Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15183 przypisów.
św. Jan — jeden z dwunastu apostołów Jezusa, autor Ewangelii i Apokalipsy św. Jana. [przypis edytorski]
św. Jan Nepomucen (ok. 1350–1393) — kapłan i męczennik, spowiednik Zofii Bawarskiej, zrzucony z mostu do Wełtawy z rozkazu króla czeskiego Wacława. [przypis edytorski]
św. Jerzy — męczennik z III-IV w., patron rycerzy. [przypis edytorski]
św. Jerzy — patron rycerstwa. [przypis edytorski]
św. Jerzy — święty Kościoła katolickiego, jako Jerzy Zwycięzca uznany wielkim męczennikiem przez Kościół prawosławny. [przypis edytorski]
św. Jerzy (zm. 303) — święty Kościoła katolickiego, męczennik za wiarę. [przypis edytorski]
św. Joanna d'Arc (1412–1431) — zwana Dziewicą Orleańską, bohaterka narodowa Francji; w 1429 w męskim przebraniu uratowała oblężony przez Anglię Orlean, zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
św. Kinga (1234–1292) — także Kunegunda; córka króla Węgier Beli IV, żona Bolesława V Wstydliwego, święta Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
św. Kosma i św. Damian — lekarze, męczennicy rzymscy z przełomu III-IV w. [przypis edytorski]
Św. Krzyż — kościół Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu z końca XVII w. (zniszczony w czasie powstania, obecnie odbudowany). [przypis redakcyjny]
św. Kunegunda a. św. Kinga (1224–1292) — żona Bolesława Wstydliwego; jej kult jest rozwinięty w Pieninach. [przypis edytorski]
św. Łukasz a. Łukasz Ewangelista (rel.) — towarzysz i współpracownik Pawła Apostoła, autor trzeciej Ewangelii. [przypis edytorski]
św. Łukasz a. Łukasz Ewangelista — współpracownik apostoła Pawła, autor trzeciej Ewangelii. [przypis edytorski]
św. Liboriusz (zm. IV w.) — biskup Le Mans. [przypis edytorski]
św. Ludwik właśc. Ludwik IX Święty (1214–1270) — król Francji; usprawnił administrację, system monetarny, zorganizował dwie wyprawy krzyżowe. [przypis edytorski]
św. Maclou — biskup z St.-Mels, zmarły około r. 565. Święto jego obchodzą we Francji 15 listopada. [przypis tłumacza]
św. Marcin a. Marcin z Tours (316/336–397) — biskup Tours, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego; jego święto obchodzone jest 11 listopada. [przypis edytorski]
św. Marcin (ok. 316–397) — biskup Tours, zwany Miłościwym, wcześniej legionista rzymski. [przypis edytorski]
św. Marcin — święto obchodzone 11 listopada. [przypis edytorski]
św. Marek w Wenecji — plac św. Marka ze znajdującą się przy nim bazyliką św. Marka i będącą symbolem miasta dzwonnicą św. Marka (Campanile di San Marco), najbardziej znane miejsce Wenecji, otoczone cennymi zabytkami architektury. [przypis edytorski]
św. Marii Magdaleny — w ołtarzu św. Magdaleny były trzy obrazy, w pierwszym św. Magdalena omywa nogi Chrystusowi, w drugim takąż posługę spełnia już leżącemu w grobie, w trzecim sama leżąca na marach odwraca twarz od dyktatora Fabrycjusza, człowieka złych obyczajów. [przypis autorski]
św. Mateusz a. Mateusz Ewangelista — biblijny celnik z Kafarnaum, apostoł Jezusa, autor pierwszej Ewangelii (Ewangelii Mateusza). [przypis edytorski]
św. Michała dzień — dzień 29 września w kalendarzu chrześcijańskim. [przypis edytorski]
