzie. Niehistorycznym jest tylko u Marcina Galla, iż Dąbrówka przyjęcie chrześcijaństwa za warunek mężowi położyła. Że mniemanie takie jest mylnym, naucza rozważanie drugiej gromady źródeł. Na czele tych stoją Annales Cracovienses vetusli, najdawniejsze i najprostsze z pojawionych dotąd w druku roczników Polski, prawie współcześnie z kroniką Marcina Galla (r. 1122), w teraźniejszym swym kształcie spisane, skądinąd wszakże treścią i brzmieniem od tego źródła zupełnie różne.” — Następują u Zeissberga przytoczenia miejsc znaczących z tych roczników, dowodzących, iż chrzest polskiego książęcia, dział się skutkiem zawartego małżeństwa a nie położonego uprzednio warunku. Ma się rozumieć, iż wzmianki w tych rocznikach podobnież żadnej, o słowiańskim obrządku się nie spotyka.
[przypis tłumacza]
Na pomstę Urynowa i mojej Soroki — spustoszonych doszczętnie przez Kozaków, por. III 926–8. [przypis redakcyjny]
Na poparcie swego stanowiska o „prymacie wzrostu nad doświadczeniem” wprowadza Pinder Arystotelesowskie pojęcie entelechii (…) entelechie pokoleń są faktami o wiele „bliższymi natury, związanymi z życiem, niezwalczonymi” — W. Pinder, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas, wyd. I, 1926, s. XXXI. [przypis autorski]
na popierze, którym klejnot był owinięty — w oryginale niem.: auf den Zettel zu schreiben, in welchen er den Stein einwickelte, tj. na kartce, w którą zawinął kamień. [przypis edytorski]
na poprzek — dziś: w poprzek. [przypis edytorski]
na porządek (daw.) — porządnie. [przypis edytorski]
naposiąść się na kogoś (daw.) — dokuczać komuś. [przypis edytorski]
na posielenie (ros. на поселение: na osiedlenie) — tu domyślnie: zesłanie na osiedlenie, przymusowe osiedlenie na Syberii lub w innym odległym rejonie cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]
na posielenie (ros. на поселение: na osiedlenie) — zesłanie na przymusowe osiedlenie na Syberii lub w innym odległym rejonie cesarstwa rosyjskiego. [przypis edytorski]
na postie — [na] stanowisku [przypis autorski]
napotężniejszy (starop. forma) — dziś: najpotężniejszy. [przypis edytorski]
napotkał w tym na jakieś poważne przeszkody — dziś konstrukcja „napotkać na (coś)” uważana jest za błędną. Poprawnie: napotkać (coś) lub natrafić (na coś). [przypis edytorski]
na potratę — na zatracenie. [przypis autorski]
napotykał dalej na momenty pałubiczne — całość ich wyczerpana będzie dopiero przy końcu rozdz. XVII i z początkiem XVIII. [przypis autorski]
napotykamy u niego [Pauzaniasza] nazwisko Pothydora — Bocotic., cap. XXXIV p. 778 Edit. Kuhn. [przypis redakcyjny]
na pował (daw.) — w ruinę. [przypis edytorski]
na pował — dziś powiedziano by: pokotem. [przypis edytorski]
na pował (starop.) — pokotem. [przypis edytorski]
na pował (starop.) — pokotem; stosami, stertami. [przypis edytorski]
na pował — tak, że będą leżeć pokotem. [przypis edytorski]
na powierzch — na wierzch. [przypis edytorski]
na powinność — na służbę, paradę. [przypis redakcyjny]
na powodzie (daw.) — na lejcu. [przypis redakcyjny]
na powodzie — luźno uwiązany na postronku; tu: ciągnący się za nim. [przypis redakcyjny]
na powodzie — uwiązane na postronku, na sznurku. [przypis redakcyjny]
napowrót — dziś popr. pisownia: na powrót. [przypis edytorski]
na powrót — dziś popr.: z powrotem. [przypis edytorski]
na powrót — dziś: z powrotem. [przypis edytorski]
na powrót powierzyć katedrę anatomii w Padwie — powtórnie, ponieważ Vesalius pracował jako wykładowca chirurgii w Padwie w latach 1537–1555. Zrezygnował z profesury, żeby skorzystać z oferty cesarza Karola V i objąć stanowisko jego nadwornego lekarza. [przypis edytorski]
na powtórki — powtarzając. [przypis redakcyjny]
na pożartek (starop.) — [na] pośmiewisko, żart. [przypis redakcyjny]
na pożytek duszny — dla pożytku duszy. [przypis edytorski]
