Przypisy

spatrzyć się z kim (starop.) — spróbować, zmierzyć się z kim. [przypis redakcyjny]

spatrzyć (starop.) — spróbować, zmierzyć się z kim; spatrzyć, jeśli: spróbować, czy. [przypis redakcyjny]

spaźnia (daw.) — forma niedokonana od czasownika: spóźnić. Dziś: spóźnia. [przypis redakcyjny]

spazmatyczny — tu: chory na spazmy; była to dolegliwość częsta czy wręcz „modna” w XVIII w., m. in. W. Bogusławski napisał komedię Spazmy modne (Lwów, 1797) [przypis redakcyjny]

spécialité de la maison (fr.) — potrawa stanowiąca specjalność kuchni restauracyjnej lub domowej. [przypis redakcyjny]

speaker — marszałek sejmu. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — osobliwie. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — szczególnie. [przypis redakcyjny]

specialiter (łac.) — w szczególności. [przypis redakcyjny]

species (łac.) — kształty. [przypis redakcyjny]

specjał — smaczna (często również: wyszukana) potrawa. [przypis redakcyjny]

spectaculum (łac.) — widowisko. [przypis redakcyjny]

spectrum (łac.) — zjawisko, widziadło. [przypis redakcyjny]

specyfikować — wymienić. [przypis redakcyjny]

spektatora — widza, widzów. [przypis redakcyjny]

spektatorem — [N.lp.] widzem. [przypis redakcyjny]

spekulacje — tu: dociekania umysłowe. [przypis redakcyjny]

spełna (starop.) — w całości. [przypis redakcyjny]

spełznąć razowi — uniknąć razu. [przypis redakcyjny]

Spence (…) przyjął raz na zawsze za zasadę przy poetycznym opisie, że nic nie jest dobrym, co by niestosownym było, gdybyśmy to przedstawili na obrazie albo na posągu — [por.] Polymetis Dial., XX p. 811: „Scarce any thing can be good in a poetical description, which would appear absurd, if represented in a statue or picture”. [przypis redakcyjny]

Spencer, Herbert (1820–1903) — ang. filozof i socjolog pozytywistyczny. [przypis redakcyjny]

spero (łac.) — mam nadzieję. [przypis redakcyjny]

spezy (daw.) — koszty. [przypis redakcyjny]

spezy (daw., z wł.) — koszty. [przypis redakcyjny]

spezy (daw., z wł.) — wydatki. [przypis redakcyjny]

spi — dziś popr. forma 2.os. lp. trybu rozk.: śpij. [przypis redakcyjny]

spień (daw.) — iglica u sprzączki. [przypis redakcyjny]

spiły* (starop.) — usypiały. [przypis redakcyjny]

Spirit of the age — tytuł dzieła pisarza angielskiego, Williama Hazlitta (1778–1830), wydanego w r. 1825, a poświęconego portretom literackim współczesnych jemu pisarzy, między innymi Benthamowi, Godwinowi, Coleridge'owi, Walterowi Scottowi, Byronowi, Southeyowi i Wordsworthowi. (W zbiorze The World's Classics tom LVII). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

spiritualis cum saeculari (…) (łac.) — stan duchowny z świeckim, rycerski z senatorskim. [przypis redakcyjny]

spiritu prophetico (łac.) — duchem prorockim. [przypis redakcyjny]

spiritus et vita (łac.) — duch i życie. [przypis redakcyjny]

spiritus familiares (łac.) — duchy familijne. „W całej Skandynawii (tj. w Danii, Szwecji i Norwegii) przechowuje się wiara w duchy familijne, tzw. nisser… zwykle dobroduszne i uczynne karzełki w czerwonych czapeczkach, które za postawioną miskę kaszy chętnie pomagają gospodarzom młócić zboże, robić ciasto itp.” (Rosznecki, s.353). [przypis redakcyjny]

Spiritus Rector (łac.) — duch kierujący. [przypis redakcyjny]

Spiritus, ubi vult, spirat (łac.) — Duch tchnie, gdzie chce. [przypis redakcyjny]

spisa (daw.) — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]

spisa — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spis — dziś: spisa: włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

spisek (starop.) — [tu:] warunek pokoju, układ, [spisane] przymierze. [przypis redakcyjny]

spisek (starop.) — warunek pokoju, układ, przymierze. [przypis redakcyjny]

spiskie — tu: spiskie starostwo, obejmujące 13 miast. Ziemia spiska na połudn. wschód od Tatr należała pierwotnie do Polski; za Krzywoustego dostała się tytułem posagu za Judytą, córką Bolesława Krzywoustego, Węgrom, następnie w r. 1412, jako zastaw za pożyczoną sumę, wróciła do Polski i należała do niej do r. 1772. [przypis redakcyjny]

spiskowcy kwietniowi — Tak nazywano uczestników ruchów republikańskich, które w odpowiedzi na ograniczenie wolności prasy i stowarzyszeń ogarnęły w kwietniu 1834 r. szereg miast, jak Lyon i Paryż. Następstwem tych zajść były gwałtowne represje rządu i wielki proces republikanów toczący się przez pół roku przed Izbą Parów (od maja 1835 do stycznia 1836). [przypis redakcyjny]

spis — włócznia, oszczep, dzida. [przypis redakcyjny]