św. Michała dzień — dzień 29 września w kalendarzu katolickim. [przypis edytorski]
św. Monika a. Monika z Hippony (ok. 332–387) — święta Kościoła katolickiego, matka św. Augustyna. [przypis edytorski]
św. Patryk (ok. 385–461) — misjonarz i organizator życia religijnego w Irlandii, biskup i apostoł Irlandii. [przypis edytorski]
św. Paweł, Barjezus — Dz 13, 11. [przypis tłumacza]
św. Paweł mieni się „największym grzesznikiem”, (…) „z nieświadomości i ze zbytniego zapału” — 1 Tm 1, 13–15. [przypis tłumacza]
Św. Paweł na wyspie Malcie — Dz 28, 1–10. [przypis tłumacza]
Św. Paweł powiada sam, iż ludzie będą bronić małżeństw (…) — 1 Kor 7, 35. [przypis tłumacza]
św. Paweł — tu: Katedra Świętego Pawła, znany kościół anglikański zlokalizowany w centrum londyńskiej dzielnicy City of London. [przypis edytorski]
Św. Piotr a. Bazylika Świętego Piotra na Watykanie — rzymskokatolicka bazylika na Wzgórzu Watykańskim. [przypis edytorski]
św. Piotr a. Piotr Apostoł (zm. 64/67) — apostoł, pierwszy biskup Rzymu; jego święto wypada 29 czerwca. [przypis edytorski]
Św. Salomea — właśc. Błogosławiona Salomea, chodzi tu zapewne o rysunkowy szkic do witraża zdobiącego dziś kościół franciszkanów w Krakowie. [przypis edytorski]
Św. Trójca — Okopy Świętej Trójcy, warownia obronna na Podolu, założona na polecenie Jana III Sobieskiego w związku z walkami z Turcją. S. Skwarczyńska w artykule U źródła nowatorskiego tematu „Nie-Boskiej komedii” (Zygmunt Krasiński. W stulecie śmierci, Warszawa 1960, s. 7–31) zajęła się szczegółowo interpretacją motywów wyboru przez Krasińskiego tego właśnie zamku jako miejsca rozstrzygającej walki między obozem arystokracji i demokracji. Nie chodzi tu mianowicie o symboliczną nazwę, jak sugeruje przypis w wyd. Libery i Sawrymowicza, nie jest to też wprost odbicie wspomnień z podróży Zygmunta na Podole w r. 1825, kiedy oglądał dawną warownię. Wybór taki ma wg Skwarczyńskiej uzasadnienie w chęci „rehabilitacji nazwiska”, w Okopach Św. Trójcy bowiem „rozegrał się fragment konfederacji barskiej, w której czołową rolę odegrali przedstawiciele rodu poety”, a z okolicami „Okopów Św. Trójcy byli Krasińscy związani zarówno przez niedaleki Kamieniec Podolski, rezydencję biskupa Krasińskiego, jak przez aktualnie będący w ich posiadaniu majątek Dunajowce”. Ważniejszym jednak motywem zgromadzenia przedstawicieli europejskiej arystokracji rodu i pieniądza w murach zameczku właśnie na wschodnim krańcu Europy jest według Skwarczyńskiej fakt, że „rewolucja, którą ukazuje Nie-Boska komedia, to ta rewolucja powszechna, której plan nakreślił karbonaryzm” (czyli węglarstwo, tajna europejska organizacja rewolucyjna z pierwszej połowy XIX w., dążąca do obalenia rządów absolutnych i utworzenia międzynarodowej republiki demokratycznej); ona to „zapędziła na wschodnie ziemie dawnej Polski” „uciekających przed zagładą przedstawicieli obalonych rewolucyjnie społeczeństw”. [przypis redakcyjny]
Św. Winifred, ang. St. Winifred's — powieść Frederika W. Farrara (1831–1903). [przypis edytorski]
św. Wojciecha dzień — dzień 23 kwietnia w kalendarzu katolickim. [przypis edytorski]
św. Wojciech a. Wojciech Sławnikowic, a. Adalbert z Pragi (ok. 956–997) — czeski książę, biskup Pragi, misjonarz do Prus, męczennik, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
