Przypisy

katylinada — tu: gwałtowna przemowa przeciw komuś. [przypis edytorski]

Katylina, łac. Lucius Sergius Catilina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, organizator spisku, który miał mu zapewnić władzę i uchronić od ruiny finansowej, został zdemaskowany w senacie przez konsula Cycerona (Marcus Tullius Cicero, 106–43 p.n.e.) w słynnych mowach zwanych katylinarkami. [przypis edytorski]

Katylina, łac. Lucius Sergius Catilina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, zrujnowany arystokrata rzymski, organizator spisku przeciw republice, który miał mu zapewnić władzę, odkrytego i udaremnionego przez Cycerona; skazany na śmierć, uciekł i stanął na czele oddanych mu wojsk złożonych z podobnych bankrutów, ostatecznie poległ w bitwie pod Pistorią. [przypis edytorski]

Katylina, Lucjusz Sergiusz (109–62 p.n.e.) — rzym. polityk, zubożały patrycjusz rzymski, utracjusz i awanturnik; roztrwoniwszy swój majątek i będąc pozbawiony możliwości ubiegania się o urząd konsula z powodu nadużyć, jakich dopuścił się piastując urząd namiestnika w Afryce (67–66 p.n.e.), postanowił poprawić swoją sytuację materialną przejmując władzę siłą; w tym celu zdobył stronników wśród zrujnowanych nobilów oraz najbiedniejszych obywateli i w 63 p.n.e. zorganizował spisek na życie konsulów (tzw. sprzysiężenie Katyliny); gdy spisek został ujawniony przez Cycerona, spiskowców skazano na śmierć, zaś sam Katylina uciekł i w Etrurii stanął na czele oddanych mu wojsk (złożonych również z bankrutów politycznych i finansowych, weteranów Sulli); ostatecznie poległ w bitwie pod Pistorią. [przypis edytorski]

Katylina, Lucjusz Sergiusz (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, podejmował kolejne spiski: w pierwszy z nich, nigdy nieudowodniony, zamieszany był prawdopodobnie Juliusz Cezar, drugi natomiast zapisał się w historii jako sprzysiężenie Katyliny (63 p.n.e.) i był wymierzony przeciw Cyceronowi, piastującemu wówczas urząd konsula (o który dwukrotnie rywalizował z nim bezskutecznie Katylina) i przez niego został udaremniony; sprzysiężenie doprowadziło jednak do wojny domowej, w której Katylina zginął. [przypis edytorski]

Katylina, Lucjusz Sergiusz (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, zrujnowany arystokrata rzymski, organizator spisku przeciw republice, który miał mu zapewnić władzę, odkrytego i udaremnionego przez Cycerona; skazany na śmierć, uciekł i stanął na czele oddanych mu wojsk złożonych z podobnych bankrutów, ostatecznie poległ w bitwie pod Pistorią. [przypis edytorski]

Katylina, właśc. Lucjusz Sergiusz Katylina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, zrujnowany arystokrata, organizator spisku przeciw republice, który miał mu zapewnić władzę, odkrytego i udaremnionego przez urzędującego wtedy konsula Cycerona; skazany ze spiskowcami na śmierć, uciekł i stanął na czele oddanych mu wojsk złożonych z podobnych bankrutów, ostatecznie poległ w bitwie pod Pistorią. [przypis edytorski]

Katyń — wieś w zachodniej Rosji, w obwodzie smoleńskim. W 1940 roku funkcjonariusze NKWD rozstrzelali tutaj ok. 4400 polskich jeńców wojennych z obozu w Kozielsku. [przypis edytorski]

kat żelazem herby powypalał — jedną z daw. stosowanych kar było wypalanie hańbiącego piętna przestępcom; herb tu iron.: piętno. [przypis edytorski]

katzenjammer — kac; złe samopoczucie po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]

katzenjammer (niem.) — kac; złe samopoczucie po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]

katzenjammer (niem.) — kociokwik, kac. [przypis edytorski]

katzenjammer (z niem.) — kocie zawodzenie, biadanie. [przypis edytorski]

kaudyńskie jarzmo — znak zniewolenia i upokorzenia; podczas drugiej wojny samnickiej wojsko rzymskie, otoczone w Wąwozie Kaudyńskim (321 p.n.e.), musiało się poddać; żołnierze zostali rozbrojeni i jako pokonani zmuszeni do przejścia kolejno „pod jarzmem”, jakie nakładano wołom do orki; w tym przypadku wykonano je z włóczni. [przypis edytorski]