Spisz — region geograficzny, obecnie na Słowacji, zastawiony przez cesarza Zygmunta w roku 1417, przeszedł w ten sposób pod władzę Polski. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — spiż. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — spyża, prowiant. [przypis redakcyjny]

spiża (daw.) — żywność. [przypis redakcyjny]

spiżane wrota (starop.) — spiżowe wrota; drzwi ze spiżu. [przypis redakcyjny]

spiżany (daw.) — spiżowy. [przypis redakcyjny]

spiżany — spiżowy. [przypis redakcyjny]

spiżarniów — dziś popr. forma D. lm: spiżarni a. spiżarń. [przypis redakcyjny]

spiża — spyża, prowiant. [przypis redakcyjny]

spiżować (daw.) — zaopatrywać, zwł. w prowiant. [przypis redakcyjny]

spłótnieć (daw.) — zbiednieć. [przypis redakcyjny]

Spłonąłbyś cały na proch jak Semele — Semele błagała Jowisza, żeby w całym blasku swojego majestatu jej się objawił. Gdy Jowisz jej natrętnej prośbie oprzeć się nie mógł, rażona żądanym widzeniem, zapłonęła ogniem i w popiół się obróciła. [przypis redakcyjny]

splacknuck — Neologizm Swifta, który wszedł do języka angielskiego na oznaczenie dziwacznego zwierzątka lub osoby. [przypis redakcyjny]

splantować — spłaszczyć, wyrównać; tu: przegadać, usadzić. [przypis redakcyjny]

splendeca — (z wł.) przepych; to samo oznacza pompa i fast. [przypis redakcyjny]

splendid isolation (ang.) — wspaniałe, wyniosłe odosobnienie. [przypis redakcyjny]

splendor (z łac.) — zaszczyt, blask. [przypis redakcyjny]

splezła się (gw.) — spadła, obsunęła się. [przypis redakcyjny]

spluszczeć — zmoknąć. [przypis redakcyjny]

spód wozu strzaskany przez smoka i był, i nie jest zarazem dla oka — Ponieważ władza stolicy apostolskiej w niczym uszczerbiona być nie może, widzenie wozu, który tu jest symbolem tejże świętej stolicy, ze spodem strzaskanym przez smoka, było tylko pozornym, w celu obudzenia przestrachu i bojaźni grzeszników. [przypis redakcyjny]

spółczesny — dziś popr.: współczesny. [przypis redakcyjny]

spółmiłośnik (starop.) — współmiłośnik; wspólnie z innymi aspirujący do miłości jednej kobiety. [przypis redakcyjny]

spółsłużebnica (starop.) — współsłużebnica; osoba wspólnie służąca u kogo. [przypis redakcyjny]

spólne — dziś: wspólne. [przypis redakcyjny]

spólny — dziś popr.: wspólny. [przypis redakcyjny]

spólny skarb (starop.) — wspólny skarb; chodzi tu o skarb państwowy utworzony z podatków. [przypis redakcyjny]

spórka (daw.) — walka, pojedynek. [przypis redakcyjny]

spodnie i spódnica — w oryg. shirt and smock, koszula męska i koszula damska, Marta jest zapewne osobą otyłą. [przypis redakcyjny]

Spod pióra twego tryska pieśń natchniona (…) Rad w sobie, zamilkł — Tu jeden komentator robi dowcipną uwagę, że takiego poetę, który wobec wyższego od siebie poety z pokorą wyznaje swoją niższość i nieudolność i rad jest w sobie, chyba tylko w czyśćcu spotkać można. [przypis redakcyjny]

spojrzenie plami — znieważą. [przypis redakcyjny]

spojrzy — stpol. forma trybu rozkazującego: spojrzyj. [przypis redakcyjny]

społeczeństwo — [w]spólnictwo. [przypis redakcyjny]

społecznej — wspólnej. [przypis redakcyjny]

Społecznych grodów (…) wieże — Wieże, symbol obowiązków społecznych. [przypis redakcyjny]

społeczny nama (starop.) — wspólny nam. [przypis redakcyjny]

społku (starop.) — społeczeństwa. [przypis redakcyjny]

społku (starop.) — związku. [przypis redakcyjny]

spoliare (łac.) — pozbawić. [przypis redakcyjny]

spolić (daw.) — złączyć. [przypis redakcyjny]

sponki (starop.) — zapony, guzy. [przypis redakcyjny]

sponsa — małżonka, oblubienica. [przypis redakcyjny]

spora — prędka. [przypis redakcyjny]

spornym biegom — różnorodnym ruchom ciał niebieskich. [przypis redakcyjny]

sporny — sprzeciwiający się. [przypis redakcyjny]

sporuszona [rana] (daw.) — pogorszona, obrażona. [przypis redakcyjny]

sporzej — lepiej. [przypis redakcyjny]

sposa (wł.) — panna młoda. [przypis redakcyjny]

Sposób najdokładniejszy (…) był podany przez J. W. Moszyńskiego — Moszyński proponował jako podstawę oceny dóbr brać ilość dymów [tj. rodzin we wsi; red. WL], pomnożoną przez przeciętną wartość sprzedażną jednego dymu, wyliczoną z kilkoletnich transakcji dobrami ziemskimi w danej okolicy; dochód miał być oznaczony w odsetkach od otrzymanej ceny. [przypis redakcyjny]

sposób przeżywania czasów i ludzi — zob. niniejsza rozprawa, ustęp 79. [przypis redakcyjny]

sposób zły — składania zaprzysiężonych zeznań o intracie (deklaracyjny). [przypis redakcyjny]

sposobić — przygotowywać. [przypis redakcyjny]

sposobi — stwarza możność używania. [przypis redakcyjny]

sposponowawszy — [właśc.] spostponowawszy; poniżywszy, obraziwszy. [przypis redakcyjny]

spostponować (daw.) — obrazić, zlekceważyć. [przypis redakcyjny]

spostponować (z łac.) — obrazić, zlekceważyć. [przypis redakcyjny]

sposzywać (starop.) — przerabiać; [poprzeszywać inaczej]. [przypis redakcyjny]