σχοτεινος (gr.) — ciemny. [przypis tłumacza]
s. 67, 99, 136 — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragmenty zaczynające się od słów: „Uradzili więc, że miłość platoniczna nie znika, lecz tylko anektuje nową dziedzinę, rozszerza się (…)” (rozdział IV); „Znowu inna forma tej samej dyspozycji ku ostatecznościom idealnych (…) Strumieński wyrobił sobie (…) teorię, że organa wszystkich zmysłów są powtórzone w mózgu, w którym niejako siedzi drugi, mały człowiek. »Widział oczyma duszy«, »słyszał w duszy«(…)” (rozdział V); „Tu znowu zamajaczył mu niewyraźny, bo nieśmiały obraz tej „idealnej” miłości, który wytworzył był się w pierwszej epoce stosunku do Angeliki (…)” (rozdział VII). [przypis edytorski]
są bardzo wierni i pozostają w ucisku… — To niedokończone rozumowanie ma na myśli, że prawo, o którym Bóg mówi musi być inne, niż to, co oni nazywają prawem. [przypis tłumacza]
Są ci, którzy się synmi Belialowemi brzydzą — por. 1 Sm 10, 27. [przypis edytorski]
Sącz Nowy a. Nowy Sącz — miasto powiatowe w województwie małopolskim. [przypis edytorski]
Sądami przypuszczalnymi są takie, w których stwierdzenie lub zaprzeczenie przyjmujemy za możliwe (dowolne) tylko; zapewniającymi (assertorycznymi) wtedy, gdy uważamy to za rzeczywiste (prawdziwe); koniecznymi (apodyktycznymi), gdy się to za konieczne poczytuje — tak jakby w pierwszym razie myślenie było czynnością rozsądku, w drugim rozwagi, w trzecim rozumu. Jest to uwaga, której wyjaśnienie nastąpi dopiero w dalszym ciągu. [przypis autorski]
sąd audytorski (daw.) — wyższy sąd wojskowy. [przypis edytorski]
sąd boży — środek dowodowy w średniowiecznym procesie w postaci niebezpiecznej próby, której wynik miał dowodzić winy lub niewinności. Wynikało to z przekonania, że Bóg nie dopuści do krzywdy osoby niewinnej. Najczęściej stosowanymi dowodami tego rodzaju były pojedynek sądowy, próba ognia, próba wody. [przypis edytorski]
sąd boży — tu: rytualny pojedynek mający świadczyć o winie lub niewinności. [przypis edytorski]
sąd boży — w średniowieczu pojedynek sądowy, mający dowieść racji jednej ze stron i uważany za dowód. [przypis edytorski]
sąd doraźny — sąd orzekający w specjalnym, przyspieszonym i zaostrzonym trybie, działający w okresach nadzwyczajnych zagrożeń przestępczością; wg ustawy z dnia 30 czerwca 1919 r. sądy takie mogły być wprowadzane uchwałą Rady Ministrów, powziętą na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w odniesieniu do pewnych grup przestępstw na terenie całego kraju lub w niektórych miejscowościach; przewodniczący trzyosobowego sądu doraźnego w ciągu 24 godzin wyznaczał rozprawę główną, która odbywała się bez przygotowania aktu oskarżenia, jedynie na podstawie wniosku prokuratora; oskarżony nie mógł odpowiadać z wolnej stopy (musiał być aresztowany), wyrokiem mogła być tylko kara śmierci lub ciężkiego więzienia, wyrok takiego sądu był prawomocny z chwilą ogłoszenia, a wyrok śmierci nie wymagał zatwierdzenia. [przypis edytorski]
sądek (gw.) — drewniane naczynie na płyn, cebrzyk. [przypis edytorski]
sądek — zdr. od dawnego sąd: naczynie (np. na płyny). [przypis redakcyjny]
sąd federalny — najwyższy organ sądowniczy w Szwajcarii. [przypis edytorski]