Kauffmann, Angelika (1741–1807) — pochodząca ze Szwajcarii malarka i portrecistka; autorka neoklasycystycznych płócien o tematyce mitologicznej oraz portretów członków arystokracji europejskiej; nauczycielka sztuki księżniczek neapolitańskich. [przypis edytorski]

Kaukaski jeniec — tytułowy bohater pierwszego z romantycznych „południowych poematów” Puszkina, napisanego 1820–1821. [przypis edytorski]

Kaukaz Indyjski — starożytna nazwa gór Hindukusz, położonych w Azji Południowo-Zachodniej, na terenie ob. płn.-wsch. Afganistanu i płn. Pakistanu. [przypis edytorski]

Kaukaz — łańcuch górski na pograniczu płd.-wsch. Europy i płd.-zach. Azji; także region geograficzny wokół gór Kaukaz. [przypis edytorski]

Kaukie (mit. litew.) — straszydła nocne. [przypis edytorski]

kaukie sunt lemures, quos Russi uboże appellant (łac.) — kaukie to są duchy, które Rusini nazywali „uboże”. [przypis edytorski]

Kaukonowie — przedgreccy mieszkańcy zachodnich wybrzeży Grecji. [przypis edytorski]

Kaukonowie — sprzymierzeńcy Trojan. [przypis edytorski]

Kaulbach, Wilhelm von (1804–1874) — malarz niemiecki, twórca wielkoformatowych obrazów o treści historycznej i literackiej; jego główną pracą było zaprojektowanie cyklu wielkich fresków ilustrujących historię ludzkości, zdobiących monumentalną klatkę schodową Nowego Muzeum w Berlinie; uległy one całkowitemu zniszczeniu podczas II wojny światowej. [przypis edytorski]

Kaunis (mit. litew.) — bożek miłości. [przypis edytorski]

Kaunitz, Wenzel Anton von (1711–1794) — austriacki mąż stanu i dyplomata, wywodzący się ze starego czeskiego rodu hrabiowskiego, 1764 r. z rąk cesarskich otrzymał tytuł księcia Rzeszy (Reichsfürst von Kaunitz-Rietberg); kanclerz Austrii w latach 1753–1792, twórca sojuszu Austrii z Francją przeciw Prusom (wojna siedmioletnia 1756–1763), jeden z głównych inspiratorów I rozbioru Polski; piewca absolutyzmu oświeconego, mecenas literatury i sztuki. [przypis edytorski]

kaupokas — senovės karių kepurė. [przypis edytorski]

kauras — uždangalas. [przypis edytorski]

kauri a. agatis nowozelandzki, Agathis australis (biol.) — drzewo z rodziny araukariowatych występujące na Wyspie Północnej w Nowej Zelandii, wysokie do 50 m, cenione ze względu na swoje drewno i żywicę. [przypis edytorski]

Kautsky, Karl (1854–1938) — niemiecki działacz robotniczy, teoretyk demokratycznego socjalizmu uzasadnianego z pozycji marksistowskich; od 1883 redaktor najważniejszego pisma marksistowskiego „Die Neue Zeit”. [przypis edytorski]

Kautsky, Karl (1854–1938) — niemiecki działacz robotniczy, wpływowy teoretyk demokratycznego socjalizmu uzasadnianego z pozycji marksistowskich, radykalny krytyk rewolucji październikowej. [przypis edytorski]

kauza (daw.) — tu: rozprawa sądowa, proces. [przypis edytorski]

kauzūras — kuodas, plaukai. [przypis edytorski]

kauzyperda (daw. pogard.) — lichy prawnik. [przypis edytorski]

kauzyperda (daw. pogard., z łac. causa: sprawa i perdere: tracić, przegrywać) — lichy prawnik. [przypis edytorski]

kauzyperda (pot.) — prawnik (zwykle: nieudolny, od łac. causam perdere, tj. przegrać sprawę). [przypis edytorski]

kauzyperda — pot. prawnik (zwykle: nieudolny). [przypis edytorski]

kauzyperda (z łac. causa: sprawa i perdere: tracić, przegrywać) — kiepski adwokat. [przypis edytorski]

kauzyperda (z łac. causa: sprawa, perdere: tracić) — lichy prawnik; ten, który przegrywa sprawy; tu: nieudacznik. [przypis edytorski]

kauzyperdstwo — działalność kauzyperdy, tj. (daw.) kiepskiego prawnika, złego, niedouczonego i nieumiejętnego w swym zawodzie adwokata, sędziego itp. [przypis edytorski]

kavoti (lenk.) — slėpti. [przypis edytorski]

kawalątko — niewielki kawałek czegoś. [przypis edytorski]