sąd „gorący” — sąd odbywający się niezwłocznie po schwytaniu przestępców na gorącym uczynku. [przypis edytorski]
Sąd Grodzki — w każdym grodzie; rozpatrywał przede wszystkim sprawy karne, ale także wiele cywilnych; starosta grodowy rzadko sądził sam, a zlecał swoją władzę zastępcy, którym mianował, kogo chciał, poddańczucha: syna chłopskiego, albo huczka, tj. krzykacza zawodowego, byle sobie oddanego. [przypis redakcyjny]
są diamentem krystalizacji — Nazwałem to studium książką ideologiczną. Celem moim było zaznaczyć, że choć ma ono tytuł Miłość, nie jest to romans, a zwłaszcza nie jest tak zabawne jak romans. Przepraszam filozofów, że użyłem słowa „ideologia”; nie było z pewnością moim zamiarem przywłaszczać sobie tytuł, do którego miałby prawo kto inny. Jeżeli ideologia jest szczegółowym opisem idei i wszystkich ich składowych części, niniejsza książka jest szczegółowym i drobiazgowym opisem wszystkich uczuć tworzących namiętność zwaną miłością. Następnie wyciągam z tego opisu pewne wnioski, np. sposób leczenia miłości. Nie znam wyrazu, który by określał po grecku rozprawę o uczuciach, jak ideologia oznacza rozprawę o ideach. Mogłem był poprosić o wymyślenie takiego wyrazu któregoś z uczonych przyjaciół, ale dość już mam kłopotu z tym, że musiałem przyjąć nowe słowo „krystalizacja”, i bardzo możliwe jest, jeśli to studium znajdzie czytelników, że mi nie przebaczą tego neologizmu. Zapewne byłoby dowodem talentu literackiego uniknąć go; próbowałem, ale bez powodzenia. Bez tego słowa, które moim zdaniem wyraża główne zjawisko owego szaleństwa zwanego miłością, szaleństwa dostarczającego człowiekowi największych rozkoszy na ziemi — bez tego słowa, które trzeba by wciąż zastępować długimi omówieniami, opis tego, co się dzieje w głowie i sercu zakochanych, stałby się zawiły, ciężki, nudny dla mnie, autora, cóż dopiero dla czytelników. Proszę tedy czytelnika, którego nazbyt urazi słowo „krystalizacja”, aby zamknął książkę. Nie pragnę (zapewne szczęśliwie dla siebie) licznych czytelników. Byłoby mi miło przypaść do smaku paru dziesiątkom osób w Paryżu, których nie ujrzę nigdy, ale których na nieznane kocham do szaleństwa. Na przykład jakiejś młodej pani Roland [pani Roland: działaczka Żyrondy; przyp. red.], czytającej ukradkiem i za najmniejszym szelestem chowającej szybko książkę do szuflady w warsztacie ojca rytownika. Dusza taka jak pani Roland przebaczy mi, mam nadzieję, nie tylko słowo „krystalizacja”, użyte na określenie tego aktu szaleństwa ujawniającego nam wszystkie doskonałości w kobiecie, którą zaczynamy kochać, ale jeszcze i inne śmiałe skróty. Wystarczy wziąć ołówek i wpisać między wierszami po kilka słów, których brakuje. [przypis autorski]
sąd Indeksu — Index librorum prohibitorum, spis książek zakazanych, ogłaszany od 1564. Tu mowa o sądzie Kongregacji Kardynalskiej Inkwizycji (Święte Oficjum), instytucji powołanej do czuwania nad prawowiernością i wydającej decyzje o umieszczeniu dzieł w tym spisie. W 1616 Kongregacja potępiła heliocentryzm, zakazując Galileuszowi głoszenia i obrony jego tez, oraz nakazała wpisanie dzieła Kopernika na indeks; wśród zarzutów postawionych Galileuszowi w 1633 było nieposłuszeństwo tamtemu orzeczeniu (publikacja Dialogu o dwu wielkich systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym). [przypis edytorski]
sąd jest sądem prawdy i wszystko jest przygotowane do uczty — nagroda na tamtym świecie. [przypis tłumacza]
sąd (…) króla i królowej — Molier dyplomatycznie przemilcza królowę matkę, która po pierwszym przedstawieniu Świętoszka była przeciwna sztuce, a która umarła 20 stycznia 1656 r. [przypis tłumacza]
sąd niosłam złoty — naczynie złote, w którym obnoszono tak zwane άρρητα, arrēta, tj. zakazane symbole bogini Demetry. [przypis tłumacza]
Sądny Dzień, Jom Kipur — dosł.: „dzień przebaczenia”, święto znane Polakom pod nazwą Dzień Pojednania lub Sądny Dzień. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. W czasie tego święta Żydzi umartwiają się, modlą się od rana do nocy i poszczą, przy czym nie tylko nie wolno im jeść, ale nawet napić się wody. Post obowiązuje od południa dnia poprzedzającego święto do wieczora dnia następnego, a od południa wigilii święta do następnego ranka — nawet małe dzieci. [przypis tłumacza]
Sądny Dzień (Jom Kipur) — jedno z najważniejszych i najbardziej uroczystych świąt żydowskich, o charakterze pokutnym. [przypis edytorski]
Sądny Dzień — Jom Kipur, jedno z najważniejszych religijnych świąt żydowskich, dzień postu i pokuty. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. [przypis edytorski]
Sądny Dzień (z hebr. Jom Kipur: Dzień Pojednania, Dzień Pokuty; z jid. Jonkiper) — jedno z najważniejszych religijnych świąt żydowskich, w kalendarzu żydowskim nazywany Sobotą Sobót i Szabatem Szabatów, przypadające na dziesiąty dzień miesiąca tiszri (wrzesień-październik). W trakcie Jom Kippur dokonuje się ostateczne rozliczenie win, za które pokutowało się przez ostatnie 10 dni od Rosz ha-Szana, oraz ich wybaczenie. W czasie święta należy zachować post ścisły (to jedyny nakazany przez Torę post). [przypis edytorski]
Sąd Ostateczny — największe dzieło gdańskiego malarza Antona Möllera (ok. 1563–1611), liczące ok. 50m2, wykonane w 1603 dla Dworu Artusa. [przypis edytorski]
Sąd Ostateczny — ogromny fresk na ścianie ołtarzowej w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, przedstawiający Chrystusa sądzącego ludzi przy końcu świata, najsłynniejsze dzieło Michała Anioła, malarza, rzeźbiarza, poety i architekta włoskiego renesansu. [przypis edytorski]
sąd Parysa (mit. gr.) — Parys, królewicz trojański, został wybrany, by zażegnać spór pomiędzy boginiami o złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Hera, żona Zeusa, władcy bogów, w zamian za wskazanie właśnie jej obiecywała mu władzę; Atena, bogini mądrości, obiecywała wiedzę i mądrość, zaś Afrodyta, bogini miłości, miłość najpiękniejszej kobiety. Parys wskazał Afrodytę i został wynagrodzony miłością pięknej Heleny, żony Menelaosa, co stało się przyczyną wojny trojańskiej. Dla wielu artystów europejskich scena bogiń prezentujących swoje wdzięki przed Parysem była okazją do ukazania aktów kobiecych. [przypis edytorski]
sąd patrymonialny — sąd pana nad ludnością jego dóbr. [przypis edytorski]
sąd pięciu mężów — rada wiejska w Indiach lub południowym Pakistanie złożona z pięciu mężczyzn zasiadających jako ława przysięgłych w celu sądzenia przestępstw. [przypis edytorski]