kawalec (daw., gw.) — kawałek; szczątek, fragment. [przypis edytorski]

kawalec (daw.) — kawał, kawałek. [przypis edytorski]

kawalera o sześciu krzyżykach — tj. sześćdziesięcioletniego. [przypis edytorski]

kawaler de Rohan, właśc. Guy Auguste de Rohan-Chabot (1683–1760) — francuski szlachcic, znany głównie z kłótni z młodym Wolterem, po której nasłał na niego kilku wynajętych bandytów. [przypis edytorski]

kawalergardzi (z ros.) — żołnierze gwardyjskiego pułku ciężkiej kawalerii Imperium Rosyjskiego (ros. Кавалергардский полк, z fr.: cavalier: kawalerzysta, garde: ochrona, gwardia). [przypis edytorski]

kawaler gołębiej lenty — właśc. gołuboj lenty: błękitnej wstęgi; kawaler Orderu Świętego Andrzeja, najstarszego odznaczenia w Rosji, ustanowionego przez Piotra I. [przypis edytorski]

kawaler maltański — członek Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników Św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty, zwanego potocznie kawalerami maltańskimi lub joannitami. [przypis edytorski]

Kawalerowie Mieczowi — niemiecki zakon rycerski założony w Rydze przez biskupa Alberta von Buxhövdena w 1202, w 1237 połączył się z Krzyżakami, zachowując pewną odrębność administracyjną. [przypis edytorski]

kawaler rodyjski — członek zakonu rycerskiego powołanego do życia w XII w. w Jerozolimie. [przypis edytorski]

kawaler — tu: dawna forma grzecznościowa, używana wobec chłopca, zbyt młodego, by zwracać się to niego: pan. [przypis edytorski]

kawalkada — grupa jeźdźców lub pojazdów zmierzających w jednym kierunku. [przypis edytorski]

kawalkada — poruszająca się razem grupa jeźdźców. [przypis edytorski]

kawalkata — dziś popr.: kawalkada. [przypis edytorski]

kawalkata — kawalkada, grupa jeźdźców. [przypis edytorski]

kawalkator — zawodowy trener i ujeżdżacz koni, szczególnie ceniony w Rzeczypospolitej szlacheckiej. [przypis edytorski]

Kawalryjska Góra — popr.: Góra Kalwaryjska, Kalwaria. [przypis edytorski]

kawatyna — liryczna pieśń solowa w operze XVIII i XIX w., krótsza i prostsza od arii; kawatyna dei risi: potoczna, tradycyjna nazwa niezmiernie popularnej w XIX w. w Europie kawatyny Di tanti palpiti (Od tylu wzruszeń serca) z I aktu opery Tankred (1813) Rossiniego, oznaczająca po włosku „ryżowa”, gdyż kompozytor miał ją ułożyć, oczekując na zamówione danie z ryżu. [przypis edytorski]

kawbrygada — ros. skrótowiec o znaczeniu: brygada kawalerii. [przypis edytorski]

kawęczeć — narzekać, kwękać. [przypis edytorski]

kawęczyć — narzekać na dolegliwości; niedomagać. [przypis edytorski]

Kawecka, Wiktoria (1875–1929) — śpiewaczka operetkowa nazywana Słowikiem Warszawy. [przypis edytorski]

Kawecka, Wiktoria (1875–1929) — sopranistka, gwiazda Operetki Warszawskiej. [przypis edytorski]

Kawecki, Zygmunt (1876–1955) — polski dramaturg; najważniejsze dzieła: Dramat Kaliny (1902), Poczekalnia pierwszej klasy (1925), Droga do piekła (1931), Jan i Janek (1948). [przypis edytorski]

Kawerin, Piotr Pawłowicz (1794–1855) — ros. oficer huzarów, znajomy Puszkina. [przypis edytorski]

kawerna — tu: pusta jama, ubytek w narządach wewnętrznych. [przypis edytorski]

kawiarnia Central — historyczna kawiarnia w centrum Wiednia, niedaleko katedry św. Szczepana. [przypis edytorski]

kawiarnia Kaiserhof — kawiarnia w hotelu Kaiserhof, położonym w pobliżu Wiedeńskiej Opery Narodowej. [przypis edytorski]

kawiarnia Udziałowa — warszawska mleczarnia-kawiarnia, działająca od końca XIX w. do zakończenia I wojny światowej; miejsce spotkań artystów, satyryków i literatów. [przypis edytorski]

kawka — nieduży, czarno-szary ptak z rodziny krukowatych. [przypis edytorski]

kawon — arbuz. [przypis edytorski]

kawon (reg.) — arbuz. [przypis edytorski]