sąd polubowny — niepaństwowy sąd, orzekający w niektórych sprawach cywilnoprawnych. [przypis edytorski]
Sąd Referendarski — sąd królewski, orzekał ostatecznie (z odwołania) w sprawach poddanych wsi królewskich z użytkownikami lub dzierżawcami; były dwa Sądy Referendarskie (dla Korony i dla Litwy); przewodniczyli referendarze. [przypis redakcyjny]
Sąd Rolniczy — żądanie sądu osobnego znamienne dla rozwoju poglądów Staszica; w Uwagach nad życiem Jana Zamoyskiego, str. 194, żąda on tylko możności wytaczania spraw o skrzywdzenie poddanego przez dziedzica przed Sąd Grodzki; obecnie zdaje sobie sprawę z różnorodności spraw, zarówno natury cywilnej, jak kryminalnej, wynikających ze stosunku poddańczego i wymagających instancji szczególnej. [przypis redakcyjny]
sąd skorupkowy — potoczna, mylna nazwa ostracyzmu, tajnego głosowania w staroż. Atenach, podczas którego obywatele wyskrobywali na glinianych szczątkach naczyń (stąd nazwa) imiona osób zagrażających ich zdaniem demokracji; osoby te skazywano na wygnanie z miasta na 10 lat, jednak w przeciwieństwie do wyroków sądowych bez pozbawiania obywatelstwa ani majątku. [przypis edytorski]
są duży (starop. forma) — [są] silni, mocni. [przypis redakcyjny]
[sąd wg logików] jest to (…) wyobrażenie stosunku między dwoma pojęciami (…) [co] odpowiednie jest tylko co do sądów stanowczych, nie zaś co do hipotetycznych i rozjemczych (bo te oznaczają stosunek nie pojęć, lecz samychże sądów) — obszerna nauka o czterech figurach sylogistycznych dotyczy tylko wniosków rozumowych kategorycznych, a chociaż jest po prostu jeno sztuką, by przez podsunięcie wniosków bezpośrednich (consequentiae immediatae) pod przesłanki czystego wniosku rozumowego, zyskać pozór większej liczby rodzajów wnioskowania, niż ich jest w pierwszej figurze; niewiele by jednak przez to samo jedynie wygrała, gdyby się jej nie było powiodło nadać wyłącznego dostojeństwa sądom stanowczym, jako tym, do których się wszystkie muszą dać odnieść; co przecież jest błędnym według § 9. [przypis autorski]
sądy boże a. ordalia — środek dowodowy w średniowiecznym procesie karnym a. cywilnym polegający na przeprowadzeniu próby, czy Bóg sprzyja osobie oskarżonej i udowodnieniu poprzez to jej winy lub niewinności; do ordaliów należały m.in. próba wody (pławienie „czarownic”), próba żelaza (ukazana m.in. w Legendzie o Tristanie i Izoldzie) oraz pojedynek sądowy. [przypis edytorski]
Sądy doświadczalne, jako takie — zamiast ustępu: „Sądy doświadczalne, jako takie (…) syntetycznym połączeniem oglądów” jest w pierwszym wydaniu, co następuje: „Otóż widać stąd: 1) że przez sądy analityczne poznanie nasze wcale się nie rozszerza, tylko pojęcie, jakie już mam, zostaje rozłożone i memu rozumieniu uprzystępnione; 2) że przy sądach syntetycznych oprócz pojęcia podmiotu muszę mieć jeszcze coś innego (x) na czym opiera się rozum, aby uznać orzeczenie, w owym pojęciu niezawarte, za należące do niego. Wobec sądów empirycznych, czyli doświadczalnych nie ma się w tej mierze trudności żadnej. Bo to x jest całkowitym doświadczeniem co do przedmiotu, o jakim myślę w pojęciu A, stanowiącym część jeno tego doświadczenia. Chociaż bowiem w pojęcie ciała w ogóle nie włączam orzeczenia ciężkości, oznacza ono jednak całkowite doświadczenie za pomocą jednej jego części, do której zatem mogę dodać inne jeszcze części tegoż samego doświadczenia, jako należące do pierwszej. Mogę pojęcie ciała poznać poprzednio analitycznie za pomocą cech rozciągłości, nieprzenikliwości, kształtu itp., które wszystkie zamykają się w tym pojęciu. Otóż rozszerzam swoje poznanie i oglądając się na doświadczenie, z którego wydobyłem to pojęcie ciała, spostrzegam, że ciężkość zawsze się wiąże z powyższymi cechami. Doświadczeniem tedy jest owo x, które leży za pojęciem A, i na którym opiera się możliwość syntezy orzeczenia ciężkości B z pojęciem A”. [przypis tłumacza]
sądy duchowne od Pana Boga są ustawione, jako Pismo świadczy — zob. Pwt 17, 8–13 (sądy lewickie). [przypis edytorski]
Sądy Powiatowe — chodzi tu zapewne nie o istniejące po powiatach Sądy Grodzkie i Ziemskie, ale o proponowane przez Staszica w Uwagach, str. 72 przyp., sądy mające zastąpić jedne i drugie. [przypis redakcyjny]
sądy vehmiczne w Niemczech — skazany przez nie potajemnie na śmierć był ostrzegany trzykrotnym okrzykiem: biada! [przypis redakcyjny]
sądźmy, sądźmy i potępiajmy — powtórzenie słowa „sądźmy” wprowadzone przez Piniego i Czubka na podstawie rękopisu. [przypis redakcyjny]
sądząc się być (daw.) — dziś: sądząc, że jest. [przypis edytorski]
sądząc się samotnym (daw.) — dziś popr. składnia: sądząc, że jestem samotny. [przypis redakcyjny]
sądząc się — uważając się za. [przypis edytorski]
sądzący — daw. forma imiesłowu; dziś: sądząc. [przypis edytorski]
sądzą o jakimś dziele bez reguł — Wydanie Haveta przyjmuje wersję: „za pomocą reguł”. [przypis tłumacza]
Sądzę, iż Jozue ma pierwszy z ludu bożego to imię (…) — Jozue lub Jezus znaczy zbawiciel. [przypis tłumacza]
(…) sądzenia spraw cywilnych: konsulowie nie sądzili ich również, chyba w bardzo rzadkich wypadkach, które nazywano z tej przyczyny nadzwyczajnymi — Judicia extraordinaria (Inst. IV). [przypis autorski]
sądzić kimś, czymś (daw.) — uważać za kogoś, za coś. [przypis edytorski]
sądzić kogoś za coś (starop.) — uważać kogoś za coś. [przypis edytorski]
sądzić o nacjonalizmie, jak o nim sądzą w Genewie, jest rzeczą równie lekkomyślną… — por. G. de Reynold, op. cit., s. 367–368. [przypis autorski]
sądzicie mnie szalonym (przestarz.) — sądzicie, że jestem szalony. [przypis redakcyjny]
sądzi je być w ręku Boga — sądzi, że są w ręku Boga (konstrukcja składniowa zapożyczona z łac. lub fr.). [przypis edytorski]
Sądziłam, że (…) setki bram otwierały się, by wpuścić słońce mego żywota — W świątyni Słońca znajdowało się sto bram; jedynie Inka mógł je kazać otworzyć. [przypis autorski]
sądził snadź wraz z Platonem (…) — por. Platon, Państwo III. [przypis tłumacza]
sądzili się być bezpiecznymi — sądzili, że są bezpieczni; uważali się za bezpiecznych. [przypis edytorski]
sądzim (1 os. lm cz.ter.) — dziś popr.: sądzimy. [przypis redakcyjny]
sądzimy potrzebnym (daw.) — uważamy za potrzebne; sądzimy, że jest potrzebne. [przypis edytorski]
sądzi się być (daw.) — uważa się za. [przypis edytorski]
sądzi się być wolną (daw.) — uważa się za wolną. [przypis edytorski]
